نیت از نظر احادیث
۲۳ تیر ۱۳۹۴ 0عناوین
نيّت
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
يُحشَرُ النّاسُ على نِيّاتِهِم .
مردم مطابق نيّت هاى خود محشور مى شوند.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
إنّ اللّه َ تعالى لا يَنظُرُ إلى أجسامِكُم ، و لا إلى أحسابِكُم ، و لا إلى أموالِكُم ، و لكن يَنظُرُ إلى قُلوبِكُم ، فمَن كانَ لَهُ قَلبٌ صالِحٌ تَحَنَّنَ اللّه ُ علَيهِ .
خداوند متعال نه به قيافه هاى شما نگاه مى كند، نه به حسب و نسب شما و نه به دارايى هايتان، بلكه به دل هاى شما مى نگرد. پس هر كه دلى پاك و شايسته داشته باشد، خداوند بر او مهربانى و رحم مى كند.
امام على عليه السلام :
الأعمالُ ثِمارُ النِّيّاتِ .
كردارها، ثمره نيّت ها هستند.
امام على عليه السلام :
قَدرُ الرّجُلِ على قَدرِ هِمَّتِهِ ، و عَمَلُهُ على قَدرِ نِيَّتِهِ .
قدر هر كس به قدر همّت اوست و عملش به قدر نيّت او.
امام على عليه السلام :
لا عَمَلَ لِمَن لا نِيَّةَ لَهُ .
كسى را كه نيّت [درست ]نباشد، عمل نباشد.
امام على عليه السلام ـ در سفارش به فرزند بزرگوارش حسن عليه السلام ـ فرمود :
و أجمَعتُ علَيهِ مِن أدَبِكَ أن يَكونَ ذلكَ و أنتَ مُقبِلُ العُمرِ ، و مُقتَبَلُ . الدَّهرِ ، ذو نِيَّةٍ سَليمَةٍ ، و نَفسٍ صافِيَةٍ .
و بر آن شدم تا تو را اين چنين ادب آموزم؛ زيرا كه تو روى به زندگى دارى و جوانى نو خاسته اى كه نيّت و ذهنى سالم و روانى صاف و بى آلايش دارى.
امام زين العابدين عليه السلام :
لا عَمَلَ إلاّ بِنِيَّةٍ .
عمل جز به نيّت نيست.
امام صادق عليه السلام :
ما ضَعُفَ بَدَنٌ عمّا قَوِيَت علَيهِ النِّيَّةُ .
هيچ بدنى در انجام آنچه نيّتِ بر آن قوى باشد، ناتوان نيست.
الكافى : امام صادق عليه السلام فرمود :
إنّما خُلِّدَ أهلُ النّارِ في النّارِ لأنّ نِيّاتِهِم كانَت في الدُّنيا أن لَو خُلِّدوا فيها أن يَعصُوا اللّه َ أبدا ، و إنّما خُلِّدَ أهلُ الجَنّةِ في الجَنّةِ لأنّ نِيّاتِهِم كانَت في الدُّنيا أن لَو بَقُوا فيها أن يُطِيعوا اللّه َ أبَدا ، فبِالنِّيّاتِ خُلِّدَ هؤلاءِ و هؤلاءِ ، ثُمّ تَلا قولَهُ تعالى : «قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ عَلى شاكِلَتِهِ» قالَ : على نِيَّتِهِ .
دوزخيان در حقيقت بدان سبب در آتش جاويدان مى شوند كه نيّت آنها در دنيا اين بوده كه اگر در آن جاويدان باشند براى هميشه خدا را نافرمانى كنند و بهشتيان در حقيقت بدان سبب در بهشت جاويدان مى مانند كه نيّت آنها در دنيا اين بوده كه اگر در آن باقى بمانند براى ابد خدا را اطاعت كنند. پس جاودانگى هر دو گروه به سبب نيّت هاست. حضرت سپس آيه «بگو : هر كس فراخور خويش عمل مى كند» را تلاوت كرد و فرمود: يعنى بر پايه نيّت خود.
وسائل الشيعة : امام صادق عليه السلام فرمود:
النِّيَّةُ أفضَلُ مِن العَمَلِ، ألا و إنّ النِّيَّةَ هِيَ العَمَلُ . ـ ثُمّ تلا قَولَهُ تعالى : ـ «قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ على شاكِلَتِهِ» يَعني على نِيَّتِهِ .
نيّت برتر از عمل است. بدانيد كه نيّت همان عمل است . . سپس آيه «بگو : هر كس فراخور خود ، عمل مى كند» را قرائت كرد، [و فرمود: ]يعنى بر پايه نيّت خود.
امام صادق عليه السلام :
إنّ اللّه َ يَحشُرُ النّاسَ على نِيّاتِهِم يَومَ القِيامَةِ .
خداوند در روز قيامت مردم را مطابق نيّت هايشان محشور مى كند.
تفسير القمّى ـ درباره آيه «بگو : هر كس فراخور خويش عمل مى كند» ـ : يعنى بر پايه نيّت خود. «پس خداى شما بهتر مى داند كه چه كسى رهيافته تر است». پدرم از جعفر بن ابراهيم از ابو الحسن الرضا عليه السلام برايم كرد كه آن حضرت فرمود:
إذا كانَ يَومُ القِيامَةِ أوقَفَ المُؤمنَ بَينَ يَدَيهِ فَيكونُ هُو الّذي يَتَولّى حِسابَهُ ، فَيعرِضُ علَيهِ عَمَلَهُ فَيَنظُرُ في صَحيفَتِهِ ، فأوَّلُ ما يَرى سَيّئاتِهِ فيَتَغيَّرُ لذلكَ لَونُهُ ، و تَرتَعِشُ فَرائصُهُ ، و تَفزَعُ نَفسُهُ ، ثُمّ يَرى حَسَناتِهِ فتَقَرُّ عَينُهُ،و تُسَرُّ نَفسُهُ،و تَفرَحُ رُوحُهُ ، ثُمّ يَنظُرُ إلى ما أعطاهُ اللّه ُ مِن الثَّوابِ فيَشتَدُّ فَرَحُهُ ثُمّ يقولُ اللّه ُ للمَلائكةِ : هَلِمُّوا الصُّحُفَ الّتي فيها الأعمالُ الّتي لَم يَعمَلوها ! قالَ : فيَقرؤونَها ثُمّ يَقولونَ : و عِزَّتِكَ، إنّكَ لَتَعلَمُ أنّا لَم نَعمَلْ مِنها شَيئا ! فيقولُ : صَدَقتُم ، نَوَيتُموها فكَتَبناها لَكُم ، ثُمّ يُثابُونَ علَيها .
چون روز قيامت شود، مؤمن در پيشگاه خداوند بايستد و كار حسابرسى او را خداوند خود به عهده گيرد و اعمالش را به او نشان دهد. مؤمن در كار نامه خود مى نگرد و اولين چيزى كه مى بيند گناهان خود است. با مشاهده آنها رنگش بر مى گردد و بدنش به لرزه مى افتد و در جانش وحشت مى نشيند. سپس خوبى هايش را مى بيند و از مشاهده آنها چشمش روشن و جانش مسرور و روحش شاد مى شود و آنگاه به ثوابى كه خداوند ارزانيش فرموده مى نگرد و شاديش افزون مى شود سپس خداوند به فرشتگان مى فرمايد: كار نامه اى را بياوريد كه در آن اعمال نا كرده آنهاست! حضرت فرمود: مؤمنان آن كار نامه را مى خوانند و آنگاه مى گويند: به عزّتت سوگند كه تو خود مى دانى ما هيچ يك از اين كارها را انجام نداده ايم! خداوند فرمايد: راست مى گوييد، اما شما نيّت انجام آنها را داشتيد و ما آن كارها را برايتان نوشتيم. آنگاه پاداش آن اعمال به ايشان داده مى شود.
نقش نيّت در عمل
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
يا أيُّها النّاسُ، إنّما الأعمالُ بالنِّيّاتِ ، و إنّما لِكُلِّ امرئٍ ما نَوى ، فمَن كانَت هِجرَتُهُ إلَى اللّه ِ و رَسولِهِ فهِجرَتُهُ إلَى اللّه ِ و رَسولِهِ ، و مَن كانَت هِجرَتُهُ إلى دُنيا يُصيبُها أوِ امرأةٍ يَتَزَوَّجُها فهِجرَتُهُ إلى ما هاجَرَ إلَيهِ .
اى مردم! جز اين نيست كه اعمال به نيّت هاست و در حقيقت براى هر كس آن چيزى است كه نيّت مى كند. پس هركه هجرتش براى خدا و رسول او باشد، به سوى خدا و رسول او هجرت كرده است و هركه هجرتش براى رسيدن به چيزى از دنيا يا ازدواج كردن با زنى باشد، هجرتش به سوى همان چيزى است كه به نيّت آن هجرت كرده است.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ هنگامى كه على عليه السلام را با فرماندهى سپاهى روانه جنگ كرد و مردى به برادر خود گفت:
اُغْزُ بِنا في سَرِيّةِ علِيٍّ لَعلَّنا نُصيبُ خادِما أو دابَّةً أو شَيئا نَتَبَلَّغُ بهِ ـ : إنّما الأعمالُ بالنِّيّاتِ ، و لكُلِّ امرئٍ ما نَوى ، فمَن غَزا ابتِغاءَ ما عِندَ اللّه ِ فَقد وَقَعَ أجرُهُ علَى اللّه ِ ، و مَن غَزا يُريدُ عَرَضَ الدُّنيا أو نَوى عِقالاً لَم يَكُن لَهُ إلاّ ما نَوى .
با ما در سپاه على به جنگ بيا شايد غلامى يا چهارپايى يا چيزى كه به دردمان بخورد به دست بياوريم ـ فرمود : جز اين نيست كه اعمال به نيّت هاست و براى هر كس همان چيزى است كه نيّتش را دارد. پس هركه براى تحصيل آنچه نزد خداست بجنگد، بى گمان اجرش با خداست و هر كس براى رسيدن به متاع دنيا يا به نيّت عقالى (زانو بند شتر) بجنگد ، او را [نصيب و پاداشى ]جز همان چه برايش جنگيده است، نباشد.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
مَن غَزا في سَبيلِ اللّه ِ و لَم يَنوِ إلاّ عِقالاً فلَهُ ما نَوى .
هركه در جهاد شركت كند امّا نيّتى جز دست يافتن به عقالى (زانو بند شتر) نداشته باشد، برايش همان باشد كه به نيّت آن جنگيده است.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
إنّما يَبعَثُ اللّه ُ المُقتَتِلينَ علَى النِّيّاتِ .
جز اين نيست كه خداوند جنگجويان را بر اساس نيّت هايشان بر مى انگيزد.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ آنگاه كه اصحاب ايشان با مشاهده نيرومندى و چابكى مردى عرض كردند: كاش اين در راه خدا بود ـ فرمود :
إن كانَ خَرَجَ يَسعى على وُلدِهِ صِغارا فهُو في سَبيلِ اللّه ِ، و إن كانَ خَرَجَ يَسعى على أبوَينِ شَيخَينِ كَبيرَينِ فهُو في سَبيلِ اللّه ِ ، و إن كانَ خَرَجَ يَسعى على نَفسِهِ يُعِفُّها فهُو في سبيلِ اللّه ِ ، و إن كانَ خَرَجَ يَسعى رِياءً و مُفاخَرَةً فهُو في سَبيلِ الشَّيطانِ .
اگر براى تأمين كودكان خرد سال خود بيرون آمده باشد، او در راه خداست، اگر براى تأمين پدر و مادر پير و فرتوتى بيرون آمده باشد در راه خداست، اگر براى تأمين خودش و براى اينكه نگذارد محتاج كسى شود بيرون آمده باشد، در راه خداست. اما اگر براى خودنمايى و فخر فروشى بيرون آمده باشد، در راه شيطان است.
امام على عليه السلام :
يَقولُ الرّجُلُ : جاهَدتُ و لَم يُجاهِدْ، إنّما الجِهادُ اجتِنابُ المَحارِمِ و مُجاهَدَةُ العَدُوِّ ، و قَد يُقاتِلُ أقوامٌ فيُحسِنونَ القِتالَ و لا يُريدونَ إلاّ الذِّكرَ و الأجرَ ، و إنّ الرّجُلَ لَيُقاتِلُ بطَبعِهِ مِن الشَّجاعَةِ فيَحمي مَن يَعرِفُ و مَن لا يَعرِفُ ، و يَجبُنُ بطَبيعَتِهِ مِن الجُبنِ فيُسلِمُ أباهُ و اُمَّهُ إلَى العَدُوِّ ، و إنّما القَتلُ . حَتفٌ مِن الحُتوفِ ، و كُلُّ امرئٍ على ما قاتَلَ علَيهِ ، و إنّ الكَلبَ لَيُقاتِلُ دُونَ أهلِهِ .
مرد مى گويد: جهاد كردم، در صورتى كه جهاد نكرده است. جهاد در حقيقت دورى كردن از حرام ها و مبارزه با دشمن است. عدّه اى مى جنگند و خوب هم مى جنگند، امّا هدفى جز نام آورى و مزد ندارند و [گاه ]مرد چون طبعاً شجاع است مى جنگد و از آشنا و بيگانه دفاع مى كند و [گاه] چون طبعاً ترسوست، نمى جنگد و پدر و مادرش را تسليم دشمن مى كند. كشته شدن در حقيقت يك نوع مرگ است و هر انسانى به انگيزه اى مى جنگد. سگ هم براى دفاع از خانواده اش مى جنگد.
پاداش نيّت خوب
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در هنگام بازگشت از جنگ تبوك ـ فرمود :
إنّ أقواما خَلفَنا بالمَدينَةِ ما سَلَكنا شِعبا و لا وادِيا إلاّ وَ هُم مَعَنا ، حَبَسَهُمُ العُذرُ .
هستند افرادى در مدينه كه با ما نيامدند، اما هيچ درّه و وادى اى را نپيموديم مگر اينكه آنها هم با ما بودند، عذر (بيمارى) آنها را [در مدينه] نگه داشت .
كنز العمّال :
تَرَكنا في المَدينَةِ أقواما لا نَقطَعُ وادِيا و لا نَصعَدُ صُعودا و لا نَهبِطُ هُبوطا إلاّ كانُوا مَعَنا . قالُوا : كَيفَ يَكونونَ مَعَنا و لَم يَشهَدوا ؟! قالَ : نِيّاتُهُم .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود : افرادى را در مدينه باقى گذاشتيم كه هيچ وادى اى را نپيموديم و بر هيچ تپه اى بالا نرفتيم و در هيچ سراشيبى قدم نگذاشتيم، مگر اينكه آنان نيز با ما بودند. عرض كردند: چگونه با ما هستند، در حالى كه حضور پيدا نكردند؟ فرمود: نيّت هايشان [با ماست] .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
يا أبا ذرٍّ ، هِمَّ بالحَسَنَةِ و إن لَم تَعمَلْها ، لِكَيلا تُكتَبَ مِن الغافِلينَ .
اى ابوذر! قصد كار نيك كن هر چند انجامش ندهى، تا از غافلان نوشته نشوى.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
مَن أتى فِراشَهُ و هُو يَنوي أن يَقومَ يُصَلِّي مِن اللَّيلِ فغَلَبَتهُ عَيناهُ حتّى أصبَحَ كُتِبَ لَهُ ما نَوى ، و كانَ نَومُهُ صَدَقَةً علَيهِ مِن رَبِّهِ .
هر كس به بستر خود رود و نيّتش اين باشد كه نماز شب بخواند، امّا خوابش ببرد تا صبح شود، آنچه در نيّتش بوده براى او نوشته شود و خوابش صدقه اى از جانب پروردگارش براى او باشد.
امام على عليه السلام :
النِّيَّةُ الصّالِحَةُ أحَدُ العَمَلَينِ .
نيّت خوب، خود يك عمل است.
امام على عليه السلام :
إحسانُ النِّيَّةِ يُوجِبُ المَثُوبَةَ .
نيّت نيكو، موجب پاداش است.
نهج البلاغة :
لِرجُلٍ يَوَدُّ حُضورَ أخيهِ ليَشهَدَ نَصرَ اللّه ِ على أعدائهِ في الجَمَلِ ـ : أ هَوى أخيكَ مَعَنا ؟ فقالَ : نَعَم ، قالَ : فَقد شَهِدَنا ، و لَقد شَهِدَنا في عَسكَرِنا هذا أقوامٌ (قَومٌ) في أصلابِ الرِّجالِ و أرحامِ النِّساءِ ، سَيَرعَفُ بِهِمُ الزَّمانُ . ، و يَقوى بِهِمُ الإيمانُ .
امام على عليه السلام به مردى كه دوست داشت برادرش نيز مى بود تا پيروزى خدا بر دشمنانش را در جنگ جمل ببيند فرمود : آيا دل برادرت با ماست؟ عرض كرد: آرى. حضرت فرمود: پس، او با ما بوده است. هر آينه در اين سپاه ما افرادى حضور داشته اند كه هنوز در پشت پدران و زهدان مادرانند. به زودى روزگار آنان را به جهان هستى آورد و با وجود آنها [جبهه] ايمان نيرو گيرد.
امام على عليه السلام :
مَن ماتَ مِنكُم على فِراشِهِ و هُو على مَعرِفَةِ حَقِّ ربِّهِ و حَقِّ رَسولِهِ و أهلِ بَيتِهِ ماتَ شَهيدا ، و وَقَعَ أجرُهُ علَى اللّه ِ ، و استَوجَبَ ثَوابَ ما نَوى مِن صالِحِ عمَلِهِ ، و قامَتِ النِّيَّةُ مَقامَ إصلاتِهِ لِسَيفِهِ .
هر يك از شما در بستر خويش بميرد ، در حالى كه به حقّ پروردگارش و به حقّ رسول او و اهل بيتش معرفت داشته باشد، شهيد مرده است و مزدش با خداوند است و مستوجب پاداش عمل شايسته اى است كه در نيّت داشته است و اين نيّت به منزله شمشير كشيدن او در راه خداست.
شرح نهج البلاغه ـ به نقل از حبّه عُرَنى ـ :
قَسّمَ عليٌّ عليه السلام بَيتَ مالِ البَصرَةِ على أصحابِهِ خَمسَمِائةٍ خَمسَمِائةٍ ، و أخَذَ خَمسَمِائةِ دِرهَمٍ كَواحِدٍ مِنهُم ، فجاءَهُ إنسانٌ لَم يَحضُرِ الوَقعَةَ ، فقالَ : يا أميرَ المؤمنينَ ، كنتُ شاهِدا مَعكَ بقَلبي ، و إن غابَ عَنكَ جِسمي ، فأعطِني مِن الفَيءِ شَيئا ! فدَفَع إلَيهِ الّذي أخَذَهُ لِنَفسِهِ و هُو خَمسُمِائةِ دِرهَمٍ ، و لَم يُصِبْ مِن الفَيءِ شَيئا .
على عليه السلام بيت المال بصره را تقسيم كرد و به هر نفر پانصد درهم داد و خودش نيز مانند بقيّه، پانصد درهم برداشت. در اين هنگام شخصى كه در جنگ حضور نداشت آمد و عرض كرد: اى امير المؤمنين! گر چه جسمم از شما دور بود، اما دلم با شما بود. پس، از اين غنيمت به من هم چيزى بده. حضرت همان پانصد درهمى را كه براى خودش برداشته بود به او داد و از آن غنيمت به خودش چيزى نرسيد.
امام باقر عليه السلام :
إنّ المُؤمنَ لَتَرِدُ علَيهِ الحاجَةُ لأخيهِ فلا تَكونُ عِندَهُ ، فيَهتَمُّ بها قَلبُهُ ، فيُدخِلُهُ اللّه ُ تبارَكَ و تعالى بِهَمِّهِ الجَنّةَ .
گاه پيش مى آيد كه برادر مؤمن حاجتى از او مى خواهد و او ندارد كه حاجتش را برآورد، اما در دلش به آن اهتمام مى ورزد، خداى تبارك و تعالى به سبب همين اهتمام او را به بهشت مى برد.
امام صادق عليه السلام :
إنّ العَبدَ لَيَنوي مِن نَهارِهِ أن يُصَلِّيَ باللَّيلِ فتَغلِبُهُ عَينُهُ فيَنامُ ، فيُثبِتُ اللّه ُ لَهُ صَلاتَهُ ، و يَكتُبُ نَفَسَهُ تَسبيحا ، و يَجعَلُ نَومَهُ علَيهِ صَدَقَةً .
آدمى در روز نيّت مى كند كه نماز شب بخواند، اما چشمانش بر او غلبه مى كند و در نتيجه مى خوابد. پس خداوند نمازش را براى او ثبت مى كند و نفس كشيدن هايش را تسبيح مى نويسد و خوابش را براى او صدقه قرار مى دهد.
امام صادق عليه السلام :
إنّ العَبدَ المُؤمنَ الفَقيرَ لَيَقولُ : يا رَبِّ ، ارزُقْني حتّى أفعَلَ كذا و كذا مِن البِرِّ و وُجوهِ الخَيرِ ، فإذا عَلِمَ اللّه ُ عَزَّ و جلَّ ذلكَ مِنهُ بصِدقِ نِيَّةٍ كَتَبَ اللّه ُ لَهُ مِن الأجرِ مِثلَ ما يَكتُبُ لَهُ لَو عَمِلَهُ ، إنَّ اللّه َ واسِعٌ كَريمٌ .
بنده مؤمن فقير مى گويد: اى پروردگار من! به من [مال و ثروت ]روزى كن تا فلان احسان و بهمان كار خير را انجام دهم. پس، اگر خداوند عزّ و جلّ بداند كه اين سخن را از صدق نيّت مى گويد، همان اجرى را براى او مى نويسد كه اگر آن كارهاى خير را انجام مى داد برايش مى نوشت. خداوند گشاينده بخشنده است.
بحار الأنوار : در زيارت جامعه آمده است :
فنَحنُ نُشهِدُ اللّه َ أنّا قَد شارَكْنا أولياءكُم و أنصارَكُم المُتَقَدِّمينَ ، في إراقَةِ دِماءِ النّاكِثينَ و القاسِطينَ و المارِقينَ ، و قَتَلَةِ أبي عبدِ اللّه ِ سَيّدِ شَبابِ أهلِ الجَنّةِ يَومَ كَربلاءَ ، بالنِّيّاتِ و القُلوبِ و التّأسُّفِ على فَوتِ تِلكَ المَواقِفِ الّتي حَضَروا لِنُصرَتِكُم .
خدا را گواه مى گيريم كه در ريختن خون ناكثين و قاسطين و مارقين و قاتلان ابا عبد اللّه ، آن سرور جوانان اهل بهشت، در كربلا، ما نيز با نيّت ها و دل هايمان و تأسّف خوردن براى از دست دادن آن صحنه هايى كه يارانتان براى يارى شما حضور داشتند، در كنار دوستان و ياران وقت شما شركت داشتيم.
الترغيب و الترهيب ـ به نقل از مَعْن بن يزيد ـ :
كانَ أبي يَزيدُ أخرَجَ دَنانيرَ يَتَصَدَّقُ بها فوَضَعَها عِندَ رجُلٍ في المَسجِدِ ، فجِئتُ فأخَذتُها فأتَيتُهُ بِها ، فقالَ : و اللّه ِ، ما إيّاكَ أرَدتُ ، فخاصَمتُهُ إلى رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله فقالَ : لَكَ ما نَوَيتَ يا يَزيدُ ، و لَكَ ما أخَذتَ يا مَعْنُ .
پدرم يزيد چند دينارى كنار گذاشت تا صدقه بدهد و آنها را نزد مردى در مسجد گذاشت. من آمدم و آن دينارها را گرفتم و پيش پدرم بردم. پدرم گفت: به خدا قسم كه تو مقصود من نبودى. ما اختلاف خود را نزد رسول خدا صلى الله عليه و آله برديم. حضرت فرمود: اى يزيد! تو طبق نيّتت پاداش داده مى شوى و تو اى معن، آنچه گرفته اى از آنِ توست.
توفيق به قدر نيّت است
امام على عليه السلام :
على قَدرِ النِّيَّةِ تَكونُ مِن اللّه ِ العَطِيَّةُ .
دهِش خداوند به هر كس، به اندازه نيّت اوست.
امام على عليه السلام :
مَن حَسُنَت نِيَّتُهُ أمَدَّهُ التَّوفيقُ .
هركه نيّتش خوب باشد، توفيق يار او شود.
امام على عليه السلام ـ در سفارش به فرزند بزرگوار خود حسن عليه السلام ـ فرمود :
و اعلَمْ أنّ الّذي بِيَدِهِ خَزائنُ السَّماواتِ و الأرضِ قد أذِنَ لَكَ في الدُّعاءِ ، و تَكفَّلَ لَكَ بالإجابَةِ ··· فلا يُقَنِّطَنَّكَ إبطاءُ إجابَتِهِ ؛ فإنَّ العَطِيَّةَ على قَدرِ النِّيَّةِ .
بدان كه همان كسى كه گنجينه هاى آسمان ها و زمين در دست اوست، به تو اجازه دعا كردن داده و اجابت آن را به عهده گرفته است··· پس كندى در اجابت هرگز تو را نوميد نكند؛ زيرا كه داد و دهِش [خداوند ]به اندازه نيّت [آدمى] است.
امام باقر عليه السلام :
إذا عَلِمَ اللّه ُ تعالى حُسنَ نِيَّةٍ مِن أحَدٍ ، اكتَنَفَهُ بالعِصمَةِ
هرگاه خداوند متعال در كسى حسن نيّتى ببيند، او را در پناه خود نگه دارد.
امام صادق عليه السلام :
إنّما قَدَّرَ اللّه ُ عَونَ العِبادِ على قَدرِ نِيّاتِهِم ، فمَن صَحَّت نِيَّتُهُ تَمَّ عَونُ اللّه ِ لَهُ ، و مَن قَصُرَت نِيَّتُهُ قَصُرَ عَنهُ العَونُ بقَدرِ الّذي قَصُرَ .
در حقيقت ، خداوند يارى خود به بندگان را به اندازه نيّت هاى آنان قرار داده است. پس هركه نيّتش درست باشد، يارى خدا به او كامل رسد و هر كه نيّتش كاستى داشته باشد، يارى خدا نيز به همان اندازه كاستى نيّت او، از وى كاسته شود.
نيّت مؤمن بهتر از عمل اوست
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
نِيَّةُ المُؤمنِ خَيرٌ مِن عَمَلِهِ .
نيّت مؤمن، بهتر از عمل اوست.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
نِيَّةُ المُؤمنِ خَيرٌ مِن عَمَلِهِ ، و عَمَلُ المُنافِقِ خَيرٌ من نِيَّتِهِ ، و كُلٌّ يَعمَلُ على نِيَّتِهِ، فإذا عَمِلَ المُؤمنُ عَمَلاً نارَ في قَلبِهِ نُورٌ .
نيّت مؤمن بهتر از عمل اوست و عمل منافق بهتر از نيّت اوست و هر كس مطابق نيّت خود عمل مى كند. پس هرگاه مؤمن عملى انجام دهد، در دلش نورى تابيدن گيرد.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
نِيَّةُ المُؤمنِ خَيرٌ مِن عَمَلِهِ ، و نِيَّةُ الفاجِرِ شَرٌّ مِن عَمَلِهِ .
نيّت مؤمن، بهتر از عمل اوست و نيّت فاجر، بدتر از عمل اوست.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
نِيَّةُ المُؤمنِ خَيرٌ مِن عَمَلِهِ ، و نِيَّةُ الكافِرِ شَرٌّ مِن عَمَلِهِ، و كُلُّ عامِلٍ يَعمَلُ على نِيَّتِهِ .
نيّت مؤمن، بهتر از عمل اوست و نيّت كافر، بدتر از عمل اوست و هر عمل كننده اى مطابق نيّت خود عمل مى كند.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
نِيَّةُ المُؤمنِ أبلَغُ مِن عَمَلِهِ .
نيّت مؤمن، رساننده تر از عمل اوست.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
نِيَّةُ المُؤمنِ أبلَغُ مِن عَمَلِهِ ، و كذلكَ الفاجِرُ .
نيّت مؤمن، رساننده تر از عمل اوست و همين طور فاجر (كافر).
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
نِيَّةُ المُؤمِنِ خَيرٌ مِن عَمَلِهِ ، و إنّ اللّه َ عَزَّ و جلَّ لَيُعطي العَبدَ على نِيَّتِهِ ما لا يُعطيهِ على عَمَلِهِ ، و ذلكَ أنَّ النِّيَّةَ لا رِياءَ فيها ، و العَمَلَ يُخالِطُهُ الرِّياءُ .
نيّت مؤمن، بهتر از عمل اوست. خداوند عزّ و جلّ به خاطر نيّت بنده به او آن مى دهد كه به خاطر عملش نمى دهد و علّتش اين است كه در نيّت ريا راه ندارد، امّا عمل [گاه] با ريا آميخته مى شود.
امام على عليه السلام ـ در وصف مؤمن ـ فرمود :
لا يَبلُغُ بِنِيَّتِهِ إرادَتَهُ في الخَيرِ ، يَنوي كَثيرا مِن الخَيرِ و يَعمَلُ بِطائفةٍ مِنهُ ، و يَتَلَهَّفُ على ما فاتَهُ مِن الخَيرِ كَيفَ لَم يَعمَلْ بهِ .
به تمام كارهاى خوبى كه نيّت انجام آنها را دارد، نمى رسد، كارهاى نيك بسيارى را در سر مى پروراند، اما درباره بخشى از آنها توفيق عمل مى يابد و براى آنچه از كَفَش رفته است افسوس مى خورد كه چرا انجام نداده است.
امام على عليه السلام :
رُبَّ نِيَّةٍ أنفَعُ مِن عَمَلٍ .
بسا نيّتى كه از عملى سودمندتر است.
امام باقر عليه السلام :
نِيَّةُ المُؤمنِ أفضَلُ مِن عَمَلِهِ ؛ و ذلكَ لأنّهُ يَنوي مِن الخَيرِ ما لا يُدرِكُهُ ، و نِيَّةُ الكافِرِ شَرٌّ مِن عَمَلِهِ ؛ و ذلكَ لأنَّ الكافِرَ يَنوي الشَّرَّ و يأمَلُ مِن الشَّرِّ ما لا يُدرِكُهُ .
نيّت مؤمن برتر از عمل اوست؛ چون گاه نيّت كارهاى خير مى كند، اما موفق به انجام آنها نمى شود و نيّت كافر بدتر از عمل اوست؛ زيرا كافر نيّت بد در سر مى پروراند و به انجام بدى هايى اميد مى بندد ليكن امكان به كار بستن آنها را نمى يابد.
امام صادق عليه السلام ـ در پاسخ به سؤال از علّت برترى نيّت مؤمن بر عمل او ـ فرمود :
لأنَّ العَمَلَ رُبَّما كانَ رِياءً لِلمَخلوقينَ، و النِّيَّةُ خالِصَةٌ لرَبِّ العالَمينَ، فيُعطي تَعالى علَى النِّيَّةِ ما لا يُعطي علَى العَمَلِ .
چون عمل گاه ممكن است براى ريا و خودنمايى به مخلوقين صورت گيرد، اما نيّت به طور خالص از آنِ پروردگار جهانيان است. بنا بر اين، خداى متعال براى نيّت چيزى عطا مى كند كه براى عمل عطا نمى كند.
بحار الأنوار :
إنّهُ رُبَّما انتَهَت بالإنسانِ حالَةٌ مِن مَرَضٍ أو خَوفٍ ، فتُفارِقُهُ الأعمالُ و مَعَهُ نِيَّتُهُ ، فلِذلكَ الوَقتِ نِيَّةُ المُؤمنِ خَيرٌ مِن عَمَلِهِ و في وَجهٍ آخَرَ أنّها لا يُفارِقُهُ عَقلُهُ أو نَفسُهُ ، و الأعمالُ قَد يُفارِقُهُ قَبلَ مُفارَقَةِ العَقلِ و النَّفسِ .
امام كاظم عليه السلام در تفسير معناى اين سخن كه نيّت مؤمن بهتر است فرمود : زيرا گاهى اوقات براى انسان حالاتى چون بيمارى يا ترس پيش مى آيد و با آنكه نيّت انجام كارى را دارد نمى تواند انجامش دهد، در چنين وقتى است كه نيّت مؤمن بهتر از عمل اوست
در شكلى ديگر [از اين ] آمده است: چون عقل يا نفْس مؤمن از او جدا نمى شود، امّا اعمال گاهى اوقات، پيش از جدا شدن عقل و نفْس، از او جدا مى شود (توانايى و امكان انجام عمل را از دست مى دهد).
ترغيب به داشتن نيّت در هر كارى
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
يا أبا ذرٍّ ، لِيَكُن لَكَ في كُلِّ شَيءٍ نِيَّةٌ صالِحَةٌ ، حتّى في النَّومِ و الأكلِ .
اى ابوذر! بايد در هر كارى نيّتى پاك داشته باشى حتى در خوابيدن و خوردن.
امام على عليه السلام ـ در فرمان استاندارى مصر به مالك اشتر ـ نوشت :
و أمْضِ لكُلِّ يَومٍ عَمَلَهُ ؛ فإنّ لكُلِّ يَومٍ ما فيهِ ، و اجعَلْ لِنَفسِكَ فيما بَينَكَ و بَينَ اللّه ِ أفضَلَ تِلكَ المَواقيتِ ، و أجزَلَ تِلكَ الأقسامِ ، و إن كانَت كُلُّها للّه ِ إذا صَلُحَت فيها النِّيَّةُ ، و سَلِمَت مِنها الرَّعيَّةُ .
كار هر روز را همان روز به انجام رسان؛ زيرا كه هر روزى را كارى است و بهترين وقت هر روز و بزرگترين بخش ِ از آن را به رابطه ميان خود و خداوند اختصاص ده، هر چند كه اگر در همه اوقات نيّت پاك داشته باشى و مردم در امنيّت و سلامت باشند، آن اوقات تماماً از آنِ خداست.
امام زين العابدين عليه السلام ـ در اشتياق به آمرزش خواهى ـ گفت :
اللّهُمّ فَصَلِّ على محمّدٍ و آلِهِ ، و اجعَلْ هَمَساتِ قُلوبِنا ، و حَرَكاتِ أعضائنا ، و لَمَحاتِ أعيُنِنا ، و لَهَجاتِ ألسِنَتِنا ··· في مُوجِباتِ ثَوابِكَ ، حتّى لا تَفوتَنا حَسَنَةٌ نَستَحِقُّ بها جَزاءكَ ، و لا تَبقى لَنا سَيّئةٌ نَستَوجِبُ بِها عِقابَكَ
بار خدايا! بر محمّد و آل محمّد صلوات فرست و رازهاى دل ها و جنبش هاى اندام ها و چشم بر هم زدن هاى ما و سخنان زبان هاى ما را در آنچه موجب ثواب و پاداش تو گردد قرار ده تا كار نيكى كه به سبب آن سزاوار پاداش تو مى گرديم از دستمان نرود و كار بدى كه به واسطه آن مستوجب كيفر تو شويم برايمان باقى نماند.
امام زين العابدين عليه السلام ـ در دعاى مكارم الاخلاق ـ گفت :
و انْتَهِ بِنِيَّتي إلى أحسَنِ النِّيّاتِ ، و بعَمَلي إلى أحسَنِ الأعمالِ ، اللّهُمّ وَفِّرْ بِلُطفِكَ نِيَّتي .
نيّت مرا به نيكوترين نيّت ها و كردارم را به بهترين كردارها برسان. بار خدايا! به لطف خود نيّت مرا كامل گردان.
امام صادق عليه السلام :
لا بُدَّ لِلعَبدِ مِن خالِصِ النِّيَّةِ في كُلِّ حَرَكَةٍ و سُكونٍ ؛ لأنّهُ إذا لَم يَكُن هذا المَعنى يَكونُ غافِلاً .
بنده بايد در تمام حركات و سكنات خود نيّت خالص [براى خدا ]داشته باشد؛ زيرا اگر اين معنا در كار نباشد، در شمار غافلان است.
نكويى نيّت
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
أفضَلُ العَمَلِ النِّيَّةُ الصّادِقَةُ .
برترين عمل، نيّت صادق است.
امام على عليه السلام :
حُسنُ النِّيَّةِ جَمالُ السَّرائرِ
نكويى نيّت، زيبايى درون هاست.
امام على عليه السلام :
أفضَلُ الذَّخائرِ حُسنُ الضَّمائرِ .
بهترين اندوخته ها، نيكويى درون هاست.
امام على عليه السلام :
جَميلُ النِّيَّةِ سَبَبٌ لِبُلوغِ الاُمنِيَّةِ .
نيّت نيكو، سبب رسيدن به آرمان و آرزوست.
امام على عليه السلام :
وُصولُ المَرءِ إلى كُلِّ ما يَبتَغيهِ ـ مِن طِيبِ عَيشِهِ ، و أمنِ سِربِهِ ، و سَعَةِ رِزقِهِ ـ بِحُسنِ نِيَّتِهِ وَ سَعَةِ خُلقِهِ .
آدمى با نيّت نيكو و اخلاق خوش به تمام آنچه در جستجوى آن است، از زندگى خوش و امنيّت محيط و فراخى روزى، دست مى يابد.
امام على عليه السلام :
عَوِّدْ نَفسَكَ حُسنَ النِّيَّةِ و جَميلَ المَقصَدِ ؛ تُدرِكْ في مَباغِيكَ النَّجاحَ .
خويشتن را به داشتن نيّت نيكو و قصد زيبا عادت ده، تا در اهدافت كامياب شوى.
امام على عليه السلام :
إحسانُ النِّيَّةِ يُوجِبُ المَثُوبَةَ
نيّت نيكو، موجب پاداش است.
امام على عليه السلام :
مَن حَسُنَت نِيَّتُهُ كَثُرَت مَثُوبَتُهُ ، و طابَت عِيشَتُهُ ، و وَجَبَت مَوَدَّتُهُ
هر كه نيّتش نيكو شود، پاداشش فراوان گردد و زندگيش خوش شود و دوستيش لازم آيد.
امام على عليه السلام :
إنّ اللّه َ سبحانَهُ يُحِبُّ أن تَكونَ نِيَّةُ الإنسانِ لِلنّاسِ جَميلَةً ، كما يُحِبُّ أن تَكونَ نِيَّتُهُ في طاعَتِهِ قَويَّةً غَيرَ مَدخولَةٍ .
خداوند سبحان دوست دارد كه نيّت انسان نسبت به مردم زيبا باشد، همچنان كه دوست دارد نيّت او در اطاعت از وى نيز نيرومند و بى ريا باشد.
امام على عليه السلام :
بِحُسنِ النِّيّاتِ تُنجَحُ المَطالِبُ .
با حُسن نيّت هاست كه خواسته ها برآورده شود.
امام على عليه السلام :
أقرَبُ النِّيّاتِ بالنَّجاحِ أعوَدُها بالصَّلاحِ .
نزديكترين نيّت ها به موفقيّت، سازنده ترين آنهاست.
امام على عليه السلام :
إنَّ اللّه َ تعالى يُدخِلُ بِحُسنِ النِّيَّةِ و صالِحِ السَّريرَةِ مَن يَشاءُ مِن عِبادِهِ الجَنّةَ .
خداوند متعال به سبب نيكويى نيّت و پاكى درون، هر يك از بندگانش را كه بخواهد به بهشت مى برد.
امام على عليه السلام :
حُسنُ النِّيَّةِ مِن سَلامَةِ الطَّوِيَّةِ .
نيكويى نيّت، برخاسته از سلامت درون است.
امام على عليه السلام :
جَميلُ المَقصَدِ يَدُلُّ على طَهارَةِ المَولِدِ .
نيك انديشى و خوش نيّتى، نشانگر پاك زادگى است.
امام على عليه السلام :
اِستَعِنْ علَى العَدلِ بِحُسنِ النِّيَّةِ في الرَّعِيَّةِ ، و قِلَّةِ الطَّمَعِ ، و كَثرَةِ الوَرَعِ .
در راه عدالت ورزى از حُسن نيّت داشتن به رعيّت و كم كردن طمع و بسيارى پارسايى، كمك بگير.
امام على عليه السلام :
لا يَكمُلُ صالِحُ العَمَلِ إلاّ بِصالِحِ النِّيَّةِ
عملِ درست، جز با نيّتِ درست كامل نمى شود.
امام على عليه السلام :
صَلاحُ العَمَلِ بصَلاحِ النِّيَّةِ .
درستى عمل [منوط] به درستى نيّت است.
امام على عليه السلام :
و لَو أنّ النّاسَ حِينَ تَنزِلُ بِهِمُ النِّقَمُ و تَزولُ عَنهُمُ النِّعَمُ ، فَزِعوا إلى ربِّهِم بِصِدقٍ مِن نِيّاتِهِم و وَلَهٍ مِن قُلوبِهِم ، لَرَدَّ علَيهِم كُلَّ شارِدٍ ، و أصلَحَ لَهُم كُلَّ فاسِدٍ .
اگر مردم به هنگامى كه بلاها بر آنان فرود مى آيد و نعمت ها از ايشان زوال مى پذيرد، با نيّت هاى درست و دل هاى مشتاق، به پروردگارشان پناه برند، بى گمان هر گريخته اى را به آنان باز گرداند و هر فسادى را برايشان به اصلاح آورد.
امام صادق عليه السلام :
مَن حَسُنَت نِيَّتُهُ زادَ اللّه ُ في رِزقِهِ
هر كه نيّتش نيكو شود، خداوند بر روزيش بيفزايد.
امام صادق عليه السلام ـ در پاسخ به سؤال از اندازه عبادتى كه چون كسى انجام دهد وظيفه خود را انجام داده است ـ فرمود :
حُسنُ النِّيَّةِ بالطّاعَةِ
حسن نيّت داشتن در طاعت.
امام صادق عليه السلام :
صاحِبُ النِّيَّةِ الصّادِقَةِ صاحِبُ القَلبِ السَّليمِ ؛ لأنَّ سَلامَةَ القَلبِ مِن هَواجِسِ المَحذوراتِ بِتَخليصِ النِّيَّةِ للّه ِ في الاُمورِ كُلِّها .
كسى كه نيّت صادق داشته باشد، دل سالم و پاك دارد؛ زيرا سالم داشتن دل از وسوسه هاى شيطانى به سبب خالص گردانيدن نيّت در همه كارها براى خداوند است.
امام كاظم عليه السلام :
كَما لا يَقومُ الجَسَدُ إلاّ بالنَّفسِ الحَيَّةِ ، فكذلِكَ لا يَقومُ الدِّين إلاّ بالنِّيَّةِ الصّادِقَةِ ، و لا تَثبُتُ النِّيَّةُ الصّادِقَةُ إلاّ بالعَقلِ
همچنان كه بدن جز با نفْسِ زنده، بقايى ندارد، دين نيز جز با نيّت درست بر پا نمى ماند و نيّت درست هم جز با خرد، استوار نمى گردد.
امام جواد عليه السلام :
مَن لَم يَرْضَ مِن أخيهِ بِحُسنِ النِّيَّةِ لم يَرْضَ مِنهُ بالعَطِيَّةِ .
هر كه را حُسن نيّت برادرش راضى نكند، داد و دهش او نيز راضيش نكند.
بد نيّتى
امام على عليه السلام :
سُوءُ النِّيَّةِ داءٌ دَفينٌ .
بد نيّتى، دردى پنهان و نهفته است.
امام على عليه السلام :
إيّاكَ و خُبثَ الطَّويَّةِ ، و إفسادَ النِّيَّةِ ، و رُكوبَ الدَّنيَّةِ ، و غُرورَ الاُمنِيَّةِ .
از پليدىِ درون، تباه كردن نيّت، سوار شدن بر مركب پستى و فريبِ آرزو بپرهيز .
امام على عليه السلام :
رُبَّ عَمَلٍ أفسَدَتهُ النِّيَّةُ .
بسا عملى كه نيّت [بد] آن را تباه كند .
امام على عليه السلام :
مَن أساءَ النِّيَّةَ مُنِعَ الاُمنِيَّةَ .
هر كه بد نيّت باشد، از آرزوهايش باز داشته شود .
امام على عليه السلام :
مَن ساءَ عَقدُهُ سَرَّ فَقدُهُ .
هر كه بد نيّت (بد سگال) باشد، دست شدنش شادى آورد .
امام على عليه السلام :
مَن ساءَ عَزمُهُ رَجَعَ علَيهِ سَهمُهُ .
هر كه بد آهنگ باشد، تيرش به خود او باز گردد.
امام على عليه السلام :
مَن ساءَ مَقصَدُهُ ساءَ مَورِدُهُ .
هر كه مقصد بد داشته باشد، به بد جايى در آيد.
امام على عليه السلام :
عِندَ فَسادِ النِّيَّةِ تَرتَفِعُ البَرَكَةُ .
با فاسد شدن نيّت، بركت مى رود.
امام على عليه السلام :
مِن الشَّقاءِ فَسادُ النِّيَّةِ .
يكى از بد بختى ها، تباهى نيّت است.
امام على عليه السلام :
إذا فَسَدَتِ النِّيَّةُ وَقَعَتِ البَلِيَّةُ .
هر گاه نيّت فاسد شود، بلا و گرفتارى پيش آيد.
امام على عليه السلام ـ در دعا ـ گفت :
اللّهُمّ اغفِرْ لي ما تَقَرَّبتُ بهِ إلَيكَ بلِساني ثُمّ خالَفَهُ قَلبي .
بار خدايا! بر من ببخشاى آنچه را كه به زبان وسيله تقرّب به تو قرارش مى دهم، امّا دلم برخلاف آن است.
امام صادق عليه السلام :
إنّ المُؤمنَ لَيَنوي الذَّنبَ فيُحرَمُ رِزقَهُ .
به راستى كه مؤمن نيّت گناه مى كند و بدان سبب از روزى خود محروم مى شود.
میزان الحکمه،جلد دوازدهم.
کانال قرآن و حدیث را درشبکه های اجتماعی دنبال کنید.
