پيام امام اميرالمؤمنين عليه ‏السلام، ج‏5، ص: 224-221

از وسوسه هاى شيطان بر حذر باشيد:
در پايان خطبه از آن جا که سرچشمه بسيارى از بدبختيها و مشکلاتى که نمونه هاى آن در کلام امام (عليه السلام) آمد، وسوسه هاى شيطان است. امام (عليه السلام) به همه يارانش هشدار مى دهد، که مراقب توطئه هاى شيطان، و طرق نفوذ او باشند، و با چهار جمله، همه گفتنيها را بطور خلاصه بيان مى کند :
مى فرمايد : «شيطان راههاى انحرافى خويش را براى شما آسان جلوه مى دهد» (تا گام در طريق او بگذاريد) (إنَّ الشَّيْطَانَ يُسَنِّي(1) لَکُمْ طُرُقَهُ).
و از آن جا که از روش سياست گام به گام، استفاده مى کند «مى خواهد (رشته هاى محکم) دين شما را گره گره بگشايد» (و اعتقادات و اعمال شما را يکى بعد از ديگرى بر باد دهد) (وَيُرِيدُ أَنْ يَحُلَّ دِينَکُمْ عُقْدَةً عُقْدَةً).
برنامه ديگر او اين است که : «به جاى اتحاد و هماهنگى ايجاد تفرقه کند» (وَيُعْطِيَکُمْ بِالْجَمَاعَةِ الْفُرْقَةَ).
«و به وسيله تفرقه فتنه بر پا سازد !» (وَبِالْفُرْقَةِ الْفِتْنَةَ).
آرى نخستين برنامه شيطان اين است که بيراهه هاى خطرناک را در نظر انسان، شاه راه مستقيم جلوه مى دهد، و با روش تساهل و تسامح همگان را به طرق خود دعوت مى کند، و طريق اطاعت الهى را مشکل و خشن و ناهموار جلوه گر مى سازد هنگامى که انسان، در طريق او گام گذارد، در هر قدم او را به ترک قانونى از قانونهاى الهى و ترک پيمانى، از پيمانهاى مقدّس دينى، وادار مى سازد، همان طور که قرآن مجيد چهار بار روى اين معنا تکيه کرده که « (وَلاَ تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّيْطانِ); از گامهاى شيطان پيروى نکنيد».
و در جاى ديگر مى فرمايد : « (وَمَنْ يَتَّبِعْ خُطُواتِ الشَّيْطانِ فَإنَّهُ يَأمُرُ بِالْفَحْشاءِ وَالْمُنْکَرِ); و هر کس از گامهاى شيطان پيروى کند (گمراه مى شود) چرا که او به فحشا و منکر دعوت مى کند»(2).
و هنگامى که انسان را نسبت به احکام الهى، بى تفاوت کرد و هوا وهوسها بر جامعه حاکم شد، با استفاده از تضادّهاى منافع مادى، وتعصبهاى جاهلى، مردم را به تفرقه دعوت مى کند همان گونه که در قرآن مجيد مى خوانيم : « (إنَّما يُرِيْدُ الشَّيْطانُ اَنْ يُوْقِعَ بَيْنَکُمُ الْعَداوَةَ وَالْبَغْضاءَ فِي الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ); شيطان مى خواهد در ميان شما عداوت و دشمنى بواسطه شراب و قمار ايجاد کند»(3).
بديهى است هنگامى که آتش اختلاف و نفاق، در جامعه روشن شود فتنه ها به دنبال آن آشکار مى گردد. و فتنه ها دين و دنياى انسانها را تباه مى سازد.
در ماجراى «صفين» دقيقاً همين برنامه هاى شيطانى اجرا شد، نخست شيطان به آنها القا کرد که پذيرش حکميّت سهلترين راه براى رسيدن به صلح و آرامش است سپس آنها را به نافرمانى در برابر دستورات محکم اميرمؤمنان (عليه السلام) در زمينه جهاد دعوت نمود و به دنبال آن تفرقه و نفاق در آن لشکر عظيم افکند که نتيجه آن فتنه «عمروعاص» و فتنه خوارج بود.
سپس امام (عليه السلام) براى اين که اصحاب و يارانش در اين دام نيفتند مى فرمايد : «حال که چنين است از وسوسه ها و فريبهاى او روى بگردانيد و نصيحت را از کسى که به شما هديه مى کند پذيرا شويد، و آن را محکم در درون جان خويش نگهدارى کنيد» (فَاصْدِفُوا(4) عَنْ نَزَغَاتِهِ(5) وَ نَفَثَاتِهِ(6)، وَاقْبَلُوا النَّصِيحَةَ مِمَّنْ أَهْدَاهَا اِلَيْکُمْ، وَاعْقِلوهَا(7) عَلَى أَنْفُسِکُمْ).
در عصر و زمان ما نيز مطلب همين گونه است، نخست شيطان طرق انحرافى خودرا سهل و آسان نشان مى دهد، و گروهها را به سوى خود مى کشاند و بعد ارزش هاى اسلامى را يکى يکى از آنها مى گيرد، سپس در ميان آنها تفرقه مى افکند و به دنبال تفرقه آتش فتنه هاى سياسى و اجتماعى و اقتصادى را روشن مى کند.
* * *
پی نوشت:
1. «يسنّى» از ريشه «سناء» به معنى روشنايى است و هنگامى که به باب تفعيل برود به معنى سهل وآسان نمودن است.
2. بقره، آيات 168 و 208. انعام، آيه 142. نور، آيه 21.
3. مائده، 91.
4. «اِصْدِفوا» از مادّه «صدف» (بر وزن عطف) به معنى اعراض کردن و منصرف شدن است.
5. «نزغات» جمع «نزغة» (بر وزن ضربه) به معنى فريب دادن است.
6. «نفثات» جمع «نفثة» در اين جا به معنى وسوسه کردن است.
7. «اعقلوا» از مادّه «عقل» (بر وزن دغل) به معنى بستن پاى شتر است، سپس به نگهدارى هر چيزى اطلاق شده و عقل به معنى خرد نيز از همين ريشه است زيرا انسان را از کارهاى خلاف باز مى دارد.