دعای وداع ماه رمضان (زاد المعاد)

اعمال ماه رمضان؛ شب آخر ماه: به سندهاى معتبر بسيار از حضرت امام جعفر صادق عليه السّلام اين دعاى وداع منقول است:

بِسمِ اللّهِ الرَّحمَنِ الرَّحِيمِ

به نام خداى بخشنده‌ى مهربان

اللَّهُمَّ إِنَّكَ قُلْتَ فِي كِتَابِكَ الْمُنْزَلِ، عَلَى لِسَانِ نَبِيِّكَ الْمُرْسَلِ، صَلَوَاتُكَ عَلَيْهِ وَ آلِهِ

اى خدا! تو خود در كتابى كه نازل كردى بر زبان نبى فرستاده است كه صلوات تو بر او و آلش باد،

وَ قَوْلُكَ حَقٌّ: «شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدىً لِلنَّاسِ وَ بَيِّناتٍ مِنَ الْهُدى‏ وَ الْفُرْقانِ »^[1]

و قول تو حق است، فرمودى: «ماه رمضان آن ماهى است كه در آن قرآن نازل شده، كه هدايت است براى مردم و بيان راه روش هدايت و حداسازنده‌ى حق از باطل است.»

وَ هَذَا شَهْرُ رَمَضَانَ قَدْ تَصَرَّمَ، وَ انقَضَت أَيَّامُهُ وَ لَيَالِيهِ

و اين شهر مبارك رمضان به پايان رسيد و روزها و شب­هايش منقضى شد

فَأَسْأَلُكَ بِوَجْهِكَ الْكَرِيمِ وَ كَلِمَاتِكَ التَّامَّةِ،

پس از تو درخواست مى‌كنم به حق ذات بزرگوار كريمت و به حق كلمات تامه‌ات

إِنْ بَقِيَ عَلَيَّ ذَنْبٌ لَمْ تَغْفِرْها لِي، أَوْ تُرِيدُ أَنْ تُعَذِّبَنِي عَلَيْهِ، أَوْ تُقَايِسَنِي بِهِ

كه اگر تا اكنون بر من گناهى باقى است كه هنوز نبخشيده‌اى و ارادۀ عذاب و رنج مرا به آن گناه دارى،

أَنْ لَا يَطْلُعَ فَجْرُ هَذِهِ اللَّيْلَةِ، أَوْ يَتَصَرَّمَ هَذَا الشَّهْرُ إِلَّا وَ قَدْ غَفَرْتَهُ لِي، يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ.

اى خدا آن گناه را پيش از آن‌كه صبح اين شب آخر رمضان طلوع كند و اين ماه به پايان رسد كرم كن و از آن گنه درگذر، اى مهربان‌ترين مهربانان عالم!

اللَّهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ بِمَحَامِدِكَ كُلِّهَا، أَوَّلِهَا وَ آخِرِهَا، مَا قُلْتَ لِنَفْسِكَ مِنْهَا،

اى خدا تو را ستايش مى‌كنم به جميع صفات كمالت از اول تا به آخر آنچه تو خود درباره‌ى خويش فرموده‌اى

وَ مَا قَالَ لَكَ الْخَلَائِقُ، الْحَامِدُونَ الْمُجْتَهِدُونَ الْمُعَدُودُونَ، الْمُؤْثِرُونَ فِي ذِكْرِكَ وَ الشُّكْرِ لَكَ،

و آنچه خلايقى كه با كمال جهد و توجه به حمد و ستايشت و با تعظيم به ذكر و شكرت مى‌پردازند،

الَّذِينَ أَعَنْتَهُمْ عَلَى أَدَاءِ حَقِّكَ مِنْ أَصْنَافِ خَلْقِكَ، مِنَ الْمَلَائِكَةِ الْمُقَرَّبِينَ

آن كسانى كه تو آنان را بر اداى حقّ بندگى‌ات يارى كردى از انواع خلق از ملائكه‌ى مقرب

وَ النَّبِيِّينَ وَ الْمُرْسَلِينَ، وَ أَصْنَافِ النَّاطِقِينَ الْمُسَبِّحِينَ لَكَ مِنْ جَمِيعِ الْعَالَمِينَ،

و پيمبران و رسولان و اصناف ناطقين به ذكرت و تسبيح‌گويان حضرتت از تمام عالميان به همه‌ى اين حمدها تو را ستايش مى‌كنيم

عَلَى أَنَّكَ بَلَّغْتَنَا شَهْرَ رَمَضَانَ، وَ عَلَيْنَا مِنْ نِعَمِكَ، وَ عِنْدَنَا مِنْ جَزِيلِ قِسَمِكَ وَ إِحْسَانِكَ وَ تَظَاهُرِ امْتِنَانِكَ.

بر اين‌كه تو ما را به اين ماه رمضان رسانيدى در حالى كه نعمت‌هايت بر ما وافر و نزد ما از قسمت روزى‌ات و كرم و احسان و امتنانت متظاهر بود.

بِذَلِكَ لَكَ مُنْتَهَى الْحَمْدِ الْخَالِدِ الدَّائِمِ الرَّاكِدِ الْمُخَلَّدِ السَّرْمَدِ

پس در مقابل اين نعمت‌ها تو را حمد مى‌كنيم ستايش شايسته در منت‌هاى حمد هميشگى و پردوام و ثابت و مخلد و سرمدى

الَّذِي لَا يَنْفَدُ طُولَ الْأَبَدِ، جَلَّ ثَنَاؤُكَ، أَعَنْتَنَا عَلَيْهِ

كه طول ابديت آن حمد را پايان ندهد اى خدا ثناى تو بزرگ است

حَتَّى قَضَيْتَ عَنَّا صِيَامَهُ وَ قِيَامَهُ مِنْ صَلَاةٍ وَ مَا كَانَ مِنَّا فِيهِ مِنْ بِرٍّ أَوْ شُكْرٍ أَوْ ذِكْرٍ.

تو ما را يارى كردى بر اداء وظيفه‌ى اين ماه شريف تا آن‌كه روزه‌ى آن و اقامه‌ى نماز و آنچه از اعمال خير و شكر و ذكر تو كرديم تو از ما ادا فرمودى.

اللَّهُمَّ فَتَقَبَّلْهُ مِنَّا بِأَحْسَنِ قَبُولِكَ، وَ تَجَاوُزِكَ وَ عَفْوِكَ، وَ صَفْحِك‏ وَ غُفْرَانِكَ، وَ حَقِيقَةِ رِضْوَانِكَ،

پروردگارا! پس تو از كرم اعمال خير ما را به حد كامل بپذير و مقبول درگاهت بگردان و از ما به كرمت درگذر و ما را مشمول عفو و ملاطفت و آمرزش خود و حقيقت خوشنودى خويش قرار ده

حَتَّى تُظْفِرَنَا فِيهِ بِكُلِّ خَيْرٍ مَطْلُوبٍ، وَ جَزِيلِ عَطَاءٍ مَوْهُوبٍ،

تا ما را در اين ماه فيروز و موفق بر هركار نيكوى مطلوب و عطاى بزرگ موهبت گردانى

وَ تُؤْمِنَّا فِيهِ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ مَرْهُوبٍ وَ ذَنْبٍ مَكْسُوبٍ.

و هم از كرم از هرچه مخوف و ترسناك است و هربلا كه به سوى ما مى‌كشند و هر گناه كه به عمل آريم ما را از آن محفوظ دار.

اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِعَظِيمِ مَا سَأَلَكَ أَحَدٌ مِنْ خَلْقِكَ مِنْ كَرِيمِ أَسْمَائِكَ، وَ جَزِيلِ ثَنَائِكَ، وَ خَاصَّةِ دُعَائِكَ،

اى خدا! از تو درخواست مى‌كنم به بزرگ‌ترين امرى كه احدى از خلقت درخواست كند از اسماى كريم و ثناى جميل و دعاى خاصت

أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ،

كه نخست درود فرست بر محمد و آل محمد

وَ أَنْ تَجْعَلَ شَهْرَنَا هَذَا أَعْظَمَ شَهْرِ رَمَضَانَ مَرَّ عَلَيْنَا مُنْذُ أَنْزَلْتَنَا إِلَى دَارِ الدُّنْيَا بَرَكَةً فِي عِصْمَةِ دِينِي، وَ خَلَاصِ نَفْسِي،

و اين ماه رمضان ما را بزرگ‌ترين و بابركت‌ترين ماه مباركى قرار ده كه از هنگامى كه ما را به دار دنيا آوردى تاكنون بر ما گذشته است، هم از جهت حفظ دين و خلاص و نجات جانم

وَ قَضَاءِ حَاجَتِي، وَ تُشَفِّعَنِّي فِي مَسَائِلِي، وَ تَمَامِ النِّعْمَةِ عَلَيَّ، وَ صَرْفِ السُّوءِ عَنِّي، وَ لِبَاسِ الْعَافِيَةِ لِي

و هم از جهت برآمدن حاجت‌هايم و مرا تو خود شفيع باش در مسئلت‌هايم از درگاهت و اعطاى نعمت كامل و برطرف شدن بديها از من و پوشيدن لباس عافيت برايم

وَ أَنْ تَجْعَلَنِي بِرَحْمَتِكَ مِمَّنْ حُزْتَ لَهُ لَيْلَةَ الْقَدْرِ، وَ جَعَلْتَهَا لَهُ خَيْراً مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ

در اين ماه شريف و هم در اين ماه از لطف و رحمتت مرا از آنان قرار ده كه ثواب ليلة القدر را كه در اجر، بهتر از هزار ماه است بر آنها اختيار و ذخيره كرده‌اى

فِي أَعْظَمِ الْأَجْرِ، وَ كَرِيمِ الذُّخْرِ، وَ طُولِ الْعُمُرِ، وَ حُسْنِ الشُّكْرِ، وَ دَوَامِ الْيُسْرِ.

و هم ذخيره‌هاى پربهاى ديگر و شكرگزارى نيكو و طول عمر و آسايش دايم.

اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُكَ بِرَحْمَتِكَ وَ طَوْلِكَ وَ عَفْوِكَ وَ نَعْمَائِكَ وَ جَلَالِكَ وَ قَدِيمِ إِحْسَانِكَ وَ امْتِنَانِكَ،

اى خدا! و از تو سؤال مى‌كنم به حقّ رحمت واسعه و احسان و عفو و بخشش نعمت‌هايت و به حقّ جلال و عظمت عطاء و احسان قديم ازلى‌ات

أَنْ لَا تَجْعَلَهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنَّا لِشَهْرِ رَمَضَانَ، حَتَّى تُبَلِّغَنَاهُ مِنْ قَابِلٍ عَلَى أَحْسَنِ حَالٍ

كه اين رمضان را آخر عهد عمر من با ماه مبارك رمضان قرار ندهى تا در سال آينده هم بر بهترين حال مرا نايل سازى به ثواب ماه مبارك

ووَ تُعَرِّفَنِي هِلَالَهُ مَعَ النَّاظِرِينَ إِلَيْهِ وَ الْمُتَعَرِّفِينَ لَهُ، فِي أَعْفَى عَافِيَتِكَ وَ أَتَمِّ نِعْمَتِكَ، وَ أَوْسَعِ رَحْمَتِكَ وَ أَجْزَلِ قِسَمِكَ.

و هلال ماه رمضان را به من نشان دهى با ساير مؤمنانى كه به نظاره‌ى ماه شب اول پرداخته و مقر و معترف به احترام اين ماه‌اند در حالى كه در عافيت و آسايش كامل باشم و بهترين نعمت‌ها و وسيع‌ترين رحمت و عظيم‌ترين قسمت.

اللَّهُمَّ يَا رَبِّيَ الَّذِي لَيْسَ لِي رَبٌّ غَيْرُهُ،

اى پروردگار من كه جز تو مرا پروردگارى نيست،

لَا يَكُونُ هَذَا الْوَدَاعُ مِنِّي وَدَاعَ فَنَاءٍ، وَ لَا آخِرَ الْعَهْدِ مِنَ اللِّقَاءِ، حَتَّى تُرِيَنِيهِ مِنْ قَابِلٍ

اين وداعى كه با ماه رمضان كردم وداع فنا و مرگ و آخرين عهد ملاقاتم با ماه مبارك رمضان نباشد تا آن‌كه به من در سال آتيه باز ماه رمضان را بنمايى.

فِي أَسْبَغِ النِّعَمِ، وَ أَفْضَلِ الرَّجَاءِ وَ أَنَا لَكَ عَلَى أَحْسَنِ الْوَفَاءِ إِنَّكَ سَمِيعُ الدُّعَاءِ

در حالى كه در وسيعترين نعمت باشم و بهترين اميد و با تو در بهترين عهد وفادارى باشم، البته تو مستجاب‌كننده‌ى دعاى خلقى.

اللَّهُمَّ اسْمَعْ دُعَائِي وَ ارْحَمْ تَضَرُّعِي وَ تَذَلُّلِي لَكَ، وَ اسْتِكَانَتِي وَ تَوَكُّلِي عَلَيْكَ،

اى خدا! دعاى مرا اجابت كن و به تضرع و زارى‌ام ترحم فرما و بر ذلت و خوارى و اعتماد و توكلم بر حضرتت رحم آر

وَ أَنَا لَكَ مُسَلِّمٌ لَا أَرْجُو نَجَاحاً، وَ لَا مُعَافَاةً وَ لَا تَشْرِيفاً وَ لَا تَبْلِيغاً، إِلَّا بِكَ وَ مِنْكَ.

و من تسليم فرمان توام و اميد نجاح و رستگارى و سلامت و شرافت و نيل به مقصد جز به حضرتت و از درگاه كرمت ندارم

فَامْنُنْ عَلَيَّ جَلَّ ثَنَاؤُكَ، وَ تَقَدَّسَتْ أَسْمَاؤُكَ بِتَبْلِيغِي شَهْرَ رَمَضَانَ،

و بر من منت گذار اى خدايى كه ثنايت بزرگ و نام‌هاى مباركت مقدس است و عمر مرا تا به رمضان ديگر برسان

وَ أَنَا مُعَافًى مِنْ كُلِّ مَكْرُوهٍ وَ مَحْذُورٍ وَ مِنْ جَمِيعِ الْبَوَائِقِ.

در حالى كه مرا سلامت دارى و از هرامر ناگوار و ترسناك آسايش بخشى و از هرسختى و بلا عافيت دهى.

الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي أَعَانَنَا عَلَى صِيَامِ هَذَا الشَّهْرِ وَ قِيَامِهِ حَتَّى تبَلَّغَنَا آخِرَ لَيْلَةٍ مِنْهُ.^[2]

شكر و ستايش خداى را كه ما را براى روزه‌ى اين ماه شريف و بر قيام نماز تا آخرين شب ماه مبارك مرا يارى كرد.

اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِأَحَبِّ مَا دُعِيتَ بِهِ

بار خدايا! از تو مى‌خواهم به بهترين دعاهايى كه به آن خوانده شدى

وَ أَرْضَى مَا رَضِيتَ بِهِ عَنْ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ

و راضى‌ترين رضايتمندى‌ات كه به آن از پيغمبر-درود خدا بر او و آلش باد-راضى گشتى،

أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ لَا تَجْعَلْ وَدَاعِي شَهْرَ رَمَضَانَ وَدَاعَ خُرُوجِي مِنَ الدُّنْيَا

اين‌كه درود فرستى بر محمد و آل محمد و خداحافظى ماه رمضان مرا وداع بيرون رفتنم از دنيا

وَ لَا وَدَاعَ آخِرِ عِبَادَتِكَ وَ لَا آخِرَ صَوْمِي لَكَ وَ ارْزُقْنِي الْعَوْدَ فِيهِ،

و وداع آخرين عبادتت و آخرين روزه‌ام برايت قرار ندهى و بازگشت اين ماه را برايم روزى فرمايى

ثُمَّ الْعَوْدَ فِيهِ بِرَحْمَتِكَ يَا وَلِيَّ الْمُؤْمِنِينَ وَ وَفِّقْنِي فِيهِ لِلَيْلَةِ الْقَدْرِ وَ اجْعَلْهَا لِي خَيْراً مِن‏ أَلْفِ شَهْر.

پس به رحمت خود ماه رمضان را دوباره برگردان، اى دوست مؤمنان، و در اين ماه رمضان براى شب قدر توفيقم ده و آن را بهتر از هزار ماه برايم قرار ده.

رَبَّ اللَّيْلِ وَ النَّهَارِ وَ الْجِبَالِ وَ الْبِحَارِ وَ الظُّلَمِ وَ الْأَنْوَارِ وَ الْأَرْضِ وَ السَّمَاءِ

اى پروردگار شب‌وروز و كوه‌ها و درياها و تاريكى‌ها و روشنايى‌ها و زمين و آسمان!

يَا بَارِئُ يَا مُصَوِّرُ يَا حَنَّانُ يَا مَنَّانُ يَا اللَّهُ

اى خالق، اى صورتگر، اى بردبار، اى منت‌گذار، اى خدا،

يَا رَحْمَنُ يَا رَحِيمُ يَا حَيُّ يَا قَيُّومُ يَا بَدِيعَ السَّمَوَاتِ،

اى بخشاينده، اى مهربان، اى زنده، اى پاينده، اى نوكننده‌ى آسمان‌ها!

لَكَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى وَ الْأَمْثَالُ الْعُلْيَا وَ الْكِبْرِيَاءُ وَ الْآلَاءُ،

نام‌هاى نيكو، مثال‌هاى بلند و بزرگوارى و نعمت‌ها مخصوص توست.

أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ، أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ

از تو مى‌خواهم به حق نامت، به نام خداى بخشاينده‌ى و مهربان، كه درود فرستى بر محمد و آل محمد

وَ أَنْ تَجْعَلَ اسْمِي فِي هَذِهِ اللَّيْلَةِ فِي السُّعَدَاءِ وَ رُوحِي مَعَ الشُّهَدَاءِ وَ إِحْسَانِي فِي عِلِّيِّينَ وَ إِسَاءَتِي مَغْفُورَةً

و نام مرا در اين شب در جمله‌ى سعادتمندان و روحم را با شهدا و احسانم را در بلندترين بلندى‌ها و بدى‌هايم را بخشيده شده قرار دهى

وَ أَنْ تَهَبَ لِي يَقِيناً تُبَاشِرُ بِهِ قَلْبِي وَ إِيمَاناً لَا يَشُوبُهُ شَكٌّ وَ رِضًا بِمَا قَسَمْتَ لِي

و يقينى كه قلبم به آن مباشر شود و ايمانى كه شك در آن مخلوط نگردد و خشنودى به آنچه قسمتم كردى، به من عطا كنى

وَ أَنْ تُؤْتِيَنِي فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَ فِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ أَنْ تَقِيَنِي عَذَابَ النَّارِ الْحَرِيق‏.

و نيكويى دنيا و آخرت به من عنايت فرمايى و مرا از آتش سوزان نگه دارى.

اللَّهُمَّ اجْعَلْ فِيمَا تَقْضِي وَ تُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ

بار خدايا! قرار ده در آنچه حكم كردى و از كار حتمى‌اى كه مقدر نمودى

وَ فِيمَا تَفْرُقُ مِنَ الْأَمْرِ الْحَكِيمِ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ مِنَ الْقَضَاءِ الَّذِي لَا يُرَدُّ وَ لَا يُبَدَّلُ وَ لَا يُغَيَّرُ،

و در آنچه از هر امر حكيم در شب قدر از قضايى كه رد نشود و عوض نگردد و تغيير نيابد جدا ساختى،

أَنْ تَكْتُبَنِي مِنْ حُجَّاجِ بَيْتِكَ الْحَرَامِ، الْمَبْرُورِ حَجُّهُمُ، الْمَشْكُورِ سَعْيُهُمُ، الْمَغْفُورِ ذَنْبُهُمُ، الْمُكَفَّرِ عَنْهُمْ سَيِّئَاتُهُمْ،

كه بنويسى مرا از حاجيان بيت الحرامت، آنانى كه حجشان پسنديده و كوششان قدردانى و گناهانشان بخشيده، و بدى‌هايشان پوشانيده شده است

وَ اجْعَلْ فِيمَا تَقْضِي وَ تُقَدِّرُ، أَنْ تُطِيلَ عُمُرِي وَ أَنْ تُعْتِقَ رَقَبَتِي مِنَ النَّارِ، يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ.

و قرار ده در آنچه حكم كرده‌اى و مقدر ساخته‌اى كه عمرم را طولانى نمايى و مرا از آتش دوزخ نجات دهى، اى مهربان‌ترين مهربانان!

اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ وَ لَمْ يَسْأَلِ الْعِبَادُ مِثْلَكَ جُوداً وَ كَرَماً،

بار خدايا! از تو مى‌خواهم، در حالى كه بندگان، مانند تو، صاحب جود و كرم را سؤال نمى‌كند

وَ أَرْغَبُ إِلَيْكَ وَ لَمْ يُرْغَبْ إِلَى مِثْلِكَ،

و به سوى تو رغبت مى‌كنم در حالى كه به سوى مثل تو رغبت نمى‌شود؛

أَنْتَ مَوْضِعُ مَسْأَلَةِ السَّائِلِينَ، وَ مُنْتَهَى رَغْبَةِ الرَّاغِبِينَ،

تو جايگاه سؤال سؤال‌كنندگانى و منتهاى رغبت رغبت‌كنندگانى،

أَسْأَلُكَ بِأَعْظَمِ الْمَسَائِلِ كُلِّهَا وَ أَفْضَلِهَا وَ أَنْجَحِهَا، الَّتِي يَنْبَغِي لِلْعِبَادِ أَنْ يَسْأَلُوكَ بِهَا

مى‌خوانم تو را به بزرگ‌ترين درخواست‌ها، همه‌ى آنها، فاضل‌ترين آنها، موفق‌ترين آنهايى كه سزاوار بندگان است كه از تو آنها را مسئلت كنند،

يَا اللَّهُ يَا رَحْمَنُ وَ بِأَسْمَائِكَ، مَا عَلِمْتُ مِنْهَا وَ مَا لَمْ أَعْلَمْ وَ بِأَسْمَائِكَ الْحُسْنَى، وَ أَمْثَالِكَ الْعُلْيَا

اى خدا، اى بخشاينده! و به نام‌هايت، آنچه را از آنها مى‌دانم يا نمى‌دانم و به نام‌هاى نيكويت و مثل‌هاى بلندت

وَ بِنِعَمِكَ الَّتِي لَا تُحْصَى وَ بِأَكْرَمِ أَسْمَائِكَ عَلَيْكَ وَ أَحَبِّهَا إِلَيْكَ وَ أَشْرَفِهَا عِنْدَكَ مَنْزِلَةً

و به نعمت بى‌شمارشت و به گرامى‌ترين نام‌هايت بر تو و دوست‌ترين آنها به سوى تو و شرافتمندترين آنها از نظر منزلت در نزد تو

وَ أَقْرَبِهَا مِنْكَ وَسِيلَةً وَ أَجْزَلِهَا مِنْكَ ثَوَاباً وَ أَسْرَعِهَا لَدَيْكَ إِجَابَةً

و نزديك‌ترين آنها از نظر وسيله در نزد تو و نيكوترين آنها از نظر ثواب از تو و باشتاب‌ترين آنها از روى اجابت براى تو

وَ بِاسْمِكَ الْمَكْنُونِ الْمَخْزُونِ الْحَيِّ الْقَيُّومِ الْأَكْبَرِ الْأَجَلِّ الَّذِي تُحِبُّهُ وَ تَهْوَاهُ

و به نام مخفى خزانه شده‌ى زنده‌ى پاينده‌ى بزرگ‌تر جليل‌تر كه تو او را دوست دارى و به آن تمايل دارى

وَ تَرْضَى بِهِ عَمَّنْ دَعَاكَ بِهِ وَ تَسْتَجِيبُ لَهُ دُعَاءَهُ وَ حَقٌّ عَلَيْكَ أَنْ لَا تُخَيِّبَ سَائِلَكَ

و به آن راضى هستى از كسى كه تو را به آن خوانده و برايش دعايش را اجابت كرده‌اى و بر تو حق است اين‌كه نااميد نكنى سؤال‌كننده‌ات را

وَ أَسْأَلُكَ بِكُلِّ اسْمٍ هُوَ لَكَ فِي التَّوْرَاةِ وَ الْإِنْجِيلِ وَ الزَّبُورِ وَ الْفُرْقَانِ

و سؤال مى‌كنم به تمام نام‌هايى كه براى تو در تورات و انجيل و زبور و فرقان است

وَ بِكُلِّ اسْمٍ دَعَاكَ بِهِ حَمَلَةُ عَرْشِكَ وَ مَلَائِكَةُ سَمَاوَاتِكَ وَ جَمِيعُ الْأَصْنَافِ مِنْ خَلْقِكَ،

و به تمام نام‌هايى كه حاملان عرش و ملائكه‌هاى آسمان‌هايت و تمام اصناف مخلوقاتت

مِنْ نَبِيٍّ أَوْ صِدِّيقٍ أَوْ شَهِيدٍ وَ بِحَقِّ الرَّاغِبِينَ إِلَيْكَ الْفَرِقِينَ مِنْكَ،

از پيغمبرى يا راست‌گويى يا شهيدى تو را به آن خوانده است و به حقّ رغبت‌كنندگان به سويت فرق‌كنندگان از تو،

الْمُتَعَوِّذِينَ بِكَ وَ بِحَقِّ مُجَاوِرِي‏ بَيْتِكَ الْحَرَامِ، حُجَّاجاً وَ مُعْتَمِرِينَ وَ مُقَدِّسِينَ وَ الْمُجَاهِدِينَ فِي سَبِيلِكَ

پناه‌جويان به تو و به حقّ همسايه‌هاى بيت الحرامت، حاجيان و عمره‌گزارندگان و پاكان و جهادكنندگان در راه تو

وَ بِحَقِّ كُلِّ عَبْدٍ مُتَعَبِّدٍ لَكَ فِي بَرٍّ أَوْ بَحْرٍ أَوْ سَهْلٍ أَوْ جَبَلٍ.

و به حق هربندۀ عبادت‌كننده برايت در خشكى يا دريا يا هموارى يا كوه‌ها،

أَدْعُوكَ دُعَاءَ مَنْ قَدِ اشْتَدَّتْ فَاقَتُهُ، وَ كَثُرَتْ ذُنُوبُهُ وَ عَظُمَ جُرْمُهُ

تو را مى‌خوانم دعاى كسى كه بيچارگى‌اش سخت شده و گناهانش بسيار و جرمش بزرگ

وَ ضَعُفَ كَدْحُهُ، دُعَاءَ مَنْ لَا يَجِدُ لِنَفْسِهِ سَادّاً، وَ لَا لِضَعْفِهِ مُقَوِّياً،

و چاره‌اش ناتوان، دعاى كسى كه براى خود آقايى نيافته و براى ضعف خود تقويت كننده‌اى پيدا نكرده

وَ لَا لِذَنْبِهِ غَافِراً غَيْرَكَ، هَارِباً إِلَيْكَ، مُتَعَوِّذاً بِكَ،

و براى گناهانش بخشنده‌اى غير تو نيافته، گريزنده است به سوى تو، پناه آورنده است به تو،

مُتَعَبِّداً لَكَ، غَيْرَ مُسْتَكْبِرٍ وَ لَا مُسْتَنْكِفٍ، خَائِفاً بَائِساً فَقِيراً، مُسْتَجِيراً بِكَ.

عبادت‌كننده است برايت، در حالى كه سركشى‌كننده و عاردارنده نيست، ترسنده‌اى وحشت‌زده بيچاره‌اى پناه‌آورنده به تو.

أَسْأَلُكَ بِعِزَّتِكَ وَ عَظَمَتِكَ وَ جَبَرُوتِكَ وَ سُلْطَانِكَ وَ بِمُلْكِكَ وَ بِبَهَائِكَ وَ جُودِكَ

به حقّ عزتت و عظمتت و بزرگوارى‌ات و سلطنتت و پادشاهى‌ات و زيبايى‌ات و جودت

وَ كَرَمِكَ وَ بِآلَائِكَ وَ حُسْنِكَ وَ جَمَالِكَ وَ بِقُوَّتِكَ عَلَى مَا أَرَدْتَ مِنْ خَلْقِكَ.

و كرمت و نعمت‌هايت و نيكويى‌هايت و جمالت و قوتت بر آنچه اراده كرده‌اى از مخلوقاتت،

أَدْعُوكَ يَا رَبِّ خَوْفاً وَ طَمَعاً، وَ رَهْبَةً وَ رَغْبَةً وَ تَخَشُّعاً وَ تَمَلُّقاً وَ تَضَرُّعاً وَ إِلْحَافاً وَ إِلْحَاحاً، خَاضِعاً لَكَ،

تو را مى‌خوانم. اى پروردگار من از روى ترس و طمع و وحشت و رغبت و خشوع و چاپلوسى و تضرع و زارى و سماجت و فروتنى برايت، تو را مى‌خوانم.

لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ، وَحْدَكَ لَا شَرِيكَ لَكَ يَا قُدُّوسُ يَا قُدُّوسُ يَا قُدُّوس‏،

نيست خدايى جز تو، تنهايى و شريك ندارى، اى پاك، اى پاك، اى پاك!

يَا اللَّهُ يَا اللَّهُ يَا اللَّهُ، يَا رَحْمَانُ يَا رَحْمَانُ يَا رَحْمَانُ، يَا رَحِيمُ يَا رَحِيمُ يَا رَحِيمُ،

اى خدا، اى خدا، اى خدا! اى بخشاينده، اى بخشاينده، اى بخشاينده! اى مهربان، اى مهربان، اى مهربان!

يَا رَبِّ يَا رَبِّ يَا رَبِّ، أَعُوذُ بِكَ يَا اللَّهُ، الْوَاحِدُ الْأَحَدُ الصَّمَدُ الْوَتْرُ الْمُتَكَبِّرُ الْمُتَعَالِ

اى پروردگار، اى پروردگار، اى پروردگار! به تو پناه مى‌برم اى خداى يگانۀ يكتاى بى‌نياز تنها، بزرگوار، بلندمرتبه

وَ أَسْأَلُكَ بِجَمِيعِ مَا دَعَوْتُكَ بِهِ وَ بِأَسْمَائِكَ الَّتِي تَمْلَأُ أَرْكَانَكَ كُلَّهَا، أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ

و به همه‌ى آنچه به آن تو را خواندم و به نام‌هايى كه اركان خود را پر كرده‌اى، از تو درخواست مى‌كنم كه درود فرستى بر محمد و آل محمد

وَ اغْفِرْ ذَنْبِي وَ ارْحَمْنِي وَ أَوْسِعْ عَلَيَّ مِنْ فَضْلِكَ الْعَظِيمِ

و گناهم را بيامرزى و رحمتم كنى و فضل بزرگ خود را بر من فراخ سازى

وَ تَقَبَّلْ مِنِّي شَهْرَ رَمَضَانَ وَ صِيَامَهُ وَ قِيَامَهُ وَ فَرْضَهُ وَ نَوَافِلَهُ

و ماه رمضان و روزه‌اش و نمازش و واجباتش و نافله‌هايش را از من قبول كنى

وَ اغْفِرْ لِي وَ ارْحَمْنِي وَ اعْفُ عَنِّي وَ لَا تَجْعَلْهُ آخِرَ شَهْرِ رَمَضَانَ صُمْتُهُ لَكَ

و مرا بيامرزى و رحمتم كنى و مرا ببخشايى و اين ماه رمضان را آخرين ماه رمضانم كه برايت روزه مى‌گيرم

وَ عَبَدْتُكَ فِيهِ وَ لَا تَجْعَلْ وَدَاعِي وَدَاعَ خُرُوجِي مِنَ الدُّنْيَا.

و عبادتت را مى‌كنم قرار ندهى. و اين خداحافظى مرا وداع بيرون رفتنم از دنيا قرار ندهى.

اللَّهُمَّ أَوْجِبْ لِي مِنْ رَحْمَتِكَ وَ مَغْفِرَتِكَ وَ رِضْوَانِكَ وَ خَشْيَتِكَ

بار خدايا! رحمتت و آمرزشت و خوشنودى‌ات و ترست رابر من واجب گردان،

أَفْضَلَ مَا أَعْطَيْتَ أَحَداً مِمَّنْ عَبَدَكَ فِيهِ.

بهترين آنچه احدى از بنده‌هايت را در اين ماه عطا فرموده‌اى.

اللَّهُمَّ لَا تَجْعَلْنِي أَخْسَرَ مَنْ سَأَلَكَ فِيهِ وَ اجْعَلْنِي مِمَّنْ أَعْتَقْتَهُ فِي هَذَا الشَّهْرِ مِنَ النَّارِ

بار خدايا! مرا پست‌ترين كسى كه تو را در اين ماه خوانده است قرار مده و مرا از جملۀ كسانى كه او را از آتش جهنم آزاد كرده‌اى

وَ غَفَرْتَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ

و گناهان گذشته و آينده‌اش را بخشيده‌اى

وَ أَوْجَبْتَ لَهُ أَفْضَلَ مَا رَجَاكَ وَ أَمَّلَ مِنْكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ.

و براى او بهترين چيزى كه اميد و آرزو از تو دارد واجب نموده‌اى قرار ده، اى مهربان‌ترين مهربانان.

اللَّهُمَّ ارْزُقْنِي الْعَوْدَ فِي صِيَامِهِ لَكَ وَ عِبَادَتِكَ فِيهِ

بار خدايا! بازگشت در روزه‌ى ماه رمضانت و عبادتت را در آن برايم روزى فرما

وَ اجْعَلْنِي مِمَّنْ كَتَبْتَهُ فِي هَذَا الشَّهْرِ مِنْ حُجَّاجِ بَيْتِكَ الْحَرَامِ،

و مرا از كسانى كه او را در اين ماه از حاجيان بيت الحرام قرار داده‌اى،

الْمَبْرُورِ حَجُّهُمُ الْمَغْفُورِ لَهُمْ ذَنْبُهُمُ الْمُتَقَبَّلِ عَمَلُهُمْ آمِينَ آمِينَ آمِينَ رَبَّ الْعَالَمِينَ.

آنانى كه حجشان پسنديده شده، گناهانشان بخشيده، و عملشان قبول گشته قرارم ده. آمين، آمين، آمين، اى پروردگار جهانيان!

اللَّهُمَّ لَا تَدَعْ لِي فِيهِ ذَنْباً إِلَّا غَفَرْتَهُ وَ لَا خَطِيئَةً إِلَّا مَحَوْتَهَا

بار خدايا! گناهى مگذار برايم مگر اين‌كه در اين ماه آن را بخشيده باشى و خطايى مگر آن را محو كرده باشى

وَ لَا عَثْرَةً إِلَّا أَقَلْتَهَا وَ لَا دَيْناً إِلَّا قَضَيْتَهُ وَ لَا عَيْلَةً إِلَّا أَغْنَيْتَهَا

و لغزشى مگر اين‌كه آن را بخشيده باشى و قرضى مگر اين‌كه ادا كرده باشى و عيالمندى مگر اين‌كه بى‌نياز كرده باشى

وَ لَا هَمّاً إِلا فَرَّجْتَهُ وَ لَا فَاقَةً إِلَّا سَدَدْتَهَا وَ لَا عُرْيَا إِلَّا كَسَوْتَهُ

و غمى مگر اين‌كه گشايش داده باشى و بيچارگى‌اى مگر اين‌كه باز داشته باشى و برهنگى مگر اين‌كه پوشانده باشى،

وَ لَا مَرَضاً إِلَّا شَفَيْتَهُ وَ لَا دَاءً إِلَّا أَذْهَبْتَهُ

و مريضى مگر اين‌كه شفا داده باشى و دردى را مگر اين‌كه برطرف كرده باشى

وَ لَا حَاجَةً مِنْ حَوَائِجِ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ إِلَّا قَضَيْتَهَا عَلَى أَفْضَلِ أَمَلِي وَ رَجَائِي فِيكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ.

و حاجتى از حاجت‌هاى دنيا و آخرت مگر آن‌كه روا كرده باشى بر بهترين آرزو و اميدم در تو، اى مهربان‌ترين مهربانان!

اللَّهُمَّ لَا تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنَا وَ لَا تُذِلَّنَا بَعْدَ إِذْ أَعْزَزْتَنَا وَ لَا تَضَعْنَا بَعْدَ إِذْ رَفَعْتَنَا وَ لَا تُهِنَّا بَعْدَ إِذْ أَكْرَمْتَنَا

بار خدايا! دل‌هاى ما را بعد از آن‌كه هدايت كردى زنگار شك مپوشان و بعد از آن‌كه گرامى داشتى ما را وامگذار

وَ لَا تُفْقِرْنَا بَعْدَ إِذْ أَغْنَيْتَنَا وَ لَا تَمْنَعْنَا بَعْدَ إِذْ أَعْطَيْتَنَا وَ لَا تَحْرِمْنَا بَعْدَ إِذْ رَزَقْتَنَا،

و بعد از آنى كه بى‌نياز ساختى فقير مگردان و بعد از آنى كه ما را عطا فرمودى منعمان مكن و بعد از آنى كه روزى دادى ما را محروم مگردان

وَ لَا تُغَيِّرْ شَيْئاً مِنْ نِعَمِكَ عَلَيْنَا وَ إِحْسَانِكَ إِلَيْنَا لِشَيْ‏ءٍ كَانَ مِنْ ذُنُوبِنَا وَ لَا لِمَا هُوَ كَائِنٌ مِنَّا،

و چيزى از نعمت‌ها و احسانت را بر ما به خاطر گناهان ما تغيير مده و نه آن چيزى را كه در آينده براى ما خواهد بود.

فَإِنَّ فِي كَرَمِكَ وَ عَفْوِكَ وَ فَضْلِكَ سَعَةً لِمَغْفِرَةِ ذُنُوبِنَا،

قطعا در كرم و بخشش و بزرگوارى تو فراخى‌اى است از براى آمرزش گناهان ما

فَاغْفِرْ لَنَا وَ تَجَاوَزْ عَنَّا وَ لَا تُعَاقِبْنَا عليها، يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِين‏.

پس ما را ببخش و از ما درگذر و ما را عذاب مكن بر آنها، اى مهربان‌ترين مهربانان!

اللَّهُمَّ أَكْرِمْنِي فِي مَجْلِسِي هَذَا كَرَامَةً لَا تُهِينُنِي بَعْدَهَا أَبَداً وَ أَعِزَّنِي عِزّاً لَا تُذِلُّنِي بَعْدَهُ أَبَداً

بار خدايا در همين مجلس به من كرامت كن، كرامتى كه بعد از آن هرگز پستم نسازى و مرا عزيز دار عزتى كه بعد از آن هرگز مرا خوارى نسازى،

وَ عَافِنِي عَافِيَةً لَا تَبْتَلِينِي بَعْدَهَا أَبَداً وَ ارْفَعْنِي رِفْعَةً لَا تَضَعُنِي بَعْدَهَا أَبَداً

و عافيتم ده عافيتى كه بعد از آن مبتلايم نسازى و مرا بلند كن بلندى‌اى كه هرگز به زيرم نياورى

وَ اصْرِفْ عَنِّي شَرَّ كُلِّ شَيْطَانٍ مَرِيدٍ وَ شَرَّ كُلِّ جَبَّارٍ عَنِيدٍ وَ شَرَّ كُلِّ قَرِيبٍ أَوْ بَعِيدٍ

و شرّ هرشيطان رانده شده و شرّ هر جبركننده‌ى كينه‌توز و شرّ هردور و نزديك

وَ شَرَّ كُلِّ صَغِيرٍ أَوْ كَبِيرٍ وَ شَرَّ كُلِّ دَابَّةٍ أَنْتَ (آخِذٌ بِنَاصِيَتِهَا، إِنَّ رَبِّي عَلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيم‏) ^[3]

و شرّ هربزرگ و كوچك و شرّ همه‌ى جنبندگان را كه اختيارش به دست توست از من دور گردان، قطعا پروردگارم بر راه راست است.

اللَّهُمَّ مَا كَانَ فِي قَلْبِي مِنْ شَكٍّ أَوْ رِيبَةٍ أَوْ جُحُودٍ أَوْ قُنُوطٍ

بار خدايا! آنچه در قلبم وجود دارد از شك يا ترديد يا انكار يا نااميدى

أَوْ فَرَحٍ أَوْ مَرَحٍ أَوْ بَطَرٍ أَوْ بَذَخٍ أَوْ خُيَلَاءَ أَوْ رِيَاءٍ أَوْ سُمْعَةٍ

يا خوشحالى يا خراميدن يا خوش‌گذرانى يا گردن‌گشى يا تكبّر يا خودنمايى يا سمعه

أَوْ شِقَاقٍ أَوْ نِفَاقٍ أَوْ كُفْرٍ أَوْ فُسُوقٍ أَوْ مَعْصِيَةٍ أَوْ شَيْ‏ءٍ لَا تُحِبُّ عَلَيْهِ وَلِيّاً لَكَ

يا شقاق يا نفاق يا كفر يا فسق يا معصيت يا چيزى كه براى دوستت او را دوست ندارى،

فَأَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَمْحُوَهُ مِنْ قَلْبِي

از تو مى‌خواهم كه بر پيغمبر و آل پيغمبر درود فرستى و آنها را از دلم پاك نمايى

وَ تُبَدِّلَنِي مَكَانَهُ إِيمَاناً بِوَعْدِكَ، وَ رِضًا بِقَضَائِكَ وَ وَفَاءً بِعَهْدِكَ وَ وَجَلًا مِنْكَ

و به جايش ايمان به وعده‌هايت و خوشنودى به قضايت و وفاى به عهدت و ترس از خودت

وَ زُهْداً فِي الدُّنْيَا وَ رَغْبَةً فِيمَا عِنْدَكَ وَ ثِقَةً بِكَ وَ طُمَأْنِينَةً إِلَيْكَ وَ تَوْبَةً نَصُوحاً إِلَيْك‏.

و زهد در دنيا و شوق در آنچه نزد توست و اعتماد به خودت و آرامش به سويت و توبه‌ى نصوح به سويت را جايگزين سازى.

اللَّهُمَّ إِنْ كُنْتَ بَلَّغْتَنَاهُ وَ إِلَّا فَأَخِّرْ آجَالَنَا إِلَى قَابِلٍ حَتَّى تُبَلِّغَنَاهُ فِي يُسْرٍ مِنْكَ وَ عَافِيَةٍ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ،

بار خدايا اگر ما را به آنها رساندى و الا اجل‌هاى ما را تا سال آينده به تأخير بينداز تا به آسانى و عافيت ما را به آنها برسانى، اى مهربان‌ترين مهربانان!

وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ كَثِيراً وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ. ^[4]

درود خدا بر محمد و آل او، درود بسيار و رحمت خدا و بركات او بر ايشان باد.

---

[1] ) سوره البقره، آیه 185.                  [2] ) اقبال الأعمال: ص 252، مابقى از كتاب مصباح شيخ طوسى نقل شده است.

[3] ) سوره هود، آیه 56.                      [4] ) اقبال الاعمال، ج  1 ، ص 430.