معجزه راهی برای شناخت پیامبران الهی

---

 

یکی از نشانه های نبوت در شخص معجزه است. در این مقاله به بررسی این نشانه می پردازیم: 

معجزه كارى است كه به اراده خداوند بر خلاف عادت و طبيعت به ‏وسيله شخص مدّعى پيامبرى انجام مى‏شود، به‏گونه‏اى كه ديگران از انجام مثل آن عاجزند. با توجه به تعريف فوق در معجزه سه ويژگى هست:

الف- پديده‏اى خارق‏ لعاده است كه از راه اسباب عادى و متعارف پديد نمى ‏آيد

ب- اين پديده براى گواهى بر درستى ادعاى پيامبرى پديد مى ‏آيد

ج- ديگران از آوردن مثل آن ناتوانند.

پديده‏هاى اين جهان، از راه اسبابى پديد مى‏ آيند كه با آزمايش‏هاى تجربى قابل شناختند؛ مانند پديده‏هاى فيزيكى و شيميايى. ولى در موارد نادرى، پديده‏هايى  جهان به چشم مى آيند كه اسباب آن‏ها را با آزمايش‏هاى تجربى نمى‏توان شناخت و از آن‏جا كه هيچ حادثه‏اى بى‏علت نيست، بايد آن پديده‏ها داراى علل غير طبيعى باشند. معجزه‏هاى پيامبران و كارهاى خارق‏العاده مرتاضان از اين گونه‏ اند. ولى براى اين كه آشكار شود كدام پديده خارق‏ العاده، معجزه است، بايد نشانه ‏هايى را پى جست كه عبارتند از:

 

نه عامل طبيعى مى‏تواند معجزه را باطل كند و اثرش را از ميان برد و وقوعش را مانع شود و نه عامل غير طبيعى. به‏عنوان نمونه، يك شخص مرتاض در اثر رياضت، قدرت نفسانى پيدا مى‏كند و مثلًا مى‏تواند با يك اشاره، جسمى سنگين را در هوا نگاه دارد. در اين‏جا ممكن است يك مرتاض قويتر اين كار او را خنثى كند و با يك اشاره، آن جسم را پايين آورد يا از همان آغاز جلو تأثير اراده او را بگيرد. ولى در اعجاز چنين نيست و هيچ كس نمى‏تواند وقوع معجزه را مانع شود؛ زيرا هر چيزى در برابر اراده الهى محكوم است و نمى‏تواند وقوع كارى را كه خدا خواسته است، مانع شود.

 

درسى نيست كه كسى بخواند و بياموزد و رياضتى نيست كه با انجام آن كسى توان معجزه كسب كند، بلكه موهبتى الهى است كه خداوند آن را نشانه نبوّت قرار داده است. ولى ديگر كارهاى غير عادى، كه از برخى سر مى‏زند، تعليم و تعلّم‏پذير و كسب كردنى‏اند و ديگران نيز مى‏توانند با آموزش و تمرين ويژه، به آن‏ها دست يابند.

3- معجزه همراه با ادعاى پيامبرى است و سندى است براى آشكار ساختن درستى آن. از اين رو، اگر كسى كارى خارق‏العاده انجام دهد، ولى مدّعى پيامبرى نباشد، آن كار خارق‏العاده، معجزه ناميده نمى‏شود.

تفاوت معجزه با كرامت: اگر امور خارق‏العاده- كه از اولياى الهى سر مى‏زند- همراه با ادعاى پيامبرى باشد، آن را معجزه و آورنده‏اش را پيامبر مى‏نامند؛ و اگر آن اولياى الهى ادعاى پيامبرى نكنند، كارشان كرامت ناميده مى‏شود.

نمونه‏هايى از كرامت اولياى خدا در قرآن ذكر شده است؛ مانند ماجراى حضرت مريم عليها السلام كه هرگاه زكريا عليه السلام در محراب بر مريم وارد مى‏شد، نزد او روزى آماده‏اى مى‏يافت. مى‏پرسيد: «اى مريم، اين روزى از كجا آمده است؟» مريم پاسخ مى‏داد: «اين روزى از نزد خداست. بى‏گمان، خداوند به هر كس، بخواهد، بى‏حساب روزى مى‏دهد.» ريشه كرامات، در كسب كمالات و توانايى‏هاى روحى در سايه بندگى خداوند است. انسان با عبوديت و بندگى مى‏تواند به كراماتى اينچنين دست يابد.

 

امروزه وقوع كارهايى خارق‏ العاده از برخى افراد انكارناپذير است. از اين رو، پرسشى در اين جا پيش مى‏آيد كه چگونه ميان امور خارق‏العاده و معجزه فرق بگذاريم؟

پاسخ اين است كه كارهاى خارق‏العاده مرتاضان و مانند آنان از جهات مختلف محدود است؛ در حالى كه معجزه‏هاى پيامبران محدود به قيد و شرطى ويژه نيست.

توضيح اين كه، چون نيروى انسان محدود است، امورى نيز كه متكى به آن است، محدود است. مرتاضان براى انجام كارهاى خود به تعليم و تمرين نيازمندند و هرگز كسى مادرزاد مرتاض نيست. از سوى ديگر مرتاضان قادر به انجام هر كارى نيستند، بلكه تنها بر انجام كارهاى معينى توانايى دادند، ولى براى پيامبران چنين محدوديتهايى در ميان نيست؛ زيرا بر نيروى بى‏كران خداوند متكی ‏اند. ديگر آن كه به تعليم و تمرين براى انجام معجزه نيازمند نيستند. پيامبران حتّى ممكن است در گهواره- مانند حضرت مسيح عليه السلام- معجزه ظاهر كنند و نيز معجزه‏هاى پيامبران تنها در موضوعاتى خاص نيست و اگر معجزه پيامبرى در موضوعى خاص بوده، زمان و مكان و يا درخواست مردم چنين اقتضا مى‏كرده است. پس، براى بازشناختن معجزه‏هاى آسمانى از امور خارق‏العاده انسانى بايد توجه داشت كه:

 

الف- كارهاى خارق‏ العاده انسانى معارضه پذير است؛ يعنى ممكن است كسى ديگر با آموزش و تمرين، بر انجام آن توانا شود و به همين دليل انجام دهنده آن كسى معارضه نمى‏ خواند. ولى معجزه‏هاى پيامبران چنين نيست و مردم از انجام مثل آن ناتوانند و چون پيامبر معجزه خود را به كمك نيروى الهى انجام مى‏دهد، با كمال اطمينان خاطر مى‏تواند مردم را به مبارزه فراخواند.

 

ب- كارهاى خارق‏ العاده انسانى تاب مقاومت در برابر معجزه ‏ها را ندارد؛ زيرا معجزه متكى به نيرويى بى‏ پايان و شكست‏ ناپذير است؛ درحالى كه كارهاى خارق ‏العاده انسانى، از نيرويى محدود سرچشمه مى‏ گيرد كه تاب مقاومت در برابر نيروى بى‏پايان خداوند را ندارد. اين نكته را از قرآن نيز مى ‏توان دريافت كه مى ‏فرمايد: «قالَ مُوسى‏ ما جِئْتُمْ بِهِ السِّحْرُ انَّ اللَّهَ سَيُبْطِلُهُ انَّ اللَّهَ لا يُصْلِحُ عَمَلَ الْمُفْسِدينَ» «یونس/81» موسى گفت: اين كارها [ى خارق‏العاده‏] كه آورديد، سحر است كه خداوند به ‏زودى آن را باطل مى‏ كند، خداوند كار مفسدان را اصلاح نمى‏كند.

يعنى كارهاى خارق ‏العاده‏اى كه با نيروى محدود انسانى آورده‏ ايد، تاب مقاومت در برابر معجزه را ندارد و ساحران، بدكارانى ‏اند كه اهدافى پست را دنبال مى‏ كنند. از اين آيه استفاده مى ‏شود كه كاربرد معجزه با كارهاى خارق‏ العاده انسانى متفاوت است؛ زيرا خوارق عادات انسانى براى اغراض دنيوى- مانند سرگرمى، اغفال مردم و به ‏دست آوردن شهرت- انجام مى‏شود؛ درحالى كه پيامبران معجزه را به اذن خداوند براى اثبات نبوّتشان مى ‏آورند تا به اهداف والاى تربيتى خود برسند و به مردم كتاب و حكمت بياموزند.

                      

---