نماز جماعت در احادیث

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

 مَن صَلَّى الخَمسَ في جَماعَةٍ فَظُنُّوا بهِ خَيرا
هر كه نمازهاى پنج گانه را با جماعت بخواند ، به او گمان نيك بريد .

( الكافي : ۳/۳۷۱/۳ )

امام على عليه السلام :

لَيَحضُرُنَّ مَعَنا صلاتَنا جَماعَةً، أو لَيَتَحَوَّلُنَّ عنّا و لا يُجاوِرُونا و لا نُجاوِرُهُم .
 يا در نماز جماعتِ ما حاضر مى شوند، يا از ما دور شوند و در مجاورت هم نباشيم .

( تنبيه الخواطر : ۲/۸۷ )

امام باقر عليه السلام :

إنَّ الجُهَنِيَّ أتَى النبيَّ صلى الله عليه و آله فقالَ : يا رسولَ اللّه ِ ، إنّي أكُونُ في البادِيَةِ و مَعي أهلِي و وُلدِي و غِلْمَتِي، فَاُؤَذِّنُ و اُقِيمُ و اُصَلِّي بهِم أ فَجَماعَةٌ نحنُ ؟ فقالَ : نَعَم
فقالَ : يا رسولَ اللّه ِ ، إنَّ الغِلْمَةَ يَتبَعُونَ قَطرَ السَّحابِ فَأبقى أنا و أهلي و وُلدي، فَاُؤَذِّنُ و اُقِيمُ و اُصَلِّي بهِم أ فجَماعَةٌ نحنُ ؟ فقالَ : نَعَم . فقالَ : يا رسولَ اللّه ِ ، فإنَّ وُلدِي يَتَفَرَّقُونَ في الماشِيَةِ فَأبقى أنا و أهلِي، فَاُؤَذِّنُ و اُقِيمُ و اُصَلِّي بهِم أ فجَماعَةٌ نحنُ ؟ فقالَ : نَعَم . فقالَ : يا رسولَ اللّه ِ ، إنَّ المَرأةَ تَذهَبُ في مَصلَحَتِها فَأبقى أنا وَحدِي، فَاُؤَذِّنُ و اُقِيمُ أ فجَماعَةٌ أنا؟ فقالَ : نَعَم ،المُؤمِنُ وَحدَهُ جَماعَةٌ .
جُهَنى خدمت پيامبر صلى الله عليه و آله رسيد و عرض كرد : اى رسول خدا! من در صحرا با زن و فرزندان و غلامانم به سر مى برم و [موقع نماز] اذان مى گويم و مى ايستم و با آنها نماز مى گزارم ، آيا نماز ما جماعت است؟ فرمود : آرى . عرض كرد : اى رسول خدا! [گاهى اوقات ]غلامانم در پى آوردن آب مى روند و من مى مانم و زن و فرزندانم . پس [موقع نماز ]اذان مى گويم و مى ايستم و با آنها نماز مى گزارم ، آيا نماز ما جماعت به حساب مى آيد؟ فرمود : آرى . جُهَنى عرض كرد : اى رسول خدا! [گاهى اوقات] فرزندانم در پى احشام مى روند و من و همسرم تنها مى مانيم . پس [وقت نماز] اذان مى گويم و مى ايستم و با او نماز مى خوانم، آيا جماعت حساب مى شود؟ فرمود : آرى . عرض كرد : اى رسول خدا صلى الله عليه و آله گاهى زن نيزدنبال كارهايش مى رود و من تنها مى مانم و اذان مى گويم و مى ايستم و نماز مى خوانم، آيا نماز من تنها جماعت است؟ حضرت فرمود : آرى ، مؤمن به تنهايى نيز جماعت است .

( تهذيب الأحكام : ۳/۲۶۵/۷۴۹ )

امام صادق عليه السلام :

الصَّلاةُ في جَماعَةٍ تَفضُلُ على كُلِّ صلاةِ الفَردِ بأربَعةٍ و عِشرينَ دَرَجةً ؛ تكونُ خَمسَةً و عِشرينَ صلاةً .
 نمازى كه با جماعت خوانده شود، بيست و چهار بار برتر از نمازى است كه به تنهايى خوانده شود . بنا بر اين ، يك نماز با جماعت، بيست و پنج نماز است.

(  تهذيب الأحكام : ۳/۲۵/۸۵)

امام صادق عليه السلام :

إنّما جُعِلَ الجَماعَةُ و الاجتِماعُ إلى الصَّلاةِ لكَي يُعرَفَ مَن يُصَلِّي ممَّن لا يُصَلِّي، و مَن يَحفَظُ مَواقيتَ الصَّلاةِ مِمّن يُضَيِّعُ، و لَو لا ذلكَ لَم يُمكِنْ أحَدا أن يَشهَدَ على أحَدٍ بِصَلاحٍ؛ لأِنَّ مَن لَم يُصَلِّ في جَماعَةٍ فلا صلاةَ لَهُ بينَ المُسلمينَ؛ لأنَّ رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله قالَ: لا صَلاةَ لِمَن لَم يُصَلِّ في المَسجِدِ مَع المُسلمينَ إلاّ مِن عِلَّةٍ
جماعت و اجتماع كردن براى نماز، بدين سبب قرار داده شده است تا نماز خوان از بى نماز باز شناخته شود، و معلوم گردد چه كسى نماز را به وقتش مى خواند و چه كسى آن را ضايع مى كند ؛ اگر نماز جماعت نبود، هيچ كس نمى توانست به صلاح و پاكى كسى شهادت دهد ؛ زيرا كسى كه با جماعت نماز نخوانَد، از نظر مسلمانان بى نماز است ؛ چه اينكه رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود : كسى كه بدون علت و عذرى نمازش را در مسجد با مسلمانان نگزارد نماز ندارد .

( علل الشرائع : ۳۲۵/۱ )

امام صادق عليه السلام :

أوَّلُ جَماعَةٍ كانَت أنَّ رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله كانَ يُصَلِّي و أميرُ المؤمنينَ عليُّ بنُ أبي طالبٍ عليه السلام مَعهُ، إذ مَرَّ أبو طالبٍ بهِ و جعفرٌ مَعهُ، فقالَ : يا بُنَيَّ صَلِّ جَناحَ ابنِ عَمِّكَ، فَلَمّا أحَسَّهُ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله تَقَدَّمَهُما و انصَرَفَ أبو طالبٍ مَسرورا ··· فكانَت أوَّلَ جَماعَةٍ جُمِعَت ذلكَ اليَومَ .
 اوّلين نماز جماعتى كه خوانده شد به اين صورت بود كه رسول خدا صلى الله عليه و آله با امير المؤمنين على بن ابى طالب عليه السلام در حال نماز بود كه ابو طالب و جعفر بر او گذشتند . پس ابو طالب به جعفر گفت : پسرم! كنار پسر عمويت نماز بخوان . چون رسول خدا صلى الله عليه و آله وجود جعفر را در كنار خود حسّ كرد، براى امامت نماز جلوتر رفت و ابو طالب با خوشحالى برگشت ··· پس اوّلين نمازى كه به جماعت خوانده شد، در آن روز بود .

( بحار الأنوار: ۳۵/۶۸/۲ )

امام رضا عليه السلام :

إنّما جُعِلَتِ الجَماعَةُ لِئَلاّ يكونَ الإخلاصُ و التَّوحيدُ و الإسلامُ و العِبادَةُ للّه ِِ إلاّ ظاهِرا مَكشوفا مَشهورا؛ لأنَّ في إظهارِهِ حُجّةً على أهلِ الشَّرقِ و الغَربِ للّه ِِ وَحدَهُ، و لِيَكونَ المُنافِقُ و المُستَخِفُّ مُؤَدِّيا لِما أقَرَّ بهِ يُظهِرُ الإسلامَ و المُراقَبَةَ، و لِيَكُونَ شَهاداتُ الناسِ بالإسلامِ بعضِهِم لِبَعضٍ جائزَةً مُمكِنَةً، مَع ما فيهِ مِنَ المُساعَدَةِ على البِرِّ و التَّقوى، و الزَّجرِ عن كثيرٍ مِن مَعاصِي اللّه ِ عَزَّ و جلَّ
نماز جماعت از آن رو وضع شده است تا اخلاص و توحيد و اسلام و عبادت خداوند آشكار و هويدا باشند و شهرت يابند ؛ زيرا اظهار اين امور، حجّتى است براى خداى يگانه بر مردمان شرق و غرب عالم ؛ و نيز، تا منافق و سبك شمارنده [نماز و دين ]آنچه را اقرار كرده و پذيرفته است به جاى آورَد و اسلام [خود ]را هويدا سازد و بر آن مواظبت نمايد، و نيز تا شهادت دادنهاى مردم به مسلمان بودن يكديگر، روا و ممكن باشد . علاوه بر اينها ، نمازِ جماعت موجب كمك كردن به يكديگر در راه نيكى و تقوا و باز داشتن از بسيارى از معاصى خداوند عزّ و جلّ است .

( وسائل الشيعة : ۵/۳۷۲/۹ )

لقمان عليه السلام ـ در اندرز به فرزندش ـ فرمود :

صَلِّ في جَماعَةٍ و لو عَلَى رَأسِ زُجٍّ ! .
 نماز را با جماعت بخوان ، گر چه روى نيزه باشد !

( المحاسن : ۲/۱۲۶/۱۳۴۸ )

آنچه امام جماعت بايد رعايت كند

امام على عليه السلام ـ در سفارش به محمّد بن ابى بكر هنگام گماردن او به فرماندارى مصر ـ نوشت :

وَ انظُرْ إلى صلاتِكَ كيفَ هِي فإنّكَ إمامٌ لِقَومِكَ (يَنبَغِي لكَ) أن تُتِمَّها و لا تُخَفِّفَها ، فَلَيسَ مِن إمامٍ يُصَلِّي بِقَومٍ يَكونُ في صلاتِهِم نُقصانٌ إلاّ كانَ علَيهِ ، لا يَنقُصُ مِن صلاتِهِم شَيءٌ، و تَمِّمْها و تَحَفَّظْ فيها يَكُن لكَ مِثلَ اُجُورِهِم و لا يَنقُصُ ذلكَ مِن أجرِهِم شَيئا .
 به نمازت بنگر كه چگونه است ؛ زيرا تو امام [جماعت] مردم خود هستى .[سزاوار است] كه نماز را كامل به جاى آورى و سبك و ناقص برگزارش نكنى؛ زيرا هر پيشنمازى كه براى مردمى نماز گزارَد و در نماز آنها كم و كاستى باشد ، گناهش به گردن اوست و از نماز آنها چيزى كم نمى شود. نماز را كامل به جاى آر و بر آن مراقبت نما ، تا تو نيز همانند پاداش همه آنها را داشته باشى و اين [پاداش تو] چيزى از ثواب آنها نمى كاهد .

( الأمالي للطوسي : ۲۹/۳۱ )

امام على عليه السلام ـ در نامه خود به اشتر ـ نوشت :

و إذا قُمتَ في صلاتِكَ للناسِ فلا تَكُونَنَّ مُنَفِّرا و لا مُضَيِّعا؛ فإنّ في الناسِ مَن بهِ العِلَّةُ و لَهُ الحاجَةُ، و قد سَألتُ رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله حينَ وَجَّهَني إلى اليَمَنِ : كيفَ اُصَلِّي بِهِم ؟ فقالَ : صَلِّ بهم كَصلاةِ أضعَفِهِم و كُن بِالمُؤمِنِينَ رَحيما .
و چون براى مردم به امامت نماز ايستى، نه چندان با طول و تفصيل برگزار كن كه مردم از نماز جماعت خسته و گريزان شوند و نه [با فرو گذاردن واجبات و آدابش ]آن را ضايع گردان ؛ زيرا در ميان كسانى كه با تو نماز مى خوانند، افراد بيمار و گرفتار نيز هستند . هنگامى كه رسول خدا صلى الله عليه و آله مرا به يمن فرستاد از ايشان پرسيدم كه چگونه با آنها نماز بگزارم؟ فرمود : همچون نا توان ترين آنان نماز بگزار، و با مؤمنان مهربان باش .

( نهج البلاغة : الكتاب ۵۳ )

امام على عليه السلام ـ در نامه خود به فرمانداران شهرها ـ نوشت :

صَلُّوا بِهِم صلاةَ أضعَفِهِم، و لا تَكُونُوا فَتّانِينَ .
با آنان همچون نمازِ ناتوان ترينشان نماز بگزاريد و فتنه جو مباشيد .

( نهج البلاغة : الكتاب ۵۲ )

امام صادق عليه السلام :

يُجزِيكَ إذا كنتَ وَحدَكَ ثلاثُ تَكبيراتٍ، و إذا كنتَ إماما أجزَأكَ تَكبيرَةٌ واحِدَةٌ؛ لأنَّ مَعكَ ذَا الحاجَةِ و الضَّعيفَ و الكبيرَ .
 وقتى تنها باشى سه تكبير كافى است و هرگاه پيشنماز باشى ، يك تكبير كفايت مى كند ؛ زيرا در ميان مأمومين افراد نيازمند (گرفتار) و ناتوان و سالخورده نيز وجود دارند .

( علل الشرائع : ۳۳۳/۱ )

شايسته ترين فرد براى امامت در نماز

امام صادق عليه السلام ـ در پاسخ به اين سؤال كه چه كسى براى امامت جماعت شايسته تر است ـ فرمود :

إنَّ رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله قالَ : يَتَقَدَّمُ القَومَ أقرَؤهُم لِلقرآنِ، فإن كانُوا في القِراءَةِ سَواءً فَأقدَمُهُم هِجرَةً ، فإن كانُوا في الهِجرَةِ سَواءً فَأكبَرُهُم سِنّا، فإن كانوا فِي السِّنِّ سَواءً فَليَؤمَّهُم أعلَمُهُم بِالسُّنَّةِ و أفقَهُهُم فِي الدِّينِ، و لا يَتَقَدَّمَنَّ أحَدُكُمُ الرَّجُلَ في مَنزِلِهِ، و لا صاحِبَ (الـ)سُلطانِ في سُلطانِهِ .
 رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود : پيشنمازى مردم را كسى به عهده گيرد كه قارى تر (قرآن خوان تر يا قرائتش بهتر) باشد ؛ اگر در قرائت يكسان بودند آن كه در هجرت مقدمتر است ، پيشنماز شود و اگر در هجرت نيز يكسان بودند آنكه سنّش بيشتر است به عهده گيرد ؛ اگر همسنّ بودند آن كه به سنّت داناتر و در دين فقيه تر است ، امامت كند . هيچ يك از شما در خانه كسى بر صاحب خانه مقدم [در پيشنمازى ]نشود و نه بر صاحب نفوذى در قلمرو نفوذش .

( الكافي : ۳/۳۷۶/۵ )

میزان الحکمه،جلد ششم.