اهمیت فراگیری احکام

احکام در لغت، جمع حکم و به معنای فرمان و دستور به کار می رود و در اصطلاح فقهی، احکام، کلیه دستورهای عملی و فروع دین اسلام در تمام ابعاد آن است و همه دستورهای عبادی و سیاسی و اقتصادی و خانوادگی و قضایی را شامل می شود.

اهمیت فراگیری احکام

فراگیری احکام از نظر قرآن وسنت و از دیدگاه علما و مراجع وعقل دارای ضرورت و اهمیت خاصی است که به طور اختصار آن را بیان می کنیم:

1. از نظر قرآن

«فلولا نفر من کل فرقة منهم طائفة لیتفقهوا فی الدین... ؛ (سوره توبه آیه 122)

چرا از هر گروه از ایشان تنی چند حرکت نمی کنند تا دانش دین بیاموزند.»

2. از نظر سنت

امام صادق (ع) فرمود:

«العامل علی غیر بصیرة کالسائر علی’ غیر الطریق ولایزیده سرعة السیر من الطریق الا بعدا؛ (علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 1، ص 206 )

کسی که بدون آگاهی وظایفش را انجام دهد، مانند کسی است که از بیراهه می رود و هر چه تندتر رود از مقصدش دورتر می شود.»

«قال رسول الله (ص) : اف لکل مسلم لایجعل فی کل جمعة یوما یتفقه

فیه امر دینه ویسال عن دینه؛ ( بحارالانوار، ج 1، ص 176؛ رساله نمونه، ص 25)

اف باد بر هر مسلمانی که در هفته یک روز را برای شناخت امر دین خود و پرسش از آن قرار ندهد.»

3. از دیدگاه مراجع و علمای اسلام

مسائلی را که انسان غالبا به آنها احتیاج دارد واجب است یاد بگیرد. (رساله عملیه، مساله یازدهم.)

وصاحب عروة الوثقی می فرماید: هر عملی که از مکلف صادر می شود فراگیری حکم آن واجب است، خواه از عبادات باشد و خواه از معاملات و یا از امور عادی. (عروة الوثقی، ج 1، ص 11، مساله 29.)

و شیخ انصاری (ره) حکم به فسق کسی نموده که مسائل مورد ابتلای خود را ترک کند و در مقام یادگرفتن آنها نباشد. (شیخ انصاری، اجود التقریرات، ج 1، ص 158)

با توجه به آنچه گفته شد، آیا یادگیری احکام ضرورت ندارد؟ آیا شما تمام مسائل خود را می دانید؟ آیا تا به حال برای شما چنین سؤالاتی پیش نیامده است؟

کیفیت تطهیر موکت نجسی که به زمین چسبیده چگونه است؟
وضو گرفتن زیر باران چه حکمی دارد؟
آیا می توان بر کاغذ رنگی و اسکناس سجده نمود؟
آیا می توان غذای نجس را به خورد کودک داد؟ و دهها سؤال دیگر.

4. عقل

بايد دانست براي فهم تمام حقايق لازم است به تمام منابع دسترسي داشته باشيم و توانمندي فهم از منابع را نيز داشته باشيم در حالي که در هر دو براي انسان محدوديت هست، لذا اگر به فلسفه حکمي از طريق برخي آيات و روايات راه پيدا کرديم، نبايد تصور نمود آن چه به دست آمده، تمام حکمت است. هم چنان که با عقل و فکر محدود انساني نيز نمي توان به عمق احکامي که از علم بي انتهاي خدا سرچشمه گرفته، پي برد.

دانش بشر به هر اندازه که با گذشت زمان پيش برود باز هم محدود است. ما همه چيز را نمي دانيم، اگر مي دانستيم لازم بود قافله علم و دانش بشر متوقف گردد؛ زيرا به پايان راه رسيده بود و اين ناداني هاي ماست كه دانشمندان بشر را به تلاش و كوشش دائمي براي يافتن نايافته ها و كشف مجهولات وامي دارد بـلـكـه آن چـه مي دانيم در برابر آنچه نمي دانيم، قطره اي در برابر دريا و يا سطري ازكتابي بسيار عظيم و بزرگ است. همان طوركه بسياري از مسائل علمي امروز براي انسان هاي هزار سال پيش چه بسا قابل درك نبوده است. ايـن را نـيز مي دانيم كه احكام و دستورات آسماني از علم بي پايان خداوند سرچشمه مي گيرد، از مـبـدا كـه همـه حـقـايق هستي پيش او روشن است و گذشته و آينده و غيب و شهود براي او نمايان است و از همه چيز به طور همه جانبه آگاه است.

آيـا با توجه به اين حقايق مي توانيم انتظار داشته باشيم كه فلسفه همه احكام را درك كنيم؟ اگر چـنين بود چه نيازي به پيامبران براي تشريع احكام داشتيم؟ خودمان مي نشستيم و آن چه صلاح و مصلحت بود تصويب مي كرديم و اين همه در سنگلاخ هاي زندگي سرگردان نمي شديم وانگهي مـگر ما همه اسرار آفرينش و تمامي موجودات جهان و قوانيني كه بر آن ها حكومت مي كند و فلسفه وجودي هر يك را مي دانيم؟ احكام تشريعي هم جدا از حقايق آفرينش و تكوين نيست اطلاعات ما در هر دو قسمت محدود است.

 موضوعات احکام

قلمرو احکام، تنها مسائل عبادی و معاملاتی و خانوادگی نیست،بلکه شامل کلیه دستورات عملی اسلام می گردد، همان گونه که حضرت امام (ره) فرموده اند:
هیچ موضوع حیاتی نیست که اسلام تکلیفی برای آن نداشته باشد.(امام خمینی، ولایت فقیه، ص 11)

ابعاد گوناگون احکام اسلامی

1. بعد عبادی: قسمت عمده احکام درباره اعمال عبادی است.
2. بعد فرهنگی: مثل احکام مربوط به خواندن کتابهای گمراه کننده و این که برای چه کسانی جایز و برای چه کسانی جایز نیست و نیز حکم نگهداری و چاپ و نشر و تدریس کتب ضاله.
3. بعد اخلاقی:مثل حکم غیبت کردن بچه نابالغ ممیز که آیا جایز است یا نه.
4. بعد سیاسی و نظامی: مسائل مربوط به دفاع و امر به معروف و نهی از منکر و جهاد در این زمینه است.
5. بعد اقتصادی: مانند احکام مربوط به خمس، زکات، مالیاتها، بانک، بیمه و سرقفلی و...
6. بعد هنری: مانند احکام مربوط به شبیه سازی در نمایشهایی، همچون تعزیه و مسائلی نظیر مجسمه سازی و نواختن آهنگ و گریم کردن و...
7. بعد بهداشتی و پزشکی: مانند احکام پاک کننده ها و مسائل مربوط به کنترل جمعیت و جلوگیری از حاملگی و تلقیح و... .

برگرفته از سایت پرسمان دانشجویی