خوبی در احادیث

خوبى :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 المَعـروفُ و المُنكَـرُ خَليفَتانِ يُنصَبانِ لِلنّاسِ ؛

 فيَقولُ المُنكَرُ لأِهلِهِ : إلَيكُم إلَيكُم !

و يَقولُ المَعروفُ لأِهلِه : عَلَيكُم عَلَيكمُ !

و ما يَستَطيعونَ لَهُ إلاّ لزوما .

خوبى و بدى [به سان] دو خليفه اند كه براى مردم منصوب مى شوند؛

بدى به مردم خود مى گويد: [ مرا ] بگيريد . [ مرا ] بگيريد .

و خوبى به مردمش مى گويد: به من روى آوريد، به من روى آوريد .

هر گروه ناچار از خليفه خود پيروى مى كنند.

( بحار الأنوار : ۱۰۰/۷۰/۱)

امام على عليه السلام :

المَعروفُ ، سِيادَةٌ  .

 خوبى  ، مايه سرورى است .

( غرر الحكم : ۳۲ )

امام على عليه السلام :

المَعروفُ  ،حَسَبٌ .

خوبى كردن ، شرافت و افتخار است.

( غرر الحكم : ۸۰ )

امام على عليه السلام :

المَعروفُ ، أشرَفُ سِيادَةٍ .
 

خوبى كردن ، بالاترين سرورى است.

( غرر الحكم : ۸۵۷ )

امام على عليه السلام : 

فِعلُ المَعروفِ  و إغاثَةُ المَلهوفِ  و إقراءُ الضُّيوفِ ،  آلَةُ السِّيادَةِ .

خوبى كردن و كمك به ستمديده و ميهمان نوازى، ابزار سرورى است.

( غرر الحكم : ۶۵۸۵ )

امام على عليه السلام :

نِعمَ عَمَلُ المَرءِ  ، المَعروفُ .

 از بهترين اعمال انسان ، احسان و خوبى است.

( عيون الحكم و المواعظ : ۴۹۵/۹۱۴۹ )

امام على عليه السلام : 

إنَّما المَعروفُ زَرعٌ مِن أنمَى الزَّرعِ و كَنزٌ مِن أفضَلِ الكُنوزِ .

فلا يُزَهِّدَنَّكَ في المَعروفِ كُفرُ مَن كَفَرَهُ  و لا جُحودُ مَن جَحَدَهُ؛

فإنَّهُ قَد يَشكُرُكَ عَلَيهِ ، مَن يَسمَعُ مِنكَ فيهِ .

خوبى كردن، زراعتى از بالنده ترين زراعت ها و گنجى از برترين گنجهاست .

پس ناسپاسىِ نا سپاسان و نمك نشناسىِ نمك نشناسان ، نبايد تو را به خوبى كردن بى رغبت سازد؛

زيرا آن كسى كه خوبىِ تو درباره آنان را مى شنود [ يعنى خداوند ] ، پاداش كار تو را مى دهد.

( الجعفريّات : ۲۳۵ )

امام على عليه السلام : 

اصطَنِعوا المَعروفَ بِما قَدَرتُم عَلَى اصطِناعِه ؛

فإنَّهُ يَقي مَصارِعَ السُّوءِ .

تا جايى كه توانايى بر كار خوب داريد، خوبى كنيد؛

زيرا خوبى ، [آدمى را ] از مهلكه ها و مرگهاى ناگوار نگه مى دارد.

( الخصال : ۶۱۷/۱۰ )

امام على عليه السلام :

المَعروفُ رِقٌّ .

خوبى كردن، بندگى [ كسى را كه به او خوبى شده به ارمغان ] مى آورد .

( غرر الحكم : ۵۵ )

امام على عليه السلام :

عَجِبتُ مِمَّن يَشتَري المَماليكَ بِمالِهِ ! كَيفَ لا يَشتَري الأحرارَ بِمَعروفِه فَيملِكَهُم؟ .

 در شگفتم كسى كه برده ها را با مال خود مى خرد ! چرا با احسانِ خويش، آزادها را نمى خرد و برده [ احسان ] خود نمى گرداند ؟

( تحف العقول : ۲۰۴ )

امام حسين عليه السلام :

اعلَموا أنَّ المَعروفَ مُكِسبٌ حَمدا  و مُعقِبٌ أجرا .

فلَو رَأيتُمُ المَعروفَ رَجُلاً ، لَرَأيتُموهُ حَسَنا جَميلاً يَسُرُّ النّاظِرينَ و يَفوقُ العالَمينَ

 و لَو رَأيتُمُ اللُّؤمَ  ، رَأيتُموهُ سَمِجا قَبيحا مَشوما تَنفِرُ مِنهُ القُلوبُ و تُغَضُّ دُونَهُ الأبصارُ .

 بدانيد كه خوبى كردن، ستايش به بار مى آورد و پاداش در پى دارد .

اگر خوبى را به صورت مردى ببينيد  ، هر آينه آن را نيكو و زيبا و خوشايند و برتر از همه جهانيان خواهيد ديد

و اگر پستى را ببينيد ،  آن را ناهنجار و زشت و بد منظر كه دلها از آن مى گريزد و چشمها به رويش بسته مى شود، خواهيد ديد.

( أعلام الدين : ۲۹۸ )

امام صادق عليه السلام :

رَأيتُ المَعـروفَ كَاسمِهِ

 و لَيسَ شَيءٌ أفضَلَ مِنَ المَعروفِ إلاّ ثَوابُهُ و ذلكَ يُرادُ مِنهُ

 و لَيسَ كُلُّ مَن يُحِبُّ أن يَصنَعَ المَعروفَ إلَى النّاسِ ،  يَصنَعُهُ

 و لَيسَ كُلُّ مَن يَرغَبُ فيه  ، يَقدِرُ عَلَيهِ

 و لا كُلُّ مَن يَقدِرُ عَلَيهِ  ،يُؤذَنُ لَهُ فيهِ ؛

 فإذا اجتَمَعَتِ الرَّغبَةُ و القُدرَةُ و الإذنُ   ، فهُنالِكَ تَمَّتِ السَّعادَةُ لِلطّالِبِ و المَطلوبِ إلَيهِ .
 

من خوبى را مانند نامش [ خوب و زيبا ] ديدم .

هيچ چيز برتر از خوبى نيست، مگر پاداش آن [ كه خدا به نيكوكار مى دهد ] .

چنين نيست كه هر كس دوست داشته باشد به مردم خوبى كند، اين كار را انجام دهد

و چنين نيست كه هر كس رغبت به خوبى كردن داشته باشد، توان انجام آن را داشته باشد

و نه هر كه توانايى بر خوبى كردن را داشته باشد، فرصت و توفيق آن را نيز به دست آورد ؛

بلكه هر گاه رغبت و توانايى و فرصت و توفيق با هم جمع شوند، آن گاه است كه خوشبختىِ طالب و مطلوب به طور كامل فراهم آمده است.

( الكافي : ۴/۲۶/۳ )

امام صادق عليه السلام : 

المَعـروفُ زَكاةُ النِّعَمِ ···

و ما أدَّيتَ زَكاتَهُ  ، فهُوَ مأمونُ السَّلبِ .

خوبى كردن، زكات نعمتهاست···

هر چيزى كه زكاتش داده شود، از خطرِ باز پس گيرى [خدا ] در امان است.

(  تحف العقول : ۳۸۱ )

امام جواد عليه السلام :

أهلُ المَعـروفِ إلَى اصطِناعِه أحوَجُ مِن أهلِ الحاجَةِ إلَيهِ ؛

لأِنَّ لَهُم أجرَهُ و فَخرَهُ و ذِكرَهُ .

فمَهما اصطَنَعَ الرَّجُلُ مِن مَعروفٍ ،  فإنَّما يَبدأ فيهِ بِنَفسِهِ .

فلا يَطلُبَنَّ شُكرَ ما صَنَعَ إلى نَفسِهِ مِن غَيرِهِ .

نيكوكاران به نيكى كردن نيازمندترند تا كسانى كه به آن نيازمندند؛

زيرا پاداش و افتخار و نيك ناميش از آنِ آنهاست .

بنا بر اين، آدمى هر خوبى كه كند، نخست به خود كرده است.

پس نبايد به خاطر خوبيى كه به خود كرده ،  از ديگران سپاسگزارى بخواهد.

( كشف الغمّة : ۳/۱۳۷ )

مستدرك الوسائل:

قالَ عيسى بنُ مريمَ عليه السلام لأصحابِهِ :

استَكثِروا مِنَ الشَّيءِ ، الّذي لا تأكُلُهُ النّارُ .

قالوا : و ما هُوَ ؟

قالَ : المَعروفُ .

مسيح عليه السلام به يارانش فرمود :

آن چيزى را كه طعمه آتش نمى شود، زياد فراهم آوريد .

عرض كردند : آن چيست؟  

فرمود : خوبى كردن.

( مستدرك الوسائل : ۱۲/۳۴۴/۱۴۲۴۷ )

خوبى كردن ، اندوخته ابدى است :

امام على عليه السلام :

 المَعروفُ  ، ذَخيرَةُ الأبَدِ .

خوبى كردن  ، اندوخته ابدى است [ يعنى هميشه ماندگار است و ذخيره روز قيامت ] .

( غرر الحكم : ۹۸۰ )

امام على عليه السلام :

المَعروفُ ،  أنمى زَرعٍ  و أفضَلُ كَنزٍ .

خوبى كردن [ به مردم ]  ، بالنده ترين كِشت و برترين گنج است.

( غرر الحكم : ۱۳۲۹ )

امام على عليه السلام :

 المَعروفُ  ، أفضَلُ الكَنزَينِ .

 خوبى كردن ، بهترينِ دو گنج است.

( غرر الحكم : ۱۶۸۱ )

امام على عليه السلام :

 أفضَلُ الكُنوزِ ،  مَعروفٌ يودَعُ الأحرارُ  و عِلمٌ يَتَدارَسُهُ الأخيارُ .

 برترين گنج ها، احسانى است كه به مردمان آزاده شود و دانشى است كه نيكان بياموزند.

( غرر الحكم : ۳۲۸۱ )

امام على عليه السلام :

 عَلَيكُم بِصَنائعِ المَعروفِ ؛

فإنَّها ،  نِعمَ الزّادِ إلَى المَعادِ .

بر شما باد نيكوكارى ؛

 كه آن نيكو توشه اى براى معاد است.

( غرر الحكم : ۶۱۶۶ )

امام صادق عليه السلام :

 إنَّ المُؤمِنَ مِنكمُ يَومَ القِيامَةِ  ، لَيُمَرُّ عَلَيهِ بِالرَّجُلِ و قَد اُمِرَ بِهِ إلَى النّارِ .

فيَقولُ لَهُ : يا فُلانُ أغِثْني . فقَد كُنتُ أصنَعُ إلَيكَ المَعروفَ في الدّنيا .

 فيَقولُ المُؤمِنُ لِلمَلَكِ : خَلِّ سَبيلَهُ . 

فيَأمُرُ اللّه ُ المَلَكَ أن أجِزْ قَولَ المُؤمِنِ .

فيُخَلّي المَلَكُ سَبيلَهُ .

روز قيامت ، مؤمنِ شما بر مردى مى گذرد كه او را به سوى آتش مى برند .

پس او به آن مؤمن مى گويد : فلانى كمكم كن . من بودم كه در دنيا به تو خوبى كردم .

آن مؤمن به فرشته مى گويد: رهايش كن .

پس خداوند به فرشته دستور مى دهد :  سخن مؤمن را اجرا كن 

و فرشته آن مرد را رها مى كند.

( المحاسن : ۱/۲۹۴/۵۸۹ )

امام صادق عليه السلام :

أوَّلُ مَن يَدخُلُ الجَنَّةَ ، أهلُ المَعروفِ .

نيكوكاران  ، نخستين كسانى اند كه به بهشت در مى آيند.

(  الدعوات: ۱۰۸/۲۴۰ )

فضيلت نيكوكاران :

ثواب الأعمال : پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود :

أهلُ المَعروفِ في الدّنيا أهلُ المَعروفِ في الآخِرَةِ .

قيلَ : يا رَسولَ اللّه ِ ! و كَيفَ ذلكَ ؟

قالَ : يُغفرُ لَهُم بِالتَّطَوُّلِ مِنهُ عَلَيهِم و يَدفَعونَ حَسَناتِهِم إلى النّاسِ فيَدخُلونَ بِها الجَنَّةَ .

 فيَكونونَ أهلَ المَعروفِ في الدّنيا و الآخِرَةِ .

 نيكوكاران دنيا، در آخرت نيز اهل نيكو كاريند .

عرض شد: اى رسول خدا ! چگونه ؟

فرمود: آنان با فضل و احسانِ خداوند آمرزيده مى شوند و لذا حسنات خود را به مردم مى دهند و بدين وسيله مردم به بهشت مى روند .

اين چنين است كه در دنيا و آخرت اهل خوبى كردن اند.

( ثواب الأعمال : ۲۱۷/۱ )

امام باقر عليه السلام :

إنَّ اللّه َ عَزَّ و جلَّ جَعَلَ لِلمَعروفِ أهلاً مِن خَلقِهِ ،

 حَبَّبَ إلَيهِم فِعالَهُ

 و وَجَّهَ لِطُلاّبِ المَعروفِ الطَّلَبَ إلَيهِم

و يَسَّرَ لَهُم قَضاءَهُ   ،

كما يَسَّرَ الغَيثَ لِلأرضِ المُجدِبَةِ .

همانا خداوند عزّ و جلّ براى نيكى كردن، كسانى از آفريدگان خود را تعيين فرمود

و نيكوكارى را محبوب ايشان گردانيد

و جويندگان احسان را  در طلب احسان  متوجّه آنان نمود

و احسان كردن را براى آنها آسان و فراهم كرد ،

به سان باران براى زمين خشكيده بى حاصل.

(  الكافي : ۴/۲۵/۲ )

امام باقر عليه السلام :

أهلُ المَعروفِ في الدّنيا ، أهلُ المَعروفِ في الآخِرَةِ  

و أهلُ المُنكَرِ في الدّنيا  ، أهلُ المُنكَرِ في الآخِرَةِ

نيكوكارانِ دنيا، در آخرت ،  نيز اهل نيكو كاريند

و زشت كاران دنيا ، در آخرت نيز زشت كارند.

( الأمالي للصدوق : ۳۲۶/۳۸۳ )

امام صادق عليه السلام :

أهلُ المَعروفِ في الدّنيا  ، هُم أهلُ المَعروفِ في الآخِرَةِ ؛

لأِنَّهُم في الآخِرَةِ  ،تَرجَحُ لَهُمُ الحَسَناتُ ؛

 فيَجودونَ بِها عَلى أهلِ المَعاصي .

 اهل خوبى در دنيا، در آخرت نيز اهل خوبى هستند؛

زيرا در آخرت ، كارهاى خوبشان سنگين مى شود ؛

لذا از آنها به گنهكاران مى بخشند.

(  الأمالي للطوسي : ۳۰۴/۶۱۰ )

الكافي : امام صادق عليه السلام فرمود:

أَجِيـزوا لأِهـلِ المَعـروفِ عَثَراتِهِم و اغفِروها لَهُم ؛

 فإنَّ كَفَّ اللّه ِ تَعالى عَلَيهِم هكَذا

ـ و أومَأ بِيَدِهِ كأنَّهُ يُظِلُّ بِها شَـيئا ـ .

 از لغزشهاى نيكوكاران درگذريد و آنها را ببخشيد ؛

زيرا دست خداوند متعال اين گونه روى سر آنهاست

ـ و حضرت دست خود را طورى نشان داد كه گويى روى چيزى سايه كرده است ـ .

( الكافي : ۴/۲۸/۱۲ )

المناقب لابن شهر آشوب ـ به نقل از ابو هاشم ـ :

سَمِعتُ أبا مُحَمَّدٍ يَقولُ :

« إنَّ في الجَنَّةِ بابا يُقالُ لَهُ : المَعـروفُ  لا يَدخُلُهُ إلاّ أهلُ المَعروفِ  »

 فحَمِدتُ اللّه َ تَعالى في نَفسي و فَرِحتُ مِمّا اتَكَلَّفُهُ مِن حَوائجِ النّاسِ .

فنَظَرَ إليَّ أبو مُحَمَّدٍ عليه السلام  فقالَ : نَعَم قَد عَلِمتُ ما أنتَ عَلَيهِ  

و إنَّ أهلَ المَعروفِ في الدّنيا  ، أهلُ المَعروفِ في الآخِرَةِ .

جَعَلَكَ اللّه ُ مِنهُم يا أبا هاشِمٍ و رَحِمَكَ .

شنيدم كه ابو محمد عليه السلام مى فرمايد :

« همانا بهشت درى دارد به نام " نيكى" كه از آن درْ جز اهل نيكوكارى وارد نمى شوند » .

من در دلم خداوند متعال را سپاس گفتم و از اين كه در راه رفع نيازها و مشكلات مردم مى كوشم خوشحال شدم .

ابو محمد عليه السلام به من نگاهى كرد و فرمود :

آرى .دانستم كه در درونت چه گذشت .

همانا اهل نيكوكارى در دنيا، اهل نيكى در آخرتند .

اى ابو هاشم ! خداوند تو را از شمار آنان قرار دهاد و رحمتت كناد.

( المناقب لابن شهرآشوب : ۴/۴۳۲ )

تشويق واداشتن خود به نيكوكارى :

امام على عليه السلام :

 عَوِّدْ نَفسَكَ الجَميلَ ؛ 

فإنَّهُ يُجمِلُ عَنكَ الاُحدُوثَةَ  و يُجزِلُ لَكَ المَثوبَةَ .

خويشتن را به نيكوكارى عادت بده ؛

زيرا هم نام نيك براى تو به ارمغان مى آورد و هم پاداش تو را [ نزد خدا ]  زياد مى گرداند.

( غرر الحكم : ۶۲۲۹ )

امام على عليه السلام :

مَن عامَلَ النّاسَ بِالجَميلِ  ، كافَؤوهُ بِهِ .

 هر كه با مردم خوش رفتار باشد، مردم نيز پاداش رفتار او را به نيكى دهند.

( غرر الحكم : ۸۷۱۶ )

امام على عليه السلام :

مَن كَثُرَ جَميلُهُ ، أجمَعَ النّاسُ عَلى تَفضيلِهِ .

هر كه خوبيهايش بسيار باشد ، مردم بر برترى او همداستان شوند.

( غرر الحكم : ۸۴۰۷ )

امام على عليه السلام :

مَن كَثُرَت عَوارِفُهُ ، كَثُرَت مَعارِفُهُ .

هر كه نيكو كاريش بسيار باشد ، ياران و آشنايانش زياد گردند.

( غرر الحكم : ۸۱۶۴ )

امام على عليه السلام :

 ذُو المَعرُوفِ ، مَحمُودُ العادَةِ .

آدم نيكوكار، عادتش [ نزد خدا و خلق ] ستوده است.

( غرر الحكم : ۵۱۹۵ )

تشويق نيكى كردن به همگان از نيك و بد :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 رَأسُ العَقلِ  ، بَعدَ الدِّينِ ، التَّوَدُّدُ إلَى النّاسِ  و اصطِناعُ الخَيرِ إلى كُلِّ بَرٍّ و فاجِرٍ .

 سَر لوحه خِرَد، بعد از ديندارى، دوستى با مردم و خوبى كردن به هر آدمى ، از نيك و بد ، است.

( بحار الأنوار : ۷۴/۴۰۱/۴۴ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

اصطَنِعِ الخَيرَ إلى مَن هُوَ أهلُهُ  و إلى مَن هُوَ غَيرُ أهلِهِ ؛

 فإن لَم تُصِبْ مَن هُوَ أهلُهُ ،  فأنتَ أهلُهُ .

خوبى كن چه به كسى كه شايسته آن است و چه به كسى كه شايستگى آن را ندارد؛

زيرا اگر كسى كه به او احسان كرده اى  ، شايستگى احسان را نداشته باشد، تو به فضيلت احسان دست يافته اى.

( عيون أخبار الرضا : ۲ / ۳۵ / ۷۶ )

امام على عليه السلام : 

ابذُلْ مَعروفَكَ لِلنّاسِ كافَّةً ؛

فإنَّ فَضيلَةَ فِعلِ المَعروفِ لا يَعدِلُها عِندَ اللّه ِ سُبحانَهُ شَيءٌ

 به همه مردم خوبى كن ؛

زيرا نزد خداوند سبحان  ، هيچ چيز به اندازه خوبى كردن ، ارزش ندارد.

( غرر الحكم : ۲۴۷۰ )

امام حسين عليه السلام ـ خطاب به مردى كه گفت: اگر به نااهل خوبى شود هدر رفته است ـ فرمود :

لَيسَ كذلكَ ؛  و لكِنْ تَكونُ الصَّنيعَةُ مِثلَ وابِلِ المَطَرِ  ، تُصيبُ البَرَّ و الفاجِرَ .

چنين نيست ؛ بلكه خوبى كردن مانند ريزش باران، به نيك و بد مى رسد.

( تحف العقول : ۲۴۵ )

الكافى ـ به نقل از مُعَلّى بن خُنَيس ـ :

بَعد أن ذَكَرَ أنّ الإمامَ الصّادِقَ عليه السلام خَرَجَ و مَعَهُ جِرابٌ مِن خُبزٍ و أنّهُ قَد تَبِعَهُ ـ فأتَينا ظُلَّةَ بَني ساعِدَةَ  . فإذا نَحنُ بِقَومٍ نِيامٍ .

فجَعَلَ يَدُسُّ الرَّغيفَ و الرَّغيفَينِ حتّى أتى عَلى آخِرِهِم  . ثُمَّ انصَرَفنا .

 فقُلتُ : جُعِلتُ فِداكَ . يَعرِفُ هؤلاءِ الحَقَّ ؟

فقالَ : لَو عَرَفوهُ  ، لَواسَيناهُم بِالدُّقَّةِ ـ و الدُّقَّةُ هِيَ المِلحُ ـ .

 امام صادق عليه السلام با انبانى از نان بيرون آمد و با هم به سايبان بنى ساعده رفتيم . ديديم عدّه اى خوابيده اند .

حضرت نانها را آهسته در مى آورد و كنار هر كدام ، يكى دو قرص مى گذاشت تا به آخرين نفر آنها رسيد و برگشتيم .

عرض كردم : قربانت گردم . آيا اينها حق را مى شناسند  ( به امامت و ولايت شما معتقدند؟ )

حضرت فرمود : اگر مى شناختند  ، نمك هم به آنها كمك مى كرديم .

( الكافي : ۴/۸/۳ )

الكافى ـ به نقل از مُصادِف ـ :

 كُنتُ مَعَ أبي عَبدِ اللّه ِ عليه السلام بَينَ مَكَّةَ و المَدينَةِ ، فَمَرَرنا عَلى رَجُلٍ في أصلِ شَجَرَةٍ و قَد ألقى بِنَفسِهِ .

فقالَ : مِلْ بِنا إلى هذا الرَّجُلِ  . فإنّي أخافُ أن يَكونَ قَد أصابَهُ عَطَشٌ . 

فمِلنا .  فإذا رَجُلٌ مِنَ الفَراسِينَ طَويلُ الشَّعرِ .

فسَألَهُ أ عَطشانٌ أنتَ ؟ فقالَ : نَعَم .  

فقالَ لي : اِنزِلْ يا مُصادِفُ  ! فاسقِهِ .

 فنَزَلتُ و سَقَيتُهُ . ثُمَّ رَكِبتُ و سِرنا .

فقُلتُ : هذا نَصرانِيٌّ . فتَتَصَدَّقُ عَلى نَصرانِيٍّ ؟!

فقالَ : نَعَم  . إذا كانوا في مِثلِ هذا الحالِ .

 در بين راه مكّه و مدينه همراه امام صادق عليه السلام بودم، كه ديديم مردى در كنار درختى افتاده است.

حضرت فرمود : راه را به طرف اين مرد كج كنيم . مى ترسم از تشنگى به اين حال افتاده باشد . 

پس  راه خود را به طرف او كج كرديم . ديديم مردى از فرّيسيان است با موهاى بلند. 

حضرت از او پرسيد: آيا تشنه اى ؟  عرض كرد: آرى . 

حضرت به من فرمود: اى مصادف ! پياده شو و به او آب بده .

من پياده شدم و به او آب دادم . سپس سوار شديم و رفتيم .

من عرض كردم : اين مرد نصرانى بود . آيا به يك نصرانى احسان مى كنى ؟!

فرمود: اگر در چنين وضعى بودند، آرى .

( الكافي : ۴/۵۷/۴ )

امام كاظم عليه السلام :

 أخَذَ أبي بِيَدي . ثُمَّ قالَ :

يا بُنَيَّ ! إنَّ أبي ( مُحَمَّدَ بنَ عَلِيٍّ عليه السلام )  أخَذَ بِيَدي كما أخذتُ بِيَدِكَ و قالَ :

إنَّ أبي (عَلِيَّ بنَ الحُسَينِ عليهما السلام )  أخَذَ بِيَدي و قالَ :

يا بُنَيَّ  ! افعَلِ الخَيرَ  ، إلى كُلِّ مَن طَلَبَهُ مِنكَ ؛

 فإن كانَ مِن أهلِهِ ،  فقَد أصَبتَ مَوضِعَهُ  و إن لَم يَكُن مِن أهلِـهِ  ، كُنتَ أنتَ مِن أهلِهِ

 و إن شَتَمَكَ رَجُلٌ عَن يَمينِكَ  ، ثُمَّ تَحَوَّلَ إلى يَسارِكَ  ، فَاعتَذَرَ إلَيكَ  ، فَاقبَلْ عُذرَهُ .

 پدرم دست مرا گرفت و فرمود:

پسرم ! همچنان كه من دست تو را گرفته ام، پدر من نيز دست مرا گرفت و فرمود:

پدرم على بن حسين عليهما السلام دست مرا گرفت و فرمود:

پسرم ! به هر كس كه از تو احسانى خواست، احسان كن ؛

زيرا اگر لايق احسان باشد، تو به جا احسان كرده اى و اگر لايق آن نباشد  ، تو لياقت و فضيلت احسان كردن را يافته اى .

اگر مردى از طرف راستت به تو ناسزا گفت و سپس به سمت چپت آمد و از تو پوزش خواست  ، پوزش او را بپذير.

( الكافي : ۸/۱۵۲/۱۴۱ )

تشويق خوبى كردن به حيوانات :

امام على عليه السلام ـ در توصيه به مأمور جمع آورى زكات ـ نوشت :

ثُمَّ احدُرْ . إلَينا ما اجتَمَعَ عِندَكَ  ، نُصَيِّرْهُ حَيثُ أمَرَ اللّه ُ بِهِ .

فإذا أخَذَها أمينُكَ ،  فأوعِزْ إلَيهِ  :

ألاّ يَحولَ بَينَ ناقَةٍ و بَينَ فَصيلِها  و لا يَمْصُر لَبَنَها  ، فيَضُرَّ ذلكَ بِوَلَدِها

و لا يَجهَدَنَّها رُكوبا و لْيَعدِلْ بَينَ صَواحِباتِها في ذلكَ و بَينَها

و لْيُرَفِّهْ عَلَى اللاغِبِ و لْيَسْتَأْنِ  بالنَّقِبِ  و الظّالِعِ  ،

و لْيُورِدْها ما تَمُرُّ بِهِ مِنَ الغُدُرِ و لا يَعدِلْ بِها عَن نَبتِ الأرضِ إلى جَوادِّ الطُرُقِ 

 و لْيُرَوِّحْها في السّاعاتِ  و لْيُمهِلْها عِندَ النِّطافِ  و الأعشابِ ؛

حتّى تَأتيَنا بإذنِ اللّه ِ بُدَّنا  مُنْقِياتٍ غَيرَ مُتعَباتٍ و لا مَجهُوداتٍ .

اموالى را كه از زكات نزد تو گرد آمده است، براى ما بفرست تا آنها را در مواردى كه خداوند دستور داده به مصرف رسانيم .

وقتى چارپايان را به امين خود سپردى ، به او گوشزد كن كه :

ميان شتر و كرّه اش جدايى نيفكند و همه شيرشان را ندوشد  ، به طورى كه به بچّه آنها آسيب رسد .

از آنها زياد سوارى نگيرد و خسته شان نكند و در سوارى گرفتن از آنها عدالت را رعايت كند

و چارپاى خسته و مانده را استراحت دهد و با چارپايى كه سُمش آسيب ديده و از راه مانده است، مدارا كند

و به هر آبگيرى كه مى رسد  ، آنها را آب دهد و از زمينهاى سرسبز و علفزار به جاده هاى خشك و خالى نراند

 و هر از چند گاهى  آنها را استراحت دهد و در جاهايى كه آب و علف دارد، به آنها فرصتى دهد [ كه آب بياشامند و بچرند ] ؛

تا به اذن خداوند با تنى فربه و چاق و نا خسته و نا رنجور به دست ما رسند.

( نهج البلاغة : الكتاب ۲۵ )

امام باقر عليه السلام :

 إنَّ اللّه َ تَبارَكَ و تَعالى يُحِبُّ إبرادَ الكَبدِ الحَرّى

 و مَن سَقى كَبدا حَرّى مِن بَهيمَةٍ أو غَيرِها  ، أظَلَّهُ اللّه ُ يَومَ  ، لا ظِلَّ إلاّ ظِلُّهُ .

خداوند تبارك و تعالى ، خنك كردن جگر تفتيده را دوست دارد .

هر كس جگر تشنه اى را، از حيوان و غير حيوان، سيراب كند، خداوند در آن روزى كه هيچ سايه اى جز سايه او نيست، سايه اش دهد.

( الكافي : ۴/۵۸/۶ )

امام صادق عليه السلام :

 إنّ عيسَى بنَ مَريَمَ عليه السلام ، لَمّا أن مَرَّ عَلى شاطِئِ البَحرِ ، رَمى بِقُرصٍ مِن قوتِهِ في الماءِ .

فقالَ لَهُ بَعضُ الحَوارِيِّينَ : يا روحَ اللّه ِ و كَلِمَتَهُ !  لِمَ فَعَلتَ هذا  ؟ و إنَّما هُوَ مِن قوتِكَ !

 قالَ : فقالَ : فَعلتُ هذا لِدابَّةٍ تَأكُلُهُ مِن دَوابِّ الماءِ

 و ثَوابُهُ عِندَ اللّه ِ عَظيمٌ .

 عيسى بن مريم عليه السلام  ،هنگام عبور از ساحل دريا  ، قرص نانى از قوت خود را در آب انداخت .

يكى از حواريان به او عرض كرد : اى روح اللّه و كلمه خدا ! چرا چنين كردى ؟ آن گرده نان قوت تو بود ! 

عيسى عليه السلام فرمود : اين كار را براى اين كردم كه حيوانى از حيوانات درون آب آن را بخورد.

اين كار ثواب بزرگى نزد خدا دارد.

( الكافي : ۴/۹/۳ )

لقمان عليه السلام ـ در سفارش به فرزندش هنگام سفر ـ فرمود :

و إذا قَرُبتَ مِنَ المَنزِلِ ،  فانزِلْ عَن دابَّتِكَ  و ابدَأْ بِعَلفِها ،  قَبلَ نَفسِكَ .

 چون به منزلگاه رسيدى  ، از ستورت پياده شو و نخست او را علوفه ده، سپس به كارهاى خودت بپرداز.

( الكافي : ۸/۳۴۹/۵۴۷ )

سودمند بودن به حال مردم :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

خَيرُ النّاسِ ، مَنِ انتَفَعَ بِهِ النّاسُ .

 بهترين مردم ، كسى است كه مردم از او بهره مند شوند.

( الأمالي للصدوق : ۷۳/۴۱ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الخَلقُ عِيالُ اللّه ِ .

 فأحَبُّ الخَلقِ إلَى اللّه ِ ، مَن نَفَعَ عِيالَ اللّه ُ و أدخَلَ عَلى أهلِ بَيتٍ سُرورا .

 مردم نانخورهاى خدايند

و محبوبترين خلايق نزد خدا، كسى است كه به نانخورهاى خدا سود رساند و خانواده اى را شاد كند.

( الكافي : ۲/۱۶۴/۶ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در پاسخ به اين سؤال كه محبوبترين مردم نزد خدا كيست ؟ ـ فرمود :

أنفَعُ النّاسِ لِلناسِ .

سودمندترين آنها براى مردم.

( الكافي : ۲/۱۶۴/۷ )

امام صادق عليه السلام ـ درباره آيه « و مرا هر جا كه باشم با بركت قرار داد » ( مريم : ۳۱ ) ـ فرمود :

 نَفّاعا .
يعنى پُر سود .

( معاني الأخبار : ۲۱۲/۱ )

دستگردانى احسان و كمك :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن تَصَدَّقَ بِصَدَقَةٍ عَلى رَجُلٍ مِسكينٍ  ، كانَ لَهُ مِثلُ أجرِهِ

و لَو تَداوَلَها أربَعونَ ألفَ إنسانٍ ثُمّ وَصَلَت إلى مِسكينٍ  ، كانَ لَهُم أجرا كامِلاً .

هر كس به مرد مستمندى صدقه اى دهد، پاداش آن را از خدا بگيرد .

اگر اين صدقه را چهل هزار انسان دست به دست گردانند و به دست مستمندى برسد، همه آنها اجر كامل مى برند.

( ثواب الأعمال : ۳۴۲/۱ )

امام باقر عليه السلام :

المُعطونَ ثَلاثَةٌ  :

اللّه ُ المُعطي و المُعطي مِن مالِهِ  و السّاعي في ذلكَ مُعطٍ .

عطا كنندگان سه نفرند :

خداوند كه عطا مى كند و كسى كه از مالش مى دهد و كسى كه در اين راه مى كوشد.

( الخصال : ۱۳۴/۱۴۷ )

امام صادق عليه السلام :

 المُعطُونَ ثَلاثَةٌ :

اللّه ُ رَبُّ العالَمينَ ، و صاحِب المالِ  و الّذي يَجري عَلى يَدَيهِ .

عطا كنندگان سه نفرند:

خداوند  پروردگارِ جهانيان  و صاحب مال و كسى كه با دست او [ عطا ] داده مى شود.

( الخصال : ۱۳۴/۱۴۶ )

امام صادق عليه السلام :

لَو جَرَى المَعروفُ عَلى ثَمانينَ كَفّا ،  لاَُجِروا كُلُّهُم فيهِ ، مِن غَيرِ أن يُنقَصَ صاحِبُهُ مِن أجرِهِ شَيئا .

گر احسان و كمك هشتاد دست بگردد، همه آنها به سبب آن پاداش مى يابند، بى آن كه از اجر صاحبش چيزى كم شود.

( الكافي : ۴/۱۸/۲ )

منع كردن از كمك به نااهل :

امام على عليه السلام :

لا تَصلُحُ الصَّنيعَةُ ، إلاّ عِندَ ذي حَسَبٍ أو دِينٍ .

 نيكى كردن ، جز به انسان خانواده دار يا متديّن ، درست نيست.

( الخصال : ۶۲۰/۱۰ )

امام على عليه السلام :

 لَيسَ لِواضِعِ المَعروفِ في غَيرِ حَقِّهِ و عِندَ غَيرِ أهلِهِ مِنَ الحَظِّ ، فيما أتى ،

 إلاّ مَحمَدَةُ اللِّئامِ و ثَناءُ الأشرارِ و مَقالَةُ الجُهّالِ  

ما دامَ مُنعِما عَلَيهِم : ما أجوَدَ يَدَهُ !

و هُوَ عَن ذاتِ اللّه ِ ،  بَخيلٌ .

براى كسى كه بيجا و به افراد نامستحق و نااهل نيكى مى كند، از اين نيكى، بهره اى نباشد،

مگر ستايش فرومايگان و مدح نابكاران و سخن نادانان

كه تا وقتى به آنها نيكى كند  ، گويند: چه دست بخشنده اى دارد!

حال آن كه در جايى كه به خدا مربوط مى شود و در راه او بايد كمك كند ، بخل مى ورزد.

( نهج البلاغة : الخطبة ۱۴۲ )

امام على عليه السلام :

المَعروفُ ،  كَنزٌ ؛  فَانظُرْ عِندَ مَن تُودِعُهُ .

الاصطِناعُ ذُخرٌ ،  فَارتَدْ عِندَ مَن تَضَعُهُ .

خوبى، يك گنج است ؛ پس بنگر كه آن را به كه مى سپارى .

احسان يك اندوخته است ؛  پس مراقب باش كه آن را نزد كه مى گذارى.

( غرر الحكم : ۱۵۳۹ ـ ۱۵۴۰ )

امام على عليه السلام :

لا خَيرَ في المَعروفِ  إلى غَيرِ عَرُوفٍ .

در خوبى كردن  ، به كسى كه قدر شناس نباشد، هيچ خيرى نيست.

(غرر الحكم : ۱۰۸۸۱ )

امام على عليه السلام :

إذا أحسَنتَ عَلَى اللَّئيمِ و تَرَكَ بإحسانِكَ إلَيهِ .

هر گاه به فرومايه نيكى كنى ، در پاسخ به خوبى اى كه به او كردى، تو را بدى رساند.

( غرر الحكم : ۴۰۸۹ )

امام على عليه السلام :

ظَلَمَ المَعروفَ  ، مَن وَضَعَهُ في غَيرِ أهلِهِ .

 كسى كه به نااهل احسان كند، به احسان ستم كرده است.

( غرر الحكم : ۶۰۶۳ )

امام على عليه السلام : 

مَن أسدى مَعروفا إلى غَيرِ أهلِهِ ،  ظَلَمَ مَعروفَهُ .

هر كس به آن كه لايق خوبى نيست خوبى كند، به خوبى و احسان خود ستم كرده است.

( غرر الحكم : ۸۵۴۷ )

امام صادق عليه السلام :

أوحَى اللّه ُ تَعالى إلى موسى عليه السلام :

كما تَدينُ ، تُدانُ 

و كما تَعمَلُ  ؛ 

كذلكَ تُجزى مَن يَصنَعِ المَعروفَ إلَى امرِئِ السَّوءِ ، يُجزى شَرّا .

 خداوند متعال به موسى عليه السلام وحى فرمود:

از هر دست بدهى ،  از همان دست پس مى گيرى

و هر گونه عمل كنى، به همان سان پاداش مى گيرى ؛ 

هر كس به آدم بد خوبى كند ، پاداش بد مى بيند.

( بحار الأنوار : ۷۴/۴۱۲/۲۶ )

امام صادق عليه السلام : 

أربَعَةٌ يَذهَبنَ ضَياعا :

البَذرُ في السَّبَخَةِ و السِّراجُ في القَمَرِ الأكلُ عَلَى الشَّبَعِ و المَعروفُ إلى مَن لَيسَ بِأهلِهِ .

چهار چيز هدر رفته است :

بذر در شوره زار، چراغ در نور ماه، غذا خوردن با شكم سير و خوبى كردن به كسى كه شايستگى آن را ندارد.

( الخصال : ۲۶۳/۱۴۲ )

الأمالى للمفيد :

مَكتوبٌ في التَّوراةِ :

مَن صَنَعَ مَعروفا إلى أحمَقَ  ، فَهِيَ خَطيئَةٌ تُكتَبُ عَلَيهِ .

 در تورات نوشته شده است :

هر كس به احمق خوبى كند  ، آن خوبى برايش گناه نوشته مى شود.

( الأمالي للمفيد : ۱۳۷/۷ )

نهى از منّت گذارى :

امام على عليه السلام :

أحْيِ مَعروفَكَ  ، بِإماتَتِهِ .

با ميراندن ( فراموش كردن ) احسان خود، آن را زنده گردان.

(غرر الحكم : ۲۲۸۲ )

امام على عليه السلام :

أحيُوا المَعروفَ ، بإماتَتِهِ ؛

فإنَّ المِنَّةَ  ، تَهدِمُ الصَّنيعَةَ .

با ميراندن احسان، آن را زنده گردانيد؛

زيرا كه منّت نهادن ، احسان را ضايع مى كند.

( غرر الحكم : ۲۵۲۶ )

امام على عليه السلام :

 إذا صُنِعَ إلَيكَ مَعروفٌ  ، فَاذكُرْ .

 إذا صَنَعتَ مَعروفا  ، فَانْسَهُ .

هر گاه به تو خوبى شد، آن را ياد آورى كن

و هر گاه تو خوبى كردى ، آن را از ياد ببر.

( غرر الحكم : ۴۰۰۰ ـ ۴۰۰۱ )

امام على عليه السلام :

مِلاكُ المَعروفِ ، تَركُ المَنِّ بِهِ .

 معيار خوبى كردن ، منت ننهادن به آن است.

( غرر الحكم : ۹۷۲۴ )

كمالِ خوبى :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

استِتمامُ المَعروفِ ، أفضَلُ مِنِ ابتِدائهِ .

 به سرانجام رساندن خوبى ، برتر از آغاز كردن آن است.

( الأمالي للطوسي : ۵۹۶/۱۲۳۵ ، كنز العمّال : ۱۶۲۵۶ )

امام على عليه السلام :

 جَمالُ المَعروفِ  ، إتمامُهُ .

زيبايى احسان ، به كامل كردن آن است.

( غرر الحكم : ۴۷۵۲ )

امام على عليه السلام :

إكمالُ المَعروفِ ،أحسَـنُ مِنِ ابتِدائهِ .

 به كمال رساندن خوبى، نيكوتر از آغاز كردن آن است.

( غرر الحكم : ۱۸۹۹ )

امام على عليه السلام :

 الصَّنيعَةُ إذا لَم تُرَبَّ ، أخلَقَت  كالثَّوبِ البالي  و الأبنِيَةِ المُتَداعِيَةِ .

 احسان و نيكى هرگاه پرورانده نشود ( به كمال نرسد ) ،  مانند جامه كهنه و ساختمانهاى درهم شكسته، كهنه و فرسوده مى شود.

( غرر الحكم : ۲۱۸۹ )

امام على عليه السلام :

مَن لَم يُرَبِّ مَعروفَهُ  ، فقَد ضَيَّعَهُ .

 هر كه خوبى و احسان خود را نپروراند، آن را تباه كرده است.

( غرر الحكم : ۹۱۱۵ )

امام على عليه السلام : 

مَن لَم يُرَبِّ مَعروفَهُ  ، فكأنَّهُ لَم يَصنَعْهُ .

هر كه خوبى و احسان خود را نپروراند، گويى خوبى نكرده است.

( غرر الحكم : ۹۱۴۶ )

عوامل كمالِ خوبى :

امام على عليه السلام :

لا يَستَقيمُ قَضاءُ الحَوائجِ إلاّ بِثَلاثٍ :

بِاستِصغارِها ، لِتَعظُمَ

 و بِاستِكتامِها ، لِتَظهَرَ

 و بِتَعجيلِها ،  لِتَهنُؤَ .

 بر آوردن نيازها[ى مردم ] به مرتبه كمال نرسد، مگر با رعايت سه چيز:

خُرد شمردن آنها، تا اين كه بزرگ جلوه كنند ، 

پوشاندن و به رخ نكشيدن آنها، تا اين كه خود آشكار شوند

و تعجيل در انجام آنها، تا اين كه گوارا و دلنشين گردند.

( نهج البلاغة : الحكمة ۱۰۱)

امام صادق عليه السلام :

رأيتُ المَعـروفَ لا يَصلُحُ إلاّ بِثَلاثِ خِصالٍ :

تَصغيرِهِ  و تَستيرِهِ  و تَعجيلِهِ ؛

فإنَّكَ إذا صَغَّرتَهُ  ، عَظَّمتَهُ عِندَ مَن تَصنَعُهُ إلَيهِ

 و إذا سَتَرتَهُ  ، تَمَّمتَهُ

و إذا عَجَّلتَهُ ، هَنَّأتَهُ

 و إن كانَ غَيرَ ذلكَ ، سَخَّفتَهُ و نَكَّدتَهُ

ديدم كه احسان جز با سه كار سامان نمى پذيرد :

كوچك شمردن آن، پوشاندن آن و شتاب كردن در انجام آن ؛

زيرا هر گاه آن را كوچك شمارى ، در نظر كسى كه بدو احسان كرده اى بزرگش ساخته اى

و هر گاه آن را بپوشانى [  و به رخ نكشى]، به كمالش رسانده اى

و هر گاه در انجامش شتاب ورزى، گوارايش كرده اى .

در غير اين صورت، احسان و نيكى خود را بى ارزش و ناگوار ساخته اى.

( الكافي : ۴/۳۰/۱ )

امام كاظم عليه السلام :

 الصَّنيعَةُ لا تَتِمُّ صَنيعَةً عِندَ المُؤمِنِ لِصاحِبِها ،  إلاّ بِثَلاثَةِ أشياءَ :

تَصغيرِها و سَترِها و تَعجيلِها  ؛

 فمَن صَغَّرَ الصَّنيعَةَ عِندَ المُؤمِنِ  ، فقَد عَظَّمَ أخاهُ

 و مَن عَظَّمَ الصَّنيعَةَ  عِندَهُ ،  فقَد صَغَّرَ أخاهُ

و مَن كَتَمَ ما أولاهُ مِن صَنيعِهِ  ، فقَد كَرَّمَ فِعالَهُ

 و مَن عَجَّلَ ما وَعَدَ  ، فقَد هَنِئَ العَطِيَّةَ .

كسى كه به مؤمن احسانى كند، جز با سه چيز آن را به كمال نرسانده باشد:

كوچك شمردن آن، پوشاندن آن و شتاب ورزيدن در انجام آن؛

زيرا كسى كه احسان خود به مؤمن را كوچك شمارد، برادر خويش را بزرگ داشته است

و كسى كه احسان خود به مؤمن را بزرگ شمارد، برادر خود را كوچك كرده است

و كسى كه خوبى خود به مؤمن را پوشيده دارد، كارى بزرگوارانه كرده است

و هر كه در انجام وعده خود شتاب ورزد، دهش را گوارا ساخته است.

( تحف العقول : ۴۰۳ )

نهى از دست كم گرفتن خوبى :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 لا تُحَقِّرَنَّ شَيئا مِنَ المَعروفِ ، و لَو أن تَلقى أخاكَ و وَجهُكَ مَبسوطٌ إلَيهِ .

هيچ كار خوبى را دست كم نگير، اگر چه [كارى مانند ] گشاده رويى با برادرت باشد.

( كنز الفوائد: ۱/۲۱۲ )

امام على عليه السلام :

لا تَستَصغِر ، شَيئا مِنَ المَعروفِ ،  قَدَرتَ عَلَى اصطِناعِه  إيثارا لِما هُوَ أكثَرُ مِنهُ ؛

فإنَّ اليَسيرَ في حالِ الحاجَةِ إلَيهِ  ،  أنفَعُ لأِهلِهِ مِن ذلكَ الكَثيرِ في حالِ الغَناءِ عَنهُ

 و اعمَلْ لِكُلِّ يَومٍ بِما فيهِ تَرشُدُ .

هيچ كار خوبى را  ، كه بر انجام آن توانايى، ناچيز مشمار و به خاطر خوبيى بزرگترْ آن را ترك مكن؛ 

زيرا خوبى و كمك اندك در صورتى كه به آن نياز باشد  ، سودمندتر از آن خوبى و ( كمك ) بسيارى است كه در حال بى نيازى به كسى شود.

براى هر روز كارى كن كه به سبب آن به راه راست در آيى .

( الجعفريّات : ۲۳۳ )

نشانه پذيرفته شدن خوبى و احسان :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

صِلَةُ الفاجِرِ  ، لا تَكادُ تَصِلُ إلاّ إلى فاجِرٍ مِثلِهِ .
 

خوبى كردنِ نابكار، تقريبا جز به نابكارى مانند خودش نمى رسد.

( بحار الأنوار : ۷۴/۴۲۰/۴۸ )

امام على عليه السلام :

 خَيرُ المَعروفِ  ، ما اُصيبَ بِهِ الأبرارُ .

بهترين احسان ، آن است كه به نيكان شود.

( غرر الحكم : ۴۹۸۳ )

امام على عليه السلام : 

خَيرُ السَّخاءِ  ، ما صادَفَ مَوضِعَ الحاجَةِ

بهترين سخاوت ، آن است كه در آن جا كه نياز هست صورت گيرد.

( غرر الحكم : ۴۹۷۹ )

امام على عليه السلام :

أجَلُّ المَعـروفِ ،  ما صُنِـعَ إلى أهلِـهِ .

 ارزشمندترين احسان ، آن است كه به اهلش شود.

( غرر الحكم : ۳۰۴۹ )

امام صادق عليه السلام ـ در پاسخ به اين سؤال كه نشانه پذيرفته شدن بنده به درگاه خدا چيست ـ فرمود:

عَلامَةُ قَبولِ العَبدِ عِندَ اللّه ِ  ، أن يُصيبَ بِمَعروفِهِ مَواضِعَهُ .

 فإن لَم يَكُن كذلكَ ،  فلَيسَ كذلكَ

نشانه پذيرفته شدن بنده به درگاه خدا  ، اين است كه احسان و كمكش به جا صورت گيرد .

اگر چنين نباشد  ، چنان نيز نخواهد بود .

( بحار الأنوار : ۷۴/۴۱۹/۴۷ )

امام صادق عليه السلام ـ خطاب به مفضّل ـ فرمود :

يا مُفَضَّلُ ! إذا أرَدتَ أن تَعلَمَ أ شَقِيٌّ الرَّجُلُ أم سَعيدٌ  ، فانظُرْ سَيبَهُ و مَعروفَهُ إلى مَن يَصنَعُهُ ؛

فإن كانَ يَصنَعُهُ إلى مَن هُوَ أهلُهُ  ، فاعلَم أنَّهُ إلى خَيرٍ

و إن كانَ يَصنَعُه إلى غَيرِ أهلِهِ  ، فاعلَم أنَّهُ لَيسَ لَهُ عِندَ اللّه ِ خَيرٌ .

اى مفضّل ! هر گاه خواستى بدانى كه مردى بدبخت است يا خوشبخت، ببين كه به چه كسى خوبى و كمك مى كند؛

اگر به كسى كه اهليت آن را دارد خوبى كرد، بدان كه او بر خير و خوبى است

و اگر به نااهل خوبى و كمك كرد ،  بدان كه او را نزد خدا خيرى ( منزلتى ) نيست.

( الكافي : ۴/۳۰/۱ )

ثواب خوبى كردن :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن قادَ ضَريرا أربَعينَ خُطوَةً عَلى أرضٍ سَهلَةٍ ، لا يَفي بِقَدرِ إبرَةٍ  مِن جَميعِهِ طِلاعُ الأرضِ ذَهَبا .  

فإن كانَ فيما قادَهُ مَهلَكَةٌ جَوَّزَهُ عَنها ،  وَجَدَ ذلكَ في ميزانِ حَسَناتِهِ يَومَ القِيامَةِ أوسَعَ مِنَ الدّنيا مِائةَ ألفِ مَرَّةٍ .

هر كس نابينايى را در دشتى چهل قدم راه برد، اگر همه زمين پر از طلا گردد [ و به او داده شود ]  ، به اندازه سوزنى از پاداش اين كار او داده نشده است.

چنانچه او را از خطرى كه بر سر راهش قرار داشته باشد بگذراند، روز قيامت اين كار در ترازوى حسنات او صد هزار بار بزرگتر از دنيا باشد.

( بحار الأنوار : ۷۵/۱۵/۸ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن أماطَ  ،عَن طَريقِ المُسلِمينَ  ، ما يُؤذيهِم   ، 

كَتَبَ اللّه ُ لَهُ أجرَ قِراءَةِ أربَعِمِائةِ آيَةٍ ،  كُلُّ حَرفٍ مِنها بِعَشرِ حَسَناتٍ .

 هر كس از سر راه مسلمانان ، چيزى را كه به آنها آزار رساند ، دور كند،

خداوند پاداش خواندن چهار صد آيه [ از قرآن ] برايش بنويسد ، كه هر حرفى از آنها ده ثواب دارد.

( بحار الأنوار : ۷۵/۵۰/۳ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 دَخَلَ عَبدٌ الجَنَّةَ بِغُصنٍ مِن شَوكٍ كانَ عَلى طَريقِ المُسلِمينَ فأماطَهُ عَنهُ .

 

بنده اى به سبب برداشتن شاخه خارى از سر راه مسلمانان به بهشت رفت.

( الخصال : ۳۲/۱۱۱ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 مَن بَنى عَلى ظَهرِ الطَّريقِ ما يَأوي عابِرَ سَبيلٍ ،

بَعَثَهُ اللّه ُ يَومَ القِيامَةِ عَلى نَجيبٍ مِن دُرٍّ ،

 و وَجهُه يُضيءُ لأِهلِ الجَنَّةِ نورا .

هر كس در كنار راه سر پناهى براى رهگذران بسازد،

خداوند در روز قيامت او را سوار بر اشتر نژاده اى از مرواريد محشور فرمايد ،

در حالى كه چهره اش براى بهشتيان نور افشانى مى كند.

( ثواب الأعمال : ۳۴۳/۱ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لقَد رأيتُ رَجُلاً يَتَقَلَّبُ في الجَنَّةِ  في شَجَرَةٍ قَطَعَها مِن ظَهرِ الطَّريقِ كانَت تُؤذي المُسلِمينَ .

مردى را ديدم  كه  به علّت بريدن درختى از سر راه  كه باعث آزار و زحمت مسلمانان شده بوددر بهشت گردش مى كرد.

( الترغيب و الترهيب : ۳/۶۲۰/۱۴ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن رَدَّ عَن قَومٍ مِنَ المُسلِمينَ عادِيةَ ماءٍ أو نارٍ  ، وَجَبَت لَهُ الجَنَّةُ .

هر كس از آسيب رساندن آب يا آتش به گروهى از مسلمانان جلوگيرى كند، بهشت بر او واجب گردد.

( الكافي : ۵/۵۵/۳ )

الترغيب و الترهيب :

كانَ مَعاذٌ يَمشي و رَجُلٌ مَعَهُ .  فرَفَعَ حَجَرا مِنَ الطَّريقِ .

فقالَ : ما هذا ؟

فقالَ : سَمِعتُ رَسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله يَقولُ :

مَن رَفَعَ حَجَرا مِنَ الطَّريقِ ، كُتِبَت لَهُ حَسَنَةٌ

و مَن كانَت لَهُ حَسَنَةٌ ، دَخَلَ الجَنَّةَ

معاذ با مردى در راهى مى رفت.

سنگى را از سر راه برداشت .

مردِ همراه او پرسيد: اين چيست ؟

معاذ گفت : شنيدم رسول خدا صلى الله عليه و آله مى فرمود:

هر كس سنگى را از سر راه بردارد، حسنه اى برايش نوشته شود و هر كس حسنه اى داشته باشد، به بهشت مى رود.

( الترغيب و الترهيب : ۳/۶۱۹/۱۱ )

امام على عليه السلام :

مَن رَدَّ عَن المُسلِمينَ عادِيَةَ ماءٍ ، أو عادِيَةَ نارٍ أو عادِيَةَ عَدُوٍّ مُكابِرٍ للمُسلِمينَ ، غَفَرَ اللّه ُ لَهُ ذَنبَهُ .
 

هر كس مانع از آسيب رساندنِ آبى يا آتشى يا دشمنى زور گو به مسلمانان شود، خداوند گناهانش را بيامرزد.

( بحار الأنوار : ۷۵/۲۰/۱۴ )

امام حسين عليه السلام :

 إذا كانَ يَومُ القِيامَةِ  ، نادى مُنادٍ :

أيُّها النّاسُ !  مَن كانَ لهُ علَى اللّه ِ أجرٌ ،  فَلْيَقُمْ ؛

فلا يَقومُ ،  إلاّ أهلُ المَعروفِ .

 چون روز قيامت شود منادى اى ندا دهد :

اى مردم! هر كه بر عهده خدا مزدى دارد برخيزد؛

و كسى جز نيكو كاران برنخيزند.

( إرشاد القلوب : ۱۸۹ )

امام صادق عليه السلام :

رَأيتُ المَعـروفَ كَاسمِهِ

و لَيسَ شَيءٌ أفضَلَ مِنَ المَعروفِ ،  إلاّ ثَوابَهُ .

خوبى را همچون نامش [خوب ] ديدم  

و هيچ چيز برتر از خوبى كردن نيست  ، مگر پاداش آن [ كه خدا مى دهد ].

( مكارم الأخلاق : ۱/۲۹۴/۹۱۵ )

امام صادق عليه السلام :

 لقَد كانَ [ أي عَلِيُّ بنُ الحُسَينِ عليهما السلام ] يَمُرُّ عَلَى المَدَرَةِ في وَسَطِ الطَّريقِ ،

فيَنزِلُ عَن دابَّتِهِ  ، يُنَحِّيها بِيَدِهِ عَنِ الطَّريقِ .

على بن الحسين عليه السلام هرگاه از راهى مى گذشت و كلوخى را در وسط راه مى ديد،

از چارپايش پياده مى شد و با دست خود آن را از جاده دور مى كرد.

(  الأمالي للطوسي : ۶۷۳/۱۴۱۹ )

میزان الحکمه،جلد هفتم.