همنشین از نظر احادیث

همنشين

امام على عليه السلام :

جَليسُ الخَيرِ نِعمَةٌ ، جَليسُ الشَّرِّ نِقمَةٌ .

همنشين خوب ، نعمت است و همنشين بد ، مصيبت.

( غرر الحكم : ۴۷۱۹ - ۴۷۲۰ )

امام على عليه السلام :

جِماعُ الشَّرِّ في مُقارَنةِ قَرينِ السُّوءِ .
همه بديها در مجالست با همنشينِ بد است .

( غرر الحكم:۴۷۷۴ )

با كه همنشينى كنيم؟

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

قالُوا[ الحَوارِيّونَ لعيسى عليه السلام ]: يا رُوحَ اللّه ِ، فمَن نُجالِسُ إذا ؟ قالَ : مَن يُذَكِّرُكُمُ اللّه َ رُؤيَتُهُ ، و يَزيدُ في عِلْمِكُم منطِقُهُ ، و يُرَغِّبُكُم في الآخِرَةِ عَمَلُهُ .
حواريان عيسى عليه السلام عرض كردند: يا روح اللّه ! پس با چه كسى همنشين شويم؟ فرمود: با آن كه ديدارش شما را به ياد خدا اندازد و گفتارش بر دانش شما بيفزايد و كردارش شما را به آخرت ترغيب كند.

( تحف العقول : ۴۴ ، الأمالي للطوسي : ۱۵۷/۲۶۲ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

جـالِسِ الأبْرارَ ، فإنّكَ إنْ فَعَلتَ خَيرا حَمِدوكَ ، و إنْ أخْطَأتَ لَم يُعَنِّفوكَ .
با نيكوكاران بنشين؛ زيرا اگر كار خوبى انجام دهى ، تو را مى ستايند و اگر خطايى كنى ، سرزنشت نمى كنند.

( تنبيه الخواطر : ۲/۱۲۲ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

سائِلوا العُلَماءَ ، و خاطِبوا الحُكَماءَ ، و جالِسوا الفُقَراءَ .
از دانشمندان بپرسيد، با فرزانگان سخن بگوييد، و با تهيدستان بنشينيد.

( تحف العقول : ۴۱ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لا تَجْلِسوا إلاّ عندَ كُلِّ عالِمٍ يَدْعوكُم مِن خَمْسٍ إلى خَمسٍ : مِن الشَّكِّ إلى اليَقينِ ، و مِن الرِّياءِ إلى الإخْلاصِ ، و مِن الرَّغْبَةِ إلى الرَّهبَةِ ، و مِن الكِبْرِ إلى التّواضُعِ ، و مِن الغِشِّ إلى النّصيحَةِ .
تنها در محضر دانشمندانى نشينيد كه شما را از پنج چيز به پنج چيز فرا مى خوانند: از دو دلى به يقين، از ريا به اخلاص، از دنيا خواهى به دنيا گريزى، از تكبّر به فروتنى و از ناخالصى به خلوص.

( بحار الأنوار : ۷۴/۱۸۸/۱۸ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

يا بنَ مَسعودٍ ، فلْيَكُن جُلَساؤكَ الأبْرارَ و إخْوانُكَ الأتْقياءَ و الزُّهّادَ ، لأنَّ اللّه َ تعالى قالَ في كِتابِهِ : «الأخِلاّءُ يَومَئذٍ بَعضُهُم لبَعضٍ عَدُوٌّ إلاّ المُتَّقينَ» (زخرف،67).
اى پسر مسعود! بايد كه همنشينان تو نيكان باشند و برادرانت پرهيزگاران و پارسايان؛ زيرا خداوند متعال در كتاب خود فرمود : «در آن روز، دوستان، دشمن يكديگر باشند، مگر پرهيزگاران».

( مكارم الأخلاق : ۲/۳۴۸/۲۶۶۰ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

تَمَسْكَنوا و أحِبُّوا المَساكِينَ، و جالِسُوهُم و أعِينوهُم ، تَجافَوا صُحْبَةَ الأغْنياءِ و ارْحَموهُم و عِفّوا عن أمْوالِهِم .
مسكين وار باشيد و مسكينان را دوست بداريد و با آنان بنشينيد و كمكشان كنيد. از همنشينى با توانگران دورى ورزيد و بر آنان رحم و دلسوزى كنيد و از اموالشان چشم برگيريد.

( تنبيه الخواطر : ۲/۱۲۰ )

امام على عليه السلام :

جالِسِ الحُلَماءَ تَزْدَدْ حِلْما .
با بردباران بنشين تا بردبارى ات افزون شود.

( غرر الحكم : ۴۷۲۲ )

امام على عليه السلام :

جالِسِ العُلَماءَ تَسعَدْ .
با دانشمندان بنشين تا خوشبخت شوى.

( غرر الحكم : ۴۷۱۷ )

امام على عليه السلام :

جالِسِ العُلَماءَ يَزدَدْ علمُكَ ، و يَحسُنْ أدبُكَ ، و تَزكُ نَفْسُكَ .
با دانشمندان بنشين تا بر دانشت افزوده گردد، اَدَبت نيكو شود و تزكيه نفس يابى.

( غرر الحكم : ۴۷۸۶ )

امام على عليه السلام :

جالِسِ الحُكَماءَ يَكمُلْ عَقلُكَ ، و تَشرُفْ نفسُكَ ، و يَنْتَفِ عنكَ جَهلُكَ .
با فرزانگان همنشينى كن تا خردت كمال يابد و شرافت نفس يابى و نادانى از تو رخت بربندد.

( غرر الحكم : ۴۷۸۷ )

امام على عليه السلام :

مجالَسةُ الحُكَماءِ حياةُ العُقولِ ، و شِفاءُ النُّفوسِ .
همنشينى با فرزانگان، زندگى بخش خردها و شفابخش جانهاست .

( غرر الحكم : ۹۸۷۵ )

امام على عليه السلام :

جالِسِ الفُقَراءَ تَزْدَدْ شُكْرا .

با تهيدستان بنشين تا شكرگزارى ات [از خدا ]زياد شود.

( غرر الحكم : ۴۷۲۳ )

امام على عليه السلام :

أيّها النّاسُ ، طُوبى لِمَن ··· جالَسَ أهلَ الفِقْهِ و الرّحمةِ ، و خالَطَ أهلَ الذُّلِّ و المَسكَنةِ .
اى مردم! خوشا آن كه ··· با مردمان دانا و مهربان نشست و با فرو دستانِ بينوا درآميخت!

( تفسير القمّي : ۲/۷۰ )

امام على عليه السلام :

جالِسْ أهلَ الوَرَعِ و الحِكمةِ ، و أكْثِرْ مُناقشَتَهُم ، فإنّكَ إنْ كُنتَ جاهِلاً عَلَّموكَ ، و إنْ كنتَ عالِما ازْدَدْتَ عِلما .
با پاكدامنان و فرزانگان بنشين و با آنان زياد بحث و گفتگو كن؛ زيرا اگر نادان باشى، تو را علم مى آموزند و اگر دانا باشى، بر دانشت افزوده مى شود.

( غرر الحكم : ۴۷۸۳ )

امام زين العابدين عليه السلام :

مَجالِسُ الصّالِحينَ داعِيَةٌ إلى الصَّلاحِ .
مجالس پاكان، فراخوانِ به سوى پاكى است.

( بحار الأنوار : ۷۸/۱۴۱/ ۳۵ )

امام زين العابدين عليه السلام ـ در مناجات با خدا ـ گفت:

أوْ لَعلَّكَ فَقَدْتَني مِن مجالسِ العُلماءِ فخَذَلْتَني ، أو لَعلّكَ رأيْتَني في الغافِلينَ فمِن رحمَتِكَ آيَسْتَني، أو لَعلّكَ رأيتَني آلِفَ مَجالِسِ البَطّالينَ فبَيْني و بَيْنَهُم خَلَّيْتَني .
 يا شايد در محفل دانشمندانم نديدى، كه مرا فرو گذاشتى، يا شايد مرا در ميان بى خبران ديدى، كه از رحمتت نوميدم گردانيدى، يا شايد مرا همدم محافل هرزگان يافتى، كه با آنان تنهايم گذاشتى.

( الإقبال : ۱/۱۶۴ )

لقمان عليه السلام :

يا بُنيَّ ، جالِسِ العُلَماءَ و زاحِمْهُم برُكْبَتَيْكَ ، فإنّ اللّه َ عزّ و جلّ يُحْيي القُلوبَ بنُورِ الحِكمَةِ كما يُحْيي الأرضَ بِوابِلِ السّماءِ .
فرزندم! با دانشمندان نشست و برخاست كن و زانو به زانوى آنها بنشين؛ چه ، خداوند عزّ و جلّ دلها را با نور حكمت زنده مى گرداند همچنان كه زمين را با بارش آسمان زندگى مى بخشد.

( بحار الأنوار : ۱/۲۰۴/۲۲ )

لقمان عليه السلام :

يا بُنيَّ ، إذا أتَيتَ ناديَ قَومٍ فارْمِهِم بسَهمِ السّلامِ، ثُمَّ اجلِسْ في ناحِيَتِهِم فلا تَنْطِقْ حتّى تَراهُم قد نَطَقوا ، فإنْ رأيتَهُم قد نَطَقوا في ذِكرِ اللّه ِ فأجْرِ سَهمَكَ مَعهُم ، و إلاّ فَتَحوَّلْ مِن عِندِهِم إلى غَيرِهِم .
فرزندم! هرگاه به انجمنى درآمدى، با تيرِ سلام شكارشان كن و آن گاه كنارشان بنشين و سخن مگوى، تا آنها زبان به سخن گشايند. اگر ديدى از خدا سخن به ميان آوردند، با آنان همسخن شو و گرنه، از ميان آنان به ميان جمعى ديگر برو.

( تنبيه الخواطر : ۱/۳۱ )

بحار الأنوار :

مِمّا كَلَّم اللّه ُ تعالى به موسى عليه السلام ـ : يا موسى ، أطِبِ الكَلامَ لأهْلِ التَّركِ للذُّنوبِ ، و كُنْ لَهُم جَلِيسا، و اتَّخِذْهُم لغَيْبِكَ إخْوانا،حديث و جِدَّ مَعهُم يَجِدّونَ مَعكَ .
از سخنان خداوند متعال به موسى عليه السلام [اين است كه] : اى موسى! با آنان كه گرد گناه نمى گردند، نيكو و پاكيزه سخن بگوى و همنشين آنان باش و ايشان را براى غيبحديث ] اين است كه[ خود گير و با آنان تمام تلاش و كوشش خود را در راه اطاعت به كار بند تا آنان نيز چنين كنند .

( بحار الأنوار : ۷۷/۳۶/۷ )

حقّ همنشين

امام زين العابدين عليه السلام :

أَمّا حقُّ جَليسِكَ : فأنْ تُلِينَ لَهُ جانِبَكَ ، و تُنْصِفَهُ في مُجازاة اللّفظِ ، و لا تَقومَ مِن مَجلِسِكَ إلاّ بإذْنِهِ . و مَن يَجلِسُ إلَيكَ يَجوزُ لَهُ القِيامُ عَنكَ بغَيرِ إذْنِكَ ، و تَنسى زَلاّتِهِ ، و تَحْفَظُ خَيْراتِهِ، و لا تُسْمِعُهُ إلاّ خَيرا .
حقّ همنشين تو آن است كه: با او نرمخو و مهربان باشى، در هنگام گفتگو با او به انصاف رفتار كنى، جز با اجازه او از جاى خود بلند نشوى، اگر در كنار تو نشست بتواند بدون اجازه تو برخيزد و برود، لغزشهايش را فراموش كنى، خوبيهايش را به ياد داشته باشى و جز خير و خوبى به او نگويى.

( الخصال : ۵۶۹/۱ )

همنشينان نا شايسته

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

ثلاثةٌ مُجالَسَتُهُم تُميتُ القَلبَ : مُجالَسَةُ الأنْذالِ ، و الحَديثُ مَع النّساءِ ، و مُجالَسَةُ الأغْنياءِ .
همنشينى با سه كس دل را مى ميراند: همنشينى با فرومايگان، گفتگو با زنان، و نشستن با توانگران.

( الخصال : ۸۷/۲۰ )

تنبيه الخواطر :پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود :

إيّاكُم و مُجَالَسةَ المَوتى ! قيلَ : يا رسولَ اللّه ِ ، مَنِ المَوتى ؟ قال : كُلُّ غَنيٍّ أطْغاهُ غِناهُ .
 از همنشينى با مردگان بپرهيزيد! عرض شد: يا رسول اللّه ! مردگان كيستند؟ فرمود: هر توانگرى كه توانگرى اش او را سرمست كرده باشد.

( تنبيه الخواطر : ۲/۳۲ )

بحار الأنوار :

في مناهي النّبيّ صلى الله عليه و آله ـ : أنَّه نَهى عنِ المُحادَثَةِ الّتي تَدْعو إلى غَيرِ اللّه ِ عزّ و جلّ .
در مناهى پيامبر صلى الله عليه و آله آمده كه آن حضرت، از گفت و گويى كه به غير خداوند عزّ و جلّ فرا مى خواند، نهى فرمود.

(بحار الأنوار : ۷۴/۱۹۴/۱۹ )

امام على عليه السلام :

مُجالَسَةُ أهلِ الهَوى مَنْساةٌ للإيمانِ ، و مَحْضَرَةٌ للشَّيطانِ .
همنشينى با هوسرانان باعث از ياد رفتن ايمان و حاضر شدن شيطان است.

( نهج البلاغة : الخطبة ۸۶ )

امام على عليه السلام :

لَيس مَن جالَسَ الجاهِلَ بِذي مَعْقولٍ، مَن جالَسَ الجاهِلَ فلْيَستَعِدَّ لقِيلٍ و قالٍ .

كسى كه با نادان بنشيند، خردمند نيست. كسى كه با نادان بنشيند بايد خود را آماده قيل و قال ]مردم] كند.

( بحار الأنوار: ۷۷/۲۸۵/۱ )

امام على عليه السلام :

لا يأمَن مُجالِسو الأشْرارِ غَوائلَ البَلاءِ .
آنان كه با بَدان همنشينى مى كنند، از گزندهاى بلا و گرفتارى در امان نيستند.

( غرر الحكم : ۱۰۸۲۳ )

امام على عليه السلام :

جانِبوا الأشْرارَ ، و جالِسوا الأخْيارَ .
از بدان دورى گزينيد و با نيكان مجالست كنيد.

( غرر الحكم : ۴۷۴۶ )

امام على عليه السلام :

خُلطَةُ أبْناءِ الدُّنيا تَشينُ الدِّينَ ، و تُضعِفُ اليَقينَ .
رفت و آمد با دنيا پرستان، به دين [انسان ]لطمه مى زند و يقين را سست مى گرداند .

( غرر الحكم : ۵۰۷۲  )

امام صادق علیه السلام:

لا تَصْحَبوا أهلَ البِدَعِ و لا تُجالِسوهـم فتَصيروا عِنـد النّاسِ كواحِـدٍ مِنهُم .
با بدعت گذاران رفاقت و همنشينى نكنيد كه در نظر مردم ، شما هم مانند يكى از آنها خواهيد بود.

( الكافي : ۲/۳۷۵/۳ )

امام صادق عليه السلام :

إيّاكُم و مُجَالَسةَ المُلوكِ و أبناءِ الدُّنيا ، ففي ذلكَ ذَهابُ دِينِكُم و يُعقِبُكُم نِفاقا ، و ذلكَ داءٌ دَوِيٌّ لا شِفاءَ لَهُ ، و يُورِثُ قَساوَةَ القَلبِ ، و يَسْلُبُكُم الخُشوعَ ، و علَيكُم بالأشْكالِ مِن النّاسِ و الأوْساطِ مِن النّاسِ فعِندَهُم تَجِدونَ مَعادِنَ الجَوهرِ .
از همنشينى با شهرياران و دنيا پرستان بپرهيزيد كه اين كار دين شما را مى برد و نفاق و دورويى مى آورد و اين دردى سخت و بى درمان است، نيز سنگدلى به بار مى آورد و فروتنى را مى زدايد، با مردمان همتاى خود و افراد متوسط [جامعه] همنشينى كنيد كه كانهاى جواهر را در ميان آنها مى يابيد.

( الاُصول الستّة عشر: ۵۷ )

منبع: میزان الحکمه، ج دوم.

 برای مشاهده گزیده ای از احادیث و روایات با موضوع  همنشین و دوست در قاب تصویری به (مجموعه حدیث تصویری همنشین) مراجعه کنید.