فرجام در احادیث

فرجام

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 لا يَزالُ المؤمنُ خائفا من سُوءِ العاقِبَةِ، لا يَتَيقّنُ الوُصولَ إلى رِضْوانِ اللّه ِ حتّى يكونَ وَقتُ نَزْعِ رُوحِهِ و ظُهورِ مَلَكِ المَوتِ لَهُ .
مؤمن پيوسته از بد فرجامى هراسان است و تا زمان جان كندن و ظاهر شدن ملك الموت بر او يقين ندارد كه به رضوان الهى خواهد رسيد .

امام على عليه السلام :

إنْ خُتِمَ لكَ بالسَّعادَةِ صِرْتَ إلى الحُبورِ ، و أنتَ مَلِكٌ مُطاعٌ ، و آمِنٌ لا يُراعُ ، يَطوفُ علَيكُم وِلْدانٌ كأنَّهُم الجُمانُ بكَأسٍ مِن مَعينٍ ، بَيْضاءَ لَذّةٍ للشَّارِبينَ .
اگر فرجامت با نيك بختى قرين شود، به سوى نعمتها خواهى رفت و شهريارى مطاع خواهى شد و در امان و بدور از هراس خواهى بود ، نوجوانانى همچون رشته مرواريد با جامهايى از چشمه خوشگوار كه سفيد است و نوشندگان را لذّت بخشد ، بر گرد شما بچرخند .

امام على عليه السلام :

كُلُّ مَخْلوقٍ يَجْري إلى ما لا يَدْري .
هر آفريده اى به سوى سرنوشتى كه از آن بى خبر است، به پيش مى رود .

ملاك كار، فرجام آن است

پيـامبـر خـدا صلى الله عليه و آله :

خَيـرُ الأُمـورِ خَيرُهـا عاقِبَةً .
بهتـريـن كـارها، خوش فرجام ترين آنهاست .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مِلاكُ العَمَلِ خَواتيمُهُ .
ملاك كار، فرجام آن است .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الاُمورُ بتَمامِها ، و الأعْمالُ بخَواتِمِها .
 كارها به تمام شدن آنهاست، و اعمال به عاقبت آنها.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنَّ الرّجـلَ لَيعْمَلُ الزَّمَنَ الطّويلَ بعَمَلِ أهْلِ الجَنّةِ ، ثُمّ يُخْتَمُ لَهُ بعَمَلِ أهْلِ النّارِ . و إنَّ الرّجُلَ لَيَعْمَلُ الزَّمَنَ الطّويلَ بعَمَلِ أهْلِ النّارِ ، ثُمَّ يُخْتَمُ عَمَلُهُ بعَمَلِ أهْلِ الجَنّةِ .
[گاه] آدمى زمانى دراز عمل اهل بهشت را انجام مى دهد، اما سرانجامش به عمل اهل دوزخ ختم مى شود و [گاه ]انسان روزگارى دراز مرتكب اعمال دوزخيان مى شود، اما عاقبتش به عمل بهشتيان مى انجامد.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنّ العَبدَ لَيعْمَلُ عَملَ أهْلِ الجَنّةِ فيما يَرى النّاسُ و إنّهُ لَمِنْ أهْلِ النّارِ ، و إنَّهُ لَيعْمَلُ عَمَلَ النّارِ فيما يَرى النّاسُ و إنَّهُ لَمِنْ أهْلِ الجَنّةِ ، و إنَّما الأعْمالُ بالخَواتيمِ .
 همانا بنده [گاه] عملى مى كند كه در نظر مردم، كار اهل بهشت است، در حالى كه او از دوزخيان است، و [گاه ]كارهايى مى كند كه در نگاه مردم، كار دوزخيان است، در حالى كه او بهشتى است . همانا اعمال به عاقبت آنهاست .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لا علَيكُم أنْ تُعْجَبوا بأحَدٍ حتّى تَنْظُروا بما يُخْتَمُ لَهُ ، فإنَّ العامِلَ يَعْمَلُ زَمانا مِن عُمرِهِ أو بُرْهَةً مِن دَهْرِهِ بعَمَلٍ صالحٍ لو ماتَ علَيهِ دَخَلَ الجَنّةَ، ثُمَّ يَتَحَوّلُ فيَعْمَلُ عَمَلاً سَيّئا .
تا فرجام كسى بر شما معلوم نشده از [اعمال خوب] او به شگفت نياييد . چه آن كه آدمى [گاه ]زمانى دراز از عمر خود، يا برهه اى از روزگارش را كارهاى شايسته مى كند كه اگر با همان وضع بميرد به بهشت مى رود، اما ناگهان تغيير مى كند و كارهاى ناشايست انجام مى دهد .

امام على عليه السلام :

مَكْروهٌ تُحمَدُ عاقِبَتُهُ خَيرٌ مِن مَحبوبٍ تُذَمُّ مَغَبّتُهُ .
كار ناخوشايندى كه فرجام آن پسنديده باشد، بهتر است از كار خوشايندى كه فرجامش نكوهيده باشد .

امام على عليه السلام :

إنّ حَقيقةَ السّعادَةِ أن يُخْتَمَ للمَرءِ عَمَلُهُ بالسَّعادَةِ ، و إنَّ حَقيقةَ الشَّقاءِ أنْ يُخْتَمَ للمَرْءِ عَمَلُهُ بالشَّقاءِ .
حقيقت خوشبختى آن است كه عمل انسان به خوشبختى ختم شود، و حقيقت بدبختى آن است كه عمل انسان با بدبختى به سرانجام رسد.

امام على عليه السلام :

الدُّنيا كُلُّها جَهْلٌ إلاّ مَواضِعَ العِلْمِ ، و العِلْمُ كُلُّهُ حُجَّةٌ إلاّ ما عُمِلَ بهِ ، و العَمَلُ كُلُّهُ رِياءٌ إلاّ ما كانَ مُخْلَصا ، و الإخْلاصُ على خَطَرٍ حتّى يَنْظُرَ العَبدُ بما يُخْتَمُ لَهُ .
 دنيا سراسر نادانى است، مگر آن جا كه علم باشد و علم همه اش حجّت [بر ضد عالم ]است، مگر آنچه مورد عمل قرار گيرد و عمل يكسره ريا است، مگر آن چه از روى اخلاص باشد و اخلاص در معرض خطر است، تا بنده بنگرد كه عاقبتش چون است .

كنز العمّال :

 جاءَ عَمرو بنُ جُرْمـوزٍ إلى عليِّ بنِ أبي طالبٍ بسَيفِ الزُّبيرِ ، فأخَذَهُ عليٌّ فنَظَرَ إلَيهِ ، ثُمَّ قالَ : أمَا و اللّه ِ لَرُبَّ كُرْبَةٍ و كَرِيهٍ قَد فَرّجَها صاحِبُ هذا السَّيفِ عَن وَجْهِ رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله !
عمرو بن جُرموز شمشير زبير را نزد على بن ابى طالب آورد . حضرت آن را گرفت و بدان نگاهى كرد و فرمود : به خدا قسم چه بسيار رنج و اندوهها كه صاحب اين شمشير از چهره پيامبر خدا صلى الله عليه و آله زدود [امّا···].

معانى الأخبار :

 قالَ عيسى عليه السلام : إنَّ النّاسَ يقولونَ : إنّ البِناءَ بأساسِهِ و أنا لا أقولُ لَكُم كذلكَ . قالوا : فماذا تقولُ يا رُوحَ اللّه ِ ؟ قالَ : بحَقٍّ أقولُ لَكُم : إنّ آخِرَ حَجَرٍ يَضَعُهُ العامِلُ هُو الأساسُ .
 مسيح عليه السلام فرمود: مردم مى گويند : ساختمان به شالوده آن است، اما من به شما چنين نمى گويم . عرض كردند : پس شما چه مى گويى، اى روح اللّه ؟ فرمود : حقيقتى را به شما بگويم : آخرين سنگى كه كارگر مى گذارد، اساس كار است .

امام صادق عليه السلام :

 يُسْلَكُ بالسَّعيدِ طَريقَ الأشْقياءِ حتّى يَقولَ النّاسُ : ما أشْبَهَهُ بِهِم ، بَلْ هُو مِنهُم !ثُمّ يَتَدارَكُهُ السَّعادَةُ . و قَد يُسْلَكُ بالشَّقِيِّ طَريقَ السُّعَداءِ حتّى يَقولَ النّاسُ : ما أشْبَهَهُ بهِم ، بَلْ هُو مِنْهُم ! ثُمّ يَتَدارَكُهُ الشَّقاء . إنّ مَن عَلِمَهُ اللّه ُ تعالى سَعيدا و إنْ لَم يَبْقَ مِن الدُّنيا إلاّ فُواقُ ناقَةٍ خَتَمَ لَهُ بالسَّعادَةِ .
گاه انسان خوشبخت، راه شور بختان را مى پيمايد، چندان كه مردم مى گويند : چقدر او شبيه نگون بختان است، بلكه يكى از آنان است ؛ اما سرانجام، خوشبختى به سراغش مى آيد . و گاه انسان بدبخت [در آغاز ،] راه نيكبختان را مى پويد، تا آن جا كه مردم مى گويند : چقدر او شبيه سعادتمندان است، بلكه از خود آنان است، اما سرانجام، بدبختى، او را فرا مى گيرد. كسى كه علم خدا، بر خوشبختى او تعلّق گرفته است، اگر از عمر دنيا [زمانى] به اندازه فاصله ميان دو شير دوشيدن شتر باقى مانده باشد ، سرانجام خوشبخت مى شود .

موجبات نيك فرجامى

امام على عليه السلام :

إنْ أرَدْتَ أنْ يُؤْمِنَكَ اللّه ُ سُوءَ العاقِبَةِ فاعْلَمْ أنَّ ما تَأْتيهِ مِن خَيرٍ فبفَضْلِ اللّه ِ و تَوفيقِهِ ، و ما تَأْتيهِ مِن سُوءٍ فبِإمْهالِ اللّه ِ و إنْظارِهِ إيّاكَ و حِلْمِهِ و عَفْوِهِ عَنكَ
اگر مى خواهى كه خداوند تو را از بد عاقبتى نگه دارد بدان كه هر خوبى كه به تو مى رسد از فضل و توفيق خداست و هر بدى كه به تو مى رسد خداوند به تو مهلت و فرصت داده است .از بردبارى و گذشت او نسبت به خودت بترس .

امام صادق عليه السلام :

 مَن كانَ عاقِلاً خُتِمَ لَهُ بالجَنّةِ إنْ شاءَ اللّه ُ .
آن كه خردمند باشد، فرجامش ، به خواست خدا ، بهشت است .

امام صادق عليه السلام ـ به يكى از مردم ـ فرمود :

 إنْ أرَدْتَ أنْ يُخْتَمَ بخَيرٍ عَمَلُكُ حتّى تُقْبَضَ و أنتَ في أفْضَلِ الأعْمالِ فعَظِّمْ للّه ِ حَقَّهُ أن تَبْذُلَ نَعْماءَهُ في مَعاصيهِ ، و أنْ تَغْتَرَّ بحِلْمِهِ عَنكَ ، و أكْرِمْ كُلَّ مَن وَجَدْتَهُ يُذْكَرُ مِنّا أو يَنْتَحِلُ مَوَدّتَنا .
 اگر مى خواهى كه عملت ختم به خير شود و هنگام مردن با بهترين اعمال بميرى، حقّ خدا را پاس داشته نعمتهايش را در راه معصيت صرف نكن و به سبب بردباريى كه نسبت به تو نشان مى دهد دچار غرور و غفلت نشو و هر كس را كه ديدى از ما به نيكى ياد مى كند يا از محبت ما دم مى زند گرامى بدار .

امام كاظم عليه السلام :

 إنّ خَواتِيمَ أعْمالِكُم قَضاءُ حَوائجِ إخْوانِكُم و الإحْسانُ إلَيهِم ما قَدَرْتُم ، و إلاّ لَم يُقْبَلْ مِنكُم عَمَلٌ . حِنُّوا على إخْوانِكُم ، و ارْحَموهُم تَلْحَقوا بِنا .
 پايان اعمال شما به اين است كه در حدّ توان خود، نيازهاى برادرانتان را بر آوريد و به آنان نيكى كنيد . در غير اين صورت، اعمال شما پذيرفته نشود . با برادران خود مهربان و دلسوز باشيد تا به ما بپيونديد .

موجبات بد فرجامى

امام على عليه السلام :

الظُلْمُ وَخِيمُ العَاقِبَةِ .
ستم ، بد فرجام است.

امام على عليه السلام :

طَاعَةُ دَواعِي الشُّرورِ تُفسِدُ عَوَاقِبَ الاُمورِ .
 پيروى از انگيزه هاى زشت كارى فرجام كارها را تباه مى كند.

امام على عليه السلام :

 مَن عَبَدَ الدُّنيا و آثَرَها عَلى الآخِرَةِ استَوُخَمَ العَاقِبةَ .
كسى كه برده دنيا شود و آن را بر آخرت مقدّم دارد ، فرجام بدى خواهد داشت.

الكافى ـ در آنچه خداى عزّ و جلّ به عيسى عليه السلام پند داد آمده ـ :

فيما وعَظَ اللّه ُ عزّ و جلّ عيسى عليه السلام : يا عِيسى اِعْقَلْ وَ تَفكّرْ و انظُرْ في نواحِي الأرضِ كَيفَ كَانَ عَاقِبةُ الظّالِمين .
اى عيسى! بينديش و فكر كن و به دقت در اطراف زمين بنگر تا فرجام ستمكاران را ببينى.

میزان الحکمه،جلد سوم.