امانتداری از نظر احادیث

امانتدارى

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لا تَنْظروا إلى كَثرةِ صَلاتِهِم و صَومِهِم ، و كَثرةِ الحَجِّ ، و المعروفِ ، وَ طَنطَنَتِهِم باللّيلِ! و لكنِ انْظُروا إلى صِدقِ الحديثِ و أداءِ الأمانةِ

به زيادى نماز كسان و روزه و حجّ و بخشش و ناله هاى شبانه آنها نگاه نكنيد، بلكه راستگويى و امانتدارى شان را بنگريد.

[بحار الأنوار : 75 / 114 / 5 .].

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

ما مِن عَبدٍ يُعلَمُ مِنهُ الحِرصُ على أداءِ الأمانَةِ إلاّ أدَّى اللّه ُ تعالى عَنهُ ، فإن ماتَ و لَم يُؤَدِّها و قَد عَلِمَ اللّه ُ تعالى مِنهُ الحِرصَ على أدائها قَيَّضَ اللّه ُ تعالى لَهُ مَن يُؤَدِّيها عَنهُ بَعدَ مَوتِهِ
هيچ بنده اى نيست كه معلوم شود به باز گرداندن امانت حريص است، مگر اينكه خداوند متعال از طرف او اداى امانت كند. پس، اگر بميرد و امانت را برنگردانده باشد و خداوند متعال بداند كه براى بازگرداندن آن حرص مى زده است، خداوند بعد از مرگش كسى را بگمارد كه آن امانت را از جانب او ادا كند.

[كنز العمّال : 46134.].

امام على عليه السلام :

أفضلُ الإيمانِ الأمانةُ ، أقْبَحُ الأخلاقِ الخِيانةُ .
برترين ايمان امانتدارى است، و زشت ترين اخلاق خيانت كردن است.

[غرر الحكم : 2905 ـ 2906 .].

امام باقر عليه السلام :

ثلاثٌ لم يَجعلِ اللّه ُ عزّ و جلّ لأحدٍ فيهنّ رُخْصةً: أداءُ الأمانةِ إلَى البَرِّ و الفاجرِ ، و الوفاءُ بالعَهدِ للبَرِّ و الفاجرِ ، و بِرُّ الوالِدَينِ بَرَّينِ كانا أو فاجِرَينِ.
سه چيز است كه خداوند عزّ و جلّ به هيچ كس در آنها اجازه اى نداده است: برگرداندن امانت به نيك و بد، وفا كردن به عهد و پيمان با نيك و بد، و نيكى كردن به پدر و مادر ، خوب باشند يا بد.

[الكافي : 2 / 162 / 15 .].

امام صادق عليه السلام :

الأمانةُ غِنىً .
امانتدارى، [مايه ]توانگرى است.

[تنبيه الخواطر : 1 / 12 .].

امام صادق عليه السلام :

انْظُرْ ما بَلغَ بهِ عليٌّ عليه السلام عندَ رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله ، فإنَّ عليّا عليه السلام إنّما بَلغَ ما بَلغَ بهِ عندَ رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله بصِدقِ الحديثِ و أداءِ الأمانةِ .
ببين على عليه السلام به سبب چه چيز آن منزلت را نزد پيامبر خدا صلى الله عليه و آله پيدا كرد، همان را پيروى كن. او، در حقيقت، با راستگويى و امانتدارى ، آن مقام و منزلت را نزد پيامبر خدا صلى الله عليه و آله يافت.

[الكافي : 2 / 104 / 5 .]

برگرداندن امانت در هر حال واجب است

 پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ پس از تلاوت آيه «و بعضى از اهل كتابند كه اگر او را امين شمرى ···» ـ فرمود :

كَذَبَ أعداءُ اللّه ِ ، ما مِن شيءٍ كانَ في الجاهليّةِ إلاّ و هُو تَحتَ قَدَمي إلاّ الأمانةَ ، فإنّها مُؤَدّاةٌ إلَى البَرِّ و الفاجرِ.
دشمنان خدا دروغ گفته اند [كه مى توان امانت را به غير همكيشان باز نگرداند] . هر چه را در جاهليت رسم بوده زير پا مى گذارم مگر امانتدارى را. امانت را بايد به نيكوكار و بدكار برگرداند.

[مجمع البيان : 2 / 778 .]

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لا تَخُن مَن خانَكَ فَتكونَ مِثلَهُ
به كسى كه به تو خيانت كرده است خيانت مكن كه تو هم چون او خواهى بود.

[بحار الأنوار : 103/175/3.]

امام على عليه السلام :

اُقسِمُ لَسَمِعتُ رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله يقولُ لي قبلَ وفاتِه بساعةٍ ، مِرارا ثَلاثا : يا أبا الحسنِ ، أدِّ الأمانةَ إلَى البَرِّ و الفاجرِ فيما قَلَّ و جَلَّ ، حتّى في الخَيطِ و المِخْيَطِ.
قسم ياد مى كنم كه پيامبر خدا ساعتى پيش از وفات خود، سه بار به من فرمود: ابا الحسن! امانت را، كم باشد يا زياد، به صاحب آن، نيك باشد يا بد، برگردان، اگر چه [آن امانت ]نخ و سوزن باشد.

[بحار الأنوار: 77/273/1 .].

امام على عليه السلام :

لا تَخُنْ مَنِ ائْتَمَنكَ و إنْ خانَكَ ، و لا تُذِعْ سِرَّهُ و إنْ أذاعَ سِرَّكَ .
به كسى كه تو را امين قرار داده است خيانت مكن هر چند او به تو خيانت كرده باشد، و راز او را فاش مساز اگر چه او راز تو را فاش ساخته باشد.

[بحار الأنوار : 77/208/1 .]

امام على عليه السلام :

أدُّوا الأمانةَ و لَو إلى قَتَلةِ أولادِ الأنبياءِ عليهم السلام .
امانت را [به صاحبانش ]برگردانيد، هر چند قاتل فرزندان پيامبران عليهم السلام باشند.

[بحار الأنوار: 75/115/8 .]

امام صادق عليه السلام :

اتَّقوا اللّه َ ، و علَيكُم بأداءِ الأمانةِ إلى مَنِ ائْتَمَنكُم ، فلَو أنّ قاتِلَ أميرِ المؤمنينَ عليه السلام ائْتَمَنني على أمانةٍ لَأدّيْتُها إلَيهِ .
از خدا بترسيد و امانت را به كسى كه شما را امين دانسته است، بازگردانيد؛ زيرا حتّى اگر قاتل امير المؤمنين عليه السلام امانتى را به من بسپرد، آن را به او بر مى گردانم.

[الأمالي للصدوق : 318 / 373 .]

امام صادق عليه السلام :

أدُّوا الأمانةَ و لو إلى قاتِلِ الحسينِ بنِ عليٍّ عليهما السلام .
امانت را به صاحبش برگردانيد ، اگر چه قاتل حسين بن على عليهما السلام باشد.

[الأمالي للصدوق: 318/372.]

امام صادق عليه السلام :

إنّ ضارِبَ عليٍّ بالسّيفِ و قاتِلَهُ لوِ ائْتَمَنَني و اسْتَنْصَحَني و اسْتَشارَني ثُمّ قَبِلتُ ذلكَ مِنهُ لَأدَّيتُ إلَيهِ الأمانةَ.
اگر ضارب و قاتل على مرا امين بشمارد (چيزى به من سپارد) و از من راهنمايى و مشورت بخواهد و من امانتش را بپذيرم، آن را به او باز خواهم گرداند.

[تنبيه الخواطر : 1 / 12 .]

امام صادق عليه السلام :

إنَّ اللّه عزّ و جلّ لَم يَبْعثْ نَبيّا إلاّ بصِدقِ الحديثِ و أداءِ الأمانةِ إلَى البَرِّ و الفاجرِ .
خداوند عزّ و جلّ هيچ پيامبرى برنينگيخت، مگر با راستگويى و برگرداندن امانت به نيكوكار و بدكار.

[الكافي : 2 / 104 / 1 .]

امام صادق عليه السلام :

اتَّقوا اللّه َ ، و أدُّوا الأماناتِ إلَى الأبْيَضِ و الأسْوَدِ ، و إنْ كانَ حَرورِيّا أو كانَ شامِيّا .
از خدا بترسيد و امانتها را به سياه پوست و سفيد پوست برگردانيد، اگر چه [صاحبش ]از خوارج يا از ياران معاويه باشد.

[تنبيه الخواطر : 1 / 12 .]

ايمان ندارد كسى كه امانتدار نيست

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لا إيمانَ لِمَن لا أمانةَ لَهُ .
ايمان ندارد كسى كه امانتدار نيست.

[بحار الأنوار : 72 / 198 / 26 ، غرر الحكم : 10767 .]

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن خانَ أمانةً في الدُّنيا و لم يَرُدَّها إلى أهلِها ثُمّ أدرَكَهُ الموتُ ماتَ على غيرِ مِلّتي ، و يلقَى اللّه َ و هُو علَيهِ غَضْبانُ .
كسى كه در دنيا به امانتى خيانت كند و آن را به صاحبش برنگرداند و مرگش در رسد، بر غير دين من مرده است و با خدا ديدار مى كند در حالى كه بر او خشمگين است.

[الأمالي للصدوق : 516 / 707 .]
 

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لَيس مِنّا مَن يُحَقِّرُ الأمانةَ حتّى يَسْتَهلِكَها إذا اسْتُودِعَها .
از ما نيست آن كه امانت را بى اهمّيت شمارد و بدين سبب امانتى را كه به او سپرده شده است ضايع گرداند.

[بحار الأنوار : 75 / 172 / 13 .].
 

امام على عليه السلام :

مَن لا أمانةَ لَهُ لا إيمانَ لَهُ .
كسى كه امانتدار نيست، ايمان ندارد.

[غرر الحكم : 7932 .]

دستاوردهاى امانتدارى

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الأمانةُ تَجْلِبُ الغَناءَ ، و الخِيانةُ تَجْلِبُ الفَقرَ

امانتدارى توانگرى مى آورد، و خيانت در امانت نادارى.

[بحار الأنوار : 75 / 114 / 6 .]

امام على عليه السلام :

الأمانةُ تُؤدّي إلَى الصِّدقِ .
امانتدارى، به صداقت و دوستى مى انجامد.

[غرر الحكم : 1582 .]

امام على عليه السلام :

إذا قَوِيَتِ الأمانةُ كَثُرَ الصِّدقُ

هرگاه امانتدارى تقويت شود، صداقت و دوستى زياد گردد.

[غرر الحكم : 4053 .]

امام على عليه السلام :

الأمانةُ و الوفاءُ صِدقُ الأفعالِ .
امانتدارى و وفادارى، راست كردارى اند.

[غرر الحكم : 2083 .]

امام على عليه السلام :

الأمانةُ تَجُرُّ الرِّزقَ ، و الخِيانةُ تَجُرُّ الفَقرَ.
امانتدارى، روزى مى آورد و خيانت در امانت، فقر.

[بحار الأنوار : 78 / 60 / 138 .]

لقمان عليه السلام :

يا بُنيَّ ، أدِّ الأمانةَ تَسلَمْ لكَ دُنياكَ و آخِرتُكَ ، و كُنْ أمينا تَكُنْ غَنيّا .
فرزندم! امانت را [به صاحبش ]برگردان تا دنيا و آخرتت سالم بماند، و امانتدار باش تا توانگر باشى.

[معاني الأخبار : 253 / 1 .]

كسانى كه نبايد به آنها امانت سپرد

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَنِ ائْتَمنَ غيرَ أمينٍ فليسَ لَهُ علَى اللّه ِ ضَمانٌ ، لأنّهُ قد نَهاهُ أنْ يأتَمِنَهُ.
كسى كه به فردى غير امين امانت بسپارد، خداوند ضامن او نيست؛ زيرا خداوند او را از سپردن امانت به غير امين نهى كرده است.

[بحار الأنوار : 103 / 179 / 3 .]

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَنِ ائْتَمنَ شارِبَ الخَمرِ على أمانةٍ ، بعد عِلْمِهِ فيهِ ، فليسَ لَه علَى اللّه ِ ضَمانٌ و لا أجْرٌ له و لا خَلفٌ .
هر كس بداند كسى شراب خوار است و با اين حال به او امانتى بسپرد، خداوند ضامن او نيست و مزد و عوضى به او نخواهد داد.

[الكافي : 5 / 300 / 3 .].

امام على عليه السلام :

لا تأمَنَنَّ مَلُولاً .
رنجيده و به ستوه آمده را امين مشمار.

[نهج البلاغة : الحكمة 211 .]

امام باقر عليه السلام :

لَم يَخُنْكَ الأمينُ ، و لكنِ ائْتَمَنتَ الخائنَ .
انسان امين به تو خيانت نكرده بلكه تو به خائن امانت سپرده اى.

[تهذيب الأحكام : 7 / 232 / 1013 .]

امام باقر عليه السلام :

مَن عَرفَ مِن عبدٍ مِن عبيدِ اللّه كِذْبا إذا حَدّثَ و خِيانةً إذا ائْتُمنَ ثُمّ ائْتَمنَهُ على أمانةِ اللّه ِ كانَ حقّا علَى اللّه ِ عزّ و جلّ أنْ يَبْتَلِيَهُ فيها ، ثُمّ لا يُخْلِفَ علَيهِ و لا يَأجُرَهُ .
اگر كسى دروغى از بنده اى از بندگان خدا بشنود و خيانتى از او ببيند و با اين حال، او را بر امانت خدا، امين قرار دهد، سزاوار است كه خداوند عزّ و جلّ او را درباره اين امانت [كه به خائن سپرده ]گرفتار سازد و عوض و پاداشى هم [در برابر آن امانت از دست رفته] به وى ندهد.

[تنبيه الخواطر : 1 / 302 .]

 

امام باقر عليه السلام :

مَنِ ائْتَمنَ غيرَ مُؤتَمَنٍ فلا حُجّةَ له علَى اللّه ِ .
كسى كه غير امين را امين و معتمد شمارد، حجّتى بر خدا ندارد.

[الكافي : 5 / 299 / 3 .].

امام صادق عليه السلام :

ما اُبالي ائْتَمَنْتُ خائنا أو مُضَيّعا .
براى من فرقى نمى كند كه به خائن امانت بسپارم، يا به كسى كه از امانت مراقبت و نگهدارى نمى كند.

[الكافي : 5 / 301 / 4 .].

امام صادق عليه السلام :

ليسَ لَكَ أنْ تَتّهِمَ مَنِ ائْتَمنتَهُ ، و لا تأتَمِنِ الخائنَ و قد جَرَّبتَهُ .
نبايد به كسى كه امانت بدو سپرده اى بدگمان باشى، و به خيانت كارى هم كه او را آزموده اى، امانت مسپار.

[الكافي : 5 / 298 / 1 .]

تاوانى بر عهده امين نيست

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لا ضَمانَ على مُؤتَمَنٍ .
كسى كه امين قرار گيرد، تاوانى بر گردن او نيست.

[كنز العمّال : 46133.]

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لَيس علَى المُستَودَعِ غَيرِ المُغِلِّ ضَمانٌ ، و لا علَى المُستَعيرِ غَيرِ المُغِلِّ ضَمانٌ .
كسى كه وديعه اى به او سپرده مى شود چنانچه در آن خيانت نكند، تاوان به عهده اش نيست، و نيز كسى كه عاريه اى مى گيرد در صورتى كه در آن خيانت نكند، تاوانى به عهده اش نيست.

[كنز العمّال : 46136.]
 

امام صادق عليه السلام :

صاحِبُ الوَديعَةِ و البِضاعَةِ مُؤتَمَنانِ .
كسى كه وديعه اى را به او سپرده اند و كسى كه سرمايه اى را براى تجارت در اختيارش گذاشته اند امين هستند (ضمان و تاوان به عهده آنان نيست) .

[الكافي : 5/238/1.]
 

امام صادق عليه السلام :

كَلُّ ما كانَ مِن وَديعَةٍ و لَم تَكُن مَضمونَةً لا تَلزَمُ .
هر متاعى كه به رسم وديعه سپرده شود و مضمونه (مانند عاريه طلا و نقره) نباشد، تاوان ندارد.

[وسائل الشيعة : 13/228/4.].

امانت الهى

امام على عليه السلام ـ در سفارش به اصحابش ـ فرمود :

ثُمّ أداءُ الأمانةِ، فَقد خابَ مَن ليس مِن أهلِها، إنّها عُرِضتْ علَى السّماواتِ المَبْنِيّةِ و الأرَضينَ المَدْحُوّةِ و الجِبالِ ذاتِ الطُّولِ المَنْصوبةِ فلا أطولَ و لا أعرضَ و لا أعلى و لا أعظمَ مِنها ، و لو ِ امْتَنعَ شيءٌ بطُولٍ أو عَرضٍ أو قُوّةٍ أو عِزٍّ لامْتَنَعنَ ، و لكنْ أشْفَقْنَ مِن العُقوبةِ و عَقَلْنَ ما جَهِلَ مَن هُو أضعَفُ مِنهُنَّ ، و هُو الإنسانُ «إنّه كانَ ظَلُوما جَهُولاً»
ديگر، گزاردن امانت است و آن كه امانتگزار نيست زيانكار است، امانت به آسمانهاى افراشته و زمينهاى گسترده و كوههاى بلندِ بر پا داشته، عرضه شد و چيزى بلندتر، گسترده تر، فرازتر و بزرگتر از اين سه چيز نيست. پس اگر چيزى به خاطر بلندى يا گستردگى يا نيرومندى و يا صلابت، امانت را نمى پذيرفت آن سه بودند. ولى [تنها ]از عقوبت ترسيدند و چيزى را دانستند، كه ناتوانتر از آنها ندانست، و آن انسان است «و انسان هميشه ستمكار و نادان بوده است».

[نهج البلاغة : الخطبة 199 .]

امام على عليه السلام ـ در پاسخ به زنديقى كه از ايشان پرسيد: مى بينم كه خدا مى گويد: « ما عرضه كرديم امانت را ···» . اين امانت چيست و اين انسان كيست؟ و خداوند عزيز حكيم را اين صفت نشايد كه حقيقت را از بندگانش پوشيده دارد ـ فرمود:

 أمّا الأمانةُ الّتي ذَكَرتَها فهِي الأمانةُ الّتي لا تَجِبُ و لا تَجوزُ أنْ تكونَ إلاّ في الأنبياءِ و أوصيائهِم .
امانتى كه گفتى، امانتى است كه جز براى پيامبران و اوصياى آنان شايسته و بايسته نيست.

[الاحتجاج : 1 / 591 / 137 .]

امام على عليه السلام ـ در وصف فرشتگان ـ فرمود :

 جَعَلَهُمُ اللّه ُ فيما هُنالِكَ أهلَ الأمانَةِ على وَحيِهِ ، و حَمَّلَهُم إلَى المُرسَلينَ وَدائعَ أمرِهِ و نَهيِهِ.
خداوند آنان را در آنجا امانتداران وحى خويش قرار داد و سپرده هاى امر و نهى خود را به وسيله آنان براى پيامبران فرستاد.

[نهج البلاغة : الخطبة 91 .].

امام على عليه السلام ـ در وصف پيامبران ـ فرمود :

 مُتَحَمِّلي وَدائعِ رِسالاتِهِ ، قَرنا فقَرنا ، حتّى تَمَّت بِنَبيِّنا محمّدٍ صلى الله عليه و آله حُجَّتُهُ .
 پيام هاى خداوند را كه به آنان سپرده شده بود نسل به نسل به دوش كشيدند، تا آنكه با پيامبر ما محمّد صلى الله عليه و آله ، حجّت او تمام و كامل شد.

[نهج البلاغة : الخطبة 91.].

امام على عليه السلام :

فاللّه َ اللّه َ أيُّها النّاسُ ، فيما استَحفَظَكُم (أحفَظَكُم) مِن كِتابِهِ ، و استَودَعَكُم مِن حُقوقِهِ ؛ فإنّ اللّه َ سُبحانَهُ لَم يَخلُقكُم عَبَثا ، و لَم يَترُككُم سُدىً .
اى مردم! از خدا بترسيد و كتاب او را كه پاسدارى اش را از شما خواسته پاس داريد و حقوقش را كه نزد شما به وديعه سپرده محافظت كنيد؛ زيرا خداوند سبحان شما را بيهوده نيافريده و به حال خود [بدون وظيفه و تكليف ]رهايتان نكرده است.

[نهج البلاغة : الخطبة 86.]

امام على عليه السلام :

اللّهُمّ اجعَلْ نَفسي أوَّلَ كريمَةٍ تَنتَزِعُها مِن كرائمي ، و أوَّلَ وَديعَةٍ تَرتَجِعُها مَن وَدائعِ نِعَمِكَ عِندي !
خدايا! جان مرا نخستين شى ء ارزشمندى قرار ده كه از من مى گيرى و اولين وديعه اى از ودايع نعمت هايت قرار ده كه به من باز مى گردانى .

[نهج البلاغة : الخطبة 215.]

امام على عليه السلام :

ما استَودَعَ اللّه ُ امرأً عَقلاً إلاّ استَنقَذَهُ بهِ يَوما ما

خداوند به هيچ انسانى خِرَدى به وديعه نسپرد، مگر اينكه روزى او را به واسطه آن نجات داد!

[نهج البلاغة : الحكمة 407.].

عوالى اللآلى:در حديث آمده است:

في الحديثِ أنّ عليّا عليه السلام إذا حَضرَ وقتُ الصّلاةِ يَتَملْمَلُ و يَتَزلْزَلُ و يَتَلوَّنُ ، فَقِيلُ له : ما لَكَ يا أميرَ المؤمنينَ ؟ فيقولُ : جاءَ وقتُ الصّلاةِ ، وقتُ أمانةٍ عَرَضها اللّه ُ علَى السّماواتِ و الأرضِ فأبَيْنَ أنْ يَحْمِلْنَها و أشْفَقنَ مِنها .
هرگاه وقت نماز مى رسيد على عليه السلام بيتابى مى كرد و مى لرزيد و رنگ به رنگ مى شد. عرض مى شد: شما را چه شده است اى امير مؤمنان ؟ مى فرمود: وقت نماز رسيده است، وقت امانتى كه خداوند بر آسمانها و زمين عرضه كرد و آنها از پذيرفتن اين امانت سر باز زدند و از آن ترسيدند.

[عوالي اللآلي : 1 / 324 / 62 .].

---

منبع: میزان الحکمه، جلد ا

برای مشاهده روایات تصویری این موضوع به (مجموعه حدیث درباره امانتداری (+پوستر و پاورپوینت)) مراجعه کنید.