شرح زیارت امین الله؛ « مُسْتَنَّةً بِسُنَنِ أَوْلِيَائِكَ »؛ معنای خاص سنت

 لزوم زنده کردن روش اولیاء

کسانی که در مسیر تکامل قرار دارند نه تنها همتشان پیمودن سنت اولیای الهی و بی اعتنایی به روشهای جاهلی و غیر الهی می باشد  بلکه در راه زنده کردن آن روشهای الهی و ابطال بدعتها نهایت سعی خود را می کنند تا دیگران را نیز به این جهت سوق دهند .

 ائمه علیهم السلام در اهمیت این مسئله آیه شریفه را که می فرماید: 

کسی که یک نفر را بدون جهت بدون مقابله در برابر دیگری، بکشد مانند آن است که تمامی مردم را کشته است و کسی که یک نفر را زنده کند مانند آن است که تمامی مردم را زنده کرده است(1)

 این گونه تفسیر فرموده اند:

کسی که دیگری را از گمراهی به هدایت راهنمایی کند او را زنده کرده و کسی که او را از هدایت به طرف گمراهی بکشاند او را کشته است . (2)

و در روایت دیگر این زنده کردن را بزرگتر از زنده کردن ظاهری که معنای اولیه آیه شریفه است، معرفی فرموده اند . (3)

همچنین امام علی علیه السلام می فرماید:

ان افضل عباد الله عند الله امام عادل  هدی و هدی   فاقام سنة معلومة و امات بدعة مجهولة و ان السنن لنیرة  لها اعلام و ان البدع لظاهرة لها اعلام: همانا برترین بندگان خدا نزد او امام عادلی است که هدایت شده و هدایت می کند . پس سنت معلوم را به پا می دارد و بدعت مجهول را می میراند و همانا سنتها نورانی هستند .  برای آنها نشانه هایی است و بدعتها آشکارند برای آنها نشانه هایی است . (4) 

همچنین نسبت به کسانی که این گونه بوده اند - و این گونه باشند - اظهار اشتیاق شدید کرده و می فرماید:

اوه علی اخوانی الذین تلوا القرآن فاحکموه و تدبروا الفرض فاقاموه احیوا السنة و اماتوا البدعة  : اندوه و حسرت بر برادرانم که قرآن را خواندند و آن را محکم گرداندند و در واجبات تدبر کرده و آن را به پا داشتند سنت را احیاء نموده و بدعت را کشتند .(5)

 هر کس از نظر اجتماعی هر مقدار موقعیت او بالاتر باشد نسبت به احیای سنتهای اولیای الهی موظف تر است . زیرا توان آن را داشته و حجت الهی بر او تمام است  .

از این جهت علی علیه السلام می فرماید:

لیس علی الامام الا ما حمل من امر ربه: الابلاغ فی الموعظة و الاجتهاد فی النصیحة و الاحیاء للسنة... : و بر امام جز آنچه از امر پروردگارش بر او لازم شده است واجب نیست : از رساندن موعظه و تلاش در نصیحت کردن و زنده کردن سنت ....(6)

 چنین کسی را آن حضرت از اولیای الهی معرفی کرده و می فرماید:

لمن قوم لاتأخذهم فی الله لومة لائم... یحیون سنن الله و سنن رسوله  : و همانا من از گروهی هستم که در راه خدا به سرزنش سرزنش کننده ای اعتناء نمی کند... سنتهای خداوند و رسولش را زنده می کنند.(7)

و در مقابل این افراد، کسانی که سنت اولیای الهی را زیر پا گذاشته و بدعتها و افکار انحرافی را اعم از اعتقادی، اخلاقی و عملی، ترویج می کنند. طبق فرموده آن حضرت علیه السلام ایشان بدترین مردم نزد خداوند می باشند (8) که هیچ حجتی در برابر خداوند متعال نداشته(9) و از اهل نفاق محسوب می شوند(10) و هیچ جایگاه  ثبات وجودی و نقش مثبتی در جامعه نخواهند داشت(11) و جز لعنت و تنفر از خود باقی نمی گذارند.

در روایتی امام علی علیه السلام سنت و بدعت را تفسیر فرموده است که:

سنت آن چیزهایی است که رسول خدا صلی الله علیه و آله بنیان گذاردند و بدعت آن چیزهایی است که بعد از ایشان - بدون اینکه در قرآن و سخن پیامبر باشد - ایجاد شد(12).

در رابطه با پاداش بنیان گذار سنت و بدعت امام باقر علیه السلام می فرماید:

هر بنده ای از بندگان خدا که روش هدایتی را بنیان گذارد برای او پاداشی است  . مانند : پاداش کسی که به آن عمل کند و بدون اینکه از پاداش ایشان کم شود و هر بنده ای از بندگان خدا روش ضلالتی را بنیان گذارد   گناه او مانند  گناه کسی که به آن عمل کرده است بر عهده او خواهد بود بدون اینکه از گناه ایشان کم شود(13).

معنای خاص سنت

با توجه به معنای سنت آن گونه که بیان شد و اینکه سنت از دیدگاه وحی همان روش زندگی حقیقی است در این عالم برای انسان به گونه ای که کاملاً منطبق با فطرت او و جهت دادن تمامی تمایلات وجودی او به سوی کمال مطلق باشد تا سعادت ابدی او را تأمین نماید و اینکه این روش منحصر به روش انبیاء علیهم السلام است که اکمل ایشان نبی گرامی اسلام صلی الله علیه و آله  وسلم می باشد، برای سنت معانی خاص تری نیز ذکر شده است که به بعضی از آنها که مناسب با این بحث است اشاره می شود: 

الف: گاهی سنت گفته می شود و مراد از آن سخنان یا فعل و یا تقریر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله  وسلم در ابواب مختلف معارف دین است . چه نسبت به عقاید یا اخلاقیات و یا احکام عملی، اعم از واجبات، محرمات، مستحبات و مکروهات... که این معنا در کلمات(14)  امام علی علیه السلام مکرر آمده است. 

ب: سنت در اصطلاح فقها

 به سخنان یا فعل و یا تقریر پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم وائمه علیهم السلام گفته می شود که یکی از ادله استنباط احکام است.

ج: سنت  به معنای  اعمال مستحب و مباح

 آن اعمال خاصی است در ابعاد مختلف زندگی اعم از عبادات، معاملات، زندگی خانوادگی، آداب خوردن، آشامیدن، مسافرت، نظافت و زینت کردن  و امور دیگری که انسان در زندگی به آن مبتلاست به گونه ای که این اعمال واجب شرعی نیست  لکن کسانی که بخواهند از ایمان بالاتر و تعبد بیشتری برخوردار باشند آنها را پیاده می کنند .

 این روشهای خاص از سیره عملی رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم حکایت می کند که یا آن حضرت به آن امر کرده اند و یا ائمه علیهم السلام آنها را از آن حضرت نقل کرده اند . ممکن است مراد از اتصاف به سنن اولیای الهی در این زیارات شریفه این گونه روشها به طور خاص بوده باشد . 

همان طور که پیامبر اکرم صلی  الله علیه و آله وسلم  در وصیتشان به امام علی علیه السلام می فرماید:

السادسة : الاخذ بسنتی فی صلاتی و صومی و صدقتی... فان لم تفعل فلا تلومن الا نفسک  : ششمین از وصایا: عمل کردن به سنت من در نماز و روزه و صدقه ام می باشد  . (پس از بیان این روشها می فرماید) پس اگر آنها را انجام ندادی جز خودت را ملامت مکن . (15)

همان طور که از سیره ائمه علیهم السلام آشکار است ایشان به آن روشها دقیقاً عمل کرده و از تابعین حقیقی آن حضرت محسوب می شدند . 

همچنین امام صادق علیه السلام  فرموده است که:

انی لاکره للرجل ان یموت و قد بقیت خلة من خلال رسول الله صلی الله علیه و اله  لم یات بها  : من دوست ندارم که انسانی بمیرد . در حالی که صفتی از صفات رسول خدا صلی الله علیه و آله باقی مانده باشد که آن را انجام نداده است . (16)

این سنن در کتابهای حدیثی ذکر شده و جامع ترین کتابی که به نظر می رسد تاکنون نوشته شده و تمامی آنها را جمع آوری کرده است کتاب سنت النبی صلی الله علیه و آله تألیف بزرگترین مفسر قرآن کریم آیة الله العظمی حضرت علامه طباطبایی رضوان الله تعالی علیه است که حجة الاسلام و المسلمین جناب آقای فقهی آن را ترجمه کرده و به آن اضافاتی را ملحق کرده است.

پی نوشت :