وَ قَالَ (علیه السلام): عِظَمُ الْخَالِقِ عِنْدَكَ، يُصَغِّرُ الْمَخْلُوقَ فِي عَيْنِكَ.
و فرمود (ع): بزرگى خداوند در نظر تو سبب مى شود كه آفريدگان در چشمت خرد آيند.
و آن حضرت فرمود: عظمت خالق هستى نزد تو، آفريده شده را در نظرت كوچك مى كند.
شناخت عظمت پروردگار (اعتقادى):و درود خدا بر او، فرمود: بزرگى پروردگار در جانت، پديده ها را در چشمت كوچك مى نماياند.
[و فرمود:] بزرگى آفريننده در انديشه ات، آفريده را خرد مى نماياند در ديده ات.
امام عليه السّلام (در باره بزرگى خدا) فرموده است:پى بردن تو به بزرگى آفريننده، آفريده شده را در چشم تو كوچك مى نمايد (و بر اثر آن به آفريده شده اعتنا نكرده هميشه متوجّه آفريدگار خود مى باشى و سعادت دنيا و آخرت را بدست مى آورى).
امام(عليه السلام) فرمود: عظمت آفريدگار در نظر تو مخلوق را در چشمت كوچك مى كند.
خدا را با عظمت بشناس تا همه چيز را كوچك بينى:امام(عليه السلام) در اين سخن حكيمانه اش رابطه نزديكى را ميان شناخت عظمت خداوند و كوچكى دنيا در نظر انسان بيان كرده، مى فرمايد: «عظمت آفريدگار نزد تو مخلوق را در چشمت كوچك مى كند»; (عِظَمُ الْخَالِقِ عِنْدَكَ يُصَغِّرُ الْمَخْلُوقَ فِي عَيْنِكَ).امام(عليه السلام) در خطبه 193 نيز آن را به عبارت ديگرى بيان فرموده و آن را يكى از صفات برجسته پرهيزكاران مى شمارد كه خدا را به عظمت شناخته اند و ما سوى الله در نظرشان كوچك است. هرگاه انسان در دوران كودكى در خانه اى زندگى مى كرده كه حوض كوچكى در آن وجود داشته چنانچه وقتى بزرگ مى شود او را به كنار استخرى ببرند، بسيار در نظرش جلوه مى كند; ولى اگر در كنار دريا بزرگ شده باشد، هرگاه او را در كنار آن استخر ببرند در نظرش كوچك مى آيد. همچنين كسانى كه در خانواده فقيرى زندگى كرده اند هرگاه به ثروت مختصرى برسند خود را بسيار غنى مى بينند و به عكس اگر در خانواده ثروتمندى بزرگ شده باشند چنانچه به همان ثروت برسند آن را ناچيز مى شمرند.بر همين اساس آنان كه ذات پاك خداوند را با عظمت شناخته اند، يك عالم قدرت و جبروت، يك عالم علم و ملكوت، هنگامى كه به قدرت هاى مخلوقات مى نگرند همچون قطره اى در مقابل دريا و يا كمتر از آن در نظرشان جلوه مى كند. به همين دليل اگر بخواهيم در دنيا زهد پيشه كنيم و به مقامات مادى و ثروت ها و زرق و برق دنيا بى اعتنا باشيم بايد سطح معرفت خود را نسبت به خداوند بالا ببريم كه نتيجه قطعى عظمت خالق در نظر ما كوچك شدن مخلوقات است.اگر مى بينيم اميرمؤمنان على(عليه السلام) مى فرمايد: «وَاللهِ لَوْ أُعْطيتُ الاَْقاليمَ السَّبْعَةِ بِما تَحْتَ أفْلاكِها، عَلى أنْ أعْصِىَ اللهَ في نَمْلَة أسْلُبُها جُلْبَ شَعيرَة ما فَعَلْتُهُ; به خدا سوگند اگر اقليم هاى هفت گانه جهان را (در گذشته تمام دنيا را به هفت بخش كه هر كدام نام اقليم داشت تقسيم مى كردند) با آنچه در زير افلاك قرار دارد به من بدهند كه درباره مورچه اى ستم كنم و پوست جويى را از دهانش بيرون بكشم چنين كارى را نخواهم كرد». دليل اين كلام امام(عليه السلام) همين است كه خدا را با عظمت فوق العاده اى شناخته و تمام دنيا در نظر او از پوست يك جو يا از برگ درختى كه در دهان ملخى باشد كوچك تر جلوه مى كند.(2)*****پی نوشت:(1). نهج البلاغه، خطبه 224 .(2). سند گفتار حکیمانه: در کتاب مصادر نهج البلاغه، سند خاصى جز نهج البلاغه براى آن ذکر نکرده و تنها به این عبارت بسنده کرده است که امام(علیه السلام) در خطبه «همام» (خطبه 193) و بیان صفات پرهیزگاران مى فرماید: «عَظُمَ الْخالِقُ فی أنْفُسِهِمْ فَصَغُرَ ما دُونَهُ فی أعْیُنِهِمْ; خداوند، با عظمت در دل و جان آنها قرار گرفته ازاین رو ما سوى الله در نظر آنها کوچک شده است». (مصادر نهج البلاغه، ج 4، ص 115). آنچه در خطبه «همام» به شکل جمله فعلیه آمده است در این جا به صورت جمله اسمیه آمده است.
امام (ع) فرمود: «عِظَمُ الْخَالِقِ عِنْدَكَ يُصَغِّرُ الْمَخْلُوقَ فِي عَيْنِكَ»:اين مطلبى است كه عارفان باللّه آن را دريافته اند، براستى كسى كه خدا و عظمت او را بشناسد و تمام آفريدگان او را نسبت به ذات مقدس او بسنجد بطورى كه از حقيقت مخلوقات و امكان وجودى و نيازمندى، و در ذات خود استحقاق وجود نداشتن جز از جانب او، آگاه شود، خواهد دانست كه تمام اينها در برابر عظمت خدا هيچند و چيزى ناچيزتر از هيچ وجود ندارد. و زيادى حقارت مخلوق در نظر عارف بر حسب درجه عرفان اوست. به يكى از عارفان گفته شد: فلانى پارسا است. پرسيد: در چه چيز گفتند: در دنيا گفت: دنيا كه در پيشگاه خدا به قدر پر مگسى ارزش ندارد، زهد و پارسايى در آن چه معنى دارد. پارسايى در مورد چيزى معنى دارد و دنيا پيش من، چيزى نيست.
الرابعة و العشرون بعد المائة من حكمه عليه السّلام:(124) و قال عليه السّلام: عظم الخالق عندك يصغّر المخلوق في عينك. (76861- 76852)
المعنى:طوبى لمن فتح عين قلبه و نفذ بصيرته إلى ما وراء ما يرى ببصره، فيدرك خالق
منهاج البراعة في شرح نهج البلاغة (خوئى)، ج 21، ص: 197
الأشياء، و مصوّر المصوّر الحسناء، و موجد الأرض و السماء و ما بينهما و ما تحت الثّرى، فيدرك عظمة اللَّه الّذي أوجدها، فكلّما أدرك من عظمة الخالق يدرك صغر المخلوق و يصل إلى حدّ من العرفان يضمحلّ فيه المخلوق و لا يرى إلّا اللَّه تعالى «كُلُّ شَيْءٍ هالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ».الترجمة:بزرگوارى آفريننده در پيش تو، آفريده ها را در چشمت كوچك مى نمايد.آفريننده را بزرگ شمار آفريده بچشمت آيد خوار
عظم الخالق عندك يصغّر المخلوق فى عينيك. «بزرگى آفريدگار در نظرت، مخلوق را در ديدگانت خرد مى نمايد.»
