شفاعت قرآن در قرآن

در روایات اهلبیت طاهرین سلام الله علیهم اجمعین فراوان سخن از شفاعت قرآن به میان آمده است. رسول خدا صلی الله علییه و اله  فرمودند:«فَعَلَيْكُمْ بِالْقُرْآنِ‏ فَإِنَّهُ شَافِعٌ‏ مُشَفَّعٌ وَ مَاحِلٌ مُصَدَّقٌ وَ مَنْ جَعَلَهُ أَمَامَهُ قَادَهُ إِلَى الْجَنَّةِ وَ مَنْ جَعَلَهُ خَلْفَهُ سَاقَهُ إِلَى النَّار» بر شما باد قرآن که او شفاعت کننده ایست که شفاعتش پذیرفته می شود و شکایت کننده ایست که شکایتش پذیرفته می شود و هرکس آن را پیشوای خود قرار داد او را به بهشت می رساند و هر کس به آن بی توجه بود به آتش جهنم می کشاندش.(اصول کافی ج2 ص 599)  نیز امیر المومنین علی علیه السلام فرمودند: «مَنْ شَفَعَ لَهُ الْقُرْآنُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ شُفِّعَ فِيهِ»هر کس قرآن کریم در روز قیامت برای او شفاعت کند پذیرفته می شود. (تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص: 111)
روایات با این مضمون فراوان است. اما آیا در قرآن کریم نیز سخن از شفاعت قران به میان آمده است؟
اگر چه  کتاب خدا صریحاً سخنی از شفاعت قرآن به میان نیاورده اما می توان با دقت در آیات این مطلب را به خوبی از قرآن فهمید:
قرآن کریم می فرماید: «لا يَمْلِكُونَ الشَّفاعَةَ إِلاَّ مَنِ اتَّخَذَ عِنْدَ الرَّحْمنِ عَهْداً» كسى در آن روز مالك شفاعت نيست، مگر آن كه نزد خداى رحمان عهدی دارد(مریم/87) بر اساس این آیه شریفه هر کس بر عهد خدا استوار باشد در قیامت از شفاعت بهره مند خواهد بود. اما این مطلب چه ارتباطی با شفاعت قرآن دارد؟ در ادامه بیان خواهد شد که قرآن نیز یکی از مصادیق عهد خدا در این آیه است.

قرآن عهد خداست

با دقت در آیات قرآن می توان به خوبی دانست که یکی از مصادیق "عهد" در  این آیه  "قرآن" است.  با ذکر دو مقدمه:

امامت و پیشوایی انسانها عهد خداست

مقدمه اول: بر اساس قرآن پیشوایی خلق برای هدایت مردم مصداق "عهد" است؛ چرا که می فرماید:«وَ إِذِ ابْتَلى‏ إِبْراهيمَ رَبُّهُ بِكَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّي جاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِماماً قالَ وَ مِنْ ذُرِّيَّتي‏ قالَ لا يَنالُ عَهْدِي الظَّالِمينَ» و به ياد آوريد زمانى را كه خداى ابراهيم او را به امورى گوناگون امتحان كرد و او همه را به جا آورد. خداوند فرمود: من تو را امام مردم قرار دادم. ابراهيم گفت: امامت در فرزندانم نيز هست؟ فرمود: عهد من به ستمگران نمى ‏رسد (بقره /124)
این آیه صراحتاً امامت و پیشوایی خلق را "عهد خدا" نامیده است زیرا ابراهیم علیه السلام از خداوند در مورد امامت در نسلش می پرسد و خداوند به او می فرماید که "عهد" من به ظالمان نمی رسد.

قرآن پیشوای هدایت است

مقدمه دوم: قرآن کریم نیز پیشوا و امام هدایت است. زیرا می فرماید: «وَ مِنْ قَبْلِهِ كِتابُ مُوسى‏ إِماماً وَ رَحْمَةً وَ هذا كِتابٌ مُصَدِّقٌ لِساناً عَرَبِيًّا لِيُنْذِرَ الَّذينَ ظَلَمُوا وَ بُشْرى‏ لِلْمُحْسِنينَ»و پيش از قرآن، كتاب موسى بود كه پیشوا و رحمت بود و اين قرآن كتابى است كه تورات را تصديق مى ‏كند و به زبان عربى است تا ستمكاران را بترساند و براى نيكوكاران بشارت باشد. (احقاف/12)
این آیه نیز صراحت دارد که قرآن کریم بعد از تورات امامت و پیشوایی انسانها را برای هدایت بر عهده دارد.

نتیجه:

در مقدمه اول بیان شد که امامت "عهد خدا" است و در مقدمه دوم دانستیم که قران کریم "امام" و پیشوای هدایت است. از این دو مقدمه می توان نتیجه گرفت قرآن مصداق "عهد خدا" است. در روایتی امام صادق علیه السلام فرمودند: «الْقُرْآنُ‏ عَهْدُ اللَّهِ‏ إِلَى خَلْقِهِ‏ فَقَدْ یَنْبَغِی لِلْمَرْءِ الْمُسْلِمِ أَنْ یَنْظُرَ فِی عَهْدِهِ وَ أَنْ یَقْرَأَ مِنْهُ فِی کُلِّ یَوْمٍ خَمْسِینَ آیَةً» قرآن عهد خداست بسوی خلقش پس برهرمسلمان شایسته است که در عهدش نظرکند و هر روز پنجاه آیه قرائت کند.( اصول کافی ج‏2 ؛ ص609)
بنابراین قرآن عهد خداوند است و بر اساس آیه 87 سوره مریم  کسی که بر عهد  خداوند استوار بماند از شفاعت بهره مند می شود.
از آنچه گذشت شرط بهره مندی از شفاعت قرآن نیز آشکار می شود و آن این است که انسان به امامت قرآن دل سپارد و قرآن را پیشوای عمل و عقیده خود قرار دهد. چنین کسی مورد شفاعت قرآن قرار می گیرد.

نویسنده: سید مهدی خدایی