وَ قَالَ (علیه السلام): مَنْ أُعْطِيَ أَرْبَعاً لَمْ يُحْرَمْ أَرْبَعاً؛ مَنْ أُعْطِيَ الدُّعَاءَ لَمْ يُحْرَمِ الْإِجَابَةَ، وَ مَنْ أُعْطِيَ التَّوْبَةَ لَمْ يُحْرَمِ الْقَبُولَ، وَ مَنْ أُعْطِيَ الِاسْتِغْفَارَ لَمْ يُحْرَمِ الْمَغْفِرَةَ، وَ مَنْ أُعْطِيَ الشُّكْرَ لَمْ يُحْرَمِ الزِّيَادَةَ.[قال الرضي رحمه الله تعالى و تصديق ذلك [في] كتاب الله تعالى قال الله في الدعاء "ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ" و قال في الاستغفار "وَ مَنْ يَعْمَلْ سُوءاً أَوْ يَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ يَسْتَغْفِرِ اللَّهَ يَجِدِ اللَّهَ غَفُوراً رَحِيماً" و قال في الشكر "لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ" و قال في التوبة "إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَى اللَّهِ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهالَةٍ ثُمَّ يَتُوبُونَ مِنْ قَرِيبٍ فَأُولئِكَ يَتُوبُ اللَّهُ عَلَيْهِمْ وَ كانَ اللَّهُ عَلِيماً حَكِيماً"].
و فرمود (ع): هر كه را چهار چيز بدهند، از چهار چيز محروم نماند. كسى را كه توفيق دعا دهند از اجابت محروم نماند و كسى را كه توفيق توبه دهند از پذيرفته شدن توبه محروم نماند و كسى را كه توفيق استغفار دهند از آمرزش محروم نماند و كسى را كه توفيق سپاسگزارى دهند از زيادت نعمت محروم نماند.سید رضی می گوید: گواه اين در كتاب خداى عزّ و جلّ است: در باب دعا گويد: «مرا بخوانيد تا شما را اجابت كنم» و در باب استغفار گويد: «هر كه كار ناپسندى كند يا به خود ستم روا دارد، آن گاه از خدا آمرزش خواهد، خدا را آمرزنده و مهربان خواهد يافت.» و در باب شكر گويد: «اگر مرا سپاس گوييد بر نعمت شما مى افزايم» و در باب توبه گويد: «جز اين نيست كه توبه از آن كسانى است كه به نادانى مرتكب كارى زشت مى شوند و زود توبه مى كنند خدا توبه اينان را مى پذيرد و خدا دانا و حكيم است.»
و آن حضرت فرمود: هر كه را چهار چيز بخشند از چهار چيز محروم ننمايند: آن را كه دعا بخشند از اجابت، و هر كه را توبه بخشند از قبول، و هر كه را استغفار بخشند از آمرزش، و هر كه را شكر بخشند از اضافه شدن نعمت محروم ننمايند.گواه اين واقعيات در كتاب خداست، خداوند در مسأله دعا فرمود: «مرا بخوانيد شما را اجابت كنم.» و در استغفار فرمود: «آن كه كار زشت كند يا بر خود ستم روا دارد آن گاه از خدا آمرزش خواهد خدا را آمرزنده و رحيم يابد.» و در باره شكر فرمود: «اگر شكر كنيد به شما مى افزايم.» و در توبه فرمود: «بازگشت به خداوند براى آنهايى است كه از روى نادانى كار بد مى كنند سپس به زودى باز مى گردند، آنانند كه خداوند توبه آنان را مى پذيرد و خداوند دانا و حكيم است.»
چهار ارزش برتر (اخلاقى):و درود خدا بر او، فرمود: كسى را كه چهار چيز دادند، از چهار چيز محروم نباشد، با دعا از اجابت كردن، با توبه از پذيرفته شدند، با استغفار از آمرزش گناه، با شكرگزارى از فزونى نعمت ها.مى گويم: (و اين حقيقت مورد تصديق كتاب الهى است كه در مورد دعا گفته است: «مرا بخوانيد تا خواسته هاى شما را بپردازم». (قرآن كريم، سوره مؤمن، آيه 60) در مورد استغفار گفته است: «هر آن كه به بدى دست يابد يا بر خود ستم روا دارد و از آن پس به درگاه خدا استغفار كند، خداى را آمرزش گر و مهربان يابد».(قرآن كريم، سوره نساء، آيه 110) در مورد سپاس فرموده است: «بى شك اگر سپاس گزاريد، بر نعمت مى افزايم». (قرآن كريم، سوره ابراهيم، آيه 7) و در مورد توبه فرموده است: («تنها توبه را خداوند از كسانى مى پذيرد كه از سر نادانى به كار زشتى دست مى يابند و تا دير نشده است باز مى گردند، تنها چنين كسانند كه خداوند در موردشان تجديد نظر مى كند، كه خدا دانا و حكيم است».(قرآن كريم، سوره نساء، آيه 17)
[و فرمود:] كسى را كه چهار چيز دادند از چهار چيز محروم نباشد: آن را كه دعا دادند از پذيرفته شدن محروم نماند، و آن را كه توبه روزى كردند، از قبول گرديدن، و آن را كه آمرزش خواستن نصيب شد، از بخشوده گرديدن، و آن را كه سپاس عطا شد از فزوده گشتن.و گواه اين جمله كتاب خداست كه در باره دعاست «مرا بخوانيد تا بپذيرم.» و در آمرزش خواستن گفته است: «آن كه كارى زشت كند يا بر خود ستم كند سپس از خدا آمرزش خواهد، خدا را بخشنده و مهربان مى يابد.» و در باره سپاس گفته است: «اگر سپاس گفتيد براى شما مى افزاييم.» و در توبت گفته است: «بازگشت به خدا براى كسانى است كه از نادانى كار زشت مى كنند، سپس زود باز مى گردند، خدا بر اينان مى بخشايد و خدا دانا و حكيم است.»
امام عليه السّلام (در دعا و توبه و استغفار و شكر) فرموده است:كسى را كه چهار چيز دادند از چهار چيز نوميد نگشته: كسيرا كه امر بدعا نمودند از روا ساختن درخواست نوميدش نگردانند، و كسيرا كه دستور توبه دادند از پذيرفتن نوميدش نسازند، و كسيرا كه باستغفار وادار نمودند از آمرزش نوميدش ننمايند، و كسى را كه شكر و سپاس ياد دادند از افزونى (نعمتها) نوميدش نكنند.(سيّد رضىّ «رحمه اللّه» فرمايد:) و تصديق و گواهى بر اين فرمايش در كتاب خداى تعالى است كه در باره دعا (سوره 40 آیه 60) فرموده است: «وَ قالَ رَبُّكُمُ أُدعونی أَسْتَجِبْ لَكُمْ» يعنى بخوانيد مرا در خواست شما را روا مى سازم، و در باره استغفار (سوره 4 آیه 110) فرموده است: «مَنْ يَعْمَلْ سُوءاً أَوْ يَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ يَسْتَغْفِرِ اللَّهَ يَجِدِ اللَّهَ غَفُوراً رَحِيماً» يعنى كسيكه كار زشت انجام دهد يا بخود ستم كند پس از آن از خدا آمرزش بخواهد خداوند را آمرزنده مهربان مى يابد، و در باره سپاسگزارى (سوره 14 آیه 7) فرموده است: «لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ» يعنى اگر شكر نعمت بجا آوريد نعمت شما را افزون ميسازم، و در باره توبه (سوره 4 آیه 17) فرموده است: «إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَى اللَّهِ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهالَةٍ ثُمَّ يَتُوبُونَ مِنْ قَرِيبٍ فَأُولئِكَ يَتُوبُ اللَّهُ عَلَيْهِمْ وَ كانَ اللَّهُ عَلِيماً حَكِيماً» يعنى خدا توبه كسانى را مى پذيرد كه كار زشت و ناشايسته از روى نادانى بجا آورده پس از آن بزودى (پيش از رسيدن مرگ) توبه كنند پس خدا آنها را مى بخشد و خدا (به توبه راستى) دانا و (در باره هر كس) درستكار است.
كسى كه توفيق چهار چيز پيدا كند از چهار چيز محروم نخواهد شد. كسى كه توفيق دعا يابد از اجابت محروم نمى گردد. كسى كه توفيق توبه پيدا كند از قبول آن محروم نمى گردد. كسى كه توفيق استغفار يابد از آمرزش محروم نمى شود. و كسى كه توفيق شكرگزارى پيدا كند از فزونى نعمت محروم نخواهد شد.مرحوم سيّد رضى مى گويد: تصديق و تأييد اين گفتار (درباره امور چهارگانه و نتايج آن) در قرآن مجيد است. خداوند در مورد دعا مى فرمايد: «مرا بخوانيد تا شما را اجابت كنم»، درباره استغفار مى فرمايد: «هركس كار بدى انجام دهد يا بر خويشتن ستم روا دارد سپس از خداوند آمرزش طلب كند خدا را آمرزنده و مهربان خواهد يافت»، درباره شكر مى فرمايد: «هرگاه شكر نعمت به جا آوريد نعمت را بر شما افزون مى كنم»، و درباره توبه مى فرمايد: «توبه (و بازگشت به رحمت خداوند) براى كسانى است كه كار بدى از روى جهالت انجام مى دهند سپس به زودى توبه مى كنند و به سوى خدا باز مى گردند آنها كسانى هستند كه خداوند توبه آنها را مى پذيرد و خداوند دانا و حكيم است».
اين چهار چيز را دريابيد:امام(عليه السلام) در اين كلام حكيمانه به چهار نعمت الهى اشاره مى فرمايد كه هرگاه محقق شوند چهار نعمت ديگر را به دنبال خود دارند. مى فرمايد: «كسى كه توفيق چهار چيز پيدا كند از چهار چيز محروم نخواهد شد»; (مَنْ أُعْطِيَ أَرْبَعاً لَمْ يُحْرَمْ أَرْبَعاً). اشاره به اين كه اين چهار چيز با آن چهار چيز لازم و ملزوم يكديگرند همان گونه كه در قرآن هم به آن اشاره شده و در ذيل اين كلام خواهد آمد.نخست اين كه: «كسى كه توفيق دعا يابد از اجابت محروم نمى گردد»; (مَنْ أُعْطِيَ الدُّعَاءَ لَمْ يُحْرَمِ الاِْجَابَةَ).زيرا همان گونه كه در ذيل خواهد آمد اين وعده الهى است كه فرموده است دعا كنيد تا من اجابت كنم. دعا ـ همان گونه كه قبلاً هم گفته ايم ـ يكى از مهم ترين عبادات و امور سرنوشت ساز در زندگى بشر است. انسان بايد تمام تلاش و كوشش خود را در رسيدن به اهداف صحيح به كار گيرد; ولى در بسيارى از موارد عاجز و ناتوان مى شود و دستش از همه جا كوتاه مى گردد. اينجاست كه رو به درگاه الهى مى آورد و با اظهار عجز از لطف و كرم او استمداد مى جويد و با اين عمل شايسته اين مى شود كه خدا آن نعمت را چنانچه صلاح او باشد به او بدهد و اگر صلاح او نباشد پاداش مهم ترى ـ طبق آنچه در روايات آمده ـ براى او ذخيره مى كند. البته قبولى دعا شرايطى دارد كه ما آن را به طور مشروح در مقدمه مفاتيح نوين آورده ايم.دوم اين كه: «كسى كه توفيق توبه پيدا كند از قبول آن محروم نمى گردد»; (وَمَنْ أُعْطِيَ التَّوْبَةَ لَمْ يُحْرَمِ الْقَبُولَ).انسان همواره در معرض لغزش هاست; هواى نفس و شهوات از درون و وسوسه هاى شياطين انس و جن و زرق و برق دنيا از برون دائماً طوفانى در اطراف او به راه مى اندازد و گاه گرفتار لغزش مى گردد. اگر باب توبه به روى او گشوده نشود مأيوس مى گردد و به دنبال آن در درياى گناه غوطه ور خواهد شد. اما خداوند رحمان و رحيم درهاى توبه و اصلاح خويشتن را به روى او گشوده و وعده قبول به توبه كنندگان حقيقى داده است تا از رحمت خدا مأيوس نشوند و از مسير حق منحرف نگردند. امام سجاد(عليه السلام) در مناجات تائبين مى فرمايد: «إلهي أنْتَ الَّذي فَتَحْتَ لِعِبادِكَ باباً إلى عَفْوِكَ سَمَّيْتَهُ التَّوْبَةَ وَقُلْتَ: (تُوبوا إِلَى اللهِ تَوْبَةً نَصُوحاً) فَما عُذْرَ مَنْ أغْفَلَ دُخُولَ الْبابِ بَعْدَ فَتْحِهِ; خداوندا تو كسى هستى كه درى به روى بندگان خود گشوده اى و نام آن را توبه گذارده اى و فرموده اى: «همگى به سوى خدا باز گرديد و توبه خالص كنيد» با اين حال آنان كه غافل مى شوند تا از اين در به سوى عفو الهى وارد شوند چه عذرى دارند».در سومين جمله مى فرمايد: «كسى كه توفيق استغفار يابد از آمرزش محروم نمى شود»; (وَمَنْ أُعْطِيَ الاِْسْتِغْفَارَ لَمْ يُحْرَمِ الْمَغْفِرَةَ).«توبه» ندامت از گذشته و بازگشت به سوى خداست و «استغفار» يكى از شرايط آن است و در واقع ذكر استغفار بعد از توبه در كلام امام(عليه السلام) از قبيل ذكر خاص بعد از عام است. البته گاه استغفار و توبه به يك معنا نيز استعمال مى شوند; به هر حال خداوند غفور و ودود وعده داده كه مستغفرين را مورد محبت قرار دهد و آنها را مشمول آمرزش و مغفرت خويش سازد.در چهارمين جمله مى فرمايد: «كسى كه توفيق شكرگزارى پيدا كند از فزونى نعمت محروم نخواهد شد»; (وَمَنْ أُعْطِيَ الشُّكْرَ لَمْ يُحْرَمِ الزِّيَادَةَ).اين وعده الهى است كه در آيات ذيل خواهد آمد و عقل و خرد انسان نيز گواه بر آن است، زيرا شكرگزاران لياقت خود را با اين عمل براى فزونى نعمت ثابت مى كنند و خداوند حكيم كه هر كارش روى حساب و حكمت است به اين گونه افراد نعمت بيشترى مى بخشد. البته مى دانيم شكر حقيقى تنها شكر به زبان نيست بلكه مرحله مهم تر آن شكر عملى است و آن اين است كه از هر نعمتى در جاى خود استفاده كند و نعمت هاى الهى را وسيله عصيان و نافرمانى حق نسازد.*****به دنبال این کلمات حکمت آمیز مرحوم سیّد رضى مى گوید: «تصدیق و تأیید این گفتار (درباره امور چهارگانه و نتایج آن) در قرآن مجید است»; (قالَ الرَّضِیُ وَتَصدیقُ ذلِکَ کِتابُ اللهِ).«خداوند در مورد دعا مى فرماید: مرا بخوانید تا (دعاى) شما را اجابت کنم»; (قالَ اللهُ فی الدُّعاءِ: (ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ)(1)).درباره استغفار مى فرماید: «هرکس کار بدى انجام دهد یا به خود ستم کند، سپس از خداوند طلب آمرزش نماید، خدا را آمرزنده و مهربان خواهد یافت»; (وَمَنْ یَعْمَلْ سُوءاً أَوْ یَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ یَسْتَغْفِرِ اللّهَ یَجِدِ اللّهَ غَفُوراً رَحِیماً).(2)درباره شکر مى فرماید: «اگر شکرگزارى کنید، (نعمت خود را) بر شما افزون خواهم کرد»; (لَئِنْ شَکَرْتُمْ لاََزِیدَنَّکُمْ).(3)درباره توبه مى فرماید: «پذیرش توبه از سوى خدا، تنها براى کسانى است که کار بد را از روى جهالت انجام مى دهند، سپس به زودى توبه مى کنند. خداوند، توبه چنین کسانى را مى پذیرد; و خدا دانا و حکیم است»; (إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَى اللّهِ لِلَّذِینَ یَعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهالَة ثُمَّ یَتُوبُونَ مِنْ قَرِیب فَأُولئِکَ یَتُوبُ اللّهُ عَلَیْهِمْ وَکانَ اللّهُ عَلِیماً حَکِیماً).(4)همان گونه که در بالا آمد در منابع فراوانى استدلال به این آیات در کلام امام(علیه السلام) است نه کلام سیّد رضى و این استدلال نشان مى دهد که امامان معصوم(علیهم السلام) بسیارى از سخنان پربار خود را از قرآن مجید و تفسیر آن برگزیده اند.این امور چهارگانه به طور گسترده در روایات معصومان(علیهم السلام) نیز آمده است. از جمله در حدیثى از پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) مى خوانیم که فرمود: «خَیْرُ الْعِبادَةِ الاِْسْتِغْفارُ; بهترین عبادت استغفار است».(5)در حدیث دیگرى از همان حضرت آمده است: «أکْثِرُوا مِنَ الاِْسْتِغْفارِ فَإنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ لَمْ یُعَلِّمْکُمُ الاْسْتِغْفارَ إلاّ وَهُوَ یُریدُ أنْ یَغْفِرَ لَکُمْ; زیاد استغفار کنید زیرا خداوند متعال استغفار را به شما نیاموخته مگر به این جهت که مى خواهد شما را بیامرزد».(6)تأثیر استغفار در برطرف شدن مشکلات و هموم و غموم و فزونى رزق نیز طبق روایات قابل انکار نیست.درباره اهمیت شکر نیز همین بس که در حدیثى از امام امیرالمؤمنین در «غررالحکم» مى خوانیم: «اَوَّلُ ما یَجِبُ عَلَیْکُمْ لِلّهِ سُبْحانَهُ شُکْرُ أیادیهِ وَابْتِغاءُ مَراضیهِ; نخستین چیزى که بر شما در برابر خداوند سبحان واجب است شکر نعمت هاى او و به دست آوردن موجبات خشنودى اوست»(7). (8)*****پی نوشت:(1). غافر، آیه 60.(2). نساء، آیه 110.(3). ابراهیم، آیه 7.(4). نساء، آیه 17.(5). کافى، ج 2، ص 517.(6). میزان الحکمة، ح 4816.(7). غررالحکم، ح 3389.(8). سند گفتار حکیمانه: صاحب کتاب مصادر نهج البلاغه مى گوید: «از کسانى که این کلام شریف را قبل از سیّد رضى نقل کرده اند مرحوم صدوق در خصال است که با سند خود آن را (با تفاوت هایى) از امام صادق(علیه السلام) نقل مى کند (و به احتمال قوى منبع حدیث امام صادق(علیه السلام) نیز کلام امیر مؤمنان على(علیه السلام) است). قابل توجه این که ابن ابى الحدید در ذیل این کلام حکیمانه مى گوید: گرچه ظاهر کلام سیّد رضى این است که آنچه در ذیل آن آمده (وَتَصْدیقُ ذلِکَ کِتابُ اللهِ...) استنباطى است که سیّد رضى از آیات قرآن نموده; ولى در بعضى از روایات این چند جمله نیز جزء کلام امیرمؤمنان على(علیه السلام) ذکر شده است. (شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید، ج 18، ص 331) از جمله تذکرة الخواص ابن جوزى این کلام را با تمام آنچه در ذیلش آمده از على(علیه السلام) نقل نموده و اشاره کرده است که اسناد آن براى اختصار حذف شده است». (مصادر نهج البلاغه، ج 4، ص 120). از آن جالب تر این که خود مرحوم سیّد رضى در کتاب خصائص الائمة این کلام را با آنچه در ذیلش آمده همه را به عنوان روایتى از امام امیر مؤمنان(علیه السلام) نقل نموده است (خصائص الائمة، ص 103). مرحوم علامه مجلسى نیز در بحارالانوار گرچه این کلام را از نهج البلاغه ذکر کرده اما ذیل آن را متصل با کلام امام(علیه السلام) آورده که نشان مى دهد نسخه نهج البلاغه که در نزد او بوده جمله قال الرضى را نداشته است (بحارالانوار، ج 6، ص 37، ح 61).
امام (ع) فرمود: «مَنْ أُعْطِيَ أَرْبَعاً لَمْ يُحْرَمْ أَرْبَعاً- مَنْ أُعْطِيَ الدُّعَاءَ لَمْ يُحْرَمِ الْإِجَابَةَ- وَ مَنْ أُعْطِيَ التَّوْبَةَ لَمْ يُحْرَمِ الْقَبُولَ- وَ مَنْ أُعْطِيَ الِاسْتِغْفَارَ لَمْ يُحْرَمِ الْمَغْفِرَةَ- وَ مَنْ أُعْطِيَ الشُّكْرَ لَمْ يُحْرَمِ الزِّيَادَةَ»:سيد رضى مى گويد: «گواه اين سخن امام (ع) در قرآن مجيد است آنجا كه خداى متعال در باره دعا مى فرمايد: «وَ قالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ» و در باره استغفار مى گويد «وَ مَنْ يَعْمَلْ سُوءاً أَوْ يَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ يَسْتَغْفِرِ اللَّهَ يَجِدِ اللَّهَ غَفُوراً رَحِيماً» و در باره شكر مى فرمايد «وَ إِذْ تَأَذَّنَ ربّکم لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ...» و در مورد توبه مى گويد: «إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَى اللَّهِ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهالَةٍ ثُمَّ يَتُوبُونَ مِنْ قَرِيبٍ فَأُولئِكَ يَتُوبُ اللَّهُ عَلَيْهِمْ وَ كانَ اللَّهُ عَلِيماً حَكِيماً».چهار مورد اول اگر از روى خلوص انجام گيرند، هر كدام باعث آمادگى نفس براى پذيرش صورت رحمت الهى از طرف صورت آفرين مى گردد. دعا زمينه براى پذيرش، توبه باعث قبولى و از بين بردن اثر معصيت و گناه، استغفار براى آمرزش و سپاسگزارى زمينه براى فزونى نعمت است. و شواهد و قراين خدايى بر طبق اقتضاى عمل انسانى، گوياى به آن است.
منهاج البراعة في شرح نهج البلاغة (خوئى)، ج 21، ص: 208
الثلاثون بعد المائة من حكمه عليه السّلام:(130) و قال عليه السّلام: من أعطى أربعا لم يحرم أربعا: من أعطى الدّعاء لم يحرم الإجابة، و من أعطى التّوبة لم يحرم القبول، و من أعطى الاستغفار لم يحرم المغفرة، و من أعطى الشّكر لم يحرم الزّيادة. و تصديق ذلك في كتاب اللَّه تعالى، قال في الدّعاء (60- المؤمن): «ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ» و قال في الاستغفار (110- النّساء): «وَ مَنْ يَعْمَلْ سُوءاً أَوْ يَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ يَسْتَغْفِرِ اللَّهَ يَجِدِ اللَّهَ غَفُوراً رَحِيماً» و قال في الشّكر (7- إبراهيم): «لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ» و قال في التّوبة (17- النّساء): «إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَى اللَّهِ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهالَةٍ ثُمَّ يَتُوبُونَ مِنْ قَرِيبٍ فَأُولئِكَ يَتُوبُ اللَّهُ عَلَيْهِمْ وَ كانَ اللَّهُ عَلِيماً حَكِيماً». (77293- 77194)الترجمة:فرمود: هر كه را چهار چيز دادند از چهار ديگرش دريغ ندارند: هر كس توفيق دعا يافت از اجابت محروم نيست، و هر كه توفيق توبه يافت از پذيرش محروم نيست، و هر كس توفيق پوزش و طلب آمرزش يافت از آمرزش محروم نيست، و هر كس بسپاس نعمت پرداخت از فزوني نعمت محروم نيست.و دليل بر آن در كتاب خدا است، خدا در باره وى فرموده (60- المؤمن): «مرا بخوانيد تا شما را اجابت كنم» و در باره استغفار فرموده (110- النساء): «هر كه بد كند يا بخود ستم كند سپس از خدا آمرزش خواهد دريابد كه خدا بسيار آمرزنده و مهربانست» و در باره شكر فرموده (7- إبراهيم): «اگر مرا سپاس گزاريد نعمت شما را افزون كنم» و در باره توبه فرموده (17- النساء): «همانا پذيرش توبه بر خدا براى كسانيست كه بنادانى كار بد كنند سپس زود توبه كنند، آنانند كه خداوند توبه شان را بپذيرد و خدا دانا و حكيم است».فرمود علي كه چار خصلت بر هر كه نصيب شد ز رحمت محروم نشد ز چار ديگر قرآن شريف را تو بنگر توفيق دعاء هر كسى يافت حق نور اجابتش عيان ساخت هر كس كه بتوبه شد موفق دارد ز قبول توبه رونق هر كس طلبيد باب غفران محروم نشد ز مغفرت هان هر كس كه بشكر دست يابد حق نعمت و عزّتش فزايد
جلوه تاريخ درشرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 7، ص355
من اعطى اربعا لم يحرم اربعا: من اعطى الدعاء لم يحرم الاجابة، و من اعطى التوبه لم يحرم القبول، و من اعطى الاستغفار لم يحرم المغفره، و من اعطى الشكر لم يحرم الزيادة. «به هر كس چهار چيز داده شد، از چهار چيز محروم نگشت: آن را كه دعا دادند از اجابت محروم نشد، و آن كس را كه آمرزش خواهى دادند از آمرزش محروم نماند، و آن را كه توبه روزى كردند از قبول محروم نماند، و آن كس را كه سپاسگزارى دادند از فزوده گشتن محروم نماند.»سيد رضى كه خدايش رحمت فرمايد مى گويد: تصديق اين مطلب در كتاب خداوند متعال آمده و در مورد دعا چنين فرموده است « وَ قالَ رَبُّكُمُ»، «مرا بخوانيد تا براى شما اجابت كنم.» و در باره آمرزش خواهى فرموده است « وَ مَنْ يَعْمَلْ سُوءاً أَوْ يَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ يَسْتَغْفِرِ اللَّهَ يَجِدِ اللَّهَ غَفُوراً رَحِيماً»، «آن كه كارى زشت يا بر خود ستم كند و سپس از خدا آمرزش بخواهد، خداوند را بخشنده و مهربان خواهد يافت.»، و در باره شكر و سپاسگزارى فرموده است «وَ إِذْ تَأَذَّنَ»، «اگر سپاس كنيد هر آينه براى شما مى افزايم.»، و در مورد توبه فرموده است «إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَى اللَّهِ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهالَةٍ ثُمَّ يَتُوبُونَ مِنْ قَرِيبٍ فَأُولئِكَ يَتُوبُ اللَّهُ عَلَيْهِمْ وَ كانَ اللَّهُ عَلِيماً حَكِيماً»، «همانا بازگشت به خدا براى كسانى است كه به نادانى كار زشت مى كنند و سپس به زودى باز مى گردند، خداوند توبه آنان را مى پذيرد و خداوند دانا و حكيم است.»
در برخى از روايات چنين آمده است كه اين استنباط سيد رضى كه خدايش بيامرزد از اين آيات در خود متن سخن امير المؤمنين عليه السّلام بوده است. در باره هر يك از اين چهار مورد پيش از اين به تفصيل سخن گفته شد.
