ایمان در احادیث
۲۲ بهمن ۱۳۹۳ 0 اهل بیت علیهم السلامعناوین
ايمان
امام على عليه السلام :
الإيمانُ أصلُ الحقّ ، و الحقُّ سبيلُ الهُدى ، و سَيفُهُ جامعُ الحِلْيَةِ ، قَديمُ العُدَّةِ ، الدُّنيا مِضْمارُهُ ··· .
ايمان، ريشه حق است و حق، راه هدايت، شمشير ايمان؛ شمشيرى است مرصّع و هميشه آماده، كه دنيا ميدان تمرين آن است.
[كنز العمّال : 44216 .]
امام على عليه السلام :
بالإيمان يُسْتَدَلُّ علَى الصّالحاتِ و بالصّالحاتِ يُسْتَدَلُّ علَى الإيمانِ ، و بالإيمانِ يُعْمَرُ العِلمُ .
از ايمان، راه به سوى كارهاى شايسته برده مى شود و از كارهاى شايسته راه به سوى ايمان و با ايمان است كه علم آباد مى شود.
[نهج البلاغة : الخطبة 156 .]
امام على عليه السلام :
الإيمانُ أفضلُ الأمانتَينِ .
ايمان، برترين امانت هاست.
[غرر الحكم : 1666 .]
ايمان و اسلام
امام على عليه السلام :پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به من فرمود:
يا عليُّ ، اُكتُبْ ، فقلتُ : ما أكتبُ ؟ فقال : اُكتُبْ: بسمِ اللّه ِ الرّحمنِ الرّحيمِ ، الإيمانُ ما وَقَرَ في القلوبِ و صَدّقَتْهُ الأعمالُ ، و الإسلامُ ما جَرى علَى اللِّسانِ و حَلَّتْ بهِ المُناكَحَةُ
على ! بنويس. عرض كردم: چه بنويسم؟ فرمود: بنويس: به نام خداوند مهر گستر مهربان، ايمان، آن است كه در دلها جاى گيرد و كردار ، آن را تصديق كند. و اسلام، آن است كه بر زبان گذرد و پيوند زناشويى با آن حلال گردد.
[بحار الأنوار : 50 / 208 / 22 .]
امام باقر عليه السلام :
الإيمانُ ما كانَ في القلبِ ، و الإسلامُ ما علَيهِ التَّناكُحُ و التَّوارُثُ و حُقِنَتْ بهِ الدِّماءُ ، و الإيمانُ يَشْرَكُ الإسلامَ، و الإسلامُ لا يَشْرَكُ الإيمانَ .
ايمان، آن است كه در قلب باشد و اسلام، آن است كه ازدواج و ارث بردن وابسته بدان است و خونها به آن محفوظ مى ماند. ايمان، هميشه با اسلام قرين است، ولى اسلام هميشه ايمان را به همراه ندارد.
[بحار الأنوار : 78 / 177 / 48 .]
امام باقر عليه السلام :
الإيمانُ إقرارٌ و عملٌ ، و الإسلامُ إقرارٌ بلا عملٍ .
ايمان، اقرار است و عمل؛ و اسلام، اقرار است بدون [شرط] عمل.
[تحف العقول : 297 .]
تحف العقول ـ به نقل از ابو بصير ـ : امام صادق عليه السلام [در پاسخ به پرسشم از ايمان ]فرمود :
الإيمانُ باللّه ِ أن لا يُعْصى . قلتُ : فما الإسلامُ ؟ فقال عليه السلام مَن نَسَكَ نُسْكَنا ، و ذَبَحَ ذَبيحَتَنا
ايمان به خدا آن است كه نافرمانىِ او نشود. عرض كردم: پس اسلام چيست؟ فرمود: هر كه اعمال عبادى ما را انجام دهد و مانند ما ذبح كند [مسلمان است].
[تحف العقول : 375 .]
امام صادق عليه السلام :
إنّ الإيمانَ ما وَقَرَ في القلوبِ ، و الإسلامَ ما علَيهِ المَناكِحُ و المَوارِيثُ و حَقْنُ الدِّماءِ .
ايمان آن چيزى است كه در دلها جاى گيرد، و اسلام آن چيزى است كه ازدواج و ارث بردن و احترام جان بر آن بنا مى شود.
[الكافي : 2 / 26 / 3 .]
امام صادق عليه السلام :
دِينُ اللّه ِ اسمُهُ الإسلامُ ، و هو دِينُ اللّه ِ قبلَ أنْ تَكونوا حيثُ كُنتُم ، و بَعدَ أنْ تكونوا ، فمَن أقَرَّ بدينِ اللّه ِ فهُو مسلِمٌ ، و مَن عَمِلَ بما أمرَ اللّه ُ عزّ و جلّ بهِ فهُو مؤمنٌ .
دين خدا، نامش اسلام است و پيش از آن كه شما به وجود آييد ـ هر جا كه بوده ايد ـ و پس از پديد آمدنتان، اسلام دين خدا بوده و هست. پس هر كه به دين خدا اقرار كند «مسلمان» است و هر كه به دستورهاى خداوند عزّ و جلّ عمل كند «مؤمن» است.
[الكافي : 2 / 38 / 4 .]
ريشه ايمان
امام على عليه السلام :
الإيمانُ شَجَرَةٌ ، أصلُها اليقينُ ، و فَرْعُها التُّقى ، و نورُها الحَياءُ ، و ثَمَرُها السَّخاءُ .
ايمان، درختى است كه ريشه اش يقين است، شاخه اش پرهيزگارى، شكوفه اش حيا و ميوه اش بخشندگى.
[غرر الحكم : 1786 .]
امام على عليه السلام :
أصلُ الإيمانِ حُسْنُ التَّسليمِ لأمرِ اللّه ِ .
ريشه ايمان، تسليم نيكو در برابر فرمان خداست.
[غرر الحكم : 3087 .]
پيوند ايمان و عمل
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
الإيمانُ و العملُ أخَوانِ شَريكانِ في قَرَنٍ ، لا يَقْبلُ اللّه ُ أحدَهُما إلاّ بصاحبِهِ .
ايمان و عمل دو برادر بسته به يك ريسمانند كه خداوند يكى را بدون ديگرى نمى پذيرد.
.[كنز العمّال : 59 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
لا يُقْبَلُ إيمانٌ بلا عملٍ ، و لا عملٌ بلا إيمانٍ .
ايمان بى عمل و عمل بى ايمان، پذيرفته نمى شود.
.[كنز العمّال : 260 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
الإيمانُ قَولٌ و عملٌ ، يَزيدُ و يَنقُصُ
ايمان، گفتار است و كردار؛ كاستى و فزونى مى پذيرد.
[كنز العمّال : 422 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
ليسَ الإيمانُ بالتَّحَلّي و لا بالتَّمَنّي ، و لكنَّ الإيمانَ ما خَلَصَ في القلبِ و صَدّقَهُ الأعمالُ .
ايمان نه به ظاهر است و نه به آرزو، بلكه ايمان آن است كه در دل خالص باشد و عمل آن را تصديق كند.
[بحار الأنوار : 69 / 72 / 26 ، كنز العمّال : 11 نحوه .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
الإيمانُ مَعرِفةٌ بالقلبِ ، و قَولٌ باللِّسانِ ، و عَملٌ بالأرْكانِ .
ايمان، شناخت با دل است و گفتن با زبان و عمل با اركان.
[كنز العمّال : 2 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
الإيمانُ قَولٌ مَقُولٌ ، و عَملٌ مَعمولٌ ، و عِرْفانُ العُقولِ .
ايمان، گفتارى است كه بر زبان رانده شود و عملى است كه صورت پذيرد و شناخت پيدا كردن خردهاست.
[الأمالي للمفيد : 275 / 2 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
الإيمانُ بالقلبِ و اللِّسانِ ، و الهِجرَةُ بالنَّفْسِ و المالِ .
ايمان، با دل و زبان است و هجرت، با مال و جان.
[كنز العمّال : 4 .]
امام على عليه السلام :
الإيمانُ قَولٌ باللِّسانِ ، و عَملٌ بالأركانِ .
ايمان اظهار به زبان است و عمل با اركان.
[غرر الحكم : 1755 .]
امام على عليه السلام :
لو كانَ الإيمانُ كلاما لم يَنْزِلْ فيهِ صَومٌ و لا صلاةٌ و لا حلالٌ و لا حرامٌ .
اگر ايمان تنها گفتار بود، روزه و نماز و حلال و حرام نازل نمى شد.
[بحار الأنوار : 69 / 19 / 2 .]
امام صادق عليه السلام :
ملعونٌ ملعونٌ مَن قالَ : الإيمانُ قَولٌ بلا عملٍ .
ملعون است، ملعون، كسى كه بگويد: ايمان، گفتار است، بدون كردار.
[بحار الأنوار: 69/19/1.]
امام صادق عليه السلام :
لَو أنَّ العِبادَ وَصَفوا الحقَّ و عَمِلوا بهِ و لَم تُعْقَدْ قُلوبُهُم على أنَّهُ الحقُّ ما انْتَفَعوا .
اگر بندگان همه، حق را توصيف كنند و به آن عمل نمايند، اما در دلهايشان به حق بودن آن اعتقاد نداشته باشند، سودى نبرده اند.
[نور الثقلين : 3 / 546 / 87 .]
امام رضا عليه السلام :
الإيمانُ عَقْدٌ بالقلبِ ، و لَفْظٌ باللّسانِ ، و عَملٌ بالجَوارِحِ .
ايمان، عقيده قلبى است و اظهار به زبان و عمل با اعضاى بدن.
[معاني الأخبار : 186 / 2 .]
الكافى :امام كاظم عليه السلام فرمود :
الإيمانُ عملٌ كلُّهُ ،حديث و القَولُ بعضُ ذلكَ العملِ بِفَرضٍ مِن اللّه ِ بَيَّنَهُ في كِتابهِ .
ايمان سراسر عمل است؛ و گفتار، [نيز ]برخى از آن عمل است كه خداوند در كتاب خود ، وجوب آن را بيان فرموده است.
[(اُنظر) الكافي : 2 / 35 / 1 باب في أن الايمان مبثوث لجوارح البدن كلها و قد اُشير هناك إلى بعض الآيات؛ كالآية 46 من سورة العنكبوت و الآية 139 من سورة النساء و الآية 30 و 31 من سورة النور .]
پيوند ايمان و مكارم اخلاقى
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
الإيمانُ عَفيفٌ عَن المَحارِمِ ، عَفيفٌ عَن المَطامِعِ .
ايمان، از حرامها پاك و از طمعها مبرّاست.
[كنز العمّال : 58 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
الإيمانُ ، الصَّبرُ و السَّماحةُ .
ايمان، شكيبايى و گذشت است.
[كنز العمّال : 57 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
الإيمانُ نِصْفانِ : فنِصْفٌ في الصَّبرِ ، و نِصْفٌ في الشُّكْرِ .
ايمان دو نيم است: نيمى در شكيبايى است و نيمى در سپاسگزارى.
[كنز العمّال : 61 .]
امام على عليه السلام :
الإيمانُ إخلاصُ العملِ .
ايمان، خالص كردن عمل است [براى خدا].
[غرر الحكم : 873 .]
امام على عليه السلام :
الإيمانُ صَبرٌ في البَلاءِ ، و شُكْرٌ في الرَّخاءِ .
ايمان، شكيبايى در سختى و گرفتارى است و سپاسگزارى در آسايش و نعمت.
[غرر الحكم : 1350 .]
امام على عليه السلام :
رأسُ الإيمانِ الصِّدقُ .
راستى اوج ايمان است.
[غرر الحكم : 5222 .]
نشانه هاى ايمان حقيقى
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
ثلاثٌ مِن الإيمانِ : الإنْفاقُ في الاقْتارِ ، و بَذْلُ السَّلامِ للعالَمِ ، و الإنْصافُ مِن نَفسِكَ .
سه چيز از ايمان است: انفاق كردن در زمان تنگدستى، رواج دادن سلام در عالم، و انصاف داشتن.
[كنز العمّال : 88 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
إنّ لكلّ شيءٍ حقيقةً ، و ما بلَغَ عبدٌ حقيقةَ الإيمانِ حتّى يَعلَمَ أنّ ما أصابَهُ لَم يكُنْ لِيُخْطِئَهُ و ما أخْطأهُ لم يَكُن لِيُصيبَهُ .
هر چيزى حقيقتى دارد. هيچ بنده اى به حقيقت نمى رسد مگر آن كه بداند آنچه به او رسيده نمى توانست نرسد و آنچه به او نرسيده نمى توانست برسد.
[كنز العمّال : 12 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
يا أبا ذَرٍّ ، لا تُصيبُ حقيقةَ الإيمانِ حتّى تَرَى النّاسَ كلَّهُم حُمَقاءَ في دِينهِم عُقَلاءَ في دُنياهُم .
اى ابوذر! به حقيقت ايمان دست نمى يابى مگر آنگاه كه همه مردم را در دينشان نابخرد و در دنياشان خردمند بينى.
[بحار الأنوار : 77 / 83 / 3 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
لا يَحُقُّ العبدُ حقيقةَ الإيمانِ حتّى يَغْضَبَ للّه ِ و يَرضى للّه ِ ، فإذا فَعلَ ذلكَ فَقَدِ اسْتَحَقَّ حقيقةَ الإيمانِ .
بنده آنگاه به ايمان حقيقى دست مى يابد كه براى خدا به خشم آيد و براى خدا خشنود شود. پس ، هرگاه چنين باشد سزامند ايمان حقيقى گشته است.
[كنز العمّال : 99 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
لا يُؤمِنُ عبدٌ حتّى يُحِبَّ للنّاسِ ما يُحبُّ لِنفسهِ مِن الخَيرِ .
هيچ بنده اى مؤمن نيست مگر آن كه هر خوبى كه براى خود مى خواهد براى مردم نيز بخواهد.
[كنز العمّال : 95 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
إنّ الرّجُلَ لا يكونُ مؤمنا حتّى يكونَ قلبُهُ مَع لِسانِهِ سَواءً ، و يكونَ لِسانُهُ مَع قلبِهِ سَواءً ، و لا يُخالِفَ قولُهُ عمَلَهُ ، وَ يأمَنَ جارُهُ بَوائقَهُ .
انسان مؤمن نيست، مگر آن كه دلش با زبانش يكى باشد و زبانش با دلش، و گفتارش با كردارش ناسازگار نباشد، و همسايه اش از گزند او در امان باشد.
[كنز العمّال : 85 .]
امام على عليه السلام :
لا يَصْدُقُ إيمانُ عبدٍ حتّى يَكونَ بما في يَدِ اللّه ِ سبحانه أوْثَقَ مِنه بما في يَدِهِ .
ايمان هيچ بنده اى راستين نباشد مگر زمانى كه اطمينان او به آنچه نزد خداست بيشتر باشد از آنچه در دست خويش دارد.
[بحار الأنوار : 103/ 37/ 79 .]
امام باقر عليه السلام :
بَيْنا رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله في بعضِ أسفارِهِ إذْ لَقِيَهُ رَكْبٌ فقالـوا : السَّلامُ علَيكَ يا رسولَ اللّه ِ، فقالَ صلى الله عليه و آله: ما أنتُم؟ قالوا: نحنُ مؤمنونَ. قالَ صلى الله عليه و آله : فما حقيقةُ إيمانِكُم؟ قالوا : الرِّضا بقَضاءِ اللّه ِ و التَّسْليمُ لأمرِ اللّه ِ و التَّفْويضُ إلَى اللّه ِ تعالى ، فقالَ صلى الله عليه و آله : عُلَماءُ حُكَماءُ كادُوا أنْ يَكونوا مِن الحكمةِ أنبياءَ ، فإنْ كُنتُم صادِقِينَ فلا تَبْنوا ما لا تَسْكُنونَ ، و لا تَجْمَعوا ما لا تَأكُلونَ ، و اتَّقوا اللّه َ الّذي إليهِ تُرْجَعونَ
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله در يكى از مسافرتهايش با كاروانى رو به رو شد؛ كاروانيان عرض كردند: درود بر تو اى پيامبر خدا . پيامبر صلى الله عليه و آله پرسيد: شما كه هستيد؟ عرض كردند: ما عدّه اى مؤمن هستيم. پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: حقيقت ايمان شما چيست؟ عرض كردند: خشنودى به قضاى الهى و گردن نهادن به فرمان خدا و سپردن كارها به دست او. فرمود: دانشمندانى فرزانه كه نزديك است از فرزانگى پيامبر شوند. پس اگر راست مى گوييد، آنچه را كه در آن ساكن نمى شويد نسازيد؛ و آنچه را نمى خوريد نيندوزيد و از خدايى كه به سويش باز مى گرديد، پروا كنيد.
[معاني الأخبار: 187/6.]
معانى الأخبار ـ به نقل از فضيل بن يسار ـ : امام باقر عليه السلام فرمود:
لا يَبلُغُ أحدُكُم حقيقةَ الإيمانِ حتّى يكونَ فيه ثلاثُ خِصالٍ : حتّى يكونَ المَوتُ أحبَّ إليهِ مِن الحياةِ ، و الفَقرُ أحبَّ إليهِ مِن الغِنى ، و المَرَضُ أحبَّ إليهِ مِن الصِّحّةِ .قُلْنا : و مَن يَكونُ كذلكَ ؟! قالَ : كلُّكُم . ثُمّ قالَ : أيُّما أحَبُّ إلى أحدِكُم يَموتُ في حُبِّنا أو يَعيشُ في بُغْضِنا ؟ فقلتُ : نَموتُ و اللّه ِ في حُبِّكُم أحبُّ إلينا قالَ : و كذلكَ الفَقرُ و الغنى و المرضُ و الصِّحّةُ؟ قلتُ: إي و اللّه ِ
هيچ يك از شما به حقيقت ايمان نمى رسد مگر آن كه سه خصلت در او باشد: مرگ را بيشتر از زندگى دوست بدارد و فقر را بيشتر از توانگرى و بيمارى را بيشتر از تندرستى.
عرض كرديم: چه كسى اين چنين است؟! فرمود: همه شما. آنگاه فرمود: هر يك از شما، كدام يك را بيشتر دوست داريد: در راه دوستى ما بميريد يا با دشمنى با ما زندگى كنيد؟ عرض كردم: به خدا قسم، اينكه در راه دوستى شما بميريم . فرمود: نادارى و توانگرى و بيمارى و تندرستى نيز همين طور نيست؟ عرض كردم: آرى، به خدا.
[معاني الأخبار : 189 / 1 .]
امام صادق عليه السلام :
أتى رجُلٌ رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله فقالَ : يا رسولَ اللّه ِ،إنّي جِئتُكَ اُبايِعُكَ علَى الإسلامِ، فقالَ لَه رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله: اُبايِعُكَ على أن تَقْتُلَ أباكَ؟ قالَ: نَعَمْ. فقالَ له رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله: إنّا و اللّه ِ لا نَأمُرُكُم بِقَتلِ آبائكُم ، و لكِنِ الآنَ عَلِمتُ مِنكَ حقيقةَ الإيمانِ ، و أنّكَ لَن تَتَّخِذَ مِن دُونِ اللّه ِ وَلِيجَةً .
مردى خدمت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله رسيد و عرض كرد: اى رسول خدا! من خدمت رسيده ام تا با شما بر اسلام بيعت كنم. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به او فرمود: با تو بيعت مى كنم بر اينكه پدرت را بكشى. عرض كرد: باشد. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود: به خدا، ما به شما دستور نمى دهيم پدرانتان را بكشيد، اما اينك [با اين امتحان ]دانستم كه ايمان تو حقيقى است و تو هرگز يار و همدمى جز خدا نخواهى گرفت.
[بحار الأنوار : 74 / 76 / 70 .]
امام صادق عليه السلام :
لَقِيَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله يَوما حارِثَةَ ··· فقالَ له : كيفَ أصبَحتَ يا حارِثةُ ؟ قالَ : أصبَحتُ يا رسولُ اللّه ِ مؤمنا حَقّا . قالَ صلى الله عليه و آله: إنّ لِكُلِّ إيمانٍ حقيقةً ، فما حقيقةُ إيمانِكَ ؟ قالَ : عَزَفَتْ نَفْسي عَنِ الدُّنيا ، و أسْهَرْتُ لَيلِي ، و أظْمَأتُ نَهاري .
روزى پيامبر خدا صلى الله عليه و آله حارثه را ديد ··· به او فرمود: اى حارثه! چگونه اى؟ عرض كرد: اى رسول خدا! مؤمن حقيقى هستم. فرمود: هر ايمانى را حقيقتى است، حقيقت ايمان تو چيست؟ عرض كرد: از دنيا بيزار شده ام و شبم را با شب زنده دارى گذرانده ام و روزم را با تشنگى (روزه دارى).
.[معاني الأخبار: 187/5 .]
مُرجِئه
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
لُعِنَتِ المُرْجِئةُ على لِسانِ سَبعينَ نَبيّا ، الّذينَ يقولونَ : الإيمانُ قَولٌ بلا عملٍ .
مرجئه همانان كه مى گويند: ايمان گفتار است بى كردار، از زبان هفتاد پيامبر لعنت شده اند.
[كنز العمّال : 637 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
صِنْفانِ من اُمّتي لَعَنَهُمُ اللّه ُ على لسانِ سَبعينَ نَبيّا : القَدَريّةُ و المُرْجِئةُ ، الّذينَ يقولونَ : الإيمانُ إقرارٌ ليسَ فيهِ عملٌ .
دو گروه از امّت من هستند كه خداوند به زبانِ هفتاد پيامبر، آنها را لعنت كرده است: قَدَريه و مُرجِئه، همانان كه مى گويند : ايمان، اقرارى است كه عمل در آن [شرط] نيست.
.[كنز العمّال : 636 .]
نقش گناهان در از بين بردن ايمان
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
لا يَزْني الزّاني حينَ يَزْني و هُو مؤمنٌ ، و لا يَسْرِقُ السّارقُ حينَ يَسْرِقُ و هُو مؤمنٌ ، و لا يَشْرَبُ الخَمْرَ حينَ يَشْرَبُها و هُو مؤمنٌ ، و التَّوبةُ مَعْروضةٌ بَعدُ .
زناكار، در حالى كه مؤمن است زنا نمى كند، دزد، در حالى كه مؤمن است مرتكب دزدى نمى شود و شراب خوار، در حالت داشتن ايمان، شراب نمى نوشد. و دَرِ توبه همچنان باز است.
.[كنز العمّال : 1311 .]
كنز العمّال ـ به نقل از علقمه بن قيس ـ : على عليه السلام را بر منبر كوفه ديدم مى فرمود:
رأيتُ عليّا على مِنبرِ الكوفةِ و هُو يقولُ : سَمِعْتُ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله يقولُ : لا يَزْني الزّاني حينَ يَزْني و هُو مؤمنٌ···، [فقلتُ] : يا أميرَ المؤمنينَ ، مَن زَنى فَقَد كَفَرَ؟ فقالَ عليٌّ عليه السلام : إنّ رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله كانَ يأمُرُنا أنْ نُبْهِمَ أحادِيثَ الرُّخَصِ ، لا يَزْني الزّاني و هُو مؤمنٌ أنّ ذلكَ الزِّنا لَه حلالٌ ، فإنْ آمنَ بأنَّهُ لَه حلالٌ فَقَد كَفَرَ .
از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله شنيدم كه مى فرمود: زناكار، در حالى كه مؤمن است، زنا نمى كند ··· . پرسيدم: اى امير مؤمنان! كسى كه زنا كند كافر است؟ على عليه السلام فرمود: پيامبر خدا به ما دستور مى داد احاديث مربوط به رخصتها را مبهم گذاريم. زناكار، با ايمانِ به اينكه زنا برايش حلال است، زنا نمى كند؛ زيرا اگر اعتقاد داشته باشد كه زنا براى او حلال است، كافر است.
[كنز العمّال : 1733 .]
امام باقر عليه السلام ـ در پاسخ به سؤال از اين سخن پيامبر خدا صلى الله عليه و آله كه: هرگاه مرد زنا كند روح ايمان از او جدا مى شود ـ فرمود :
إذا زَنَى الرّجُلُ فارَقَهُ رُوحُ الإيمانِ ـ : هُو قولُه عزّ و جلّ : « و أيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ »[المجادلة : 22 .]ذلكَ الّذي يُفارِقُهُ
اين سخن خداوند عزّ و جلّ است، آن جا كه مى فرمايد: «و آنان را با روحى از خود پشتيبانى كرد»؛ همين روح است كه از او جدا مى شود.
.[بحار الأنوار : 69 / 190 / 5 .]
الأمالى للمفيد ـ به نقل از امام صادق عليه السلام ـ در پاسخ به سؤال گروهى درباره ايمان ـ: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود:
لا يَزْني الزّاني و هُو مؤمنٌ ، و لا يَسْرِقُ و هُو مؤمنٌ ، و لا يَشْرَبُ الخَمْرَ و هُو مؤمنٌ . فجعلَ بعضُهم يَنْظُرُ إلى بعضٍ ، فقالَ لَهُ عُمَرُ بنُ ذرٍّ : بِمَ نُسَمّيهِمْ ؟ فقالَ عليه السلام :
بما سَمّاهُمُ اللّه ُ و بأعمالِهِم ، قالَ اللّه ُ عزّ و جلّ : « و السّارِقُ و السّارِقَةُ ···»(مائده،38) ،و قالَ : «الزّانيةُ و الزّاني···»(نور،2)
زناكار در حال ايمان زنا نمى كند. سارق، در حال ايمان، دست به سرقت نمى زند و شراب خوار، در حال داشتن ايمان، شراب نمى نوشد.آنان (مخاطبان امام) به يكديگر نگاه كردند. عمر بن ذرّ [از ميان آنان ]عرض كرد: پس، اين افراد را چه بناميم؟ امام عليه السلام فرمود: همان نامى كه خدا بر آنان نهاده است، به نام اعمالشان. خداوند فرموده است: «مردِ دزد و زنِ دزد ···» و فرموده «زنِ زناكار و مردِ زناكار ···».
[الأمالي للمفيد : 22 / 3 .]
بحار الأنوار ـ به نقل از زراره ـ :
قُلتُ لأبي عبد اللّه عليه السلام : أ رأيتَ قَولَ النَّبيِّ صلى الله عليه و آله : «لا يَزنِي الزَّانِي وَ هُو مُؤمنٌ»؟قال: يُنزَعَ منه روحُ الإيمانِ.قالَ: يُنزع منهُ روحُ الإيمان؟! قالَ: قلتُ: فَحدِّثنِي بِروحِ الإيمانِ؟قالَ: هوَ شَيْءٌ؛ ثُمّ قالَ: هذا أجدَرُ أنْ تَفْهَمَهُ، أ ما رَأَيْتَ الإِنْسانَ يَهُمُّ بِالشَّيْءِ فَيَعْرِضُ بِنَفْسِهِ الشَّيْءُ يَزْجُرُهُ عَن ذلِك و يَنْهاهُ؟ قلتُ: نَعم، قالَ: هُوَ ذاكَ .
از امام صادق عليه السلام پرسيدم: درباره اين سخن پيامبر صلى الله عليه و آله كه: زناكار در حال داشتن ايمان، زنا نمى كند، چه مى فرماييد؟ فرمود: روحِ ايمان از او كنده مى شود [آنگاه مرتكب زنا مى شود ]. عرض كردم: روحِ ايمان از او كنده مى شود؟ پس، از روح ايمان برايم بفرماييد. فرمود: آن هم چيزى است. آنگاه فرمود: اينگونه بهتر مى فهمى [ آيا ] نديده اى كه انسان چيزى را مى خواهد ولى در درون او چيزى وى را از آن خواهش باز مى دارد و نهى مى كند؟ عرض كردم: چرا. فرمود: آن چيز همان روحِ ايمان است.
[بحار الأنوار : 69 / 192 / 7 .]
امام كاظم عليه السلام ـ
نَعَم ، و ما دُونَ الكبائرِ ، قالَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : «لا يَزْني الزّاني و هُو مؤمنٌ»؟و لا يَسْرِقُ السّارقُ و هُو مؤمنٌ .
در پاسخ به اين سؤال كه آيا گناهان كبيره ايمان را سلب مى كند؟ ـ فرمود : آرى و گناهان كوچكتر نيز. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود: زناكار، در حالى كه مؤمن است زنا نمى كند و سارق ، در حال ايمان، دزدى نمى كند.
[بحار الأنوار : 69 / 63 / 7 .]
گناه ، مؤمن را از ايمانش خارج نمى كند
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
]ما مِن عبدٍ قالَ : «لا إله إلاّ اللّه ُ» ثُمّ ماتَ على ذلكَ إلاّ دَخلَ الجَنّةَ و إنْ زَنى و إنْ سَرَقَ ، و إنْ زَنى و إنْ سَرقَ ، و إنْ زَنى و إنْ سَرقَ
هيچ بنده اى نيست كه بگويد: لا إله إلاّ اللّه و بر اين گفته بميرد مگر آن كه به بهشت درمى آيد، گر چه زنا كند و دزدى كند، گر چه زنا كند و دزدى كند، گر چه زنا كند و دزدى كند.
[كنز العمّال : 120 و يدلّ على ذلك : خبر 134 ، 172 ، 182، 183 ، 204 ، 208، 237 ، 238 ، 239 ، 332 منه .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
مَن قالَ : «لا إله إلاّ اللّه ُ» لَم تَضُرَّهُ مَعها خَطيئةٌ ، كَما لَو أشْرَكَ باللّه ِ لَم تَنْفَعْهُ مَعهُ حَسَنةٌ .
هر كه بگويد: «لا إله إلاّ اللّه » هيچ گناهى به او آسيب نمى رساند، همچنان كه اگر به خدا شرك ورزد، هيچ كردار نيكى او را سود نمى بخشد.
[كنز العمّال : 209 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
كَما لا يَنْفَعُ معَ الشِّرْكِ شَيءٌ كذلكَ لا يَضُرُّ مَع الإيمانِ شَيءٌ .
همان طور كه با وجود شرك، هيچ چيز سودمند نيست با وجود ايمان نيز چيزى زيان بخش نيست.
[كنز العمّال : 256.]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
لا يُخرِجُ المؤمنَ من إيمانِهِ ذَنبٌ ، كَما لا يُخرِجُ الكافِرَ مِن كُفرِهِ إحسانٌ .
هيچ گناهى مؤمن را از ايمانش خارج نمى سازد، همچنان كه هيچ كار نيكى كافر را از كفرش به در نمى برد.
[كنز العمّال : 1333 .]
ايمان خالصانه
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ به جابر انصارى ـ فرمود :
اذهَبْ فَنادِ في النّاسِ أنّه: مَن شَهِدَ أن لا إلهَ إلاّ اللّه ُ موقِنا أو مُخْلِصا فَلَهُ الجَنّةُ .
برو و در ميان مردمْ جار زن كه هر كس از روى يقين يا اخلاص، شهادت دهد كه «خدايى جز اللّه نيست» بهشت از آنِ اوست.
.[كنز العمّال : 144.]
كنز العمّال :پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود :
إنّ اللّه َ عَهِدَ إلَيّ أنْ لا يأتيَني أحدٌ مِن اُمَّتي بلا إله إلاّ اللّه ُ لا يَخْلِطُ بها شَيئا إلاّ وَجَبتْ لَه الجَنّةُ . قالوا : يا رسولَ اللّه ِ ، و ما الّذي يَخْلِطُ بلا إله إلاّ اللّه ُ؟ قالَ : حِرْصا على الدُّنيا و جَمْعا لها و مَنْعا لها ، يقولونَ قَولَ الأنبياءِ و يَعملونَ عَملَ الجَبابِرَةِ !
خداوند به من سفارش كرد كه احدى از امّت من با «لا إله إلاّ اللّه » نزد من نمى آيد، مگر آن كه بهشت بر او واجب مى شود، به شرط آن كه چيزى را با آن نياميخته باشد. عرض كردند: اى پيامبر خدا! آنچه با لا إله إلاّ اللّه آميخته مى شود چيست ؟ فرمود: حرص به دنيا و جمع كردن مال دنيا و ندادن آن به ديگران. اين گونه افراد، سخنشان سخن پيامبران است و كردارشان، كردار ستمگران!
[كنز العمّال : 146 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
مَن شَهِدَ أنْ لا إله إلاّ اللّه ُ يُصَدِّقُ قلبُهُ لِسانَهُ دَخلَ مِن أيِّ أبوابِ الجنّةِ شاءَ .
هر كس گواهى دهد كه «خدايى جز اللّه نيست» و دلش زبان او را تصديق كند از هر درى از درهاى بهشت كه بخواهد، وارد خواهد شد.
[كنز العمّال : 200.]
كنز العمّال :پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود :
مَن قالَ: «لا إله إلاّ اللّه ُ» مُخْلِصا دَخلَ الجنّةَ . قِيلَ : و ما إخلاصُها ؟ قالَ : أنْ تَحْجِزَهُ عَن مَحارِمِ اللّه ِ
هر كه از روى اخلاص بگويد «معبودى جز اللّه نيست» وارد بهشت مى شود. عرض شد: خالص كردن آن چگونه است؟ فرمود: به اينكه آن را از حرامهاى خدا دور نگه دارى.
[كنز العمّال : 205 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
لا إله إلاّ اللّه ُ تَمْنَعُ الِعبادَ مِن سَخَطِ اللّه ِ ، ما لَم يُؤْثِروا صَفْقةَ دُنياهُمْ على دِينهِمْ .
«لا إله إلاّ اللّه »، بندگان را از خشمِ خدا نگه مى دارد، به شرط آن كه كسب و كارِ دنياىِ خود را بر دين خويش ترجيح ندهند.
[كنز العمّال : 221 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
لا تَزالُ لا إلهَ إلاّ اللّه ُ تَحجُبُ غَضَبَ الرَّبِّ عَنِ النّاسِ ، ما لَم يُبالُوا ما ذَهبَ مِن دِينِهِم إذا صَلُحَتْ لَهُم دُنياهُم .
«لا إله إلاّ اللّه » همواره خشمِ خدا را از مردم باز مى دارد مگر زمانى كه چون دنيايشان آباد شد، ديگر برايشان مهم نباشد كه دينشان از بين برود.
.[كنز العمّال : 222 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
لا تَزالُ لا إله إلاّ اللّه ُ تَنْفَعُ مَن قالَها حتّى يُسْتَخَفَّ بها ، و الاسْتِخْفافُ بِحَقِّها أنْ يَظْهَرَ العملُ بالمَعاصي فلا يُنْكِروهُ و لا يُغَيِّروهُ
«لا إله إلاّ اللّه » همواره براى گوينده آن سودمند است مگر زمانى كه آن را خوار شمارد، و خفيف شمردن حقّ آن به اين است كه گناهكارى آشكار شود و آن را زشت نشمارند و در صدد از ميان بردن گناهكارى برنيايند.
[كنز العمّال : 223.]
كمال ايمان
مسيح عليه السلام :
نَقُّوا القَمْحَ و طَيِّبوهُ و أدِقُّوا طَحْنَهُ تَجِدوا طَعْمَهُ و يُهْنِئكُم أكلُهُ ، كذلكَ فأخْلِصوا الإيمانَ و أكْمِلوه تَجِدوا حَلاوتَهَ و يَنْفَعْكُم غِبُّهُ .
گندم را پاك و تميز نماييد و خوب آردش كنيد، تا طعم آن را بچشيد و از خوردنش لذّت بريد، به همين سان، ايمان را خالص گردانيد و كمال بخشيد، تا حلاوت آن را بچشيد و سرانجامش شما را سودمند افتد.
[بحار الأنوار : 78 / 307 / 1 .]
امام صادق عليه السلام :
ثلاثةُ أشياءَ لا تُرى كاملةً في واحدٍ قَطُّ: الإيمانُ ، و العقلُ ، و الاجتِهادُ .
سه چيز است كه هرگز به طور كامل در يك نفر ديده نمى شود: ايمان، عقل و سخت كوشى [در عبادت].
[بحار الأنوار : 78 / 238 / 85 .]
آنچه مايه كمال ايمان است
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
ثلاثُ خِصالٍ مَن كُنَّ فيهِ استَكْمَلَ خِصالَ الإيمانِ : الّذي إذا رضِيَ لَم يُدخِلْهُ رِضاهُ في إثْمٍ و لا باطلٍ ، و إذا غَضِبَ لَم يُخرِجْهُ الغَضبُ مِن الحقِّ ، و إذا قَدَرَ لَم يَتَعاطَ ما لَيس لَهُ .
سه خصلت است كه هر كس دارا باشد، خصلتهاى ايمان را به كمال رسانده است: كسى كه چون راضى شود، رضايتش او را به گناه و باطل نكشاند و چون خشمگين شود، خشم، او را از حق به در نَبَرد و هرگاه قدرت يابد چيزى را كه از او نيست به زور نستاند.
[الخصال : 105 / 66 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
ثلاثةٌ مَن كُنَّ فيهِ يَسْتَكمِلُ إيمانُهُ : رجُلٌ لا يَخافُ في اللّه ِ لَوْمةَ لائمٍ ، و لا يُرائي بشَيءٍ مِن عَمَلِهِ ، و إذا عَرَضَ علَيهِ أمْرانِ أحدُهُما للدُّنيا و الآخَرُ للآخِرَةِ ، اخْتارَ أمرَ الآخِرَةِ علَى الدُّنيا
سه چيز است كه هر كه داشته باشد ايمانش كامل است: مردى كه در راه خدا از سرزنش هيچ نكوهشگرى نهراسد و در هيچ كار خود ريا و خودنمايى نكند و هرگاه دو چيز بر او عرضه شود كه يكى دنيايى است و ديگر آخرتى، كار آخرت را بر دنيا ترجيح دهد.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
لا يَسْتَكمِلُ العبدُ الإيمانَ حتّى يكونَ فيه ثلاثُ خِصال : الإنْفاقُ في الاقْتارِ ، و الإنْصافُ مِن نفسِهِ ، و بَذْلُ السَّلامِ .
بنده ايمان را به كمال نمى رساند، مگر سه خصلت در او باشد: انفاق در تنگدستى، انصاف داشتن و [به همه] سلام كردن.
[كنز العمّال : 43247 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
لا يَسْتَكمِلُ العبدُ الإيمانَ حتّى يُحَسِّنَ خُلقَهُ، و لا يَشْفي غَيْظَهُ ، و أنْ يَوَدَّ للنَّاسِ ما يَوَدُّ لنفسِهِ ، فلَقَد دَخلَ رِجالٌ الجَنّةَ بغيرِ أعمالٍ ، و لكنْ بالنَّصيحةِ لأهلِ الإسلامِ .
بنده ايمان را به كمال نمى رساند، مگر آن كه اخلاقش را نيك گرداند، خشمِ خود را با گرفتن انتقام فرو ننشاند و آنچه براى خود دوست دارد براى مردم نيز دوست بدارد. هر آينه كسانى نه با عمل، كه با صداقت و خيرخواهى نسبت به مسلمانان به بهشت درآمده اند.
.[كنز العمّال : 5244 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
لا يَسْتَكمِلُ عبدٌ الإيمانَ حتّى يُحِبَّ لأخيهِ ما يُحِبُّ لِنَفْسِهِ ، و حتّى يَخافَ اللّه َ في مِزاحِهِ و جِدِّهِ .
بنده به كمال ايمان نمى رسد مگر آن كه آنچه را براى خود دوست دارد براى برادرش نيز دوست بدارد، و در شوخى و جدى خود از خدا بترسد.
[كنز العمّال : 106 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
لا يكونُ المؤمنُ مؤمنا و لا يَسْتَكمِلُ الإيمانَ حتّى يكونَ فيه ثلاثُ خِصالٍ : اقْتِباسُ العلمِ ، و الصّبرُ علَى المَصائبِ ، و تَرَفُّقٌ في المَعاشِ .
مؤمن، مؤمن نيست و ايمان را به كمال نمى رساند مگر سه خصلت داشته باشد: فراگيرى دانش، شكيبايى بر گرفتاريها، و اعتدال در معاش.
[كنز العمّال : 828 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
لا يُكْمِلُ عبدٌ الإيمانَ باللّه ِ حتّى يكونَ فيه خَمْسُ خِصالٍ : التّوكّلُ علَى اللّه ِ ، و التّفْويضُ إلَى اللّه ِ ، و التَّسْليمُ لأمرِ اللّه ِ ، و الرِّضا بِقَضاءِ اللّه ِ ، و الصّبرُ على بَلاءِ اللّه ِ . إنّه مَن أحَبَّ في اللّه ِ ، و أبْغَضَ في اللّه ِ ، و أعطى للّه ِ ، و مَنعَ للّه ِ ، فَقدِ اسْتَكْمَلَ الإيمانَ .
ايمان بنده به خدا كامل نباشد مگر پنج خصلت در او باشد: توكّل به خدا، وا گذاشتن كارها به خدا، سر نهادن به فرمان خدا، خشنود بودن به قضاى خدا، و شكيبايى كردن بر بلاى خدا. هر كس به خاطر خدا دوست بدارد، به خاطر خدا دشمنى ورزد، براى خدا داد و دهش كند و براى خدا از بخشش باز ايستد، هر آينه ايمان را به سر حدّ كمال رسانده است.
[بحار الأنوار : 77 / 177 / 10 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
لا يُكْمِلُ المؤمنُ إيمانَهُ حتّى يَحْتَويَ على مائةٍ و ثلاثِ خِصالٍ : فِعْلٌ و عَمَلٌ و نِيّةٌ و باطنٌ و ظاهرٌ ··· .
مؤمن ايمان خود را به كمال نمى رساند مگر آن كه يكصد و سه خصلت را، [در ]فعل و عمل و نيّت و باطن و ظاهر و··· دارا شود.
[بحار الأنوار : 67/310/45، انظر تمام الحديث.]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در پاسخ مردى كه پرسيد: دوست دارم ايمانم كامل شود ـ فرمود :
حَسِّنْ خُلقَكَ يَكمُلْ إيمانُكَ .
اخلاقت را خوب كن، ايمانت كامل مى شود.
[كنز العمّال : 44154 .]
امام على عليه السلام :
لا يَكْمُلُ إيمانُ عبدٍ حتّى يُحِبَّ مَن أحَبَّهُ اللّه ُ سبحانه ، و يُبغضَ مَن أبْغَضَهُ اللّه ُ سبحانَهُ
ايمان بنده اى كامل نمى شود مگر آن كه آنچه را خداوند دوست دارد او نيز دوست داشته باشد و آنچه را خداوند دشمن دارد او نيز دشمن بدارد.
[غرر الحكم : 10849 .]
امام على عليه السلام :
لا يَكْمُلُ إيمانُ المؤمنِ حتّى يَعُدَّ الرَّخاءَ فِتْنَةً، و البَلاءَ نِعمَةً .
ايمان مؤمن به كمال نمى رسد مگر آن كه رفاه و آسايش را فتنه شمارد و بلا را نعمت.
[غرر الحكم : 10811 .]
امام على عليه السلام :
ثلاثٌ مَن كُنَّ فيهِ كَمُلَ إيمانُهُ : العقلُ ، و الحِلْمُ ، و العِلمُ .
سه چيز است كه هر كس داشته باشد ايمانش كامل است: خرد، بردبارى و دانش.
[غرر الحكم : 4658 .]
امام على عليه السلام :
أكْمَلُكُم إيمانا أحْسَنُكُم خُلقا .
آن كس از شما ايمانش كاملتر است كه اخلاقش نيكوتر باشد.
[بحار الأنوار : 71 / 387 / 34 .]
امام زين العابدين عليه السلام :
أربعٌ مَن كُنَّ فيه كَمُلَ إسلامُه ، و مُحِّصَتْ عنه ذُنوبُهُ ، و لَقِيَ ربَّهُ عزّ و جلّ و هُو عنه راضٍ : مَن وفى للّه ِ عزّ و جلّ بما يَجْعَلُ على نفسِهِ للنّاسِ ، و صَدَقَ لِسانُهُ مَع النّاسِ ، و اسْتَحْيا مِن كلِّ قبيحٍ عندَ اللّه ِ و عندَ النّاسِ ، و حَسَّنَ خُلقَهُ معَ أهلِهِ .
چهار چيز است كه هر كس داراى آنها باشد اسلامش كامل مى گردد و گناهانش ريخته مى شود و پروردگار خويش را ديدار مى كند در حالى كه از او خشنود است : آن كه براى خدا، به تعهّد خود در قبال مردم عمل كند، و با مردم راستگو باشد، و از ارتكاب هر آنچه نزد خدا و مردم زشت است شرم كند، و با خانواده خود، خوش اخلاق باشد.
[بحار الأنوار: 75/93/6.]
امام زين العابدين عليه السلام :
إنَّ المعرفةَ بكمالِ دِينِ المسلمِ تَرْكُهُ الكَلامَ فيما لا يَعْنيهِ ، و قِلّةُ المِراءِ ، و حِلمُهُ ، و صَبرُهُ ، و حُسنُ خُلقِهِ .
راه شناخت كامل بودن دين مسلمان به اينهاست: سخنان بيهوده نمى گويد، كمتر بحث و جدال مى كند، بردبار، شكيبا و خوش خو است.
[بحار الأنوار : 2 / 129 / 11 .]
امام صادق عليه السلام :
لا يَكْمُلُ إيمانُ العبدِ حتّى يكونَ فيهِ أرْبَعُ خِصالٍ : يُحَسِّنُ خُلقَهُ ، و يَسْتَخِفُّ نَفسَهُ ، و يُمْسِكُ الفَضْلَ مِن قَولِهِ ، و يُخرِجُ الفَضلَ مِن مالِهِ .
ايمان بنده به كمال نمى رسد مگر چهار خصلت در او باشد: اخلاقش را نيكو گرداند، خود را به هيچ انگارد، زيادى گفتارش را نگه دارد (زياده گويى نكند)، و زيادى مال خود را ببخشد.
[بحار الأنوار : 69 /379/37 .]
امام صادق عليه السلام :
لا يَسْتَكمِلُ عبدٌ حقيقةَ الإيمانِ حتّى تكونَ فيه خِصالٌ ثلاثٌ : الفِقهُ في الدِّينِ ، و حُسْنُ التَّقديرِ في المَعيشةِ ، و الصَّبرُ علَى الرَّزايا .
بنده اى حقيقت ايمان را به كمال نمى رساند مگر آن كه سه خصلت در او باشد: فهم در دين، برنامه ريزى درست در امر معاش، و شكيبايى در برابر گرفتاريها.
[بحار الأنوار : 78 / 239 / 78 .]
امام جواد عليه السلام :
لَن يَسْتَكمِلَ العبدُ حقيقةَ الإيمانِ حتّى يُؤْثِرَ دِينَهُ على شَهْوَتِهِ ، و لَن يَهْلِكَ حتّى يُؤْثِرَ شَهْوَتَهُ على دِينهِ .
بنده ، هرگز حقيقتِ ايمان را به كمال نمى رساند، مگر آنگاه كه دينش را بر هوس خود ترجيح دهد، و هرگز به هلاكت درنمى افتد، مگر زمانى كه هوس خود را بر دينش ترجيح دهد.
[كشف الغمّة : 3 / 138 .]
ايمان و آرامش
امام صادق عليه السلام ـ در تفسير آيه «اوست كه بر دلهاى مؤمنان آرامش را فرستاد» ـ فرمود :
هُو الإيمانُ .
آن آرامش، ايمان است.
[الكافي : 2 / 15 / 4 .]
افزايش يافتن ايمان
امام على عليه السلام :
إنّ الإيمانَ يَبْدو لُمْظَةً في القلبِ ؛ كلَّما ازْدادَ الإيمانُ ازْدادَتِ اللُّمْظَةُ .
ايمان، به صورت نقطه اى سپيد در قلب ظاهر مى شود؛ هر چه بر ايمان افزوده شود آن نقطه سپيد گسترش مى يابد.
[نهج البلاغة: الحكمة5.]
امام على عليه السلام :
إنّ الإيمانَ يَبْدو لُمْظَةً بَيْضَاءَ في القلبِ ، فكلَّما ازْدادَ الإيمانُ عِظَما ازْدادَ البَياضُ ، فإذا اسْتُكْمِلَ الإيمانُ ابْيَضَّ القلبُ كُلُّهُ .
ايمان همچون نقطه سفيدى در قلب ظاهر مى شود و هر چه بر ايمان افزوده شود آن سفيدى بزرگتر مى شود و چون ايمان كامل گردد تمام قلب سپيد مى شود.
[كنز العمّال : 1734 .]
درجات ايمان
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
إنّ أعلى مَنازِلِ الإيمانِ دَرَجةٌ واحدةٌ مَن بَلَغَ إلَيها فَقَد فازَ و ظَفِرَ ، و هُو أنْ يَنْتَهيَ بِسَرِيرَتِهِ في الصَّلاحِ إلى أنْ لا يُباليَ لَها إذا ظَهَرَتْ و لا يَخافَ عِقابَها إذا اسْتَتَرَتْ .
بالاترين مرتبه ايمان درجه اى است كه هر كس به آن دست يابد رستگار و پيروز شده است و آن، اين است كه باطن آدمى به آن حدّ از پاكى برسد كه اگر آشكار شود پروايى نداشته باشد و اگر پوشيده ماند از كيفر [خدا بر آن ]نترسد.
[بحار الأنوار : 71 / 369 / 19 .]
امام صادق عليه السلام :
إنّ الإيمانَ عَشْرُ دَرَجاتٍ بِمَنزِلَةِ السُلَّمِ، يُصْعَدُ مِنهُ مِرْقاةً بَعدَ مِرْقاةٍ، فلا يَقُولَنَّ صاحبُ الاثنَينِ لِصاحِبِ الواحدِ : لَستَ على شَيءٍ ، حتّى يَنْتهيَ إلَى العاشِرِ . فلا تُسْقِطْ مَن هُو دُونَكَ فيُسْقِطَكَ مَن هُو فَوقَكَ ، و إذا رأيتَ مَن هُو أسْفَلُ مِنكَ بدرجةٍ فارْفَعْهُ إليكَ برِفْقٍ ، و لا تَحْمِلَنَّ علَيهِ ما لا يُطيقُ فَتَكْسِرَهُ ، فإنّ مَن كَسَرَ مؤمنا فعلَيهِ جَبْرُهُ .
ايمان ، مانند نردبانى است كه ده پله دارد و پله هاى آن يكى پس از ديگرى پيموده مى شود. پس كسى كه در پله دوم است نبايد به آن كه در پله اول است بگويد تو چيزى نيستى، تا برسد به آن كه در پله دهم است (او هم نبايد به پايين تر خود چنين سخنى بگويد). آن را كه در پله پايينتر از تو قرار دارد نينداز كه بالاتر از تو نيز تو را مى اندازد. اگر ديدى كسى يك پله از تو پايينتر است با مهربانى و ملايمت او را به طرف خود بالا كشان و فراتر از توانش بارى به دوش او مگذار كه او را مى شكنى. و هر كس مؤمنى را بشكند بايد شكستگى او را جبران كند.
[الكافي : 2 / 45 / 2 .]
امام صادق عليه السلام :
المؤمنونَ على سَبْعِ دَرَجاتٍ، صاحِبُ دَرَجةٍ مِنهُم في مَزيدٍ مِنَ اللّه ِ عزّ و جلّ .
مؤمنان هفت درجه دارند و خداوند عزّ و جلّ به [درجه] هر صاحب درجه مى افزايد.
[الخصال : 352 / 31 ، انظر تمام الحديث .]
امام صادق عليه السلام :
إنّ اللّه َ عزّ و جلّ وَضعَ الإيمانَ على سَبْعةِ أسْهُمٍ : على البِرِّ و الصِّدقِ و اليقينِ و الرِّضا و الوَفاءِ و العِلمِ و الحِلمِ .
خداوند عزّ و جلّ ايمان را به هفت بخش تقسيم كرده است: نيكوكارى، راستگويى، يقين، خشنودى، وفادارى، دانش و بردبارى.
[الكافي : 2 / 42 / 1 ، انظر تمام الحديث .]
برترين ايمان
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
أفضلُ الإيمانِ أنْ تَعلمَ أنّ اللّه َ معكَ حَيثُ ما كُنتَ .
برترين ايمان آن است كه بدانى خداوند همه جا با تو هست.
[كنز العمّال : 66 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
أفضلُ الإيمانِ أنْ تُحِبَّ للّه ِ ، و تُبْغِضَ للّه ِ ، و تُعْمِلَ لِسانَكَ في ذِكرِ اللّه ِ عزّ و جلّ ، و أنْ تُحِبَّ للنّاسِ ما تُحِبُّ لِنَفْسِكَ ، و تَكْرَهَ لَهُم ما تَكْرَهُ لِنَفْسِكَ ، و أنْ تَقولَ خَيرا أو تَصمُتَ .
برترين ايمان آن است كه براى خدا دوست بدارى، براى خدا دشمن بدارى، زبانت را در ذكر خدا به كار گيرى، آنچه براى خود دوست دارى، براى مردم نيز دوست داشته باشى و آنچه را بر خود نمى پسندى براى مردم نيز نپسندى، و به نيكى سخن گويى يا خاموش بمانى.
[كنز العمّال : 67 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
أفضلُ الإيمانِ الصّبرُ و السَّماحَةُ .
برترين ايمان، شكيبايى و بخشندگى است.
[كنز العمّال : 74 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
أفضلُ الإيمانِ خُلقٌ حَسَنٌ .
برترين ايمان، خوى نيكوست.
[كنز العمّال : 75 .]
امام على عليه السلام :
أفضلُ الإيمانِ حُسنُ الإيقانِ .
برترين ايمان، يقين نيكو [به خدا ]است.
[غرر الحكم : 2992 .]
شاخه هاى ايمان
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
الإيمانُ بِضْعٌ و سَبعونَ شُعْبَةً ، فأفْضَلُها قَولُ لا إله إلاّ اللّه ُ ، و أدْناها إماطَةُ الأذى عَنِ الطَّريقِ ، و الحَياءُ شُعْبَةٌ مِن الإيمانِ .
ايمان هفتاد و اندى شاخه است كه برترين آنها قول «لا إله إلاّ اللّه » است و كمترين آنها برداشتن چيزهاى آزارنده از سر راه مردم؛ و حيا نيز شاخه اى از ايمان است.
[كنز العمّال : 52 .]
اركان ايمان
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
الإيمانُ في عَشرَةٍ : المعرفةُ ، و الطّاعةُ ، و العِلمُ ، و العَملُ ، و الوَرَعُ ، و الاجتِهادُ ، و الصَّبرُ ، و اليقينُ ، و الرِّضا ، و التَّسْليمُ ، فأيَّها فَقدَ صاحِبُهُ بَطَلَ نِظامُهُ .
ايمان در ده چيز است: شناخت، فرمانبرى [از خدا]، علم، عمل، پارسايى، سخت كوشى، شكيبايى، يقين، خشنودى و تسليم [در برابر خدا] . هر يك از اين ده ركن كم شود رشته ايمان از هم مى گسلد.
[بحار الأنوار : 69 / 175 / 28 .]
امام على عليه السلام :
الإيمانُ على أربَعةِ أرْكانٍ : التَّوكُّلُ علَى اللّه ِ، و التَّفْويضُ إلَى اللّه ِ ، و التَّسْليمُ لأمرِ اللّه ِ ، و الرِّضا بِقَضاءِ اللّه ِ .
ايمان بر چهار ركن استوار است: توكّل به خدا، وا گذاشتن كارها به خدا، گردن نهادن به فرمان خدا، و راضى بودن به قضاى خدا.
[بحار الأنوار : 78 / 63 / 154 .]
امام على عليه السلام :
حُسْنُ العَفافِ و الرِّضا بالكَفافِ مِن دعائمِ الإيمانِ .
خويشتندارى نيكو و خرسند بودن به قدر كفاف ، از پايه هاى ايمان است.
[غرر الحكم : 4838 .]
امام على عليه السلام :
الإيمانُ على أرْبَعِ دَعائمَ : علَى الصَّبرِ ، و اليقينِ ، و الجهادِ ، و العَدلِ .
ايمان بر چهار ستون استوار است: بر صبر و يقين و جهاد و عدالت.
[كنز العمّال : 1388 .]
محكمترين دستگيره هاى ايمان
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
أوْثَقُ عُرَى الإيمانِ : الوَلايةُ في اللّه ِ ، و الحُـبُّ في اللّه ِ ، و البُغْضُ في اللّه ِ .
محكمترين دستگيره هاى ايمان، پيوند به خاطر خدا، دوستى به خاطر خدا و دشمنى به خاطر خداست.
[كنز العمّال : 43525 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در پاسخ به سؤال از استوارترين دستاويزهاى ايمان ـ فرمود :
الحُبُّ للّه ِ، و البُغْضُ للّه ِ .
دوست داشتن براى خدا و دشمنى كردن براى خدا.
[كنز العمّال : 1391 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
أوثَقُ العُرى كَلِمَةُ التَّقوى .
استوارترين دستگيره هاى ايمان [كلمه تقواست.
[تنبيه الخواطر : 2 / 33 .]
امام صادق عليه السلام :پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به اصحاب خود فرمود:
قالَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله لأصحابهِ : أيُّ عُرَى الإيمانِ أوْثَقُ ؟ فقالوا : اللّه ُ و رسولُهُ أعْلَمُ ، و قالَ بَعضُهُم : الصَّلاةُ ، و قالَ بَعضُهُم : الزَّكاةُ ، ··· فقالَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : لِكُلِّ ما قُلْتُم فَضْلٌ و لَيسَ بهِ ، و لكنّ أوثَقَ عُرَى الإيمانِ : الحُبُّ في اللّه ِ ، و البُغْضُ في اللّه ُ ، و تَوالِي أولياءِ اللّه و التَّبـرّي مِن أعداءِ اللّه ِ .
كدام دستگيره ايمان محكمتر است؟ عرض كردند: خدا و پيامبر او بهتر مى دانند. آنگاه يكى گفت: نماز، ديگرى گفت: زكات ··· پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود: هر يك از اينها كه گفتيد، اهمّيت خود را دارد، اما آنچه من مى خواهم نيست، بلكه محكمترين دستگيره هاى ايمان دوست داشتن براى خداست و دشمنى كردن به خاطر خدا و پيوند با دوستان خدا و بيزارى از دشمنان خدا.
[بحار الأنوار : 69 / 242 / 17 .]
امام صادق عليه السلام :
إنّ مِن أوثَقِ عُرَى الإيمانِ أن تُحِبَّ في اللّه ِ ، و تُبْغِضَ في اللّه ِ ، و تُعْطيَ في اللّه ِ ، و تَمْنَعَ في اللّه ِ تعالى .
از استوارترين دستاويزهاى ايمان اين است كه براى خدا دوست بدارى و براى خدا دشمنى ورزى و به خاطر خدا داد و دهش كنى و به خاطر خداوند متعال از بخشش خوددارى ورزى.
[الأمالي للمفيد : 151 / 1 .]
ايمان استوار و ايمان ناپايدار
امام على عليه السلام :
فمِنَ الإيمانِ ما يكونُ ثابتا مُسْتَقِرّا في القلوبِ ، و مِنهُ ما يكونُ عَوارِيَ بَينَ القلوبِ و الصُّدوِر ، إلى أجلٍ معلومٍ ، فإذا كانتْ لَكُم بَراءَةٌ مِن أحدٍ فَقِفُوهُ حتّى يَحْضُرَهُ المَوتُ ، فعِندَ ذلكَ يَقَعُ حَدُّ البَراءةِ .
قسمى از ايمان در دلها استوار و پابرجاست و قسمى ديگر ميان دلها و سينه ها عاريت و ناپايدار تا زمانى معلوم (هنگام مرگ). پس اگر از كسى بيزاريد او را وا گذاريد ]و درباره كفر و ايمان او حكم نكنيد [تا مرگش فرا رسد در آن وقت سزاوار بيزارى مى گردد.
[نهج البلاغة: الخطبة189.]
امام صادق عليه السلام ـ در تبيين مستقَرّ و مستودَع ـ فرمود :
فالمُسْتَقَرُّ الإيمانُ الثَّابتُ ، و المُسْتَوْدَعُ المُعارُ
مستقَرّ، ايمان استوار است و مستودَع، ايمان عاريتى.
[قرب الإسناد: 382/1345.]
عوامل استوار شدن ايمان
امام على عليه السلام :
يا كُمَيلُ ، إنّما تَسْتَحِقُّ أنْ تَكونَ مُسْتَقرّا إذا لَزِمْتَ الجادّةَ الواضِحَةَ الّتي لا تُخرِجُكَ إلى عِوَجٍ ، و لا تُزيلُكَ عَن مَنْهجِ ما حَمَلْناكَ علَيهِ و(ما) هَدَيْناكَ إلَيهِ .
اى كميل! تو زمانى سزاوار آنى كه ]در ايمان [پايدار باشى كه همواره شاهراه روشنى را بپيمايى كه تو را به كج راهه نمى كشاند و از راهى كه ما تو را به آن كشانده ايم و به آن رهنمونت شده ايم، بيرون نمى برد.
[بحار الأنوار : 77 / 272 / 1.]
امام صادق عليه السلام ـ در پاسخ به سؤال از عواملى كه ايمان را در انسان استوار مى سازد ـ فرمود :
الّذي يُثَبّتُهُ فيهِ الوَرَعُ ، و الّذي يُخْرِجُهُ مِنهُ الطَّمَعُ .
آنچه ايمان را در آدمى استوار مى كند، وَرَع است و آنچه ايمان را از دل او بيرون مى راند طمع است.
[الخصال : 9 / 29 .]
امام صادق عليه السلام :
مَن كَان فِعْلُهُ لِقَوْلِهِ مُوافِقا فأثْبِتْ لَهُ الشَّهادةَ بالنَّجاةِ ، و مَن لَم يَكُنْ فِعْلُهُ لِقَوْلِهِ مُوافِقا فإنّما ذلكَ مُسْتَوْدَعٌ .
هر كس كردارش با گفتارش يكى است، به نجات و رستگارى او گواهى بده و هر كس كردارش با گفتارش سازگار نباشد ايمانش عاريتى است.
[الكافي : 2 / 420 / 1 .]
امام صادق عليه السلام :
إنَّ اللّه َ عزّ و جلّ هُو العَدْلُ ، إنَّما دَعا الِعبادَ إلَى الإيمانِ بهِ لا إلَى الكُفرِ ، و لا يَدْعو أحَدا إلَى الكُفرِ بهِ ، فمَنْ آمَنَ باللّه ِ ثُمّ ثَبَتَ لَهُ الإيمانُ عندَ اللّه ِ لَم يَنْقُلْهُ اللّه ُ عزّ و جلّ بعدَ ذلكَ مِن الإيمانِ إلَى الكُفْرِ .
خداوند عزّ و جلّ عادل است . بى گمان او مردم را به ايمان آوردن به خود فراخوانده است، نه به كفر، او هيچ كس را به كفر دعوت نمى كند. پس هر كه به خدا ايمان آورد و ايمان او نزد خدا ثابت باشد خداوند او را از ايمان به كفر باز نخواهد برد.
[بحار الأنوار : 69 / 213 / 1 .]
امام صادق عليه السلام :
لا يَثْبُتُ لَهحديث الإيمانُ إلاّ بالعَمَلِ ، و العَمَلُ مِنهُ .
ايمان مؤمن جز با عمل استوار نمى شود. عمل جزء ايمان است.
[الكافي : 2 / 38 / 6 .]
امام صادق عليه السلام :
إنّ اللّه َ جَبَلَ النّبيّينَ على نُبُوَّتِهِم فلا يَرْتَدّونَ أبدا ، و جَبَلَ الأوصِياءَ على وَصاياهُم فلا يَرْتَدّونَ أبدا ، و جَبَلَ بعضَ المؤمنينَ علَى الإيمانِ فلا يَرْتَدّونَ أبدا. و مِنهُمْ مَن اُعِيرَ الإيمانَ عارِيةً ، فإذا هُو دَعا و ألحَّ في الدُّعاءِ ماتَ علَى الإيمانِ .
خداوند پيامبران را بر سرشت نبوّتشان آفريد، از اين رو هرگز مرتدّ نمى شوند و اوصيا را بر سرشت وصايت هايشان آفريد، بدين سبب هرگز مرتدّ نمى شوند و برخى مؤمنان را بر سرشت ايمان آفريد، از اين رو هرگز مرتدّ نمى شوند و برخى از مؤمنان هم ايمان عاريتى دارند؛ اينان اگر ]براى استوارى ايمان خود [دعا كنند و در دعا اصرار ورزند، با ايمان مى ميرند.
[الكافي : 2 / 419 / 5 .]
چشيدن طعم ايمان
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
ثلاثٌ مَن كُنَّ فيه ذاقَ طَعْمَ الإيمانِ : مَن كانَ لا شيءَ أحبُّ إلَيهِ مِن اللّه ِ و رسولِهِ ، و من كان لَأنْ يُحرقَ بالنّار أحبَّ إليهِ مِن أنْ يَرْتَدَّ عن دِينِهِ ، و من كانَ يُحبُّ للّه ِ و يُبغضُ للّه ِ .
سه چيز است كه هر كس داشته باشد طعم ايمان را چشيده است: كسى كه هيچ چيزى را بيشتر از خدا و پيامبر او دوست نداشته باشد و كسى كه اگر او را با آتش بسوزانند برايش بهتر است تا اينكه از دينش دست شويد و كسى كه براى خدا دوستى و دشمنى ورزد.
[كنز العمّال : 72 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
ثلاثٌ مَن كُنَّ فيهِ وجَدَ بِهِنَّ حلاوةَ الإيمانِ : أنْ يكونَ اللّه ُ و رسولُهُ أحَبَّ إليهِ مِمّا سِواهُما ، و أنْ يُحِبَّ المَرْءَ لا يُحِبُّهُ إلاّ للّه ِ ، و أن يَكْرَهَ أنْ يَعودَ في الكُفرِ بَعدَ إذْ أنْقَذَهُ اللّه ُ مِنهُ كما يَكْرَهُ أنْ يُلْقى في النّارِ .
سه چيز است كه هر كس داشته باشد، با آنها شيرينى ايمان را مى چشد: ]اوّل [خدا و رسول او را از هر چيز ديگر بيشتر دوست داشته باشد. ]دوم [انسان دوستى او تنها براى خدا باشد و ]سوم] بعد از آن كه خداوند او را از كفر نجات بخشيد، ديگر خوش نداشته باشد به كفر بازگردد، همچنان كه دوست ندارد در آتش افكنده شود.
[كنز العمّال : 43212 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
ثلاثٌ مَن فعلَهُـنّ فقـد طَعِـمَ طَعْـمَ الإيمانِ : مَن عَبَدَ اللّه َ وحده و أنّه لا إله إلاَّ اللّه ، و أعطى زكاةَ مالهِ طَيِّبةً بها نفسُهُ···، و زكّى نفسَهُ .
سه چيز است كه هر كس آنها را انجام دهد بى گمان طعم ايمان را چشيده است: هر كس تنها خداى يگانه را بپرستد و زكات مال خويش را با رضايت خاطر بپردازد ··· و تزكيه نفس كند.
[كنز العمّال : 10 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
ذاقَ طعمَ الإيمانِ مَن رَضِيَ باللّه ِ ربّا و بالإسلامِ دِينا ، و بمحمّدٍ رسولاً .
آن كه به پروردگارىِ خدا و دين اسلام و پيامبرى محمّد خشنود باشد، طعم ايمان را چشيده است.
[كنز العمّال : 9 .]
نچشيدن طعم ايمان
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
أربعٌ لم يَجِدْ رَجلٌ طعْمَ الإيمانِ حتّى يؤمنَ بِهنَّ : أنْ لا إلهَ إلاّ اللّه ُ ، وَ أنّي رسولُ اللّه ِ بَعَثني بِالحَقِّ ، وَ أنّهُ مَيِّتٌ ثُمّ مبعوثٌ مِن بَعدِ المَوتِ ، وَ يُؤمنَ بالقَدرِ كلِّهِ .
چهار چيز است كه تا انسان، به آنها ايمان نياورد، مزه ايمان را نمى چشد: اينكه خدايى جز اللّه نيست، اينكه من فرستاده خدا هستم و به حق مرا برانگيخته است، اينكه مى ميرد و پس از مرگ دوباره برانگيخته مى شود و اينكه به كلّ تقدير ايمان آورد.
[كنز العمّال : 16 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
لا يجدُ العَبدُ صَريحَ الإيمانِ حتّى يُحبَّ و يُبغِضَ للّه ِ ، فَإذا أحبَّ للّه ِ وَ أبغضَ للّه فقدِ اسْتَحقّ الوَلايةَ مِنَ اللّه ِ .
بنده آنگاه زلال ايمان را مى يابد كه براى خدا دوست و دشمن بدارد،پس، هرگاه براى خدا دوست بدارد و براى خدا دشمنى ورزد، بى گمان سزامند ولايت خداست.
.[كنز العمّال : 98 .]
امام على عليه السلام :
لا يجِدُ عبدٌ طعمَ الإيمانِ حتّى يترُكَ الكذبَ هَزْلَهُ و جِدَّهُ .
هيچ بنده اى طعم ايمان را نمى چشد مگر آنگاه كه دروغ گفتن را، به شوخى يا جدّى، ترك گويد.
[بحار الأنوار : 72 / 249 / 14 .]
امام على عليه السلام :
لا يَجدُ عَبدٌ طعمَ الإيمانِ حتّى يَعلمَ أنَّ ما أصابَهُ لم يكُن لِيُخطِئَهُ ، وَ َأنَّ ما أخطأهُ لم يكُن ليُصيبَهُ، وَ َأنَّ الضّارَّ النّافِعَ هوَ اللّه ُ عزّ و جلّ .
هيچ بنده اى مزه ايمان را نمى چشد مگر آن كه بداند آنچه بدو رسيده، ممكن نبود نرسد و آنچه به او نرسيده، ممكن نبود كه برسد و اينكه زيان بخش و سود رسان ، خداوند عزّ و جلّ است و بس.
[الكافي : 2 / 58 / 7 .]
امام على عليه السلام :
لا يذوقُ المَرءُ من حَقيقةِ الإيمانِ حتّى يكونَ فيهِ ثلاثُ خصالٍ : الفقهُ في الدِّينِ ، و الصّبرُ على المَصائبِ ، و حُسْنُ التّقديرِ في المَعاشِ .
آدمى حقيقت ايمان را نمى چشد مگر سه خصلت در او باشد: فهم در دين، صبر در برابر مصائب، و برنامه ريزى درست در امر معاش.
[بحار الأنوار : 71 / 85 / 29 .]
نچشيدن حلاوت ايمان
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
مَن كان أكثرُ همّهِ نيلَ الشّهَواتِ نُزِعَ مِن قلبهِ حلاوةُ الإيمانِ
هر كس بيشترين همّ و غمش و تلاشش رسيدن به خواهشهاى نفسانى باشد، حلاوت ايمان از قلبش گرفته مى شود.
[تنبيه الخواطر : 2 / 116 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
لا يجِدُ الرّجلُ حلاوةَ الإيمانِ في قَلبهِ حتّى لا يُباليَ مَن أكلَ الدُّنيا .
آدمى حلاوت ايمان را در قلب خود نمى يابد، مگر زمانى كه برايش مهم نباشد چه كسى دنيا را [بُرد و] خورد.
[الكافي : 2 / 128 / 2 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
لا يجِدُ حلاوةَ الإيمانِ حتّى يؤمنَ بالقَدَرِ خيرِهِ و شرِّهِ .
[آدمى] حلاوت ايمان را حس نمى كند، مگر زمانى كه به خوب و بد تقدير، ايمان آورد.
[كنز العمّال : 595 .]
امام صادق عليه السلام :
حرامٌ على قلوبِكُم أنْ تعرِفَ حَلاوةَ الإيمانِ حتّى تَزهَدَ في الدّنيا .
چشيدن حلاوت ايمان بر دلهاى شما حرام گشته مگر آنگاه كه از دنيا روى گردان شوند.
[الكافي : 2 / 128 / 2 .]
كمترين درجه ايمان
الكافى ـ به نقل از سليم بن قيس ـ : از امام على عليه السلام شنيدم كه مى فرمود:
سَمِعتُ عَليّا صلواتُ اللّه عليهِ يَقولُ··· : أدْنى ما يكونُ بهِ العبدُ مؤمنا أن يُعرِّفَهُ اللّه ُ تباركَ و تعالى نفسَهُ فيُقِرَّ لَهُ بالطّاعةِ ، و يُعرِّفَهُ نبيَّهُ صلى الله عليه و آله فيُقِرَّ لَهُ بالطّاعةِ ، و يُعرِّفَهُ إمامَهُ و حجّتَهُ في أرضهِ و شاهِدَهُ على خَلقِهِ فيُقِرَّ لَهُ بالطّاعةِ. قالَ سُليمٌ : قلتُ لَه : يا أميرَ المؤمنينَ ، و إنْ جَهِلَ جميعَ الأشياءِ إلاّ ما وَصَفْتَ ؟ قالَ : نَعَم، إذا اُمِرَ أطاعَ ، و إذا نُهِيَ انْتَهى .
كمتر چيزى كه بنده با داشتن آن مؤمن مى باشد، اين است كه خداوند تبارك و تعالى ، خود را به او بشناساند، و او در برابر فرمان خداوند گردن نهد و نيز پيامبرِ خود صلى الله عليه و آله را به او بشناساند و او به فرمان پيامبر گردن نهد و نيز امام و حجّت خود در زمين و گواهش بر خلق را به وى بشناساند و او در برابر وى نيز سر طاعت فرود آورد.عرض كردم: اى امير مؤمنان! هر چند هيچ چيز ديگرى، جز آنچه برشمردى، نداند؟ فرمود: آرى، هرگاه دستورى به او داده شود اطاعت كند و هرگاه از چيزى نهى شود انجام ندهد.
[الكافي : 2 / 414 / 1،]
آنچه انسان را از ايمان خارج مى كند
قَد يَخْرُجُ [العبدُ] مِن الإيمانِ بخَمْسِ جِهاتٍ مِن الفعلِ كُلُّها مُتَشابِهاتٌ مَعروفاتٌ : الكفرُ ، و الشِّركُ ، و الضّلالُ ، و الفِسقُ ، و رُكوبُ الكبائرِ .
امام صادق عليه السلام :بنده به سبب يكى از پنج كار كه همگى مانند هم و شناخته شده هستند، از ايمان خارج مى شود: كفر، شرك، گمراهى، فسق و ارتكاب كبائر.
[تحف العقول : 330 ]
كمترين چيزى كه انسان را از ايمان خارج مى كند
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
أدنَى الكفرِ أنْ يَسمعَ الرّجُلُ مِن أخيهِ الكَلِمَةَ فيَحْفَظَها علَيهِ يُريدُ أنْ يَفْضَحَهُ بها ، اُولئكَ لا خَلاقَ لَهُم .
كمترينِ كفر اين است كه انسان از برادرش سخنى بشنود و آن را نگه دارد تا او را با آن رسوا سازد. اين افراد بويى از انسانيت نبرده اند.
[بحار الأنوار:77/193/11.]
امام صادق عليه السلام :
أدنى ما يَخرُجُ بهِ الرّجُلُ مِن الإيمانِ أنْ يُواخِيَ الرّجُلَ على دِينهِ فيُحصيَ علَيهِ عَثَراتِهِ و زَلاّتِهِ لِيُعَنِّفَهُ (لِيُعَيِّرَهُ) بها يَوما (مّا) .
كمترين چيزى كه انسان را از ايمان خارج مى سازد اين است كه با كسى پيوند برادرى دينى ببندد و سپس لغزشها و خطاهاى او را برشمارد، تا روزى آنها را دستمايه سرزنش وى قرار دهد.
[معاني الأخبار : 394/48 .]
امام صادق عليه السلام ـ در پاسخ به اين پرسش كه: كمترين چيزى كه موجب كفر بنده مى شود چيست؟ ـ فرمود :
أنْ يَبْتَدِعَ بهِ شيئا فيَتَولّى علَيهِ ، و يَتَبرَّأَ (و يَبْرَأ) مِمّنْ خالَفَهُ .
اينكه بدعتى بگذارد و از آن دفاع كند و از هر كه با آن مخالفت ورزد، بيزارى جويد.
[معاني الأخبار : 393/43 .]
امام صادق عليه السلام ـ وقتى از ايشان سؤال شد: كمترين چيزى كه بنده با آن كافر مى شود چيست؟ و ايشان سنگ ريزه اى از روى زمين برداشت ـ فرمود :
أنْ يقولَ لهذِه الحَصاةِ : إنّها نَواةٌ ، و يَبْرأَ مِمَّن خالَفَهُ على ذلكَ .
اينكه بگويد: اين، يك هسته است و از هر كه با اين سخن او مخالفت ورزد، بيزارى جويد.
[بحار الأنوار : 72/220/6 .]
امام صادق عليه السلام :
أدنى ما يَخرُجُ بهِ الرّجُلُ مِن الإيمانِ أنْ يَجْلِسَ إلى غالٍ فيَسْتَمِعَ إلى حَديثهِ و يُصَدِّقَهُ عَلى قَولِهِ .
كمترين چيزى كه انسان به سبب آن از ايمان خارج مى شود اين است كه با يك غلو كننده [در دين] بنشيند و به حرفهايش گوش دهد و آنها را تأييد كند.
[الخصال : 72 / 109 .]
آنچه از ايمان به دور است
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
لا يَجتَمِعُ الشُّحُّ و الإيمانُ في قلبِ عَبدٍ أبدا .
بخل و ايمان، هرگز با هم در قلب بنده اى جمع نمى شوند.
[بحار الأنوار : 73 / 302 / 10 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
خَصْلتانِ لا تَجتَمِعانِ في مؤمنٍ : البُخلُ ، و سُوءُ الظَّنِّ بالرِّزقِ .
دو خصلت است كه در مؤمن گرد نمى آيند: بخل و بد گمانى به روزى.
[بحار الأنوار : 77 / 172 / 8 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
خُلُقان لا يَجتَمِعانِ في مؤمنٍ : الشُّحُّ ، و سُوءُ الخُلقِ .
دو خوى در مؤمن فراهم نمى آيند: بخل و بد خويى.
[بحار الأنوار : 77 / 173 / 8 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
يُطبَعُ المؤمنُ على كلِّ خَصلةٍ و لا يُطبَعُ على الكذبِ و لا على الخِيانةِ .
مؤمن با هر خصلتى سرشته مى شود، اما با دروغگويى و خيانت سرشته نمى شود.
[تحف العقول : 55 .]
امام باقر عليه السلام :
مَن قُسِمَ لَه الخُرقُ حُجِبَ عنه الإيمانُ .
هر كه خشونت و درشتخويى قسمتش شود، از ايمان محروم مى مانَد.
[الكافي : 2 / 321 / 1 .]
امام صادق عليه السلام :
المؤمنُ لا يكونُ مُحارِفا.
مؤمن ، بى بهره و نصيب از روزى نيست.
[بحار الأنوار : 103 / 86 / 16 .]
امام صادق عليه السلام :
ستّةٌ لا تكونُ في مؤمنٍ : العُسرُ ، و النَّكَدُ ، و الحَسدُ، و اللَّجاجةُ ، و الكِذْبُ ، و البَغْيُ .
شش چيز در مؤمن نباشد: تنگنايى، تيره روزى (/ بى خيرى)، حسادت، لجبازى، دروغ و تجاوز.
[تحف العقول : 377 .]
مقتضیات ایمان
علت نامگذارى مؤمن به اين نام
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
أ لا اُنَبِّئُكُم لِمَ سُمِّيَ المؤمنُ مؤمنا ؟ لإيمانهِ النّاسَ على أنفسِهِم و أموالهِم .
آيا به شما بگويم كه چرا مؤمن، مؤمن ناميده شده است؟ چون جان و مال مردم از [تعرّض] او در امان است.
[بحار الأنوار: 67/60/3.]
امام صادق عليه السلام :
إنّما سُمِّيَ المؤمنُ مؤمنا لأنّه يُؤمِنُ علَى اللّه ِ فيُجيزُ اللّه ُ أمانَهُ .
مؤمن، مؤمن ناميده شده است؛ چون خود را در امان خدا در مى آورد و خدا به او امان مى دهد.
[بحار الأنوار : 78/196/16 .]
امام صادق عليه السلام :
إنّما سُمِّيَ المؤمنُ لأنَّهُ يؤمَنُ مِن عذابِ اللّه تعالى ، و يؤمنُ علَى اللّه ِ يومَ القيامةِ فيُجِيزُ لَه ذلكَ .
مؤمن از آن رو مؤمن ناميده شده است كه از عذاب خداوند متعال در امان است و روز قيامت خود را در امان خدا در مى آورد و خدا امان خواهى او را مى پذيرد.
[بحار الأنوار : 67 / 63 / 7 .]
بزرگى مؤمن
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
إنّ المؤمنَ يُعرَفُ في السَّماءِ كما يَعرِفُ الرّجُلُ أهلَهُ و ولدَهُ ، و إنّه لَأكرَمُ علَى اللّه ِ مِن مَلَكٍ مُقَرَّبٍ .
همان گونه كه مرد، زن و فرزندانش را مى شناسد، مؤمن در آسمان شناخته مى شود. او نزد خدا از فرشته مقرّب گرامى تر است.
[عيون أخبار الرضا : 2 / 33 / 62 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
المؤمنُ أكْرَمُ علَى اللّه ِ مِن ملائكتِهِ المُقَرَّبينَ .
مؤمن نزد خدا گرامى تر از فرشتگان مقرّب اوست.
[كنز العمّال : 821 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
إنَّ اللّه َ جلّ ثَناؤهُ يقولُ : و عِزَّتي و جَلالي ، ما خَلَقتُ مِن خَلْقي خَلْقا أحَبَّ إلَيَّ مِن عَبديَ المؤمنِ .
خداوند ، جلّ ثناؤه ، مى فرمايد: به عزّت و جلالم سوگند آفريده اى نيافريده ام كه نزد من محبوبتر از بنده مؤمنم باشد.
[بحار الأنوار : 71/158/75 .]
امام باقر عليه السلام :
إنّ اللّه َ عزّ و جلّ أعطى المؤمنَ ثلاثَ خِصالٍ: العِزَّ في الدُّنيا و الدِّينِ ، و الفَلْجَ في الآخِرَةِ ، و المَهابةَ في صُدورِ العالَمينَ .
خداوند عزّ و جلّ سه خصلت به مؤمن بخشيده است: عزّت در دنيا و دين، رستگارى در آخرت، و ابّهت در دلهاى جهانيان.
[بحار الأنوار : 68 / 16 / 21 .]
بحار الأنوار :
رُويَ أنَّ رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله نَظرَ إلَى الكعبةِ فقالَ : مَرْحَبا بالبيتِ! ما أعْظَمَكَ و أعْظَمَ حُرمَتَكَ علَى اللّه ِ ! و اللّه ِ، لَلْمؤمنُ أعْظَمُ حُرمَةً مِنكَ لأنَّ اللّه َ حَرّمَ منكَ واحدةً و مِن المؤمنِ ثلاثةً: مالَهُ ، و دمَهُ، و أنْ يُظَنَّ بهِ ظَنَّ السَّوءِ .
روايت شده كه پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به كعبه نگاه كرد و فرمود: آفرين به تو خانه، چقدر نزد خدا بزرگ و محترمى! امّا به خدا قسم حرمت مؤمن از تو بيشتر است؛ زيرا خداوند از تو يك چيز را حرام كرد و از مؤمن سه چيز را: مالش را، خونش را و گمان بد بردن به او را.
[بحار الأنوار : 67 / 71 / 39 .]
امام صادق عليه السلام :
لا يَقْدِرُ الخلائقُ على كُنْهِ صفةِ اللّه ِ عزّ و جلّ ، فكما لا يَقدِرُ على كُنهِ صفةِ اللّه ِ عزّ و جلّ فكذلكَ لا يَقْدِرُ على كُنهِ صفةِ رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله ، و كما لا يَقدِرُ على كُنهِ صفةِ الرَّسولِ صلى الله عليه و آله فكذلكَ لا يَقدِرُ على كُنهِ صفةِ الإمامِ عليه السلام و كما لا يَقدِرُ على كُنهِ صفةِ الإمامِ عليه السلام كذلكَ لا يَقدِرُ على كُنهِ صفةِ المؤمنِ .
خلايق از پى بردن به كُنْه صفت خداوند عزّ و جلّ ناتوانند، و همچنان كه از رسيدن به كنه صفت خدا ناتوانند، از دريافت ژرفاى صفت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله نيز ناتوانند و همچنان كه از پى بردن به كنه صفت پيامبر خدا عاجزند، از رسيدن به ژرفاى صفت امام ناتوانند و همچنان كه امام را چنان كه بايد نمى توانند بشناسند، از شناخت حقيقت مؤمن [چنان كه بايد] ناتوانند.
[بحار الأنوار : 67/65/13 .]
امام صادق عليه السلام :
قالَ اللّه ُ عزّ و جلّ ··· : لَو لم يكُنْ مِن خَلْقي في الأرضِ فيما بينَ المَشرقِ و المَغربِ إلاّ مؤمنٌ واحدٌ مَع إمامٍ عادلٍ لاَسْتَغْنَيتُ بعِبادَتِهما عن جميعِ ما خَلَقتُ في أرضي ، و لَقامَتْ سَبْعُ سماواتٍ و أرَضِينَ بهما .
خداوند عزّ و جلّ فرموده: اگر از شرق تا غرب كره زمين، آفريده اى نداشتم بجز يك مؤمن و يك پيشواى دادگر، هر آينه با عبادت آن دو، [اگر به عبادت نيازى داشتم ]از همه آنچه در زمين آفريده ام، بى نياز بودم و هفت آسمان و زمين، به خاطر آن دو پا بر جا مى مانْد.
[بحار الأنوار : 75/152/22 .]
امام صادق عليه السلام :
المؤمنُ أعظمُ حُرمَةً مِن الكعبةِ .
حرمت مؤمن از كعبه بيشتر است.
[الخصال : 27 / 95 .]
مؤمنان همچون يك پيكرند
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
مَثَلُ المُؤمِنينَ في تَوادِّهِمْ وَ تَعاطُفِهِمْ وَ تَراحُمِهِمْ مَثَلُ الجَسدِ ؛ إذا اشتكى مِنهُ عُضوٌ تَداعى سائرُ الجَسَدِ بالسَّهَرِ و الحُمّى .
مؤمنان در دوستى، عطوفت و مهر ورزى نسبت به هم چونان يك پيكرند؛ كه هرگاه عضوى از آن به درد آيد، ديگر اعضا را بى خوابى و تب فرا مى گيرد.
[مسند ابن حنبل : 6 / 379 / 18408 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
المؤمنونَ تَتَكافَأُ دِماؤهُم ، و هُم يَدٌ على مَن سِواهُم ، و يَسعى بذِمَّتِهم أدْناهُم .
مؤمنان خونهايشان برابر است، در برابر ديگران يكدست هستند و اگر كمترين آنها [به دشمن] امان دهد ديگران به آن احترام مى گذارند.
[كنز العمّال : 402 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
المؤمنونَ بعضُهم لبعضٍ نَصَحَةٌ وادُّونَ و إنِ افْتَرَقَتْ مَنازلُهُم و أبدانُهُم ، و الفَجَرَةُ بعضُهم لبعضٍ غَشَشَةٌ مُتَخاذِلونَ و إنِ اجْتَمَعتْ مَنازلُهُم و أبدانُهُم .
مؤمنان ، خيرخواه و دوستدار يكديگرند هر چند خانه ها و بدنهايشان از هم دور باشد، و فاجران نسبت به يكديگر دغلكارند و هميارى ندارند، هر چند خانه ها و بدنهايشان كنار هم باشد.
[كنز العمّال : 757 .]
امام صادق عليه السلام :
لا و اللّه ِ ، لا يكونُ المؤمنُ مؤمنا أبدا حتّى يكونَ لأخيهِ مِثلَ الجَسدِ ، إذا ضَرَبَ علَيهِ عِرْقٌ واحدٌ تَداعَتْ لَه سائرُ عُرُوقِهِ .
به خدا قسم مؤمن هرگز مؤمن نيست، مگر آن كه براى برادر خود همچون بدن باشد كه هرگاه رگى از او [از درد و بيمارى ]بجنبد ديگر رگهايش با آن هم صدا شوند.
.[بحار الأنوار : 74/274/17 .]
مؤمن كيست؟
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
المؤمنُ بخيرٍ على كلِّ حالٍ ، تُنْزَعُ نفسُهُ مِن بينِ جَنبَيهِ و هُو يَحْمَدُ اللّه َ .
مؤمن، در هر حالتى در خير و خوبى است؛ حتى در آن حال كه جانش از سينه اش بركنده شود، خدا را حمد و سپاس مى گويد.
[كنز العمّال : 682 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
المؤمنُ مُكَفَّرٌ .
مؤمن [با همه خوبيهايش به مردم ،] مورد ناسپاسى قرار مى گيرد.
[كنز العمّال : 684 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
المؤمنُ أخو المؤمنِ ، لا يَدَعُ نَصيحتَهُ على كلِّ حالٍ .
مؤمن برادر مؤمن است در هيچ حال از نصيحت و خيرخواهى برادر خود فروگذار نمى كند.
[كنز العمّال : 687 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
المؤمنُ لا يُثَرَّبُ علَيهِ بشيءٍ أصابَهُ في الدُّنيا ، و إنّما يُثَرَّبُ علَى الكافرِ .
مؤمن نسبت به چيزى كه در دنيا به سرش آمده سرزنش نمى شود بلكه كافر مورد توبيخ و سرزنش قرار مى گيرد.
[كنز العمّال : 688 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
لمؤمنُ هَيِّنٌ لَيِّنٌ ، حتّى تَخالَهُ مِن اللِّينِ أحمقَ .
مؤمن رام و ملايم است، چندان كه از شدّت ملايمت، مى پندارى احمق است.
[كنز العمّال : 690 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
المؤمنُ مَن آمَنَهُ النّاسُ على دِمائهِم و أموالِهم .
مؤمن كسى است كه مردم او را بر جان و مال خود امين كرده باشند.
[كنز العمّال : 739 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
المؤمنونَ هَيِّنونَ لَيِّنونَ .
مؤمنان، نرم و ملايمند.
[بحار الأنوار : 67/355/58 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
المؤمنُ يَغارُ ،و اللّه ُ أشَدُّ غَيرةً .
مؤمن غيرتمند است و خدا غيرتمندتر.
[كنز العمّال : 680 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
المؤمنُ غِرٌّ كريمٌ ، و الفاجرُ خِبٌّ لَئيمٌ .
مؤمن خوش دل و بزرگوار است و فاجر حيله گر و فرومايه.
[كنز العمّال : 681 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
المؤمنُ مَنْفَعةٌ ؛ إنْ ماشَيْتَهُ نَفعكَ ، و إنْ شَاوَرْتَهُ نَفعكَ ، و إن شَاركْتَهُ نَفعكَ ، و كلُّ شَيءٍ مِن أمرِهِ مَنْفعةٌ .
[وجودِ] مؤمن سود است. اگر با او راه بروى به تو سود مى رساند، اگر با وى مشورت كنى به تو بهره مى رساند، اگر با او شراكت كنى به تو فايده مى رساند. همه چيز و همه كارش سود است.
[كنز العمّال : 692 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
المؤمنُ الّذي نفسُهُ مِنهُ في عَناءٍ ، و النّاسُ في راحةٍ .
مؤمن كسى است كه نفْسش از او در رنج است و مردم در آسايش.
[كنز العمّال : 752 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
المؤمنُ يأكُلُ بشَهوَةِ عِيالِهِ ، و المنافقُ يأكُلُ أهلُهُ بشَهوَتِهِ .
مؤمن به اشتهاى خانواده خود غذا مى خورد و منافق خانواده اش به اشتهاى او غذا مى خورند.
[كنز العمّال : 779 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
المؤمن يَبدأ بالسَّلامِ ، و المنافقُ يقولُ : حتّى يُبْدأَ بي !
مؤمن ابتدا سلام مى كند، ولى منافق مى گويد: بايد به من سلام شود.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
المؤمنُ كالغريبِ في الدُّنيا ، لا يأنَسُ في عِزِّها ، و لا يَجْزَعُ مِن ذُلِّها .
مؤمن در دنيا همچون غريب است، به عزّت آن خو نمى گيرد و از خوارى آن نمى نالد.
[كنز العمّال : 813 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
المؤمنُ قَيّدَهُ القرآنُ عن كثيرٍ مِن هوى نفسِهِ .
قرآن، دست و پاى مؤمن را در برآوردن بسيارى از خواهشهاى نفسانى اش بسته است.
[كنز العمّال : 814 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
المؤمنُ يأكُلُ في مِعىً واحدٍ ، و الكافرُ يأكلُ في سَبعَةِ أمْعاءٍ .
مؤمن، يك شكم غذا مى خورد و كافر، هفت شكم.
[كنز العمّال : 670 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
المؤمنُ مِرآةُ المؤمنِ .
مؤمن، آينه مؤمن است.
[كنز العمّال:(672ـ673).]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
المؤمنُ مِرآةٌ لأخيهِ المؤمنِ ، يَنصَحُهُ إذا غابَ عنهُ ، و يُميطُ عنه ما يَكرَهُ إذا شَهِدَ ، و يُوَسِّعُ لَهُ في المجلسِ .
مؤمن آينه برادر مؤمن خويش است: در غيابش خيرخواه اوست، و در حضورش ناراحتيهايش را برطرف مى سازد و در مجلس براى او جا باز مى كند.
[الجعفريّات : 197 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
المؤمنُ للمؤمنِ كالبُنْيانِ ، يَشُدُّ بعضُه بعضا .
مؤمن براى مؤمن مانند ساختمان است كه اجزاى مختلف آن يكديگر را محكم مى سازند.
[كنز العمّال : 674 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
المؤمنُ يألَفُ و يُؤلَفُ ، و لا خيرَ فيمَن لا يألَفُ و لا يُؤلَفُ ، و خيرُ النّاسِ أنفَعهُمْ للنّاسِ .
مؤمن الفت مى گيرد و با او الفت مى گيرند و كسى كه الفت نگيرد و الفت پذير نباشد از خير و بركت بى بهره است. بهترين مردمان كسى است كه براى مردم سودمندتر باشد.
[كنز العمّال : 679 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
المؤمنُ إلْفٌ مألوفٌ .
مؤمن، الفت مى گيرد و مردم با او الفت پيدا مى كنند.
[بحار الأنوار : 67 / 309 / 41 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
المؤمنُ كَيِّسٌ فَطِنٌ حَذِرٌ .
مؤمن، زيرك و با هوش و هشيار است.
[كنز العمّال : 689 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
المؤمنُ يَسيرُ المَؤونةِ .
مؤمن، كم خرج و زحمت است.
[كنز العمّال : 685 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
تَجِدُ المؤمنَ مُجْتهِدا فيما يُطيقُ ، مُتَلَهِّفا على ما لا يُطيقُ
مؤمن را در انجام كارهايى كه در توان اوست كوشا مى يابى و بر انجام آنچه از توانش بيرون است اندوهناك.
[كنز العمّال : 708 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
مَن سَرَّتْهُ حَسَنتُهُ و ساءَتْهُ سَيّئتُهُ فهُو مؤمنٌ .
هر كه از كار نيك خود شادمان باشد و از كار بد خويش ناراحت، او مؤمن است.
[كنز العمّال : 700 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در وصف مؤمن ـ فرمود :
لطيفُ الحَرَكاتِ ، حُلْوُ المُشاهَدةِ ··· يَطلُبُ مِن الاُمورِ أعلاها ، و مِن الأخلاقِ أسْناها ··· لا يَحيفُ على مَن يُبغِضُ ، و لا يأثَمُ فيمَن يُحِبُّ ··· قليلُ المؤونةِ ، كثير المَعونةِ ··· يُحسِنُ في عملِهِ كأنّهُ ناظرٌ إلَيهِ ، غَضُّ الطَّرْفِ ، سَخِيُّ الكَفِّ ، لا يَرُدُّ سائلاً ··· يَزِنُ كلامَهُ ، و يُخْرِسُ لسانَهُ ··· لا يَقبَلُ الباطلَ مِن صديقِهِ ، و لا يَرُدُّ الحقَّ على عدوِّهِ ، و لا يَتعلّمُ إلاّ لِيَعْلمَ ، و لا يَعلمُ إلاّ لِيَعْملَ ··· إن سلَكَ مَع أهلِ الدُّنيا كانَ أكيَسَهُم ، و إنْ سَلكَ مَع أهلِ الآخرةِ كانَ أورَعَهُم .
حركات و رفتارهايش ملايم و مهربان است و ديدارش شيرين ··· از هر چيز عاليترين آن را مى جويد و از خويها والاترينشان را ··· بر دشمنش ستم نمى كند و به خاطر كسى كه دوستش دارد مرتكب گناه نمى شود، ··· كم خرج و زحمت است و بسيار كمك و يارى مى رساند ··· كارش را به خوبى انجام مى دهد به طورى كه گويى آن را مى بيند، چشمانش فروهشته است، دست بخشنده دارد، و دست رد به سينه سائل نمى زند ··· سخنش را مى سنجد و زبان در كام مى كشد ··· باطل را از دوستش نيز نمى پذيرد و حق را حتّى از دشمنش انكار نمى كند، دانش نمى آموزد مگر براى دانستن و نمى آموزد مگر براى عمل كردن ··· اگر با دنيا طلبان همراه شود زيركترين آنهاست و هرگاه با آخرت جويان برود پارساترين آنها.
.[بحار الأنوار : 67 / 71 / 34 و ص310 / 45 .]
امام على عليه السلام :
المؤمنُ بِشْرُهُ في وجهِهِ ، و حُزنُهُ في قلبِهِ ، أوسَعُ شَيءٍ صَدْرا ، و أذَلُّ شَيءٍ نَفْسا ، يَكْرَهُ الرِّفْعةَ ، و يَشْنَأُ السُّمْعةَ ، طويلٌ غمُّهُ ، بَعيدٌ هَمُّهُ ، كثيرٌ صَمتُهُ ، مَشغولٌ وقتُهُ ، شَكورٌ ، صَبورٌ ، مَغمورٌ بفِكرَتِهِ ، ضَنينٌ بخَلّتِهِ ، سَهلُ الخَليقةِ ، لَيِّنُ العَرِيكةِ ، نَفسُهُ أصْلَبُ مِن الصَّلْدِ ، و هُو أذَلُّ مِن العبدِ .
مؤمن شادى اش در چهره اش مى باشد و اندوهش در دلش، سينه اش فراختر است و نَفْسش از هر چيز رامتر؛ بلند پايگى را ناخوش مى دارد و شهرت را دشمن مى شمارد اندوهش دراز است و همّتش بلند؛ بسيار خموش است و اوقاتش به بيكارى نمى گذرد؛ شكور است و شكيبا؛ غرق در انديشه خويش است و در پايبندى به دوستى خود [با ديگران ]حريص. نرمخو و مهربان است، اراده اش سخت تر از سنگ خار است و با اين حال از يك برده، خوارتر و افتاده تر است.
[بحار الأنوار: 69/410/127 .]
امام على عليه السلام :
المؤمنُ وَقورٌ عندَ الهَزاهِزِ ، ثَبُوتٌ عندَ المَكارِهِ ، صَبورٌ عندَ البلاءِ ، شَكورٌ عندَ الرَّخاءِ ، قانعٌ بما رَزقَهُ اللّه ُ ، لا يَظلِمُ الأعداءَ ، و لا يَتَحامَلُ للأصدِقاءِ ، النّاسُ مِنهُ في راحةٍ ، و نَفسُهُ في تَعَبٍ .
مؤمن در گرفتاريهاى تكان دهنده، استوار است، در نا خوشيها پابرجا، در بلا شكيبا، در آسايش سپاسگزار و به آنچه خدا روزى اش كرده قانع است، به دشمنان ستم روا نمى دارد و به خاطر دوستان نيز به ديگران ستم نمى كند، مردم از او در آسايش اند و جانش [از او ]در رنج است.
[مطالب السؤول : 54 .]
امام على عليه السلام :
المؤمنُ غِرٌّ كريمٌ ، مأمونٌ على نفسِهِ ، حَذِرٌ مَحزونٌ .
مؤمن خوش دل (بى شيله پيله) و بزرگوار است، امين نفس خويش و همواره بر حذر و اندوهگين است.
[غرر الحكم : 1901 .]
امام على عليه السلام :
المؤمنُ أمينٌ على نفسِهِ ، مُغالِبٌ لِهَواهُ و حِسّهِ .
مؤمن امانتدار نفس خويش است، و چيره بر هوى و هوس خويش.
[غرر الحكم : 2204 .]
امام على عليه السلام :
المؤمنُ إذا وُعِظَ ازْدَجرَ ، و إذا حُذِّرَ حَذِرَ، و إذا عُبِّرَ اعْتَبرَ ، و إذا ذُكِّرَ ذَكرَ ، و إذا ظُلِمَ غَفرَ .
مؤمن چون اندرزش دهند از خطا [باز مى ايستد و چون بر حذرش دارند حذر مى كند و چون پندش دهند پند مى پذيرد و چون به او يادآور شوند متذكّر مى گردد و هرگاه ستم بيند مى بخشد.
[غرر الحكم : 2076 .]
امام على عليه السلام :
المؤمنُ دأْبُهُ زَهادَتُهُ ، و هَمُّهُ دِيانَتُهُ ، و عِزّهُ قَناعتُهُ ، و جِدُّهُ لآخِرَتِهِ ، قد كَثُرَتْ حَسَناتُهُ ، و علَتْ درَجاتُهُ ، و شارَفَ خَلاصَهُ و نَجاتَهُ .
مؤمن شيوه و عادتش زهد اوست و همه اهتمام او دينش و عزّت او قناعتش و تلاش او براى آخرتش؛ خوبيهايش بسيار است و درجاتش بلند و در آستانه رهايى و رستگارى است.
[غرر الحكم : 2103 .]
امام على عليه السلام :
المؤمنُ دائمُ الذِّكرِ ، كثيرُ الفِكرِ ، علَى النَّعماءِ شاكرٌ، و في البلاءِ صابرٌ .
مؤمن، هميشه به ياد خداست، زياد مى انديشد، بر نعمتها سپاسگزار و در بلا شكيباست.
[غرر الحكم : 1933 .]
امام على عليه السلام :
المؤمن مَن طَهّرَ قلبَهُ مِن الدَّنِيَّةِ .
مؤمن، كسى است كه دل خود را از پستى پاك كرده باشد.
[غرر الحكم : 1956 .]
امام على عليه السلام :
المؤمنُ يَقْظانُ ، يَنتظِرُ إحدَى الحُسْنَيَيْنِ .
مؤمن بيدار است و چشم به راه يكى از دو فرجام نيك.
[غرر الحكم : 1639 .]
امام على عليه السلام :
المؤمنُ عفيفٌ في الغِنى ، مُتَنزِّهٌ عَن الدُّنيا .
مؤمن، در هنگام توانگرى پاكدامن است، و از دنيا وارسته.
[غرر الحكم : 1744 .]
امام على عليه السلام :
المؤمنُ شاكرٌ في السَّرّاءِ ، صابرٌ في البلاءِ ، خائفٌ في الرَّخاءِ .
مؤمن، هنگام خوشى و آسايش سپاسگزار است و هنگام گرفتارى و بلا، شكيبا و به گاه ناز و نعمت ترسان.
[غرر الحكم : 1743 .]
امام على عليه السلام :
المؤمنُ إذا سُئلَ أسْعَفَ ، و إذا سَألَ خَفَّفَ .
هرگاه از مؤمن چيزى خواسته شود، زياد كمك مى كند و چون خود چيزى از كسى بخواهد، سبك مى گيرد.
[غرر الحكم : 1825 .]
امام على عليه السلام :
المؤمنُ مَن وَقى دِينَهُ بدُنياهُ ، و الفاجرُ مَن وقى دُنياهُ بدِينِهِ .
مؤمن كسى است كه دين خود را با دنياى خود حفظ كند و فاجر كسى است كه دنياى خود را با دينش نگه دارد.
[غرر الحكم : 2160 .]
امام على عليه السلام :
المؤمنُ لا يَحيفُ على مَن يُبغِضُ ، و لا يأثَمُ فيمَن يُحِبُّ ، و إن بُغِيَ علَيهِ صَبرَ حتّى يكونَ اللّه ُ عزّ و جلّ هُو المُنْتَصِرَ لَهُ .
مؤمن، به دشمن خود ستم نمى كند و به خاطر دوست خود مرتكب گناه نمى شود؛ اگر به او ستم شود، شكيبايى مى ورزد تا خداوند عزّ و جلّ انتقام او را بگيرد.
[بحار الأنوار : 67 / 313 / 47 .]
امام على عليه السلام :
العقلُ خليلُ المؤمنِ ، و العلمُ وزيرُهُ ، و الصّبرُ أميرُ جُنودِهِ ، و العَملُ قَيِّمُهُ .
عقل، رفيق مؤمن است و دانش وزير او و شكيبايى، فرمانده سپاه او و عمل، سرپرست او.
[غرر الحكم : 2092 .]
امام على عليه السلام :
اعلَموا ـ عبادَ اللّه ـ أنّ المؤمنَ لا يُصبحُ و لا يُمسي إلاّ و نفسُهُ ظَنُونٌ عِندَهُ ، فلا يَزالُ زارِيا علَيها و مُستَزيدا لَها .
بندگان خدا! بدانيد كه مؤمن شب و روز را سپرى نمى كند، مگر آن كه به نفس خود بدگمان و بى اعتماد است، از اين رو، پيوسته نفْس خود را سرزنش مى كند و ]كارهاى خوب را [از او بيشتر مى خواهد.
[نهج البلاغة : الخطبة 176 .]
امام على عليه السلام :
المؤمنونَ خَيْراتُهُم مَأمولةٌ ، و شُرورُهُم مَأمونةٌ .
مؤمنان به خيرشان اميد مى رود و شرّشان به كسى نمى رسد.
[غرر الحكم : 1349 .]
امام على عليه السلام :
المؤمنونَ لأنفسِهِم مُتَّهِمونَ ، و مِن فارِطِ زَلَلهِم وَجِلونَ ، و للدُّنيا عائفونَ ، و إلَى الآخِرةِ مُشتاقونَ ، و إلَى الطّاعاتِ مُسارِعونَ .
مؤمنان به خود بد گمانند، از فراوانى لغزشهاى خود بيمناكند، از دنيا متنفّرند، مشتاق آخرتند و در انجام فرمان هاى الهى شتابان.
[غرر الحكم : 2134 .]
امام حسين عليه السلام :
إنّ المؤمنَ اتّخَذَ اللّه َ عِصْمتَهُ و قولَهُ مِرآتَهُ ، فمَرّةً يَنظُرُ في نَعْتِ المؤمنينَ ، و تارةً يَنظُرُ في وَصفِ المُتَجَبّرينَ ، فهُو مِنهُ في لَطائفَ ، و مِن نفسِهِ في تَعارُفٍ ، و مِن فِطْنَتِهِ في يقينٍ ، و مِن قُدْسِهِ على تَمكينٍ .
براستى مؤمن، خدا را نگه دار خود ]از گزندها و گناهان] و گفتار او (قرآن) را آينه خود گرفته است. گاهى [در اين آينه] به اوصاف مؤمنان مى نگرد و گاهى به اوصاف گردنكشان مى نگرد و در آن نكته ها مى بيند و خود را شناسايى مى كند و به هوشيارى خود يقين مى كند و به پاكى خود اطمينان مى يابد.
[بحار الأنوار : 78 / 119 / 15 .]
امام زين العابدين عليه السلام :
المؤمنُ يَصمُتُ لِيَسْلَمَ، و يَنْطِقُ لِيَغْنَمَ .
مؤمن سكوت مى كند تا سالم ماند و سخن مى گويد تا سود برد.
[الكافي : 2 / 231 / 3 .]
امام زين العابدين عليه السلام :
المؤمنُ خلَطَ علمَهُ بالحِلْمِ ، يجلِسُ لِيَعْلمَ ، و يَنْصِتُ لِيَسْلمَ ، و يَنْطِقُ لِيَفْهمَ ، لا يُحَدِّثُ أمانَتهُ الأصدقاءَ .
مؤمن دانش و بردبارى را با هم در آميخته است؛ مى نشيند تا دانش بياموزد، سكوت مى كند تا سالم مانَد، [به سؤال ]لب مى گشايد تا بفهمد و امانت (راز) خود را براى دوستانش بازگو نمى كند.
[بحار الأنوار : 67 / 291 / 14 .]
امام باقر عليه السلام :
إنّما المؤمنُ الّذي إذا رَضِيَ لَم يُدْخِلْهُ رِضاهُ في إثمٍ و لا باطلٍ ، و إذا سَخِطَ لَم يُخْرِجْهُ سَخَطُهُ مِن قولِ الحقِّ ، و المؤمنُ الّذي إذا قَدَرَ لم تُخْرِجْهُ قُدرتُهُ إلى التَّعدّي و إلى ما لَيس لَه بحقٍّ .
مؤمن كسى است كه چون خشنود و سرخوش شود، خشنودى اش او را به گناه و باطل نكشاند و هر گاه به خشم آيد، خشمش او را از حق گويى دور نسازد، مؤمن كسى است كه اگر قدرت يابد، قدرتش او را به تجاوز و دست انداختن به آنچه حقّ او نيست نكشاند.
[بحار الأنوار : 71 / 358 / 3 .]
امام صادق عليه السلام :
المؤمنُ حَسَنُ المَعونةِ ، خفيفُ المَؤونةِ، جَيّدُ التّدبيرِ لِمَعيشتِهِ ، لا يُلْسَعُ مِن جُحْرٍ مرّتينِ .
مؤمن، ياورى خوب و كم خرج و كم زحمت است؛ زندگى اش را خوب اداره مى كند؛ از يك سوراخ دوبار گزيده نمى شود.
[الكافي : 2 / 241 / 38 .]
امام صادق عليه السلام :
المؤمنُ لَه قوّةٌ في دِينٍ ، و حَزْمٌ في لِينٍ ، و إيمانٌ في يقينٍ ، و حِرْصٌ في فِقهٍ ، و نَشاطٌ في هُدىً ··· و صَلاةٌ في شُغلٍ .
مؤمن در دين قدرتمند است و در عين نرمش، قاطع. ايمانش با يقين همراه است، در فهميدن [دين] آزمند و در پيمودن راه راست با نشاط ··· و با وجود كار و گرفتارى نمازش را ترك نمى كند.
[الكافي : 2 / 231 / 4 .]
امام صادق عليه السلام :
المؤمنُ حَليمٌ لا يَجْهَلُ ، و إن جُهِلَ علَيهِ يَحْلُمُ، و لا يَظلِمُ ، و إنْ ظُلِمَ غَفرَ ، و لا يَبخَلُ ، و إن بُخِلَ علَيهِ صَبرَ .
مؤمن، بردبارى است كه به كسى [جسارت نمى كند و اگر نسبت به او جسارتى صورت گيرد بردبارى مى ورزد، ستم نمى كند و اگر به وى ستم شود مى بخشد. بخل نمى ورزد و اگر بر او بخل ورزند، صبر مى كند.
.[الكافي : 2 / 235 / 17 .]
امام صادق عليه السلام :
المؤمنُ مَن طابَ مَكْسبُهُ ، و حَسُنتْ خَليقَتُه ، و صَحَّتْ سَريرَتُهُ ، و أنْفقَ الفَضلَ مِن مالِهِ ، و أمْسكَ الفَضلَ مِن كلامِهِ .
مؤمن كسى است كه درآمدش حلال و پاك باشد و اخلاقش نيكو و باطنش درست؛ زيادى مالش را انفاق كند و زيادى گفتارش را نگه دارد.
[الكافي : 2 / 235 / 18 .]
امام صادق عليه السلام :
المؤمنُ عزيزٌ في دِينِهِ .
مؤمن در دين خود نيرومند است.
[الكافي : 2 / 245 / 4 .]
امام صادق عليه السلام :
المؤمنُ لا يَغلِبُهُ فَرْجُهُ ، و لا يَفْضَحُهُ بطنُهُ .
مؤمن، مغلوب فرْج و رسواى شكم خود نمى شود.
[بحار الأنوار : 67 / 310 / 44 .]
الكافى:
مِن مواعظِ اللّه ِ تعالى لموسى عليه السلام : المؤمنُ مَن زُيِّنتْ لَه الآخِرةُ ، فهُو يَنظُرُ إلَيها ما يَفْتُرُ ، قد حالتْ شَهوَتُها بينَهُ و بينَ لذّةِ العَيشِ ، فادَّلَجَتْهُ بالأسْحارِ ، كَفِعلِ الرّاكبِ السّائقِ إلى غايَتِهِ ، يَظَلّ كَئيبا ، و يُمْسي حَزينا.
از جمله اندرزهاى خداوند متعال به موسى عليه السلام است كه : مؤمن، كسى است كه آخرت براى او آراسته و زيبا باشد، از اين رو، نگاهش، بى آن كه سست و خسته شود به آخرت دوخته شده است . عشق به آخرت ميان او و لذّت زندگى جدايى افكنده و او را تا سحرگاهان بيدار نگه داشته است، همچون سوارى كه به سوى هدف خود مى راند. شب و روز افسرده و اندوهناك است.
[الكافي : 8 / 47 / 8 .]
امام رضا عليه السلام :
لا يكونُ المؤمنُ مؤمنا حتّى تكونَ فيه ثلاثُ خِصالٍ : سُنّةٌ مِن ربِّهِ ، و سُنّةٌ مِن نبيِّهِ صلى الله عليه و آله ، و سنّةٌ مِن وليِّهِ عليه السلام ؛ فأمّا السُّنَّةٌ مِن ربّهِ فكِتْمانُ السِّرِّ ، و أمّا السُّنَّةُ مِن نبيِّه صلى الله عليه و آله فمُداراةُ النّاسِ ، و أمّا السُّنَّةُ مِن وليِّهِ عليه السلام فالصَّبرُ في البَأْساءِ و الضَّرّاءِ .
تا سه خصلت در مؤمن نباشد، مؤمن نيست: خصلتى از پروردگارش، خصلتى از پيامبرش صلى الله عليه و آله و خصلتى از ولىّ خدا . امّا خصلت پروردگارش، نهفتن راز است؛ و خصلت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ، ملايمت با مردم است؛ و خصلت ولىّ خدا، شكيبايى در تنگنا و سختى است.
[تحف العقول : 442 .]
صلابت مؤمن
امام باقر عليه السلام :
المؤمنُ أصْلَبُ مِن الجَبلِ ، الجَبلُ يُسْتَقَلُّ مِنه ، و المؤمنُ لا يُسْتَقَلُّ مِن دِينِه شَيءٌ .
مؤمن از كوه سخت تر است. از كوه كم مى شود اما از دين مؤمن چيزى كاسته نمى گردد.
[الكافي : 2 / 241 / 37 .]
امام صادق عليه السلام :
إنّ المؤمنَ أشدُّ مِن زُبَرِ الحديدِ ، إنّ زُبرَ الحديدِ إذا دَخلَ النّار تَغيّرَ ، و إنّ المؤمنَ لو قُتِلَ ثُمّ نُشِرَ ثُمّ قُتِلَ لم يَتغيّرْ قلبُهُ .
مؤمن از پاره هاى آهن محكمتر است؛ پاره هاى آهن هر گاه در آتش نهاده شود تغيير مى كند اما اگر مؤمن بارها كشته و زنده شود دلش تغييرى نمى كند.
[بحار الأنوار : 67 / 303 / 34 .]
امام كاظم عليه السلام :
إنّ المؤمنَ أعَزُّ مِن الجَبلِ ، الجَبلُ يُسْتَفلُّ بالمَعاوِلِ ، و المؤمنُ لا يُسْتَفلُّ دِينُهُ بشيءٍ .
مؤمن از كوه سخت تر است؛ زيرا كوه با ضربات تيشه تَرَك برمى دارد، اما دين مؤمن با هيچ چيز تَرَك بر نمى دارد.
[تنبيه الخواطر : 2 / 125 .]
كرنش همه چيز، در برابر مؤمن
امام صادق عليه السلام :
إنّ المؤمنَ يَخشَعُ لَه كـلُّ شيءٍ ، و يَهابُهُ كلُّ شيءٍ . ثُمّ قالَ : إذا كانَ مُخْلِصا للّه ِ أخافَ اللّه ُ مِنه كلَّ شيءٍ ، حتّى هَوامَّ الأرضِ و سِباعَها و طيرَ السّماءِ و حِيتانَ البحرِ .
همه اشياء براى مؤمن كرنش مى كنند و همه اشياء به او احترام مى گذارند. ]آنگاه فرمود: [اگر براى خدا اخلاص ورزد، خداوند همه چيز را از او بيمناك مى سازد، حتّى حشرات و خزندگان و درندگان زمين و پرندگان آسمان و ماهيان دريا را.
[بحار الأنوار : 69 / 285 / 20 .]
امام صادق عليه السلام :
إنّ المؤمنَ مَن يخافُهُ كلُّ شيءٍ ، و ذلكَ أنّهُ عزيزٌ في دِينِ اللّه ِ ، و لا يَخافُ مِن شيءٍ ، و هُو علاَمةُ كلِّ مؤمنٍ .
مؤمن كسى است كه هر چيزى از او بيمناك باشد؛ زيرا او در دين خدا قدرتمند و عزيز است، از هيچ چيز نمى ترسد و اين نشانه هر مؤمنى است.
[بحار الأنوار : 67/305/36.]
امام صادق عليه السلام :
إنّ المؤمنَ يَخشَعُ لَه كلُّ شيءٍ حتّى هَوامُّ الأرضِ و سِباعُها و طيرُ السّماءِ .
همه چيز، حتّى حشرات و خزندگان و درندگان زمين و پرندگان آسمان، در برابر مؤمن تسليمند.
[بحار الأنوار: 67/71/33.]
مؤمنان كمياب اند
امام على عليه السلام :
أيُّها النّاسُ ، لا تَسْتَوحِشوا في طريقِ الهُدى لِقلّةِ أهلِهِ ، فإنّ النّاسَ اجْتَمَعوا على مائدةٍ شِبَعُها قصيرٌ، و جُوعُها طويلٌ .
اى مردم! در راه راست، به دليل شمار اندك رهروان آن، احساس تنهايى نكنيد؛ زيرا مردم بر سفره اى گرد آمده اند كه سيرى آن ، كوتاه مدّت و گرسنگى اش طولانى است.
[بحار الأنوار : 67 / 158 / 1 .]
امام على عليه السلام :
و لَم يُخْلِ أرضَهُ مِن عالمٍ بما يَحتاجُ إليه الخَليقةُ، و مُتَعلِّمٍ على سبيلِ النَّجاةٍ ، اُولئكَ هُمُ الأقلُّونَ عَدَدا ، و قد بَيّنَ اللّه ُ ذلكَ في اُمَمِ الأنبياءِ ، و جَعلَهُم مثَلاً لِمَن تأخّرَ ، مثلُ قولهِ في قومِ نوحٍ : «و مَا آمَنَ مَعَهُ إلاّ قَلِيلٌ »
خداوند زمين خود را از وجود كسى كه به نيازهاى مردم آگاه است و از كسى كه در راه نجات و رستگارى دانش فرا مى گيرد خالى نگذاشته است. و البته شمار اينان بسيار اندك است. خداوند اين را در ميان امّتهاى پيامبران ]گذشته] روشن ساخته و آنها را نمونه اى براى آيندگان قرار داده است. مثلاً درباره قوم نوح مى فرمايد: «و جز اندكى با او ايمان نياوردند».
.[الاحتجاج : 1 / 581 / 137 .]
امام صادق عليه السلام :
المؤمنةُ أعَزُّ مِن المؤمنِ ، و المؤمنُ أعَزُّ مِن الكبريتِ الأحمرِ ، فمَن رأى منكُمُ الكبريتَ الأحمرَ ؟!
زن مؤمن از مرد مؤمن كميابتر است و مرد مؤمن از گوگرد سرخ . كدام يك از شما گوگرد سرخ را ديده است؟!
[الكافي : 2 / 242 / 1 .]
امام كاظم عليه السلام :
ليسَ كلُّ مَن قالَ بوَلايتِنا مؤمنا ، و لكنْ جُعِلوا اُنْسا للمؤمنينَ .
چنين نيست كه هر كس دم از ولايت ما بزند مؤمن (شيعه كامل) باشد، بلكه آنان همدم مؤمنان قرار داده شده اند [تا مؤمنان و شيعيان احساس قلّت و تنهايى نكنند].
[الكافي : 2 / 244 / 7 .]
نشانه هاى مؤمن
امام على عليه السلام :
علامةُ الإيمانِ أنْ تُؤْثِرَ الصِّدقَ حيثُ يَضرُّكَ علَى الكِذْبِ حيثُ يَنْفعُكَ ، و أنْ لا يكونَ في حديثِكَ فَضْلٌ عن عِلمِكَ ، و أنْ تَتّقي اللّه َ في حديثِ غيرِكَ .
نشانه ايمان اين است كه اگر جايى راست گفتن به زيان تو و دروغ گفتن به سود تو بود راست گويى را بر دروغ گويى ترجيح دهى، و اينكه بيش از مقدارى كه مى دانى سخنى نگويى و اينكه در سخن گفتن درباره ديگران پرواى خدا داشته باشى.
[بحار الأنوار : 67 / 314 / 49 .]
امام زين العابدين عليه السلام :
عَلاماتُ المؤمنِ خَمسٌ : الوَرعُ في الخَلوةِ ، و الصَّدقةُ في القِلّةِ ، و الصَّبرُ عند المصيبةِ ، و الحِلْمُ عنـد الغضـبِ ، و الصِّدقُ عند الخوفِ .
نشانه هاى مؤمن پنج تاست: پارسايى در خلوت، صدقه دادن در تنگدستى ، شكيبايى در برابر مصيبت، بردبارى هنگام خشم، و راست گويى با وجود بيم و ترس.
[بحار الأنوار : 67 / 293 / 15 .]
امام صادق عليه السلام :
ثلاثٌ مِن علاماتِ المؤمنِ : عِلمُهُ باللّه ِ ، و مَن يُحِبُّ ، و مَن يُبْغِضُ .
سه چيز از نشانه هاى مؤمن است: شناخت خدا و شناخت دوستان و دشمنان خدا.
[الكافي : 2 / 126 / 9 .]
امام صادق عليه السلام ـ در پاسخ به اين پرسش كه:
بأيِّ شيءٍ يَعلَمُ المؤمنُ بأنّهُ مؤمنٌ ؟ ـ : بالتَّسْليمِ للّه ِ ، و الرِّضا فيما وَردَ علَيهِ مِن سُرورٍ أو سُخْطٍ .حديث و قد تقدّم و يأتي في الأبواب الآتية ما يدلّ على ذلك .
مؤمن بودن مؤمن با چه چيز شناخته مى شود؟ ـ فرمود : با تسليم در برابر خدا و خشنود بودن به هر غم و شادى كه به او مى رسد.
[بحار الأنوار : 72 / 336 / 24 .]
برترين مؤمنان
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
أفضلُ المؤمنينَ أحسَنُهُم خُلقا.
برترين مؤمنان خوش خوترين آنهاست.
[كنز العمّال : 703 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
أفضلُ المؤمنينَ إيمانا الّذي إذا سألَ اُعْطيَ ، و إذا لَم يُعْطَ اسْتَغنى.
ايمان آن مؤمنى برتر است كه هرگاه چيزى از [خدا] بخواهد، بدهد و اگر نداد نيازش را به ديگران عرضه نكند.
[كنز العمّال : 704 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
أفضلُ المؤمنينَ رجُلٌ سَمْحُ البَيعِ ، سَمْحُ الشِّراءِ ، سَمْحُ القضاءِ ، سَمْحُ الاقْتِضاءِ.
برترين مؤمنان كسى است كه در خريدن و در فروختن و در پرداختن [قرض ]و پس گرفتن آن جوانمرد و سخاوتمند باشد.
[كنز العمّال : 705 .]
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
أفضلُ المؤمنينَ كلُّ مؤمنٍ مَخْمومِ القلبِ ، صَدوقِ اللّسانِ.
برترين مؤمن آن است كه دلى رُفته و پاكيزه [از كينه و حسد] و زبانى راست گو دارد.
[كنز العمّال : 783 .]
امام على عليه السلام :
أفضلُ المؤمنينَ أفضلُهُم تَقْدِمَةً مِن نفسِهِ و أهلِهِ و مالِهِ.
برترين مؤمنان آن كسى است كه از جان و خانواده و دارايى خود [در راه خدا ]بيشتر مايه بگذارد.
[نهج البلاغة : الكتاب 69 .]
امام على عليه السلام :
أفضلُ المؤمنينَ إيمانا مَن كانَ للّه ِ أخْذُهُ و عَطاهُ و سَخطُهُ و رِضاهُ.
از مؤمنان آن كس ايمانش برتر است كه داد و ستدش و خشم و خشنودى اش براى خدا باشد.
[غرر الحكم : 3278 .]
فضيلت كسى كه ناديده به پيامبر ايمان آورد
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
ليسَ إيمانُ مَن رآني بعَجَبٍ و لكنّ العَجبَ كلَّ العَجبِ لِقومٍ رأَوا أوْراقا فيها سَوادٌ فآمَنوا بهِ أوّلِهِ و آخِرهِ .
ايمان آوردن كسى كه مرا ديده شگفت آور نيست بلكه شگفتى بسيار از مردمانى است كه [تنها ]برگه هايى نوشته شده ديدند و از ابتدا تا انتها به آن، ايمان آوردند.
[كنز العمّال : 704 .]
كنز العمّال :پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود :
متى ألْقى إخْواني ؟! قالوا : أ لَسْنا إخْوانَكَ؟ قالَ : بلْ أنتُم أصْحابي ، و إخْواني الّذينَ آمَنوا بِي و لَم يَرَوني ، أنا إلَيهِم بالأشْواقِ .
كى برادران خود را را ديدار مى كنم؟! عرض كردند: مگر ما برادران شما نيستيم؟ فرمود: شما همراهان من هستيد؛ برادران من كسانى اند كه ناديده به من ايمان آوردند. من به [ديدار ]آنان شوق بسيار دارم.
[كنز العمّال : 34583 .]
دلائل النبوّة للبيهقى :پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود :
أيُّ الخَلْقِ أعْجَبُ إليكُم إيمانا ؟ قالوا : الملائكةُ، قالَ : و ما لَهم لا يُؤمنونَ و هُم عندَ ربِّهِم ؟! قالوا : فالنّبيّونَ ، قالَ : و ما لَهُم لا يُؤمنونَ و الوَحيُ يَنْزِلُ علَيهِم ؟! قالوا : فنحنُ ، قالَ : و ما لَكُم لا تُؤمنونَ و أنا بينَ أظْهُرِكُم ؟! إنّ أعْجَبَ الخَلْقِ إلَيَّ إيمانا لَقَومٌ يكونونَ بَعْدَكُم يَجِدونَ صُحُفا فيها كِتابٌ يُؤمنونَ بما فيها .
براى شما ايمان كدامينِ آفريدگان شگفت آورتر است؟ عرض كردند: فرشتگان. فرمود: آنها كه نزد پروردگارشان هستند، چرا نبايد ايمان بياورند؟! عرض كردند: پس، پيامبران. فرمود: آنان چرا نبايد ايمان بياوردند، با آن كه وحى بر ايشان نازل مى شود؟! عرض كردند: پس، ما. فرمود: شما چرا نبايد ايمان بياوريد، در صورتى كه من ميان شما هستم؟! [بدانيد ]شگفت آورترين ايمان به نظر من، ايمان مردمانى است كه بعد از شما مى آيند و ميان كتاب ها[ى آسمانى ]كتابى را مى يابند و به نوشته هاى آن ايمان مى آورند.
[دلائل النبوّة للبيهقي : 6 / 538 .]
میزان الحکمه،جلد اول.
مجموعه حدیث درباره ایمان
