پيام امام اميرالمؤمنين عليه ‏السلام، ج‏7، ص: 327-325

سپس امام(عليه السلام) در ادامه اين بخش از خطبه بعد از حمد و ثناى الهى، شهادت به رسالت پيامبر پرداخته و وضع عصر قيام آن حضرت را در چند جمله کوتاه و پرمعنا تشريح مى کند تا اهميّت اين دعوت الهى آشکارتر و ملموس تر شود، مى فرمايد: «و گواهى مى دهم که (محمّد(صلى الله عليه وآله)) بنده و فرستاده اوست او را زمانى مبعوث کرد که مردم غرق گناه و جهل بودند و در ميان امواج حيرت و سرگردانى دست و پا مى زدند. افسار هلاکت، آنها را به هر سو مى کشيد و قفلهاى نادانى و گمراهى بر قلبهايشان زده شده بود»; (وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ; ابْتَعَثَهُ وَ النَّاسُ يَضْرِبُونَ فِي غَمْرَة(1)، وَ يَمُوجُونَ فِي حَيْرَة قَدْ قَادَتْهُمْ أَزِمَّةُ الْحَيْنِ(2)، وَ اسْتَغْلَقَتْ عَلَى أَفْئِدَتِهِمْ أَقْفَالُ الرَّيْنِ(3)).
امام(عليه السلام) با چند تشبيه گويا وضع مردم را در عصر جاهليّت کاملا ترسيم فرموده است; گاه آنها را به کسى تشبيه مى کند که در گرداب وحشتناکى افتاده و پيوسته فرياد مى کشد و کمک مى طلبد، و گاه به حيواناتى تشبيه کرده که زمام آنها به دست افراد فاسد و مفسدى است که آنان را به سوى پرتگاه مى کشند، و گاه دل هاى آنها را شبيه مخزنى مى داند که قفل محکمى بر در آن خورده و هيچ علم و دانش و آگاهى و فضيلتى وارد آن نمى شود.
به راستى تا انسان به وضع مردمى که در عصر جاهليّت مى زيستند از نظر فکرى و عقيدتى و اخلاقى و اجتماعى و سياسى آگاه نشود، به عظمت مقام پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله) و دعوت او آشنا نخواهد شد، به همين دليل امام در خطبه هاى متعددى از نهج البلاغه با تعبيرهاى بسيار گويا وضع آن زمان را براى نسلهايى که آن عصر را درک نکرده بودند و يا درک کرده و به فراموشى سپرده بودند، يادآور مى شود از جمله:
در خطبه دوم مى فرمايد: «أرْسَلَهُ بِالدّينِ الْمَشْهُورِ... وَ النّاسُ في فِتَن انْجَزَمَ فيها جَعْلُ الدّينِ...».
در خطبه 26 مى فرمايد : «إنّ اللهَ بَعَثَ مُحَمّداً... وَ أنْتُمْ مَعْشَرُ الْعَرَب فى شَرِّ دين وَ في شَرِّ دار...».
در خطبه 59 مى فرمايد : «بَعَثَهُ وَ النّاسُ ضُلاّلٌ فى حيرَة وَ حاطِبُونَ فى فِتْنَة...».
و در خطبه 195 مى خوانيم : «أَرْسَلَهُ وَ أعْلامُ الْهُدى دارِسَةٌ وَ مَناهِجُ الدّينِ طامِسَةٌ...».
هرگاه مجموعه عبارات امام(عليه السلام) را در مجموع اين خطبه ها، کنار هم قرار دهيم، ترسيم بسيار گويايى از وضع زمان جاهليت و مشکلات عظيم مردم آن زمان در مسائل عقيدتى و اجتماعى و اخلاقى در برابر ما مجسّم مى شود و آن گاه به اهميّت اسلام و خدمات رسول خدا در تبديل جامعه جاهلى به جامعه اسلامى پى خواهيم برد.
****
پی نوشت:
1. «غمره» آب فراوانى است که همه چهره چيزى را مى پوشاند، سپس به معناى هرگونه شدّت  فراگير اطلاق شده است.
2. «حين» (با فتح حاء) به معناى مرگ و هلاکت است و به معناى غم و اندوه شديد که انسان را تا سر حدّ مرگ پيش مى برد نيز استعمال شده است و حين (با کسر حاء) به معناى زمان است. در خطبه بالا با فتح حاء مى باشد.
3. «رين» (با فتح راء) در اصل به معناى زنگارى است که روى اشياى مختلف مى نشيند. در فارسى آن را زنگ و زنگار مى گويند و معمولا نشانه پوسيدن و ضايع شدن آن فلز يا از بين رفتن شفافيّت و درخشندگى آن است.