شرح زیارت امین الله؛ «مُولَعَةً بِذِكْرِكَ وَ دُعَائِكَ‏»؛ مصادیق یاد قلبی خداوند

در توضیح بند «مُولَعَةً بِذِكْرِكَ وَ دُعَائِكَ‏» گفته شده که خداوند به دو روش زبانی و قلبی یاد می شود. مصادیق یاد زبانی و مراتب یاد قلبی در مقاله گذشته( تحت عنوان مراتب یاد خداوند ) ذکر شده است.

حال برای یاد قلبی مصادیقی معرفی شده که توجه و ارتباط با آنها مؤید خوب و لازمی است برای حصول یاد قلبی پروردگار.

1- دیدن : توجه و تبعیت از رسول خدا و ائمه علیهم السلام

این امر کامل ترین و اساسی ترین اقسام توجه به خداوند متعال است .

از جهت گرفتن دستورات الهی از ایشان و نیز مظهر اسماء و صفات کمالیه و جمالیه حق تعالی بودن ایشان.

لذا رسول خدا در این آیه به ذکر تعبیر شده است:

قد انزل الله الیکم ذکرا، رسولا یتلو علیکم آیات الله مبینات (1)

: به تحقیق خداوند به سوی شما ذکر- رسول - را فرستاد تا آیات آشکار خداوند را برایتان تلاوت کند.

 و اهل بیتش اهل ذکر معرفی شده اند : همان طور که امام رضا علیه السلام در این آیه فرموده است (2) و روایات زیادی در این مطلب رسیده است (3) .

البته نه تنها اطلاق این عنوان به ائمه علیهم السلام بیانگر این است که باید توجه به خداوند متعال از طریق ایشان باشد بلکه تمامی عناوین دیگری که به ایشان در روایات بسیاری که از حد شمارش بالاتر است اطلاق شده از قبیل صراط مستقیم، آیة الله؛ کلمات الله، خلیفةالله و... باید به این لحاظ باشد که هر یک از اینها بعدی از ابعاد وجودی ایشان را در ارتباط با خداوند بیان می کند و ما از آن بعد باید توجه به خداوند متعال کنیم. 

2- زیارت ائمه علیهم السلام

یکی از موارد مهم ذکر قلبی است که سبب نجات  و وصول به مقامات عالیه انسانی است .(4) 

 هر مقدار معرفت انسانی به مقامات ایشان بیشتر باشد سبب رسیدن به فیوضات عالی تر می گردد.

3- نماز:تمامی دستورات دینی هرچند موجب توجه انسان به خداوند متعال می گردد

از آن جهت که اعمال مختلف انسان را در جهت پیاده کردن فرامین الهی قرار می دهد لکن دستورات عبادی که در انجام آنها قصد قربت - به عنوان اینکه او فرمان داده - شرط است و اگر این قصد نبوده باشد آن دستور انجام نشده، از یک توجه ویژه ای برخوردار است . در عین حال نماز از یک توجه عبادی خاصی بهره مند است زیرا از اذکار و اجزائی تشکیل شده که تمامی آن اظهار خضوع وجودی در برابر کمال مطلق خداوند است  . 

از این جهت امام باقر علیه السلام از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل می کند که آن حضرت می فرمایند(5) :

هنگامی که بنده مؤمن در نماز می ایستد خداوند به او نظر می کند - یا اینکه فرمود: خداوند بر او روی می کند. (تردید از راوی است) - تا اینکه از نماز منصرف شود و رحمت الهی از بالای سرش تا افق آسمان بر او سایه می گستراند و ملائکه اطراف او را در بر می گیرند تا افق آسمان و خداوند ملکی را موکل او کرده بالای سرش می ایستد و به او می گوید: ای نمازگزار اگر می دانستی چه کسی به تو نظر می کند و با چه کسی مناجات می کنی هرگز به جای دیگر متوجه نمی شدی و از جایگاهت جدا نمی شدی .

از این جهت در آیات بسیاری بر نماز سفارش شده و برترین چیزی که موجب قرب به خداوند می شود. بعد از معرفت او نماز(6) معرفی شده است تا جایی که در تفسیر اذان و اقامه روایت طولانی از علی علیه السلام نقل شده است که محتوای آن حقایق و معارفی است که به واسطه اجزای اذان و اقامه ما را به آن متوجه می کنند تا آنجا که در تفسیر قد قامت الصلوة حضرت می فرماید:

حان وقت الزیارة و المناجات و قضاء الحوائج و درک المنی و الوصول الی الله عز و جل و الی کرامته و غفرانه و عفوه و رضوانه (7):

رسید وقت زیارت و مناجات و برآورده شدن حوائج و درک کردن آرزو و رسیدن به خداوند عز و جل و به کرامت و بخشش و پوشش و رضایت او. 

در اهمیت و فضیلت نماز روایات بسیاری از ائمه علیهم السلام روایت شده و کتابهایی از طرف علمای بزرگ در اسرار آن نوشته شده است. 

4- زیارت علما: آن عالمی که دیدنش ما را به یاد خدا بیندازد  

همان طور که حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله از حضرت عیسی علیه السلام نقل می فرماید: که حواریین از آن حضرت سؤال کردند که با چه کسی مجالست کنیم؟ آن حضرت فرمود:

من یذکرکم الله رویته و یزید فی علمکم منطقه و یرغبکم فی الاخرة عمله (8) :

 کسی که دیدنش شما را به یاد خدا اندازد و سخنش علم شما را زیاد کند و عملش شما را در آخرت مایل کند.

لذا زیارت و نگاه به چنین کسانی عبادت است  .همان طور که علی علیه السلام فرمود(9).

البته امور دیگری نیز بالخصوص در شرع مقدس معرفی شده اند که توجه به آنها موجب توجه به خداوند است و عبادت می باشد(10) مانند : نگاه به کعبه و پدر و مادر.  لکن عمده آنها آن چیزهایی بود که ذکر شد.

بنابراین برطرف کردن موانع ذکر پروردگار و تحصیل اسباب و شرایط آن و تداوم بخشیدن به ذکر، موجب حصول اشتیاق به آن و مراتبش می گردد تا جایی که ذکر موجب آبادانی اوقات و عمر انسانی می شود .

همان طور که علی علیه السلام در دعای کمیل پس از قسم های متعدد و مهم از خداوند متعال این معنا را طلب کرده و عرض می کند:

اللهم انی اسئلک بحقک و قدسک و اعظم صفاتک و اسمائک ان تجعل اوقاتی من اللیل و النهار بذکرک معمورة و بخدمتک موصولة حتی تکون اعمالی و او رادی کلها وردا واحدا و حالی فی خدمتک سرمدا (11)

 بارالها! سوگند به حق و مقام قدست و بزرگترین صفات و اسمائت، از تو می خواهم که اوقاتم را از شب و روز با یادت آباد گردانی و به خدمتت متصل کنی تا اینکه تمامی اعمال و اذکارم یک یاد شده و حالم همواره در خدمتت بوده باشد.

 عدم اشتیاق به ذکر الهی در برابر اشتیاق به امور دیگر، موجب مرگ و نابودی روح و جان انسان می گردد.

همان طور که علی علیه السلام به نوف بکالی تعلیم فرمود:

الهی انه من لم یشغله الولوع بذکرک و لم یزوه السفر بقربک، کانت حیاته علیه میته و میتتة علیه حسرة (12)

  بارالها! همانا کسی که اشتیاق به ذکرت او را به خود مشغول نکند و آماده سفر به نزدیک شدن به تو نباشد، زندگانیش بر او مردن است و مردنش بر او حسرت است.

پی نوشت :