اسرار و معارف حج در روایات: حج، یادآور مرگ و رستاخیز

قال الإمام الصادق (ع) في حديث مصباح الشريعة
«وَ اعْلَمْ بِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَی لَمْ یَفْتَرِضِ الْحَجَّ وَ لَمْ یَخُصَّهُ مِنْ جَمِیعِ الطَّاعَاتِ بِالْإِضَافَهِ إِلَی نَفْسِهِ بِقَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا وَ لَا شَرَعَ نَبِیُّهُ ص سُنَّهً فِی خِلَالِ الْمَنَاسِکِ عَلَی تَرْتِیبِ مَا شَرَعَهُ إِلَّا لِلِاسْتِعْدَادِ وَ الْإِشَارَهِ إِلَی الْمَوْتِ وَ الْقَبْرِ وَ الْبَعْثِ وَ الْقِیَامَهِ بِمُشَاهَدَهِ مَنَاسِکِ الْحَجِّ مِنْ أَوَّلِهَا إِلَی آخِرِهَا لِأُولِی الْأَلْبَابِ وَ أُولِی النُّهَی.»
امام صادق علیه السلام در حدیث مصباح الشریعه فرمود: «بدان که خداوند حج را واجب کرد و از میان تمام عبادات، فقط آن را به خود نسبت داد به قولش که فرمود: برای خدا بر مردم است که حج خانه او را بجا آورند کسانی که استطاعت دارند ودرمیان سنت پیامبرش عملی مانند ترتیب مناسک حج وجود ندارد که انسان را برای مرگ آماده می سازد به گونه ای که صاحبان عقل و درایت با دیدن مناسکش از ابتدا تا انتها، اشارات به مرگ و قبر و زنده شدن و روز قیامت را می بینند.(۱)

الْقُطْبُ الرَّاوَنْدِیُّ فِی لُبِّ اللُّبَابِ:، رُوِیَ
«أَنَّ أَحْوَالَ الْحَجِّ کَأَحْوَالِ الْمَوْتِ فَکَمَا یَکْتُبُ الْإِنْسَانُ وَصِیَّتَهُ عِنْدَ الْمَوْتِ کَذَلِکَ عِنْدَ الْحَجِّ وَ کَمَا یَرْکَبُ عَلَی رَاحِلَتِهِ یُحْمَلُ عَلَی الْجَنَازَهِ وَ کُلُّ امْرِئٍ یَوْماً سَیَرْکَبُ کَارِهاً عَلَی النَّعْشِ أَعْنَاقَ الْعِدَی وَ الْأَقَارِبِ وَ إِذَا دَخَلَ الْبَادِیَهَ فَکَأَنَّمَا أُدْخِلَ قَبْرَهُ وَ الِاغْتِسَالُ لِلْإِحْرَامِ کَغُسْلِ الْمَیِّتِ وَ لُبْسُ ثِیَابِ الْإِحْرَامِ کَالْکَفَنِ وَ إِذَا خَرَجَ مِنَ الْمِیقَاتِ فَکَأَنَّهُ نُشِرَ مِنْ قَبْرِهِ وَ التَّلْبِیَهُ إِجَابَهُ الدُّعَاءِ وَ یُرَی أَشْعَثَ أَغْبَرَ فَکَأَنَّهُ خَرَجَ مِنْ قَبْرِهِ وَ کُلَّمَا سَلَکَ عَقَبَهً یَذْکُرُ عَقَبَاتِ یَوْمِ الْقِیَامَهِ لَعَلَّهُ یُکْفَاهَا.»
قطب راوندی در کتاب لب اللباب می نویسد از معصومین روایت شده است که احوال حج همانند احوال مرگ است. همانگونه که هنگام مرگ وصیت نامه می نویسد هنگام حج نیز، و همانگونه که بر مرکب سوار می شود بر تابوت و دوش مردم سوار می گردد. سرانجام هر انسانی روزی تابوتش بر دوش دوستان وخویشانش حمل می گردد. هنگامی که به بادیه و دیاری می رسد تو گویی در قبرش داخل شده و چون غسل احرام کند مانند غسل میت است و پوشیدن لباس احرام بمانند پوشیدن کفن و بیرون آمدن از میقات شبیه بر خاستن از قبر است که تلبیه گویان با سر و روی غبار آلوده اجابت می کند دعوت خدا را و از قبر برمی خیزد. هر عقبه و گردنه ای که پشت سر می گذارد به یاد عقبه های قیامت می افتد که همانند این عقبه هاست.(۲)