بازرگانی در احادیث

بازرگانی در احادیث

۱۲ بهمن ۱۳۹۳ 0 اهل بیت علیهم السلام

تجارت

امام على عليه السلام :

تَعرَّضوا للتِّجاراتِ ، فإنّ لَكُم فيها غِنىً عمّا في أيْدي النّاسِ ، و إنّ اللّه َ عزّ و جلّ يُحِبُّ المُحتَرِفَ الأمينَ .
به كارهاى تجارى بپردازيد كه آن شما را از مال ديگران بى نياز مى كند. خداوند عزّ و جلّ پيشه ور درستكار را دوست دارد.

امام صادق عليه السلام :

التِّجارةُ تَزيدُ في العقلِ .
تجارت كردن ، خِرَد را مى افزايد.

وسائل الشيعة ـ به نقل از معلّى بن خنيس ـ :امام صادق عليه السلام مرا ديد كه در رفتن به بازار دير كرده بودم، فرمود:

 اُغْدُ إلى عِزِّكَ .
 صبح زود سراغ عزّت خود برو.

الكافى ـ به نقل از هشام بن احمر ـ :امام كاظم عليه السلام به كسى كه برخورد مى كرد مى فرمود:

اُغْدُ إلى عِزِّكَ ـ يَعني السُّوقَ ـ .

صبح زود به سوى عزّت خود برو. و منظور حضرت بازار بود .

رها كردن تجارت

امام صادق عليه السلام :

تَرْكُ التّجارةِ يَنْقُصُ العقلَ .
رها كردن تجارت، خرد را مى كاهد.

امام صادق عليه السلام ـ وقتى معاذ بن كثير به آن حضرت عرض كرد ـ : من توانگر شده ام ، آيا تجارت را رها كنم؟ ـ فرمود :

 إنّي قد أيْسَرتُ، فأدَعُ التِّجارةَ ؟ ـ : إنّكَ إنْ فَعَلتَ قَلَّ عقلُكَ ـ أو نحوه ـ .
اگر اين كار را بكنى عقلت كم مى شود ـ يا چيزى شبيه اين جمله ـ .

امام صادق عليه السلام ـ وقتى معاذ بن كثيرِ جامه فروش به ايشان عرض كرد:من براى خود ثروتى دارم و تصميم دارم بازار را رها كنم ـ فرمود :

 إذَنْ يَسْقُطَ رأيُكَ و لا يُسْتعانَ بكَ على شيءٍ .
در اين صورت، نظرت از اعتبار مى افتد و در هيچ چيز از تو كمك گرفته نمى شود.

وسائل الشيعة :امام صادق عليه السلام ـ از كار و بار معاذ كرباس فروش جويا شد، عرض شد: ترك تجارت كرده است ـ فرمود:

عَمَلُ الشَّيطانِ ، مَن تَرَكَ التِّجارةَ ذَهبَ ثُلُثا عقلِهِ، أ مَا عَلِمَ أنَّ رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله قَدِمتْ عِيْرٌ مِن الشّامِ فاشْتَرى مِنها و اتَّجَرَ فرَبِحَ فيها ما قضى دَينَهُ ؟!
كار شيطان است. كسى كه تجارت را رها كند دو سوم عقلش از دست رفته است . مگر نمى داند كه كاروانى از شام آمد و پيامبر از آن كالا خريد و با آنها تجارت كرد و سودى برد كه با آن وام خود را پرداخت؟!

الكافى ـ به نقل از معاذ ـ : امام صادق عليه السلام به من فرمود :

يا مُعاذُ ، أ ضَعُفْتَ عنِ التِّجارةِ أو زَهِدتَ فيها؟ قلتُ : ما ضَعُفْتُ عنها و ما زَهِدتُ فيها . قالَ : فما لَكَ ؟ قلتُ: كنّا نَنْتَظِرُ أمْرا، و ذلكَ حينَ قُتِلَ الوليدُحديث و عندي مالٌ كثيرٌ و هو في يَدي و ليسَ لأحَدٍ علَيَّ شيءٌ ، و لا أراني آكُلُهُ حتّى أموتَ ، فقالَ : لا تَتْرُكْها ، فإنَّ تَرْكَها مَذْهَبةٌ للعقلِ ، اسْعَ على عِيالِكَ ، و إيّاكَ أن يكونَ هُمُ السُّعاةَ علَيكَ .
اى معاذ! از تجارت ناتوان شده اى يا به آن بى رغبت گشته اى؟ عرض كردم: نه ناتوان شده ام و نه بى رغبت. فرمود: پس تو را چه شده است [كه دنبال تجارت و كار نمى روى ]؟ عرض كردم: منتظر چيزى بوديم ـ و آن، زمانى بود كه وليد كشته شدحديث ـ و من ثروت زيادى داشتم و اينك نيز دارم و به هيچ كس هم بدهكار نيستم و فكر هم نمى كنم كه تا آخر عمرم تمام شود. حضرت فرمود: تجارت را ترك مكن، كه ترك تجارت خرد را مى برد؛ خانواده ات را در رفاه و آسايش قرار بده و كارى نكن كه آنها براى تو بكوشند.

تاجر

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أربَعٌ مَن كُنَّ فيهِ طابَ مَكْسَبُهُ : إذا اشْتَرى لَم يَعِبْ ، و إذا باعَ لَم يَحْمَدْ، و لا يُدلِّسُ، و فيما بينَ ذلكَ لا يَحْلِفُ .
هر كه چهار امر را رعايت كند درآمدش پاك و حلال است: در موقع خريدِ جنس عيبجويى نكند، در موقع فروش تعريف و تبليغ نكند، عيب جنس را از مشترى مخفى نسازد، و در خريد و فروش قسم ياد نكند.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن باعَ و اشْتَرى فلْيَجْتَنِبْ خَمسَ خِصالٍ، و إلاّ فلا يَبيعَنَّ و لا يَشْتَرِيَنَّ: الرِّبا ، و الحَلْفَ ، و كِتْمانَ العَيبِ ، و الحمدَ إذا باعَ ، و الذَّمَّ إذا اشْتَرى .
كسى كه خريد و فروش مى كند بايد از پنج كار دورى ورزد و گرنه نبايد خريد و فروش كند: ربا، سوگند، پوشاندن عيب كالا، تعريف و تبليغ در موقع فروش و بدگويى از كالا در موقع خريد آن.

امام على عليه السلام :

لا تُخاطِرْ بشَيءٍ رَجاءَ أكْثرَ مِنهُ ، و اطلُبْ فإنَّهُ يأتيكَ ما قُسِّمَ لكَ .
چيزى را، به اميد افزودن آن، به مخاطره مينداز. كسب و كار كن، كه آنچه روزى توست به تو مى رسد .

امام على عليه السلام :

التّاجرُ الجَبانُ مَحرومٌ ، و التّاجرُ الجَسورُ مَرزوقٌ .
تاجر ترسو بى روزى است و تاجر بى باك روزى دار.

امام صادق عليه السلام :

مِن النّاسِ مَن رِزقُهُ في التّجارةِ ، و مِنهُم مَن رِزقُهُ في السَّيف ، و مِنهُم مَن رِزقُهُ في لِسانِهِ .
بعضى مردم روزيشان در تجارت است، برخى روزيشان در شمشير است و برخى ديگر روزيشان در زبانشان .

آداب تجارت

امام على عليه السلام :

يا مَعشَر التُّجّارِ ، الفِقْهَ ثُمَّ المَتْجَرَ ، الفِقْهَ ثُمّ المَتْجَرَ، الفِقْهَ ثُمّ المَتْجَرَ .
اى جماعت تاجران! نخست احكام [داد و ستد را بياموزيد] سپس تجارت ، نخست احكام سپس تجارت ، نخست احكام سپس تجارت.

امام على عليه السلام ـ همواره ـ مى فرمود :

لا يَقْعُدَنَّ في السُّوقِ إلاّ مَن يَعْقِلُ الشِّراءَ و البَيعَ .
 كسى كه به كارِ داد و ستد آگاه نيست، نبايد وارد بازار شود.

امام صادق عليه السلام :

مَن أرادَ التّجارةَ فلْيَتَفقَّهْ في دِينِهِ لِيَعلمَ بذلكَ ما يَحِلُّ لَهُ مِمّا يَحْرُمُ علَيهِ ، و مَن لَم يَتَفقّهْ في دِينِهِ ثُمّ اتّجَرَ تَورَّطَ الشُّبُهاتِ .
هر كس بخواهد تجارت كند بايد احكام دين خود را بياموزد تا بدين وسيله حلال را از حرام بازشناسند. كسى كه احكام دين خود را نياموزد و تجارت كند در كام شبهات فرو مى غلتد.

امام صادق عليه السلام :

يا مَعشرَ التُّجّارِ ، قَدِّموا الاسْتِخارةَ ، و تَبرَّكوا بالسُّهولةِ ، و اقتَرِبوا مِن المُبْتاعِينَ ، و تَزَيَّنوا بالحِلْمِ ، و تَناهَوا عن اليَمينِ ، و جانِبوا الكَذِبَ ، و تَخافوا (تَجافَوا) عنِ الظُّلْمِ ، و أنْصِفوا المظلومِينَ، و لا تَقْرَبوا الرِّبا، و أوْفُوا الكَيْلَ و المِيزانَ، و لا تَبْخَسوا النّاسَ أشياءهُم، و لا تَعْثَوا في الأرضِ مُفسدينَ
اى جماعت تاجران! پيش از شروع كسب و كار از خداوند طلب خير كنيد و با آسانگيرى در معامله از خداوند بركت جوييد، به خريداران نزديك شويد، به زيور بردبارى آراسته شويد، از قسم خوردن بپرهيزيد ، از دروغ گفتن دورى كنيد، از ستم كردن و اجحاف بترسيد، با مظلومان به انصاف و عدالت رفتار كنيد و پيرامون ربا نگرديد ، و پيمانه و ترازو را كامل كنيد و چيزى از حقّ مردم فرو نگذاريد و در زمين (جامعه) به فساد مكوشيد.

معامله با درمانده

امام على عليه السلام :

يأتي على النّاسِ زمانٌ عَضوضٌ ، يَعَـضُّ المُوسِرُ فيهِ على ما في يَدَيهِ و لَم يُؤمَـرْ بذلكَ ، قـالَ اللّه ُ سبحانَـهُ: «و لا تَنْسَـوُا الفَضْلَ بَينَكُم» حديث تَنْهَدُ فيه الأشْرارُ، و تُسْتَذَلُّ الأخْيارُ، و يُبايَعُ المُضْطَرُّونَ ، و قد نهى رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله عَن بَيْعِ المُضْطَرِّيـنَ .
روزگارى بس دشوار و سختگير بر مردم مى آيد كه در آن توانگر ، آنچه را در دست دارد سخت نگاه دارد ، حال آن كه به چنين كارى فرمان داده نشده است. [بلكه ]خداوند سبحان فرموده است: «بخششِ ميان خود را فراموش مكنيد». در آن روزگار بَدان ارجمندند و نيكان بى مقدار شمرده مى شوند. با درماندگان، خريد و فروش مى شود، در حالى كه پيامبر خدا از خريد و فروش با افراد درمانده نهى فرموده است.

پذيرش تقاضاى فسخ معامله

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن أقالَ مسلِما أقالَهُ اللّه ُ عَثرتَهُ .
هر كس تقاضاى مسلمانى را در فسخ معامله بپذيرد، خداوند لغزش و گناه او را مى بخشايد.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن أقالَ نادِما أقالَهُ اللّه ُ يَومَ القيامةِ .
هر كس تقاضاى فسخ كسى را كه در معامله پشيمان شده است بپذيرد، خداوند در روز قيامت از او درمى گذرد.

امام صادق عليه السلام :

أربَعةٌ يَنْظُرُ اللّه ُ عزّ و جلّ إلَيهِم يَومَ القيامةِ : مَن أقالَ نادِما ، أو أغاثَ لَهْفانَ ، أو أعْتَقَ نَسَمةً ، أو زَوّجَ عَزَبا .
چهار نفرند كه خداوند در روز رستاخيز به آنان توجّه مى كند: كسى كه تقاضاى فسخ معامله را از آن كه پشيمان شده بپذيرد، يا اندوه غمزده اى را بزدايد، يا بنده اى را آزاد كند، يا بى همسرى را همسر دهد.

امام صادق عليه السلام :

أيُّما مسلِمٍ أقالَ مسلِما بَيعَ نَدامَةٍ أقالَهُ اللّه ُ عزّ و جلّ عَثْرتَهُ يَومَ القيامةِ .
هرگاه مسلمانى از معامله پشيمان شود و تقاضاى فسخ كند و مسلمان طرف ديگر معامله تقاضاى فسخ معامله را بپذيرد، خداوند در روز رستاخيز از لغزشهاى او درمى گذرد.

نهى از كم فروشى

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

يا وَزّانُ ، زِنْ و أرْجِحْ .
اى ترازو دار! سنگينتر وزن كن.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إذا وَزَنْتُم فأرْجِحوا .
هرگاه وزن مى كنيد سنگينتر وزن كنيد.

سنن أبى داوود ـ به نقل از سويد بن قيس ـ :

جَلَبتُ أنا و مَخْرَمةُ العَبْديُّ بَزّا مِن هَجَرَ ، فأتَيْنا بهِ مَكّةَ ، فجاءنا رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله يَمْشي، فساوَمَنا بِسَراويلَ ، فبِعْناهُ ، و ثَمَّ رجُلٌ يَزِنُ بالأجْرِ ، فقالَ لَهُ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : زِنْ و أرجِحْ
من و مخرمه عبدى از هَجَر پارچه خريده به مكّه آورديم. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله نزد ما آمد و در حالى كه حركت مى كرد بر سر خريد چند شلوار با ما چانه زد و ما آن شلوارها را به آن حضرت فروختيم. در آن جا مردى [ترازودار ]بود كه براى وزن كردن ، اجرت مى گرفت؛ پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به او فرمود: سنگينتر وزن كن.

امام صادق عليه السلام :

مَرَّ أميرُ المؤمنينَ عليه السلام على جاريةٍ قدِ اشْتَرَتْ لَحْما مِن قَصّابٍ و هِي تقولُ : زِدْني ، فقالَ لَهُ أميرُ المؤمنينَ عليه السلام : زِدْها؛ فإنَّهُ أعظَمُ للبَرَكةِ .
امير المؤمنين رد مى شد، ديد دخترى از قصّاب گوشت خريده و مى گويد: سنگينتر بكش. امير المؤمنين عليه السلام به قصّاب فرمود: بيشترش بده؛ زيرا اين كار بركت را مى افزايد.

امام صادق عليه السلام :

لا يكونُ الوفاءُ حتّى يُرجَّحَ .
كامل دادن [كالا ]تحقّق نخواهد يافت تا آنگاه كه [كفه ترازو ]بچربد.

امام صادق عليه السلام :

لا يكونُ الوفاءُ حتّى يَميلَ المِيزانُ .
كامل كشيدن [كالا] وقتى است كه كفه ترازو سنگين شود.

كراهت معامله تخمينى

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

كِيلوا طَعامَكُم ؛ فإنَّ البَرَكةَ في الطَّعامِ المَكِيلِ .
خوراك [يعنى گندم، جو، خرما و··· ]خود را پيمانه كنيد، كه بركت در خوراك پيمانه شده است.

امام صادق عليه السلام ـ به مسمع كردين ـ فرمود :

 يا أبا سَيّارٍ ، إذا أرادتِ الخادِمةُ أنْ تَعملَ الطَّعامَ فمُرْها فلْتَكِلْهُ ، فإنَّ البَرَكةَ فِيما كِيلَ .
 اى ابو سيّار! زمانى كه خادمه ات خواست نان بپزد، دستور بده آن را پيمانه كند؛ زيرا بركت در خوراك پيمانه شده است .

تشويق تاجر و كسبه به صدقه دادن

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

يا مَعشرَ التُّجّارِ ، إنَّ هذا البَيْعَ يَحضُرُهُ اللّغوُ و الحَلفُ ، فَشُوبُوهُ بالصّدَقةِ .
اى جماعت تاجران! اين معاملات [معمولاً ]با سخن لغو و سوگند همراه است، پس آن را با صدقه درآميزيد.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

يا مَعشرَ التُّجّارِ ، إنَّ الشَّيطانَ و الإثمَ يَحضُرانِ البَيعَ، فشُوبوا بَيعَكُم بالصّدَقةِ
اى گروه بازرگانان ! در هنگام معامله شيطان و گناه حاضرند، پس بيع خود را با صدقه درآميزيد.

آسان گيرى در خريد و فروش

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

غَفرَ اللّه ُ عزّ و جلّ لرجُلٍ كانَ مِن قَبلِكُم ، كان سَهْلاً إذا باعَ ، سَهْلاً إذا اشْتَرى ، سَهلاً إذا قَضى ، سَهلاً إذا اقْتَضى .
خداوند عزّ و جلّ پيش از شما مردى را آمرزيد كه در خريد و فروش و پس دادن و پس گرفتن وام سهل و آسان مى گرفت.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

رَحِمَ اللّه ُ عبدا سَمْحا إذا باعَ ، سَمْحا إذا اشْتَرى، سَمحا إذا قضى، سَمحا إذا اقْتَضى .
خداى رحمت كناد بنده اى را كه در فروش و خريد و پس دادن وام و پس گرفتن آن آسان گير باشد!

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنَّ اللّه َ تعالى يُحِبُّ سَمْحَ البَيعِ، سَمْحَ الشِّراءِ ، سَمْحَ القَضاءِ .

خداوند متعال كسى را كه در خريد و فروش و پس دادن وام گذشت و آسانى نشان دهد دوست مى دارد.

امام على عليه السلام ـ در سفارش به مردى كه مشغول فروختن كالايى بود ـ فرمود :

سَمِعْتُ رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله يقولُ : السَّماحُ وَجهٌ مِن الرِّباحِ .
 از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله شنيدم كه مى فرمود: گذشت و آسان گيرى نوعى سود است.

استحباب چانه زنى و پيشگيرى از زيان ديدن

امام باقر عليه السلام :

ماكِسِ المُشْتَري ، فإنَّهُ أطيَبُ للنّفْسِ و إنْ أعطى الجَزيلَ ، فإنّ المَغبونَ في بَيعِهِ و شِرائِهِ غيرُ مَحمودٍ و لا مَأجورٍ .
به خريدار اجازه دهيد چانه بزند؛ زيرا اگر زياد هم پول بدهد ، چانه زدن موجب آرامش و رضايت خاطر بيشترش مى شود؛ چه، كسى كه در خريد و فروشش مغبون شود نه كسى او را مى ستايد و نه مأجور است

امام صادق عليه السلام ـ در پاسخ ابو حنيفه وقتى به ايشان عرض كرد: ديروز مردم از آن همه چانه زدن شما در عرفه بر سر خريد شتران قربانى تعجّب كردند ـ فرمود :

و ما للّه ِ مِن الرِّضا أنْ اُغْبَنَ في مالي ؟
خدا راضى نيست كه زيان مالى ببينم.

مواردى كه چانه زدن در آن ها مكروه است

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

یا عليُّ ، لا تُماكِسْ في أربَعةِ أشياءَ : في شِراءِ الاُضْحِيّةِ ، و الكفَنِ ، و النَّسَمةِ ، و الكَرْيِ إلى مَكّةَ .
اى على! در چهار چيز چانه نزن: در خريد قربانى،كفن،بَرده، و كرايه براى مكّه .

امام زين العابدين عليه السلام ـ به پيشكار خود ـ مى فرمود:

 إذا أرَدتَ أنْ تَشْتريَ لي مِن حَوائجِ الحَجِّ شيئا فاشْتَرِ و لا تُماكِسْ .
 هر گاه خواستى از ما يحتاج حج چيزى براى من بخرى، خريدارى كن و چانه مزن.

فرق نگذاشتن ميان كسى كه چانه مى زند و كسى كه چانه نمى زند

امام صادق عليه السلام ـ درباره مردى كه كالايى دارد و قيمت مشخصى روى آن مى گذارد و سپس همان قيمت را به خريدارى كه چانه نمى زند اعلام مى كند ولى به كسى كه چانه مى زند و حاضر نيست كالا را با همان قيمت از او بخرد بهاى بيشترى را اعلام مى كند ـ فرمود :

لو كانَ يَزيدُ الرَّجُلَينِ و الثَّلاثةَ لم يَكُنْ بذلكَ بَأسٌ ، فأمَّا أنْ يَفعَلَهُ بمَن أبى علَيهِ و كايَسَهُ و يَمْنَعَهُ مِمَّن لَم يَفْعَلْ ذلك فلا يُعْجِبُني إلاّ أنْ يَبيعَهُ بَيْعا واحِدا .
اگر به دو يا سه نفر قيمت بيشترى اعلام كند، اشكالى ندارد اما اين كه با هر كسى كه حاضر نيست به آن قيمت مشخص شده بخرد و خواهان كمتر از آن قيمت [يعنى تخفيف ]است اين كار را بكند و با كسى كه چانه نمى زند چنين نكند، خوشايند من نيست بلكه بايد آن كالا را به يك قيمت بفروشد.

سود گرفتن مؤمن از مؤمن

امام صادق عليه السلام :

رِبْحُ المؤمنِ رِبا .
سود گرفتن از مؤمن رباست.

امام صادق عليه السلام :

رِبْحُ المؤمنِ على المؤمنِ رِبا ، إلاّ أنْ يَشْتريَ بأكْثَرَ مِن مائةِ دِرْهَمٍ فاربَحْ علَيهِ قُوتَ يَومِكَ ، أو يَشْتَرِيَهُ للتِّجارةِ فارْبَحُوا علَيهِم و ارْفُقوا بهِم .
سود گرفتن مؤمن از مؤمن رباست، مگر اين كه جنسى را به بيشتر از صد درهم بخرد در اين صورت به اندازه خوراك روزانه ات روى قيمت آن بكش. يا اين كه براى تجارت كردن بخرد كه در اين صورت نيز از آنان سود بگيريد ولى مدارا كنيد.

امام صادق عليه السلام ـ آنگاه كه درباره اين روايت كه سود گرفتن مؤمن از مؤمن رباست سؤال شد ـ فرمود:

ذاكَ إذا ظَهرَ الحقُّ و قامَ قائمُنا أهلَ البيتِ ، فأمّا اليومَ فلا بأسَ .
 اين در زمانى است كه حق حاكم شود و قائم ما خاندان قيام كند؛ اما امروزه اشكالى ندارد.

تاجران و بازاريان

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

يا مَعشرَ التُّجّارِ ، إنّ التُّجّارَ يُبعَثونَ يَومَ القيامةِ فُجّارا ، إلاّ مَنِ اتّقى اللّه َ و بَرَّ و صدَقَ .
اى جماعت تجّار! همانا بازرگانان در روز رستاخيز فاجر برانگيخته مى شوند ، مگر كسانى كه از خدا پروا كنند و نيكى نمايند و راست بگويند.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

يا مَعشَر التُّجّارِ ، ارفَعوا رُؤوسَكُم فقد وَضَحَ لكُمُ الطَّريقُ ، تُبْعَثونَ يَومَ القيامةِ فُجّارا إلاّ مَن صدَقَ حَديثُهُ .
اى گروه بازرگانان! سرهاى خود را بالا بگيريد، كه راه براى شما روشن و نمايان شده است. شما جماعت، در روز رستاخيز، فاجر برانگيخته مى شويد، مگر آن كسى كه راستگو باشد.

كنز العمّال :پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود :

إنّ التُّجّارَ هُمُ الفُجّارُ . قالوا : يا رسولَ اللّه ِ، أ ليسَ قد أحلَّ اللّه ُ البَيْعَ؟ قالَ : بلى، و لكنَّهُم يُحَدِّثونَ فيَكْذِبونَ، و يَحْلِفونَ فيَأثَمونَ
تاجران همان فاجرانند. عرض كردند: اى پيامبر خدا! آيا نه اين است كه خداوند خريد و فروش را حلال كرده است؟ فرمود: چرا، اما اين جماعت [هنگام ]معامله دروغ مى گويند و با سوگند خوردن گناه مى كند.

كنز العمّال :امام على عليه السلام به بازار مى آمد و در جايگاه خود مى ايستاد و مى فرمود:

السّلامُ عليكم أهلَ السُّوقِ ، اتَّقوا اللّه َ في الحَلْفِ ، فإنّ الحَلفَ يُزجي السِّلْعَةَ و يَمْحَقُ البَرَكةَ، التّاجرُ فاجرٌ إلاّ مَن أخذَ الحقَّ و أعْطاهُ .
 درود بر شما اى بازاريان! از خدا بترسيد و سوگند مخوريد؛ زيرا سوگند خوردن كالا را رونق مى دهد و بركت را مى برد. تاجر، فاجر است مگر آن كسى كه در داد و ستد ، حق را رعايت كند.

راستگويى تاجر

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

التّاجرُ الأمينُ الصَّدوقُ المسلِمُ معَ الشّهداءِ يَومَ القيامةِ .
تاجر درستكار، راستگو و مسلمان ، در قيامت با شهيدان است.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

التّاجرُ الصّدوقُ تحتَ ظِلِّ العَرشِ يَومَ القيامةِ .
تاجر راستگو در روز قيامت زير سايه عرش است.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

التّاجرُ الصَّدوقُ لا يُحْجَبُ مِن أبوابِ الجنّةِ .
درهاى بهشت به روى تاجر راستگو بسته نمى شود.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

التّاجرُ الصَّدوقُ الأمينُ مَع النبيِّينَ و الصّدِّيقينَ و الشّهداءِ .
تاجرِ راستگو و درستكار، در كنار پيامبران و صدّيقان و شهيدان است.

امام صادق عليه السلام :

ثلاثةٌ يُدْخِلُهُمُ اللّه ُ الجنّةَ بِغَيرِ حسابٍ: إمامٌ عادِلٌ ، و تاجرٌ صَدوقٌ ، و شيخٌ أفْنى عمرَهُ في طاعةِ اللّه ِ .
خداوند سه نفر را بدون حسابرسى وارد بهشت مى كند: پيشواى دادگر، تاجر راستگو و پيرى كه عمر خود را در طاعت خدا گذرانده باشد.

دروغگويى تاجر

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

ثلاثةٌ لا يَنْظُرُ اللّه ُ إلَيهِم ··· و المُزَكّي سِلْعَتَهُ بالكَذِبِ .
سه نفرند كه خداوند به آنها نظر نمى كند : ··· و كسى كه از كالاى خود تبليغ دروغ كند.

تبليغ كالا با قسم و سوگند

بحار الأنوار :پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود:

ما مِن رجُلٍ اقْتَطعَ مالَ امْرئٍ مُسلمٍ بيَمينِهِ إلاّ حَرّمَ اللّه ُ علَيهِ الجنّةَ و أوْجَبَ له النّارَ ـ فقيلَ : يا رسولَ اللّه ِ ، و إنْ كانَ شيئا يَسيرا ؟ ـ قالَ : و إنْ كانَ سِواكا مِن أراكٍ .
 كسى نيست كه با سوگند و قسم مال مسلمانى را به چنگ آورد مگر اين كه خداوند بهشت را بر او حرام و دوزخ را بر او واجب مى گرداند. عرض شد: اى پيامبر خدا! هر چند مالى اندك و ناچيز باشد؟ فرمود: اگر چه مسواكى از چوب اراك حديث باشد.

امام على عليه السلام :

يا مَعاشرَ السَّماسِرَةِ، أقِلّوا الأيْمانَ ، فإنّها مَنفَقَةٌ للسِّلْعَـةِ ، مَمْحَقَةٌ للرِّبْحِ .
اى جماعت دلاّل ! كمتر سوگند ياد كنيد ؛ زيرا [گر چه] اين كار كالا را به فروش مى رساند ولى سود [حقيقى ]را مى برد.

امام صادق عليه السلام :

إنّ اللّه َ تباركَ و تعالى لَيُبْغِضُ المُنَفِّق سِلْعتَهُ بالأيْمانِ .
خداوند تبارك و تعالى از كسى كه با سوگند ياد كردن كالاى خود را به فروش رساند نفرت دارد.

تجارتِ آخرت

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در پاسخ به پرسش ابن مسعود درباره تجارت آخرت ـ فرمود :

 لا تُريحَنَّ لِسانَكَ عَن ذِكرِ اللّه ِ ، و ذلكَ أنْ تقولَ : «سبحانَ اللّه و الحمدُ للّه و لا إلهَ إلاّ اللّه و اللّه ُ أكبر» فهذهِ التِّجارةُ المُرْبِحَةُ ، و قال اللّه ُ تعالى : «يَرجُون تِجارةً لن تَبور * لِيُوفّيهم اُجورَهم و يزيدَهم من فضله»(فاطر،29و30)
اين كه زبان خود را از ذكر خدا آرام مگذارى و بگويى: «سبحان اللّه و الحمد للّه و لا إله إلاّ اللّه و اللّه اكبر» اين است تجارت سودآور. خداوند متعال مى فرمايد: «اميدوار به تجارتى هستند كه هرگز زيان نمى كند. خدا پاداششان را به تمامى مى دهد و از فضل خود چيزى بر آن مى افزايد».

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

كلُّ ما أبْصَرْتَهُ بعَينِكَ و اسْتَحْلاهُ قلبُكَ فاجعَلْهُ للّه ِ، فذلكَ تِجارةُ الآخِرَةِ، لأنَّ اللّه َ يقولُ: «ما عِندَكُم يَنْفَدُ و ما عِندَ اللّه ِ باقٍ»(نحل،96)
هر چه ديدگانت ديد و خوش آيند دلت شد آن را به خداوند وا گذار؛ زيرا اين است تجارت آخرت و خداوند مى فرمايد: «آنچه نزد شماست رفتنى است و آنچه نزد خداست ماندنى است».

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

تاجِرُ الدُّنيا مُخاطِرٌ بنفسِهِ و مالِهِ ، و تاجِرُ الآخِرَةِ غانِمٌ رابِحٌ ، و أوَّلُ رِبْحهِ نَفسُهُ ثُمَّ جَنّةُ المَأوى .
تاجرِ دنيا خود و مالش را به خطر مى افكند و تاجرِ آخرت غنيمت و سود مى برد. نخستين سود او نفس اوست و سپس بهشت برين.
 

امام على عليه السلام :

بِضاعةُ الآخِرَةِ كاسدةٌ ، فاستَكْثِروا مِنها في أوانِ كَسادِها .
بازارِ كالاى آخرت، كساد است . پس در همان كسادى، زياد خريدارى كنيد .

امام على عليه السلام :

لا تِجارَةَ كالعَملِ الصّالحِ ، و لا رِبحَ كالثَّوابِ .
هيچ تجارتى چون عمل صالح نيست و هيچ سودى همچون ثواب [الهى ]نيست.

امام على عليه السلام :

إنّي لَم أرَ مِثلَ الجنّةِ نامَ طالِبُها ، و لا كالنّارِ نامَ هارِبُها ، و لا أكْثرَ مُكْتَسبا مِمَّن كَسَبهُ ليومٍ تُذخَرُ فيهِ الذَّخائرُ و تُبْلى فيهِ السَّرائرُ .
براستى من چيزى چون بهشت نديده ام كه جوينده اش در خواب باشد و چيزى چون دوزخ نديده ام كه گريزان از آن نيز در خواب باشد و [كاسبى] كاسبتر از كسى نديدم كه كسبش براى زمانى باشد كه به خاطرش ذخيره ها اندوخته مى شود و نهانيها آشكار مى گردد.

امام على عليه السلام :

الأعمالُ في الدُّنيا تِجارَةُ الآخِرَةِ
اعمال در دنيا، تجارت آخرت است.

امام على عليه السلام :

الرّابِحُ مَن باعَ العاجِلَةَ بالآجِلَةِ .
سود بَر كسى است كه دنيا را به آخرت بفروشد.

امام على عليه السلام :

اكْتِسابُ الحَسَناتِ مِن أفضَلِ المَكاسِبِ .
به دست آوردن حسنات، از بهترين درآمدهاست.

امام على عليه السلام :

أربَحُ النّاسِ منِ اشْتَرى بالدُّنيا الآخِرَةَ .
بيشترين سود را كسى برده است كه آخرت را با دنيا بخرد.

امام على عليه السلام :

إنَّ لأنفُسِكُم أثْمانا فلا تَبيعوها إلاّ بالجَنّةِ .
همانا جان شما بهايى دارد؛ پس آن را جز به [بهاى] بهشت مفروشيد.

امام على عليه السلام :

إنَّ مَن باعَ نَفسَهُ بغيرِ الجَنّةِ فقد عَظُمَتْ علَيهِ المِحْنةُ .
هر كس خود را به بهايى جز بهشت بفروشد به بدبختى و رنجى عظيم افتاده است.

امام على عليه السلام :

ليسَ المَتْجَرُ أنْ تَرى الدُّنيا لنَفْسِكَ ثَمَنا و مِمّا لَكَ عند اللّه ِ عِوَضا .
تجارت اين نيست كه دنيا را بهاى جان خود بينى و آن را به جاى پاداش الهى بدانى.

امام على عليه السلام :

إيّاكَ أنْ تَبيعَ حَظَّكَ مِن ربِّكَ و زُلْفَتكَ لَدَيهِ بحَقيرٍ مِن حُطامِ الدُّنيا .
مبادا بهره خود از پروردگارت و تقرّب و منزلتى را كه نزد او دارى، به ته مانده بى ارزش دنيا بفروشى.

مقام تاجر آخرت نزد خدا

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

يا أبا ذرٍّ ، يقولُ اللّه ُ جلَّ ثَناؤهُ : و عِزَّتي و جَلالي، لا يُؤْثِرُ عَبْدي هَوايَ على هَواهُ إلاّ جَعَلتُ غِناهُ في نَفسِهِ، و هُمومَهُ في آخِرَتِهِ، و ضَمَّنْتُ السّماواتِ و الأرضَ رِزقَهُ، و كَفَفْتُ علَيهِ ضَيْعَتَهُ ، و كُنتُ لَه مِن وراءِ تِجارةِ كُلِّ تاجرٍ .
اى ابوذر! خداوند عزّ و جلّ مى فرمايد: به عزّت و جلالم سوگند كه بنده اى خواهش مرا بر خواهش خود ترجيح نمى دهد، مگر آن كه بى نيازى را در جانش قرار مى دهم و آخرت را فكر و ذِكر او مى گردانم و آسمانها و زمين را ضامن روزى اش مى كنم و كار و بارش را كفايت مى بخشم و در تجارت با هر تاجرى طرف او را دارم.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

يا بنَ مسعودٍ، و الّذي بَعَثني بالحقِّ نَبيّا إنَّ مَن يَدَعُ الدُّنيا و يُقبِلُ على تِجارهِ الآخِرَةِ فإنَّ اللّه َ تعالى يَتَّجِرُ لَهُ مِن وراءِ تِجارتِهِ، و يُربِحُ اللّه ُ تِجارتَهُ، يقولُ اللّه ُ تعالى : «رِجالٌ لا تُلهيهم تِجارَةٌ وَ لاَ بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللّه ِ وَ إِقامِ الصَّلاَةِ وَ إِيتاءِ الزَّكاةِ» .
اى پسر مسعود! سوگند به آن كس كه به حق مرا [ به پيامبرى ]برانگيخت ، هر كس دنيا را وا گذارَد و به تجارتِ آخرت رو كند، خداوند متعال، پشت سر تجارت او برايش تجارت مى كند و به تجارتش سود مى بخشد. خداوند متعال مى فرمايد: «مردانى كه هيچ تجارت خريد و فروشى ، از ياد خدا و نماز گزاردن و زكات دادن بازشان نمى دارد».

امام على عليه السلام :

مَنِ اتَّخَذَ طاعةَ اللّه ِ بِضاعةً أتَتْهُ الأرْباحُ مِن غيرِ تِجارةٍ .
هر كس فرمانبرى از خدا را كالاى خويش سازد ، بى آن كه تجارت كند سودها به طرف او سرازير مى شود.

تجارت، مؤمن را از ياد خدا باز نمى دارد

بحار الأنوار ـ به نقل از فقه الرضا عليه السلام ـ :

إذا كُنتَ في تِجارَتِكَ و حَضَرَتِ الصّلاةُ فلا يَشغَلْكَ عنها مَتْجَرُكَ، فإنَّ اللّه َوَصفَ قَوما و مدَحَهُم فقالَ : «رِجالٌ لا تُلهيهم تِجارَةٌ وَ لاَ بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللّه ِ وَ إِقامِ الصَّلاَةِ وَ إِيتاءِ الزَّكاةِ يَخافُونَ يَوْما تَتَقَلَّبُ فِيهِ القُلُوبُ وَ الْأَبْصارُ» . وكـانَ هؤلاءِ القَـومُ يَتَّجِـرونَ، فإذا حَضَرَتِ الصّلاةُ تَرَكوا تِجارَتَهُم و قاموا إلى صَلاتِهِم، و كانوا أعظَمَ أجْرا مِمَّن لا يَتَّجِرُ فيُصَلّي
هرگاه در حال كسب و كار بودى و وقت نماز رسيد، كسبت تو را از نماز باز ندارد ؛ زيرا خداوند مردمى را چنين توصيف كرده و ستوده است: «مردانى كه هيچ تجارت و خريد و فروشى از ياد خدا و نماز گزاردن و زكات دادن بازشان نمى دارد . بيمناك روزى هستند كه دلها و ديدگان دگرگون مى شوند». اين مردم كاسب بودند، اما چون وقت نماز مى رسيد دست از كسب و كار مى شستند و به نماز مى ايستادند، مزد و پاداش اينان بيش از كسانى بود كه كاسبى نمى كردند و نماز مى خواندند.

تجارت به وسيله دين!

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

اقْرَؤوا القرآنَ و اعْمَلوا بهِ، و لا تَجْفوا عنهُ و لا تَغْلوا فيهِ و لا تَأْكُلوا بهِ .

قرآن را بخوانيد و به آن عمل كنيد. از قرآن دورى مكنيد و درباره آن گزافه نگوييد و آن را وسيله امرار معاش قرار ندهيد.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن قَرَأ القرآنَ فلْيَسْألِ اللّه َ بهِ ، فإنَّهُ سَيأتي أقْوامٌ يَقرْؤونَ القُرآنَ و يَسْألونَ بهِ النّاسَ .
هر كس قرآن را بخواند بايد مزد آن را از خدا بخواهد، كه بزودى مردمانى مى آيند كه قرآن مى خوانند و به وسيله آن از مردم [مزد] مى خواهند (قرآن را وسيله ارتزاق قرار مى دهند).

امام على عليه السلام :

المُسْتَأكِلُ بدِينِهِ حَظُّهُ مِن دِينِهِ ما يَأكُلُهُ .
كسى كه دين را دكّان خود قرار دهد بهره او از دينش همان است كه مى خورد.

امام على عليه السلام :

عامِلُ الدِّينِ للدُّنيا جَزاؤهُ عِند اللّه ِ النّارُ .
كسى كه براى دنيا به دين عمل كند، كيفرش نزد خدا دوزخ است.

امام على عليه السلام :

مَن طَلبَ الدُّنيا بعَملِ الآخِرَةِ كانَ أبْعَدَ لَهُ مِمّا طَلَبَ
كسى كه با كارى آخرتى در طلب دنيا برآيد از مطلوب خود دورتر مى شود.

بحار الأنوار ـ به نقل از فقه الرضا عليه السلام ـ :

لا تَأْكلوا النّاسَ بآلِ محمّدٍ ، فإنَّ التَّأكُّلَ بهِم كُفرٌ .
خاندان محمّد را وسيله امرار معاش خود نسازيد كه وسيله ارتزاق قرار دادن ايشان ، كفر است .

 میزان الحکمه، جلد دوم.

کانال قرآن و حدیث را درشبکه های اجتماعی دنبال کنید.
آپارات موسسه اهل البیت علیهم السلام
کانال عکس نوشته قرآن و حدیث در اینستاگرام
تلگرام قرآن و حدیث
کانال قرآن و حدیث در ایتا
کانال قرآن و حدیث در گپ
پیام رسان سروش _ کانال قرآن و حدیث