اوصاف دنیا در قرآن

هیچ دوستی نا باب تر از دنیا نیست.  سلام بر دنیا آغاز  رنجها (1) و پایان رسیدن گنجهاست(2) .  قرآن که کمر به هدایت انسان بسته انسان را از مشغول شدن و تعلق به دنیا سخت بر حذر داشته و دنیا  را ابزاری برای کسب درجات آخرت می داند. کمتر می توان بخشی از آیات از قرآن را قرائت نمود که در آن سخنی در مذمت دنیا نباشد. در فرصت کوتاه این نوشته به وصف هایی که قرآن برای دنیا بیان نموده پرداخته ایم.  

دنیا متاع است

قرآن کریم در توصیف زندگی دنیا فرمود: (وَ مَا الْحَياةُ الدُّنْيا فِي الْآخِرَةِ إِلَّا مَتاعٌ)(3)زندگى دنيا در برابر زندگى آخرت جز اندك متاعى نيست.
متاع یعنی چیزی که در راه رسیدن به هدفی مدتی از آن بهره می برند. این آیه اشاره به این حقیقت دارد که نباید حیات دنیا  هدف زندگی و نهایت آمال انسان  قرار گیرد زیرا متاعی است که مدتی از آن بهره گرفته می شود. بلکه باید وسیله  در جهت بندگی خداوند و کسب درجات آخرت باشد

دنیا عَرَض است

قرآن می فرماید: (وَ لا تُكْرِهُوا فَتَياتِكُمْ عَلَى الْبِغاءِ إِنْ أَرَدْنَ تَحَصُّناً لِتَبْتَغُوا عَرَضَ الْحَياةِ الدُّنْيا)(4) كنيزانتان را به خاطر رسيدن به متاع ناپایدار دنيا مجبور به كار زشت نكنيد، اگر مى‏خواهيد پاكدامن بمانند
عرض چيزى است كه خودى نشان مى‏دهد و به زودى از بين مى‏ رود(5).
قرآن کریم متاع دنیا را به عرض وصف نموده است و اشاره به این حقیقت دارد که  متاع دنیا به سرعت رو به زوال است و دل بستن به آن گرفتن دستگیره¬ای است که خود به جایی بند نیست.  

متاع دنیا زینت است

قرآن می فرماید: (وَ لا تَعْدُ عَيْناكَ عَنْهُمْ تُريدُ زينَةَ الْحَياةِ الدُّنْيا)(6)لحظه ‏اى از آنها به خاطر تمايل به زينتهاى دنيا چشم مپوش .
قرآن کریم در این آیه شریفه متاع دنیا را زینت نامیده. و زينت به معناى آراستگی و زيبايى است که بر چیز دیگری قرار می گیرد.  هدف از زینت کردن اشیاء آن است که ظاهری زیباتر پیدا کند و خواستنی تر شود(7).
قرآن متاع دنیا را زینت می نامد تا اشاره به این حقیقت داشته باشد که آنچه شما در پی آن زندگی خود را تباه می کنید تنها ظاهرش آراسته است و آنگونه که می پندارید خواستنی نیست.

دنیا لهو و لعب است

قرآن می فرماید: (وَ مَا الْحَياةُ الدُّنْيا إِلاَّ لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ لَلدَّارُ الْآخِرَةُ خَيْرٌ لِلَّذينَ يَتَّقُونَ أَ فَلا تَعْقِلُونَ) (8) زندگى دنيا جز بازيچه و سرگرمى نيست و خانه آخرت براى اهل تقوا بهتر است. آيا انديشه نمى ‏كني
لهو عبارت است از كارهاى بيهوده‏اى كه آدمى را از كار واجبش باز بدارد و لعب عبارت است از عملى كه به خاطر يك هدف خيالى و خالى از حقيقت انجام گيرد(9)
این آیه زندگی دنیا را لهو خوانده و اشاره دارد به اینکه پرداختن به دنیا موجب غفلت از آخرت و خسران بزرگ خواهد شد.  
و لعب خوانده تا اشاره کند به این حقیقت که دنیایی که شما آن را پسندیده اید و عمرتان را برای آبادیش صرف می کنید و آن را هدف خودتان قرار داده اید حقیقت نیست مثل خواب و خیالی زود گذر است.  

دنیا کالایی فریبنده است

 (وَ مَا الْحَياةُ الدُّنْيا إِلاَّ مَتاعُ الْغُرُورِ)(10)زندگى دنيا جز متاعى فريبنده نيست
غرور به معنای فریب دادن است. متاع غرور کالایی است که موجب فریب انسان می شود .
قرآن کریم دنیا را متاع فریب نامیده و تا بفهماند پرداختن به ظواهر دنیا دست دادن با شیطان و دل دادن نیرنگ اوست و عاقبتش غفلت از آخرت و محروم ماندن رحمت خداست.  

نتیجه :

قرآن کریم در آیات بسیار به توصیف دنیا پرداخته. گاه آن را متاع نامیده و گاهی زینت گاهی نیز تعبیر به لهو و لعب نموده است. هدف قرآن از بیان چنین اوصافی آن است که جایگاه واقعی حیات دنیا را به انسان بشناساند. قرآن حیات دنیا را ابزاری برای کسب درجات قرب خداوند و بهشت رضوان الهی می داند و انسان را از اصالت بخشیدن به دنیا و هدف دانستن آن به شدت بر حذر می دارد.

پی نوشت:

(1)(وَ لا تُعْجِبْكَ أَمْوالُهُمْ وَ أَوْلادُهُمْ إِنَّما يُريدُ اللَّهُ أَنْ يُعَذِّبَهُمْ بِها فِي الدُّنْيا)(توبه/85) اموال و اولادشان به اعجابت نيفكند، خدا مى‏خواهد به سبب آنها در دنيا عذابشان كند

(2)(فَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَقُولُ رَبَّنا آتِنا فِي الدُّنْيا وَ ما لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ خَلاقٍ) (بقره/200) بعضى مردم (كوتاه نظر از خدا تمنّاى متاع دنيوى تنها كنند و) گويند: پروردگارا، ما را از نعمتهاى دنيا بهره‏مند ساز و آنان را از نعمت آخرت نصيبى نيست

(3)رعد/26

(4)نور/33

(5). ترجمه تفسیر المیزان ج2ص503

(6)کهف/28

(7)ترجمه تفسیر المیزان,ج2 ص 503

(8)انعام/32

(9)ترجمه تفسیر المیزان,ج2 ص 503

(10)آل عمران/185.

نویسنده: سید مهدی خدایی