عبادت در احادیث

عبادت :1

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أفضَلُ النّاسِ مَن عَشِقَ العِبادَةَ  ؛

فَعانَقَها، و أحَبَّها بقَلبِهِ و باشَرَها بِجَسَدِهِ و تَفرَّغَ لَها ؛

فَهُو لا يُبالي عَلى ما أصبَحَ مِنَ الدُّنيا ، عَلى عُسرٍ أم عَلى يُسرٍ .

برترين مردم كسى است كه عاشق عبادت شود ؛

پس دست در گردن آن آويزد و از صميم دل دوستش بدارد و با پيكر خود با آن در آميزد و خويشتن را وقف آن گرداند؛

پس چنين شخصى را باكى نباشد ، كه دنيايش به سختى گذرد يا به آسانى .

( الكافي : ۲/۸۳/۳ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

كَفى بِالعِبادَةِ  ، شُغلاً .

بهترين كار و سرگرمى ، عبادت است.

( تحف العقول : ۳۵ )

امام على عليه السلام :

فاتَّقُوا اللّه َ الَّذي نَفَعَكُم بمَوعِظَتِهِ وَ وَعَظَكُم بِرسالَتِهِ و امتَنَّ عَلَيكُم بنِعمَتِهِ ؛ 

فَعَبِّدوا أنفُسَكُم لِعِبادَتِهِ و اخْرُجوا إلَيهِ مِن حَقِّ طاعَتِه .

پس پروا كنيد از خدايى كه با پند خويش به شما سود رسانده و با رسالت [ رسولان ] خود شما را اندرز داده و با نعمتهايش بر شما منّت نهاده است ؛

بنا بر اين نفْسهاى [ سركش ] خود را براى عبادت او رام سازيد و حقّ طاعتش را به جاى آوريد.

( نهج البلاغة : الخطبة ۱۹۸)

امام على عليه السلام :

العِبادَةُ ، فَوزٌ .

عبادت ، رستگارى است.

( غرر الحكم : ۶۵ )

امام على عليه السلام :

فَضيلَةُ السّادَةِ ، حُسنُ العِبادَةِ .

 برترى سروران ، در عبادت نيكوست.

(غرر الحكم : ۶۵۵۹ )

امام على عليه السلام : 

إذا أحَبَّ اللّه ُ عَبدا  ، ألهَمَهُ حُسنَ العِبادَةِ .

هرگاه خداوند بنده اى را دوست بدارد ، نيكويى عبادت را در دل او افكند.

(غرر الحكم : ۴۰۶۶ )

امام على عليه السلام : 

دَوامُ العِبادَةِ ، بُرهانُ الظَّفَرِ بِالسَّعادَةِ .

استمرار عبادت ، دليل دستيابى به سعادت است.

(غرر الحكم : ۵۱۴۷ )

امام على عليه السلام :

في الانفِرادِ لِعِبادَةِ اللّه ِ ، كُنُوزُ الأرباحِ .

 گنجهاى پر سود  ، در خلوتِ عبادت خداست.

(غرر الحكم : ۶۵۰۴ )

امام على عليه السلام : 

ما تَقَرَّبَ ،  مُتَقَرِّبٌ ، بمِثلِ عِبادَةِ اللّه ِ .

هيچ تقرّب جوينده اى، با چيزى چون عبادت خدا، به او نزديك نشد.

(غرر الحكم : ۹۴۹۰ )

امام صادق عليه السلام : 

قالَ اللّه ُ تبارَكَ وَ تعالى : يا عِباديَ الصِّدِّيقينَ ! تَنَعَّموا بِعِبادَتي في الدُّنيا ؛

فإنَّكُم تَتَنَعَّمون بِها في الآخِرَةِ .

خداى تبارك و تعالى فرموده است : اى بندگان راستين من ! در دنيا از نعمت عبادت من برخوردار شويد ؛

زيرا كه در آخرت به سبب آن متنعّم مى گرديد.

( الكافي : ۲/۸۳/۲ )

 

حكمت عبادت :2

امام رضا عليه السلام ـ در بيان علّت عبادت ـ فرمود :

لِئَلاّ يَكونوا ناسِينَ لِذِكرِهِ و لا تارِكينَ لأدبِهِ و لا لاهِينَ عَن أمرِهِ وَ نَهيِهِ ؛

إذا كانَ فيهِ صَلاحُهُم و قِوامُهُم .

فَلَو تُرِكوا بغَيرِ تَعَبُّدٍ ، لَطالَ عَلَيهِمُ الأمَدُ فَقَسَت قُلوبُهُم .

 تا اين كه مردم ياد خدا را فراموش نكنند و آداب او را وا نگذارند و از اوامر و نواهى او غافل نشوند؛

زيرا درستى و قوام مردمان در اين است .

اگر بدون تعبّد  به حال خود رها مى شدند ، پس از مدّتى دلهايشان سخت مى شد.

(عيون أخبار الرِّضا : ۲/۱۰۳/۱، علل الشرائع : ۲۵۶/۹ )

 

 

خود را وقف عبادت كردن :3

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : پروردگارتان مى فرمايد:

يَا بنَ آدَمَ ! تَفَرَّغْ لِعِبادَتي ؛ أملَأْ قَلبَكَ غِنىً و أملَأْ يَدَيكَ رِزقا .

يَا بنَ آدمَ ! لا تَباعَدْ مِنّي ؛ فأملَأَ قَلبَكَ فَقرا و أملَأَ يَدَيكَ شُغلاً .

اى فرزند آدم ! خود را به عبادت من مشغول ساز ؛ تا دلت را پر از بى نيازى كنم و دستانت را آكنده از روزى سازم .

اى فرزند آدم ! از من دورى مكن ؛ كه دلت را از فقر انباشته و دستانت را از گرفتارى آكنده مى كنم .

( كنز العمّال : ۴۳۶۱۴ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 تَفَرَّغوا لِطاعَةِ اللّه ِ و عِبادَتِهِ ، قَبلَ أن يَنزِلَ بِكُم مِنَ البَلاءِ ، ما يَشغَلُكُم عنِ العِبادَةِ .

 خودتان را براى طاعت خدا و عبادت او فارغ سازيد ، پيش از آن كه گرفتارى و بلايى به شما رسد ، كه از عبادت بازتان دارد.

( تنبيه الخواطر : ۲/۱۲۰ )

امام صادق عليه السلام : در تورات نوشته شده است:

يَا بنَ آدَمَ ! تَفَرَّغْ لِعِبادَتي  ؛ أملأْ قلبَكَ خَوفا

و إن لا تَفَرَّغْ لِعِبادَتي ، أملَأْ قلبَكَ شُغلاً بالدُّنيا ثُمَّ لا أسُدُّ فاقَتَكَ و أكِلُكَ إلى طَلَبِها .

اى فرزند آدم ! خود را براى عبادت من فارغ گردان ؛  تا دلت را از ترس [ از خودم ] آكنده سازم .

اگر خود را براى عبادت من فارغ نسازى ، دلت را از اشتغال به دنيا انباشته مى كنم و دَرِ نياز را به رويت باز و تو را به آنچه در طلب آن هستى وا مى گذارم .

( قصص الأنبياء : ۱۶۶/۱۹۳ )

امام صادق عليه السلام : در تورات نوشته شده است:

يَا بنَ آدمَ ! تَفَرَّغْ لِعِبادَتي ، أملَأْ قلبَكَ غِنىً و لا أكِلْكَ إلى طلَبِكَ 

و عَلَيَّ أن أسُدَّ فاقَتَكَ و أملَأَ قلبَكَ خَوفا مِنّي

و إن لا تَفَرَّغْ لِعِبادَتي ، أملَأْ قلبَكَ شُغلاً بالدُّنيا ،

ثُمّ لا أسُدُّ فاقَتَكَ  وَ أكِلُكَ إلى طَلَبِكَ .

اى پسر آدم ! براى عبادت من زمان قرار ده ؛ تا دلت را از بى نيازى آكنده سازم و تو را به خواسته ات وا نگذارم

و بر من است كه دَرِ نيازمندى را به روى تو ببندم و دلت را از ترس خود لبريز سازم .

اگر خود را وقف عبادت من نسازى ، دلت را از گرفتارى به دنيا پُر كنم ،

سپس در نياز را به رويت نبندم و تو را به خواسته ات وا گذارم.

( الكافي : ۲/۸۳/۱ )

 

تفسير عبادت :4

ارشاد القلوب : در حديث معراج آمده است:

يا أحمدُ! هَل تَدري مَتى يَكونُ لِيَ العَبدُ عابِدا ؟

قالَ : لا، يا ربِّ!

قالَ : إذا اجتَمَعَ فيهِ سَبعُ خِصالٍ :

وَرَعٌ يَحجُزُه عنِ المَحارِمِ وَ صَمتٌ يَكُفُّه عَمّا لا يَعنيهِ

وَ خَوفٌ يَزدادُ كـلَّ يَومٍ مِن بُكائهِ و حَياءٌ يَستَحي مِنّي فِي الخَلاءِ و أكلُ ما لا بُدَّ مِنهُ

و يُبغِضُ الدُّنيا لِبُغضي لَها و يُحِبُّ الأخيارَ لِحُبّي إيّاهُم .

اى احمد! آيا مى دانى كه بنده چه وقت مرا بندگى مى كند؟

عرض كرد: نه ، اى پروردگار من .

فرمود: هرگاه هفت خصلت در او فراهم آيد :

پارسايى و ورعى كه مانع او از حرامها شود و سكوتى كه او را از سخنان بيهوده باز دارد

و ترسى كه هر روز بر گريه او بيفزايد و شرمى كه در خلوت و تنهايى از من داشته باشد و خوردن به اندازه ضرورت

و دشمن داشتن دنيا به خاطر دشمنى من با آن و دوست داشتن نيكان به خاطر اينكه من آنان را دوست مى دارم.

( إرشاد القلوب : ۲۰۵ )

امام صادق عليه السلام ـ در پاسخ به اين پرسش كه عبادت چيست ـ فرمود :

 حُسنُ النِّيّةِ بِالطّاعَةِ من الوُجوهِ الَّتي يُطاعُ اللّه ُ مِنها .

 داشتن حُسن نيّت در طاعت از چهره هايى كه خداوند از طريق آنها اطاعت مى شود ( مقصود ، امامِ معصوم است ).

( الكافي : ۲/۸۳/۴ )

 

 

امام رضا عليه السلام :

أوّلُ عِبادَةِ اللّه ِ تعالى ، مَعرِفَتُهُ و أصلُ مَعرِفَةِ اللّه ِ ، تَوحيدُهُ .

 سر آغاز عبادت خداوند متعال ، شناخت اوست و ريشه شناخت خدا ، يگانه دانستن او.

( عيون أخبار الرِّضا : ۱/۱۵۰/۵۱ )

 

حقيقت بندگى : 5

امام على عليه السلام :

العُبوديَّةُ خَمسَةُ أشياءَ :

خَلاءُ البَطنِ وَ قِراءةُ القرآنِ و قِيامُ اللَّيلِ و التَّضَرُّعُ عِندَ الصُّبحِو البُكاءُ مِن خَشيَةِ اللّه ِ

 بندگى در پنج چيز است :

اندرون از طعام تهى داشتن و قرآن خواندن و شب را به عبادت گذراندن و زارى كردن [ به درگاه خداوند ] هنگام صبح  و گريستن از ترس خدا.

( جامع الأخبار : ۵۰۵/۱۳۹۷ )

امام صادق عليه السلام ـ در پاسخ به پرسش از حقيقت بندگى ـ فرمود :

ثَلاثةُ أشياءَ :

أن لا يَرَى العَبدُ لِنَفسِهِ ، فيما خَوَّلَهُ اللّه ُ إلَيهِ مُلكا ؛

لِأنَّ العَبيدَ لا يَكونُ لَهُم مُلكٌ. يَرَونَ المالَ مالَ اللّه ِ يَضَعونَهُ حَيثُ أمَرَهُمُ اللّه ُ تَعالى بهِ

و لا يُدَبِّرَ العَبدُ لِنفسِهِ تَدبيرا

و جُملَةُ اشتِغالِهِ فيما أمَرَهُ اللّه ُ تَعالى بهِ وَ نَهاهُ عَنهُ ···

فهذا أوّلُ دَرَجَةِ المُتَّقينَ .

حقيقت بندگى سه چيز است :

اين كه بنده در آنچه خداوند به او عطا فرموده است   براى خود مالكيتى در نظر نگيرد ؛

زيرا بندگان [ واقعى خدا ] مالك چيزى نيستند. مال را متعلّق به خدا مى دانند و آن را هر جا كه خداوند عزّ و جلّ فرمان داده است  ، به مصرف مى رسانند .

[ دوم ] بنده براى خود تدبير و چاره انديشى نكند 

و [ سوم ] تمام اشتغالش به چيزهايى باشد كه خداوند عزّ و جلّ او را به انجام آنها فرمان داده يا از آنها باز داشته است···

اين نخستين درجه پرهيزگاران است.

( مشكاة الأنوار : ۵۶۳/۱۹۰۱ )

 

نقش عبادت در تكامل :6

إرشاد القلوب :

 رُويَ أنَّ اللّه َ تَعالى يَقولُ في بَعضِ كُتُبِهِ :

يَا بنَ آدمَ ! أنا حَيٌّ لا أمُوتُ ؛ أطِعني فيما أمَرتُكَ  ؛ أجعَلْكَ حَيّا لا تَموتُ .

يَا بنَ آدمَ ! أنا أقولُ لِلشَّيءِ : كُنْ ، فَيَكونُ ؛  أطِعني فيما أمَرتُكَ  ؛ أجعَلْكَ تَقولُ لِلشَّيءِ : كُنْ  ، فَيَكونُ .

 روايت شده كه خداوند عزّ و جلّ در يكى از كتابهاى خود مى فرمايد :

اى فرزند آدم ! من زنده اى هستم كه هرگز نمى ميرم ؛ از فرمانهاى من اطاعت كن  ؛ تا تو را زنده اى قرار دهم كه هرگز نميرى .

اى فرزند آدم! من به هر چه بگويم : هست شو، هست مى شود ؛ از فرمانهاى من اطاعت كن  ؛ تا تو را چنان قرار دهم كه به هر چه بگويى : هست شو، هست شود.

( إرشاد القلوب : ۷۵ )

امام على عليه السلام :

مَن قامَ بِشَرائطِ العُبوديّةِ ، اُهِّلَ لِلعِتقِ .

 هركه شرط هاى بندگى را به جاى آورد ، سزاوار آزادى شود.

( غرر الحكم : ۸۵۲۹ )

مصباح الشريعه ـ در آنچه به امام صادق عليه السلام نسبت داده است ـ :

 العُبودِيَّةُ جَوهَرَةٌ ، كُنهُها الرُّبوبيّةُ ؛

فَما فُقِدَ في العُبوديّةِ ، وُجِدَ في الرُّبوبيّةِ

و ما خَفِيَ عَنِ الرُّبوبيّةِ  ، اُصيبَ في العُبوديّةِ .

عبوديّت گوهرى است ، كه باطن آن ربوبيّت است؛

پس آنچه در عبوديت يافت نشود ، در ربوبيّت يافت گردد 

و آنچه از ربوبيت مخفى بماند ، در عبوديّت به دست آيد.

( مصباح الشريعة : ۵۳۶ )

 

 

نقش شناخت در عبادت :7

امام على عليه السلام :

سَكِّنوا في أنفُسِكُم مَعرِفَةَ ما تَعبُدونَ ؛ حَتّى يَنفَعَكُم  ، ما تُحَرِّكونَ مِنَ الجَوارِحِ  ، بِعِبادَةِ مَن تَعرِفونَ .

شناخت خدايى را كه مى پرستيد ، در جانهاى خود جاى دهيد ؛ تا خم و راست شدنهايتان براى عبادتِ كسى كه مى شناسيدش ، شما را سود دهد.

( تحف العقول : ۲۲۳)

امام على عليه السلام : 

لا خَيرَ  ، في عِبادَةٍ ليسَ فيها تَفَقُّهٌ .

در عبادتى كه با شناخت توأم نباشد، خيرى نهفته نيست.

( تحف العقول : ۲۰۴ )

امام على عليه السلام : 

لا خَيرَ ، فِي عِبادَةٍ لا عِلمَ فيها .

عبادتى كه همراه آگاهى نباشد، ارزشى ندارد.

( تذكرة الخواصّ : ۱۴۰ )

امام زين العابدين عليه السلام : 

لا عِبادَةَ ، إلاّ بالتَفَقُّهِ .

هيچ عبادتى  ، جز با شناخت  ، ارزش ندارد.

( تحف العقول : ۲۸۰ )

امام رضا عليه السلام :

أوّلُ عِبادَةِ اللّه ِ ، مَعرِفَتُهُ .

 آغاز بندگىِ خدا ، شناخت اوست.

( التوحيد : ۳۴/۲ )

 

نقش يقين در عبادت : 8

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لا عِبادَةَ  ، إلاّ بِيَقينٍ .

 هيچ عبادتى ، جز با يقين  ، ارزش ندارد.

( كنز الفوائد : ۱/۵۵ )

امام على عليه السلام ـ چون صداى عبادت شبانه و تلاوت قرآن مردى از حروريه (خوارج نهروان) را شنيد ـ فرمود :

نَومٌ على يَقينٍ  ، خَيرٌ مِن صَلاةٍ في شَكٍّ .

خوابى كه با يقين همراه باشد، بهتر از نمازى است كه با شكّ توأم باشد.

( نهج البلاغة : الحكمة ۹۷ )

 

آداب عبادت :9

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

اُعبُدِ اللّه َ كَأنَّكَ تَراهُ؛

فَإن لَم تَكُن تَراهُ ، فَإنَّهُ يَراكَ .

خدا را چنان عبادت كن كه گويى او را مى بينى ؛

و اگر تو او را نمى بينى ، او تو را مى بيند.

( كنز العمّال : ۵۲۵۰ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

اُعبُدِ اللّه َ و لا تُشرِكْ بِهِ شَيئا، و اعمَلْ للّه ِِ كأنّكَ تَراهُ

خدا را بندگى كن و هيچ چيزى را شريك او مگردان و براى خدا چنان كار كن كه گويى او را مى بينى.

( كنز العمّال : ۵۲۵۲ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الإحسانُ أن تَعبُدَ اللّه َ كَأنَّكَ تَراهُ ؛ 

فإن لَم تَكُن تَراهُ  ، فَإنَّهُ يَراكَ .

احسان ، اين است كه خدا را چنان عبادت كنى كه گويى او را مى بينى ؛

زيرا اگر تو او را نمى بينى ، او كه تو را مى بيند.

( كنز العمّال : ۵۲۵۴ )

 

انواع عبادت :10

جبرئيل عليه السلام :

يا محمّدُ ! لَو كانَت عِبادَتُنا على وَجهِ الأرضِ ،  لَعَمِلْنا ثَلاثَ خِصالٍ :

سَقيَ الماءِ لِلمُسلِمينَ و إغاثَةَ أصحابِ العِيالِ و سَترَ الذُّنوبِ .

اى محمد ! اگر قرار بود ما در روى زمين عبادت كنيم ، سه كار مى كرديم :

آب دادن به مسلمانان ، كمك كردن به مردان عيالوار و پوشاندن گناهان [ ديگران ] .

( تنبيه الخواطر : ۱/۳۹)

ارشاد القلوب : در حديث معراج آمده است:

يا أحمدُ ! إنَّ العِبادَةَ عَشرَةُ أجزاءٍ ، تِسعَةٌ منها طَلَبُ الحَلالِ ؛

فإن اُطيبَ مَطعَمُكَ وَ مشرَبُكَ ، فأنتَ فِي حِفظي و كَنَفي .

 اى احمد ! عبادت  ، ده قسمت است ؛ كه نُه قسمت آن ، طلب روزى حلال مى باشد؛

پس اگر خوراك و نوشيد نيت پاك و حلال باشد ، در پناه و حمايت من هستى .

( إرشاد القلوب : ۲۰۳ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

العِبادَةُ  ، عَشرَةُ أجزاءٍ ؛ تِسعَةُ أجزاءٍ ، في طَلَبِ الحَلالِ .

 عبادت ، ده بخش است ؛ كه نه بخش آن ، طلب روزىِ حلال مى باشد.

( بحار الأنوار : ۱۰۳/۱۸/۸۱ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 العِبادَةُ  ، سَبعونَ جُزءا و أفضَلُها جُزءا ، طَلَبُ الحَلالِ .

عبادت ، هفتاد جزء است و برترين جزء آن ، طلب روزىِ حلال است.

( معاني الأخبار : ۳۶۷/۱ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

نَظَرُ الوَلَدِ إلى والِدَيهِ حُبّا لَهُما  ، عِبادَةٌ .

نگاه مهر آميز فرزند به پدر و مادر، عبادت است.

( تحف العقول : ۴۶ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

النَّظَرُ إلَى العالِمِ ، عِبادَةٌ 

و النَّظَرُ إلَى الإمامِ المُقسِطِ ،عِبادَةٌ 

وَ النَّظَرُ إلَى الوالِدَينِ بِرَأفَةٍ وَ رحمَةٍ ، عِبادَةٌ

وَ النَّظَرُ إلى أخٍ تَوَدُّهُ في اللّه ِ عَزَّ و جلَّ ، عِبادَةٌ .

 نگريستن به دانشمند ، عبادت است

و نگريستن به پيشواى دادگر، عبادت است

و نگاهِ دلسوزانه و مهر آميز به پدر و مادر، عبادت است

و نگريستن به برادرى كه براى خداوند عزّ و جلّ دوستش دارى ، عبادت است.

( الأمالي للطوسي : ۴۵۴/۱۰۱۵ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

حُسنُ الظَّنِّ باللّه ِ ، مِن عِبادَةِ اللّه ِ تعالى

گمان نيك داشتن به خداوند ، گونه اى از عبادت خداوند عزّ و جلّ است.

( الدرّة الباهرة : ۱۸)

عيسى عليه السلام ـ خطاب به مردى ـ فرمود :

ما تَصنَعُ ؟

قالَ : أتَعَبَّدُ.

قالَ : فمَن يَعودُ علَيكَ ؟

قالَ : أخي.

قالَ: أخوكَ  ، أعبَدُ مِنكَ .

 چه كار مى كنى ؟

عرض كرد: عبادت پيشه كرده ام . 

فرمود : پس چه كسى مخارج تو را تأمين مى كند؟

عرض كرد: برادرم .

فرمود: برادرت ، از تو عابدتر است.

( تنبيه الخواطر : ۱/۶۵)

امام على عليه السلام : 

التَّفَكُّرُ في مَلَكوتِ السّماواتِ و الأرضِ ، عِبادَةُ المُخلِصينَ .

انديشيدن در ملكوت آسمانها و زمين ، عبادت مخلصان است.

(غرر الحكم : ۱۷۹۲ )

امام على عليه السلام :

التَفَكُّرُ فِي آلاءِ اللّه ِ ، نِعْمَ العِبادَةُ .

 انديشيدن در نعمتهاى خداوند ، عبادتى نيكوست.

( غرر الحكم : ۱۱۴۷ )

امام على عليه السلام :

إنّ مِنَ العِبادَةِ ، لِينَ الكَلامِ و إفشاءَ السَّلامِ .

 به نرمى سخن گفتن و سلام كردن به مردم ، عبادت است.

(غرر الحكم : ۳۴۲۱ )

امام صادق عليه السلام :

إنّ فَوقَ كلِّ عِبادَةٍ  ،عِبادَةً

و حُبُّنا أهلَ البَيتِ ، أفضَلُ عِبادَةٍ .

 فوق هر عبادت، عبادتى است

و دوست داشتن ما خاندان ، برترين عبادت است .

( المحاسن : ۱/۲۴۷/۴۶۲ )

 

انواع عابدان :11

امام على عليه السلام :

 إنّ قَوما عَبَدوا اللّه َ رَغبَةً ؛ فتِلكَ عِبادَةُ التُّجّارِ

و إنّ قَوما عَبَدوا اللّه َ رَهبَةً ؛ فَتِلكَ عِبادَةُ العَبيدِ

وَ إنّ قَوما عَبَدوا اللّه َ شُكرا ؛ فتِلكَ عِبادَةُ الأحرارِ. 

گروهى به هواى پاداش خدا را عبادت كردند و اين عبادتِ سوداگران است 

دسته اى از روى ترس خدا را عبادت كردند و اين عبادت بردگان است

و گروهى براى سپاسگزارى خدا را عبادت كردند  و اين عبادت آزادگان است.

( نهج البلاغة : الحكمة ۲۳۷ )

 

 

امام زين العابدين عليه السلام :

إنّي أكرَهُ أن أعبُدَ اللّه َ و لا غَرَضَ لي ، إلاّ ثَوابُهُ ؛

فأكونَ كالعَبدِ الطَّمِعِ المُطَمَّعِ . إن طَمِعَ عَمِل و إلاّ لَم يَعمَلْ 

و أكرَهُ أن (لا) أعبُدَهُ  ، إلاّ لِخَوفِ عِقابِهِ ؛

فأكونَ كالعَبدِ السُّوءِ . إن لَم يَخَفْ لَم يَعمَلْ .

قيلَ : فِلمَ تَعبُدُهُ  ؟

قالَ : لِما هُو أهلُهُ بِأيادِيهِ علَيَّ و إنعامِهِ .

خوش ندارم كه خدا را عبادت كنم و از آن هدفى نداشته باشم جز [ رسيدن به ] پاداش او؛

زيرا در اين صورت مانند برده طمعكارم كه اگر به چيزى چشم داشته باشد كار مى كند و گرنه   كار نمى كند .

همچنين خوش ندارم خدا را فقط به سبب ترس از كيفر او، عبادت كنم ؛

چه در اين حال همچون بنده نابكارى خواهم بود كه اگر نترسد  كار نمى كند.

عرض شد: پس براى چه خدا را عبادت مى كنى ؟

فرمود :  زيرا او به سبب الطاف و نعمتهايش به من ، سزاوار عبادت است.

( بحار الأنوار : ۷۰/۲۱۰/۳۳ )

امام صادق عليه السلام :

 (إنّ) العُبّادَ ثَلاثةٌ :

قَومٌ عَبَدوا اللّه َ عَزَّ و جلَّ خَوفا  ؛ فتِلكَ عِبادَةُ العَبيدِ

وَ قَوم عَبَدوا اللّه َ تَباركَ و تَعالى طَلَبَ الثَّوابِ ؛ فتِلكَ عِبادَةُ الاُجَراءِ

و قَوم عَبَدوا اللّه َ عَزَّ و جلَّ حُبّا لَهُ  ؛ فَتِلكَ عِبادَةُ الأحرارِ

و هِيَ أفضَلُ العِبادَةِ .

عبادت كنندگان سه دسته اند :

گروهى خداوند عزّ و جلّ را از ترس عبادت مى كنند ؛ كه اين عبادت بردگان است.

گروهى خداى تبارك و تعالى را به طمع ثواب عبادت مى كنند ؛ كه اين عبادت مزدوران است 

و گروهى خداوند عزّ و جلّ را از سر عشق و محبّت به او عبادت مى كنند  ؛ كه اين عبادت آزادگان است

و اين برترين عبادت است.

( الكافي : ۲/۸۴/۵ )

امام صادق عليه السلام :

إنّ النّاسَ يَعبُدونَ اللّه َ عَزَّ و جلَّ  ، على ثَلاثةِ أوجُهٍ :

فطَبَقةٌ يَعبُدونَهُ رَغبَةً فِي ثَوابِهِ  ؛ فتِلكَ عِبادَةُ الحُرَصاءِ و هُو الطَّمَعُ ؛

و آخَرونَ يَعبُدونَهُ فَرَقا مِنَ النّارِ  ؛ فتِلكَ عِبادَةُ العَبيدِ و هِيَ الرَّهبَةُ ؛

و لكنّي أعبُدُهُ حُبّا لَهُ عَزَّ و جلَّ ؛  فتِلكَ عِبادَةُ الكِرامِ وَ هُو الأمنُ ؛

لِقَولِهِ عَزَّ و جلَّ : 

« و هُمْ مِنْ فَزَعٍ يَوْمَئذٍ آمِنونَ . » 

و لِقَولِه عَزَّ و جلَّ :

« قُلْ إِنْ كُنْتُم تُحِبُّونَ اللّه ، َ فَاتَّبِعُونِى ؛ يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ وَ يَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ  وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ . »

فمَن أحَبَّ اللّه َ ، أحَبَّهُ اللّه ُ عَزَّ و جلَّ

وَ مَن أحَبَّهُ اللّه ُ عَزَّ و جلَّ ، كانَ مِنَ الآمِنينَ .

مردم در عبادت خداوند عزّ و جلّ بر سه گروهند :

يك گروه او را به هواى پاداشش عبادت مى كند؛ كه اين عبادت آزمندان است و آن طمع باشد ؛

گروهى ديگر او را از ترس دوزخ عبادت مى كنند ؛ كه اين عبادت بردگان است و آن ترس باشد ؛

امّا من خداوند عزّ و جلّ را به خاطر عشق و محبّت به او عبادت مى كنم و اين عبادت كريمان است و آن مايه امن و امان باشد ؛

به دليل اين سخن خداوند عزّ و جلّ كه :

« و آنان از ترس و هراس آن روز در امانند . » ( النمل : ۸۹ )

و نيز به دليل اين سخن خداوند عزّ و جلّ كه :

« بگو اگر خدا را دوست داريد ، از من پيروى كنيد تا خدا دوستتان بدارد و گناهان شما را بر شما ببخشايد و خداوند آمرزنده مهربان است . »؛ ( آل عمران : ۳۱ )

بنا بر اين، هركه خدا را دوست بدارد  ، خداوند عزّ و جلّ نيز او را دوست دارد

و هر كه خداوند عزّ و جلّ دوستش بدارد ، از وحشت روز قيامت در امان است.

( الخصال : ۱۸۸/۲۵۹ )

امام رضا عليه السلام :

 لَو لَم يُخَوِّفِ اللّه ُ النّاسَ بِجَنّةٍ و نارٍ ، لَكانَ الواجِبُ أن يُطيعوهُ و لا يَعصُوهُ ؛

لِتَفَضُّلِهِ علَيهِم و إحسانِهِ إلَيهِم و ما بَدَأهُم بهِ مِن إنعامِهِ الَّذي ما استَحَقّوهُ .

 اگر خداوند مردم را به بهشت و دوزخى هم وعده و وعيد نمى داد، باز لازم بود كه از او اطاعت كنند و نا فرمانيش نكنند ؛

زيرا به آنان تفضّل و نيكى فرموده و نعمتهايش را در اختيارشان گذاشته است، بى آن كه [ به سبب انجام عملى ] استحقاق آن را داشته باشند .

(عيون أخبار الرضا : ۲ / ۱۸۰ / ۴ )

 

عبادت غير خدا : 12

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَلعونٌ مَلعونٌ ، مَن عَبَدَ الدِّينارَ و الدِّرهَمَ .

 ملعون است ملعون ، كسى كه بندگى دينار و درهم كند.

( الخصال : ۱۲۹/۱۳۲ )

امام على عليه السلام :

العَبيدُ ثَلاثةٌ :

عَبدُ رِقٍّ و عَبدُ شَهوَةٍ  و عَبدُ طَمَعٍ .

 بندگان سه گونه اند :

بنده زرخريد ، بنده شهوت  و بنده طمع.

( تنبيه الخواطر : ۱/۴۹ )

امام على عليه السلام :

مَن عَبَدَ الدّنيا و آثَرَها علَى الآخِرَةِ ، استَوخَمَ العاقِبَةَ .

هركه بندگى دنيا كند و آن را بر آخرت برگزيند ، فرجامش ناگوار باشد.

( الخصال : ۶۳۲/۱۰ )

امام على عليه السلام :

مَن قَضى حَقَّ مَن لا يَقضِي حَقَّه ، فقَد عَبَدَهُ .

هركه حقّ كسى را بگزارد كه حقّ او را به جا نمى آورد، هر آينه او را بندگى كرده است .

( نهج البلاغة : الحكمة ۱۶۴ )

 

 

امام باقر عليه السلام :

 مَن أصغى إلى ناطِقٍ  ، فقَد عَبَدَهُ؛

فإن كانَ النّاطِقُ يُؤَدّي عَنِ اللّه ِ عَزَّ و جلَّ  ، فقَد عَبَدَ اللّه َ

و إن كانَ النّاطِقُ يُؤَدّي عنِ الشَّيطانِ ، فقَد عَبَدَ الشَّيطانَ .

هركه به گوينده اى گوش سپارد، او را بندگى كرده است ؛ 

اگر آن گوينده از خداوند عزّ و جلّ بگويد ، شنونده خدا را عبادت كرده

و اگر از طرف شيطان بگويد ، شيطان را عبادت كرده باشد.

( الكافي : ۶/۴۳۴/۲۴ )

امام صادق عليه السلام :

ليسَ العِبادَةُ هِيَ السُّجودَ و لا الرُّكوعَ ؛ إنّما هِيَ طاعَةُ الرِّجالِ.

مَن أطاعَ المَخلوقَ في مَعصِيَةِ الخالِقِ ، فقَد عَبَدَهُ .

 عبادت به سجود و ركوع نيست ؛ بلكه به فرمانبرى از ديگران است .

هركه فرمان آفريده اى را كه مخالفِ فرمان آفريدگار است اطاعت كند ، بى گمان او را عبادت كرده است.

( بحار الأنوار : ۷۲/۹۴/۶ )

امام صادق عليه السلام :

مَن أطاعَ رَجُلاً في مَعصِيَةٍ  ، فقَد عَبَدَهُ .

هركه از كسى در معصيت خدا فرمان برد ، هر آينه او را بندگى كرده است.

( الكافي : ۲/۳۹۸/۸ )

امام صادق عليه السلام ـ در پاسخ به سؤال ابو بصير از آيه « [ يهوديان ] علما و راهبان خود را به جاى خدا  صاحب اختيار خود گرفتند . »  ( التوبة : ۳۱ ) ـ  :

أما و اللّه ِ ما دَعَوهُم إلى عِبادَةِ أنفُسِهِم

و لَو دَعَوهُم إلى عِبادَةِ أنفُسِهِم ، لَما أجابوهُم ؛

و لكِنْ أحَلّوا لَهُم حَراما و حَرَّموا عَلَيهِم حَلالاً؛

فعَبَدوهُم مِن حَيثُ لا يَشعُرون .

به خدا سوگند آن علما و راهبان آنان را به عبادت خود فرا نخواندند .

اگر ايشان را به عبادت خود دعوت مى كردند  ، قطعاً دعوتشان را نمى پذيرفتند ؛

بلكه حرامى را براى آنان حلال كردند و حلالى را حرام ؛

و بدين ترتيب نا خود آگاه علما و راهبان خود را عبادت و بندگى كردند.

( الكافي : ۲/۳۹۸/۷ )

برترين عبادت :13