جایگاه قدس در اسلام

یکی از مهم ترین حوادث زندگی معنوی پیامبر اکرم(ص) معراج آن حضرت است که خداوند آغاز آن را از بیت المقدس قرار می دهد. قرآن با صراحت تمام می فرماید: «پاک و منزّه است خدایی که بنده اش را در یک شب از مسجدالحرام به مسجدالاقصی که گرداگردش را پربرکت ساخته ایم برد تا برخی از آیات خود را به او نشان دهیم؛ چرا که او شنوا و بیناست.» یکی از علل قیام مردم مسلمان ایران علیه شاه، حمایت او از اسرائیل غاصب بود که علما و مراجع عظام در مقابل رژیم غاصب صهیونیستی عکس العمل شدیدی نشان دادند از جمله می توان به فتوای آیات عظام همچون سیدمحسن حکیم، سیدمحمد هادی میلانی، سیدابوالقاسم خوئی اشاره کرد، ولی امام خمینی(ره) بیش از همه عکس العمل نشان داد.

حدود پنج هزار سال پیش جمعی از کنعانیان جزیره العرب به سرزمین فلسطین هجرت و در آنجا شهری بنا کردند با نام «یبوس» که بعدها به نام «اور سالم» یعنی صلح و دوستی تغییر نام یافت. اورسالم همان اورشلیم در زبان عبری است که امروز «شهر قدس» نامیده می شود.

این شهر تا کنون هفده بار مورد حمله قرار گرفته و محاصره و بارها با خاک یکسان شده است. این شهر برای پانزده قرن در اختیار «یبوسیان» یا همان کنعانیان، چهار قرن در سلطه بنی اسرائیل، چند قرن در سلطه ایرانیان، دو قرن دراختیار یونانیان و چهار قرن تحت سلطه رومیان بوده است.

پس بنی اسرائیل فقط چهار قرن بر بیت المقدس تسلط داشته اند و عهدنامه مسلمین نشان می دهد که یهودیان در آن دوران به عنوان اتباع و ساکنان رسمی اورشلیم شناخته نمی شدند و از آنان نامی به میان نیامده بود.[1]

پس از فتح مسالمت آمیز اورشلیم به دست مسلمانان، نام آن به بیت المقدس تغییر یافت. از آن پس از سال پانزده ه.ق تا سال 1337 ق مطابق 1917 م جز در مدت یک قرن، همواره بیت المقدس جزو سرزمین های مسلمین بوده است.

آثار و بناهای ادیان مختلف در این شهر دیده می شود. طبق برخی از روایات این شهر توسط حضرت سلیمان بن داود ساخته شده است.

حضرت صادق(ع) از حضرت رسول (ص) نقل کرده است که فرمود: ای علی! کسی که قبور شما اهل بیت(ع) را تعمیر کند، گویا سلیمان بن داود را بر بنای بیت المقدس کمک کرده است.»[2]

و جمعی از پیامبران از جمله حضرت یعقوب در بیت المقدس دفن شده اند. حضرت باقر در این زمینه می فرماید: « هنگامی که (حضرت) یعقوب(ع) از دنیا رفت، یوسف(ع) او را در تابوتی به سمت شام حمل و در بیت المقدس دفن کرد.»[3]

شهر بیت المقدس در فرهنگ اسلامی همیشه از جایگاه ویژه ای برخوردار و در کنار بزرگ ترین و مقدس ترین مراکز مذهبی یعنی مکه و مدینه مطرح بوده و گاه به صورت مستقل مورد توجه قرار گرفته است؛ از جمله:

در آغاز به مسلمانان دستور داده شد که به سمت بیت المقدس نماز بخوانند. مفسران این مدت را بین هفت تا هفده ماه ذکر کرده اند، ولی از روایات 17 ماه استفاده می شود. از جمله روایت ذیل: از حضرت امام صادق(ع)) از پدرش نقل کرده است که: رسول خدا (ص) هفده ماه به سوی بیت المقدس نماز خواند، سپس به سوی کعبه رو کرد در حالی که نماز عصر می خواند.»[4]

علی بن ابراهیم از حضرت صادق(ع) نقل کرده است: که قبله به سمت کعبه تغییر یافت بعد از آنکه پیامبر اکرم(ص) (و نیز مسلمانان) سیزده سال (در مکه) به سمت بیت المقدس نماز خواند و بعد از مهاجرت به مدینه (نیز) هفده ماه به سوی بیت المقدس نماز خواند، آنگاه خداوند او را به سمت کعبه برگرداند.»[5] در نتیجه پیامبر اکرم(ص) سیزده سال در مکه و هفده ماه در مدینه به صورت رسمی به سوی بیت المقدس نماز خوانده است.

یکی از مهم ترین حوادث زندگی معنوی پیامبر اکرم(ص) معراج آن حضرت است که خداوند آغاز آن را از بیت المقدس قرار می دهد. قرآن با صراحت تمام می فرماید: «سُبحانَ الَّذی أَسری بِعَبدِهِ لَیلاً مِنَ الْمَسجِدِ الحَرامِ إِلَی الْمَسجِدِ الْأَقصَی الَّذی بارَکنا حَولَهُ لِنرِیهُ من آیاتنا إِنَّهُ هُوَ السَّمیعُ الْبَصیرُ؛[6] پاک و منزّه است خدایی که بنده اش را در یک شب از مسجدالحرام به مسجدالاقصی  که گرداگردش را پربرکت ساخته ایم  برد تا برخی از آیات خود را به او نشان دهیم؛ چرا که او شنوا و بیناست.»

«مشهور و معروف در میان دانشمندان اسلام این است که پیامبر (ص) به هنگامی که در مکه بود در یک شب از مسجدالحرام به مسجدالاقصی در بیت المقدس به قدرت پروردگار آمد و از آنجا به آسمان ها صعود کرد و آثار عظمت خدا را در پهنه آسمان مشاهده نمود و همان شب به مکه بازگشت و نیز مشهور و معروف آن است که این سیر زمینی و آسمانی را با جسم و روح توأما انجام داد.»[7]

پیامبر(ص) فرمود: «... زنی با دست و ساعد برهنه و غرق در زیورهای دنیوی به استقبالم آمد و گفت ای محمد! به من نگاه کن تا با تو سخن گویم، به او نیز توجهی نکردم و هم چنان پیش می رفتم که ناگهان آوازی شنیدم و از شنیدنش ناراحت شدم، از آن نیز گذشتم، اینجا بود که جبرائیل مرا پایین آورد و گفت ای محمد! نماز بخوان، من مشغول نماز شدم، سپس گفت هیچ می دانی کجاست که نماز می خوانی؟ گفتم نه، گفت: طور سیناست، همان جاست که خداوند با موسی(ع) تکلم کرد، تکلمی مخصوص، آن گاه سوار شدم، خدا می داند که چقدر رفتیم که به من گفت پیاده شو و نماز بگزار. من پایین آمده نماز گزاردم، گفت: هیچ می دانی کجا نماز خواندی؟ گفتم نه، گفت این بیت اللحم بود، و بیت اللحم ناحیه ای است از زمین بیت المقدس که عیسی بن مریم در آنجا متولد شد.

آن گاه سوار شده به راه افتادیم تا به بیت المقدس رسیدیم، پس براق را به حلقه ای که قبلاً انبیاء مرکب خود را به آن می بستند بسته وارد شدم در حالی که جبرئیل همراه و در کنارم بود، در آنجا به ابراهیم خلیل و موسی و عیسی در میان عده ای از انبیا که خدا می داند چقدر بودند برخورد نمودم که همگی به خاطر من اجتماع کرده بودند و مهیای نماز بودند و من شکی نداشتم در اینکه به زودی جبرئیل جلو می ایستد و بر همه ما امامت می کند، ولی وقتی صف نماز مرتب شد، جبرئیل بازوی مرا گرفت و جلو برد و بر آنان امامت نمودم و البته غرور و عجبی نیست.

آنگاه خازنی نزدم آمد در حالی که سه ظرف همراه داشت یکی شیر و دیگری آب و سومی شراب و شنیدم که می گفت اگر آب را بگیرد هم خودش و هم امتش غرق می شوند و اگر شراب را بگیرد هم خودش و هم امتش گمراه می گردند و اگر شیر را بگیرد خود هدایت شده و امتش نیز هدایت می شوند.

آنگاه فرمود من شیر را گرفتم و از آن آشامیدم، جبرئیل گفت هدایت شدی و امتت نیز هدایت شدند، آنگاه از من پرسید در مسیرت چه دیدی؟ گفتم صدای هاتفی را شنیدم که از طرف راستم مرا صدا زد. پرسید آیا تو هم جوابش را دادی؟ گفتم نه و هیچ توجهی به آن نکردم گفت او مبلغ یهود بود اگر پاسخش گفته بودی امتت بعد از خودت به یهودی گری می گرائیدند، سپس پرسید دیگر چه دیدی؟ گفتم هاتفی از طرف چپم صدایم زد، پرسید آیا تو هم جوابش گفتی؟ گفتم نه و توجهی هم نکردم، گفت او داعی مسیحیت بود اگر جوابش می دادی امتت بعد از تو مسیحی می شدند.»[8]

در روایات فضائل فراونی برای بیت المقدس ذکر شده اند، از جمله:

امام علی(ع) فرمود: چهار محل از قصرهای بهشتی است: مسجدالحرام، مسجد رسول خدا(ص) (در مدینه) مسجد بیت المقدس و مسجد کوفه.»[9]

حضرت امام باقر(ع) فرمود: در چهار مسجد، مسجد الحرام، مسجدالنبی و مسجد بیت المقدس و مسجد کوفه ای ابوحمزه نماز واجب برابر با یک حج و نماز نافله برابر با یک عمره است.»[10]

از رسول خدا(ص) نقل شده است که فرمود: یک نماز در مسجدالحرام برابر با صد هزار نماز و نماز در مسجد مدینه برابر با ده هزار نماز است و نماز در بیت المقدس برابر با هزار نماز است.»[11]

رسول خدا(ص) فرمود: ای فاطمه! هنگامی که در شب معراج به آسمان سیر داده شدم دیدم روی صخره بیت المقدس نوشته شده بود خدایی جز خدای یگانه نیست و محمد(ص) فرستاده اوست، من او را با وزیرش تأیید و یاری می نمایم. به جبرئیل گفتم وزیر من کیست؟ فرمودعلی بن ابی طالب.»[12]

از امام حسین(ع) از ارواح مؤمنین پرسیده شد کجا تجمع می کنند؟ فرمود: زیر صخره بیت المقدس در شب های جمعه که عرش پایینی خداست تجمع می کنند.»[13]

یکی از علل قیام مردم مسلمان ایران علیه شاه، حمایت او از اسرائیل غاصب بود که علما و مراجع عظام در مقابل رژیم غاصب صهیونیستی عکس العمل شدیدی نشان دادند از جمله می توان به فتوای آیات عظام همچون سیدمحسن حکیم، سیدمحمد هادی میلانی، سیدابوالقاسم خوئی اشاره کرد، ولی امام خمینی(ره) بیش از همه عکس العمل نشان داد.

امام در سخنرانی عصر عاشورای1342ه.ش به شاه و اسرائیل حمله کرد و در 1343ه.ش تمام گرفتاری های ملت ایران را ناشی از اسرائیل دانست و در سال 1347ه.ش جواز صرف بخشی از حقوق شرعیه را برای تسلیح و مجهز ساختن مجاهدان فلسطین صادر کرد، امام در اقدامی دیگر در سال 1352ه.ش از کشورهای درگیر با اسرائیل خواست در نبرد با اسرائیل پایدار و استوار بمانند. گفتار فتحی شقاقی در همین راستا قابل تعبیر است: «خطرناک ترین قضیه قرن (یعنی فلسطین) در صدر اهتمامات ابرمرد قرن (امام خمینی) قرار داشت.»[14]

بعد از انقلاب امام خمینی بر مواضع خود تأکید بیشتری کرد. از نگاه امام رژیم صهیونیستی تبهکار، دولت غاصب، جرثومه فساد و غده سرطانی به شمار می رفت، از این رو کمتر از یک هفته از پیروزی انقلاب نگذشته بود که امام در دیدار با رهبران بلند پایه فلسطینی با شعار «امروز ایران فردا فلسطین» اولویت سیاست خارجی خویش را مشخص کرد و اصرار ورزید که که طرح شناسایی اسرائیل فاجعه، مخالفت با آن فریضه و واجب است و به صراحت فرمود: «اسرائیل از صفحه روزگار باید محو شود.»[15]

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1358 امام خمینی (ره) به گفته های قبلی اکتفا نکرد بلکه در طی بیانیه ای رسمی روز آخرین جمعه ماه مبارک رمضان را به عنوان روز جهانی قدس اعلام کرد و طی آن از مسلمین جهان خواست در مراسمی همبستگی بین المللی مسلمانان را در حمایت از حقوق قانونی مردم مسلمان اعلام کنند.[16]

مقام معظم رهبری می فرماید : «تحقیقاً امروز در زندگی مسلمین و در آفاق اسلامی هیچ مسئله ای به اهمیت فلسطین نیست... فقط غصب خانه مسلمین نیست، بلکه قضیه بالاتر از این است. مسئله این است که دشمنان جهان اسلام، بخشی از خانه مسلمین را برای حمله به صفوف مسلمین و برای مبارزه با خواسته ها وحرکات آنها، سنگر قرار داده اند.»[17]

[1] ر.ک: ریشه بحران در خاورمیانه، حمید احمدی، ص 7-12.

[2] ملاذالا خیار فی فهم تهذیب الاخبار، محمدباقر مجلسی، کتابخانه آیت الله مرعشی، اول، 1406ریال، ج9، ص 54.

[3] قصص الانبیاء، وسایل الشیعه، حر عاملی، ج3، ص146.

[4] قرب الاسناد، عبدالله حمیری، مؤسسه آل البیت(ع)، قم، اول، 1413 ق، ص143.

[5] بحارالانوار، محمدباقر مجلسی، بیروت، داراحیاءالتراث العربی، دوم، 1403ق، ج19، ص 196.

[6] اسراء، 1.

[7] تفسیر نمونه، ناصر مکارم ناصری شیرازی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، هفتم، 1370، ج12، ص11.

[8] ترجمه المیزان، علامه طباطبایی, ج13, ص9.

[9] هدایة الامة، حر عاملی، آستانه الرضویه المقدسه، مشهد، اول، 1414ق، ج2، ص202.

[10] وسائل الشیعه، حرعاملی، مؤسسه آل البیت(ع)، قم، اول، 1409ق، ج5، ص 289.

[11] مستدرک الوسائل، حسین نوری، مؤسسه آل البیت (ع)، قم، اول، 1408ق، ج3، ص 431.

[12] تفسیر القمی، علی بن ابرهیم قمی، دارالکتاب، قم، اول، 1404ق، ج2، ص 336.

[13] تحف العقول، ابن شعبه حرانی، جامعه مدرسین، قم، اول، 1404 ق، ص243.

[14] ر.ک: سیاست خارجی ایران در دوران پهلوی، عبدالرضا هوشنگ مهدوی، صص385-453.

[15] ر.ک: صحیفه نور، امام خمینی، ج6، ص116؛

[16] صحیفه امام خمینی، نشر آثار امام، ج9، ص267.

[17] ماهنامه کوثر، ش45، ص34.