شرح زیارت امین الله؛ « ذَاكِرَةً لِسَوَابِغِ آلاَئِكَ »؛ یاد نعمتها در قرآن

نعمتهای یادآوری شده در قرآن

با توجه به نظام خلقت و خصوصیات و پیچیدگیهایی که دارد . هر چند سراسر آن نعمتهای الهی است .

همان طور که قرآن کریم می فرماید:

و اسبغ علیکم نعمه ظاهرة و باطنة : و خداوند فروریخته است بر شما نعمتهای ظاهری و باطنیش را . (1)

و در دعای افتتاح می خوانیم:

الحمدلله الفاشی فی الخلق امره و حمده، الظاهر بالکرم مجده، الباسط بالجودیده : ستایش برای خدایی است که امر و ستایشش در مخلوقات پخش است : عظمتش به واسطه کرم کردن آشکار است، با بخشش کردن دست قدرتش باز است .(2)

وهر یک از آنها حقی را به عهده انسان می گذارد .

همان طور که علی علیه السلام فرموده است :

ان لله فی کل نعمة حقا : همانا برای خداوند در هر نعمتی حقی است . (3)

لکن گاهی نعمتها خیلی روشن و آشکار هستند که تذکر نسبت به آنها برای فرد و جامعه بسیار مفید و لازم می باشد .

از این جهت قرآن کریم هم نسبت به امتهای گذشته نعمتهای مخصوصی را متذکر می شود که آنها را یادآور شوند و هم نسبت به این امت و آنها عبارتند از:

الف - نعمتهای داده شده به بنی اسرائیل

خداوند متعال نسبت به قوم حضرت موسی علیه السلام نعمتهای فراوانی اعطاء کرده است که آیات قرآنی آنها را متذکر می شود و آنها عبارتند از: فرستادن انبیایی در میان ایشان، و ایشان را به سلطنت و حکومت رساندن و عنایاتی که به دیگر اقوام نشده بود(4) و نیز به واسطه این نعمتها بر سایر اقوام فضیلت پیدا کردن(5) و همچنین به واسطه وجود مبارک حضرت موسی علیه السلام از چنگال ستم فرعون و فرعونیان نجات یافتن. (6)

ب - نعمتی که به حضرت عیسی داده شده

خداوند متعال به لحاظ مصالحی که خود می داند حضرت عیسی علیه السلام را از نظر خلقت بدون پدر آفرید . علاوه بر آن، عنایات دیگری به آن حضرت فرموده است که کمتر به انبیای دیگرش فرموده و آن هم به لحاظ مصالحی است که خودش می داند و امتش باید قدر این نعم الهی را دانسته، از این طریق با خداوند پیوندشان را مستحکم تر کنند.

از این جهت خداوند آنها را به رخ آن حضرت کشیده تا اینکه حجت را بر قومش تمام کند و هر مقدار نعمتهای الهی بر فرد یا گروهی بیشتر باشد حقوق خداوند بر آنها بیشتر خواهد بود.

همان طور که از فرمایشات علی علیه السلام نیز استفاده می شود.

از این جهت خداوند می فرماید:

یادآور شو هنگامی را که خداوند فرمود: ای عیسی پسر مریم، یادآور نعمتهایم را بر خودت و مادرت . زیرا تو را به روح القدس تأیید کردم تا در گهواره و هنگام سالخوردگی با مردم سخن گویی و نیز به تو کتاب و حکمت و تورات و انجیل را یاد دادم و همچنین به اذن من از گل مانند شکل پرنده خلق کنی تا در آن دمیده و به اذن من پرنده شود و به اذن من کوری و پیسی را بهبودی دهی و به اذن من مرده ها را زنده کنی و نیز بنی اسرائیل را از تو باز داشتم هنگامی که نشانه هایی برایشان آوردی .و پس از اینکه قومش از آن حضرت نزول مائده را از آسمان درخواست کردند و آن حضرت آن را از خداوند متعال تقاضا کرد خداوند نیز او را اجابت فرمود. می فرماید: که ما فرستادیم مائده را بر شما . لکن هر کس بعد از این کفر ورزد به عذابی مبتلا می شود که احدی از عالمیان به آن مبتلا نشدند . (7)

ج - نعمتهای نازل شده بر امت اسلامی

امت اسلام به نعمتی متنعم شده است که بالاتر از آن نعمتی متصور نمی شود و آن وجود پیامبر رحمت برای عالمیان(8) که هر کجا در قرآن(9) از پیامبران اولوالعزم نامی به میان می آید اول از او یاد می شود با اینکه او به حسب ظاهر در آخر آنها مبعوث شده است و نیز دین و نبوتی دارد که خاتم(10) ادیان و نبوتهاست و بالاتر از آن، اینکه فرموده است :

به ولایت و امامت بلافصل علی علیه السلام نعمت(11) را بر امت اسلامی تمام کرده است .

لکن به برکت این رسالت اموری در جامعه اسلامی رخ داده است که تذکر نسبت به آنها راهگشای تمامی مسلمانها در تمامی زمانهاست و متأسفانه امت اسلامی پس از آن حضرت تاکنون این تذکرها را نادیده گرفتند و به عواقب شوم آن مبتلا شده اند و آنها عبارتند از:

تألیف بین قلوب مسلمانها (12) و ایجاد برادری بین آنها به واسطه اسلام حقیقی و نیز(13) توجه به میثاق و پیمانی که با اسلام آوردن می آید و آن تسلیم شدن و اطاعت محض از قرآن و سنت و همچنین(14) برطرف کردن نقشه شوم کفار و مشرکین از امت اسلام که این نعمت از طرف خداوند متعال حجت است (15) بر آنها ، تا راه بندگی او را در هر زمان با شرایط خاص دنبال کنند.

هدف از یادآوری نعمتها

از بیانات گذشته نتیجه گرفته می شود که این همه امر به یادآوری نعمتهای خداوند و نیز به رخ کشیدن خداوند نعمتهایش را برای انسان، حتماً برای هدف والائی است که از خود نعمتها و یاد کردنشان مهم تر است و آن، فایده ای است که انسان فقط از آن بهره مند می شود .

از آیات و روایات به دست می آید که هدف افتادن در مسیر بندگی حق تعالی است . لکن از طریق ایجاد انگیزه قوی در او که هم محرکش باشد در این مسیر و هم او را باقی بدارد و مقدمه ایجاد انگیزه یادآوری نعمتهای خداوند متعال است و آن انگیزه، محبت کردن به اوست .

به جهت ارتباط بین نعمت دادن و محبت داشتن منعم، رسول خدا صلی الله علیه و آله به مردم فرمود:

احبوا الله لما یغذوکم به من نعمته و احبونی لله عز و جل و احبوا قرابتی لی : خدا را دوست داشته باشید به جهت نعمتی که خداوند به شما عنایت کرده است و مرا دوست بدارید به خاطر - به سبب گفته - خداوند عز و جل و نزدیکانم را به جهت محبت من دوست بدارید.(16)

پس دادن نعمت، محبت را ایجاب می کند و یادآوری نعمت محبت را ایجاد می کند .

از این جهت امام رضا به واسطه پدران بزرگوارش علیهم السلام از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل می کند که حضرت فرمودند:

اوحی الله عز و جل الی نجیه موسی: احببنی و حببنی الی خلقی! قال: یا رب هذا احبک فکیف احببک الی خلقک؟ قال: اذکر لهم نعمای علیهم و بلای عندهم فانهم لایذکرون او لایعرفون منی الا کل الخیر: خداوند عز و جل به رازدار خود حضرت موسی علیه السلام وحی کرد: مرا دوست بدار و نزد خلقم محبوبم گردان، عرض کرد: پروردگارا، دوست دارم لکن چگونه تو را نزد مخلوقت محبوب گردانم؟ فرمود: نعمتهایم را بر ایشان یاد کن زیرا ایشان یادآور نمی شوند یا نمی شناسند از من مگر تمامی خوبی را. (17)

و وقتی با یاد نعمتهای الهی محبتش در دل جای گرفت، این محبت انسان را به حق تعالی جذب می کند و موجب می شود خود را با خواسته محبوبش منطبق کرده و آن را پیاده کند.

از این جهت امام صادق علیه السلام فرمود:

کسی که دوست دارد که بداند چه قدر نزد خداوند مقام و ارزش دارد باید بداند که خداوند چه مقدار نزد خودش ارزش دارد .(18)

در روایت دیگرامام علی علیه السلام می فرماید:

باید ببیند که جایگاه خداوند نزد او هنگام گناهان چگونه است ؟(19)

و نیز آن حضرت می فرمایند:

لاتضع نعمة من نعم الله سبحانه عندک ولیر علیک اثر ما انعم الله به علیک : نعمتی از نعمتهای خداوند سبحان را نزد خودت ضایع مکن و باید اثر نعمت خدا بر تو، نزد تو دیده شود. (20)

پس باید از خداوند متعال خواست که نفس ما را از حالت نسیان و غفلت از یاد نعمتهایش خارج کرده و حالت ذکر نسبت به آنها را عطا فرماید تا محبتش در دل افتاده و سپس اطاعتش میسر شود و زمینه برای تحقق مضمون

فرازهای بعدی حاصل شود.

پی نوشت :

1- لقمان : 20.

2- اقبال الاعمال ، ص 58.

3- نهج البلاغه ، کلمات قصار 244.

4- مائده : 20.

5- بقره : 47 و 122.

6- ابراهیم : 6.

7-. مائده : 115 - 110.

8- انبیاء: 107.

9- احزاب : 7.

10- احزاب : 40.