شرح دعای عهد (قسمت نوزدهم)

اللَّهُمَّ بَلِّغْ مَوْلاَنَا الْإِمَامَ الْهَادِيَ الْمَهْدِيَّ الْقَائِمَ بِأَمْرِكَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ وَ عَلَى آبَائِهِ الطَّاهِرِينَ‏؛ پروردگارا تو بر مولاى ما حضرت امام عصر هادى امت و مهدى آل محمد قيام كننده به فرمان تو كه درود خدا بر او و بر پدران پاك گوهر او باد

و مفعول «بلغ» آن چیزی است که بعد می آید از «زِنَهَ عرشِ الله» یا «مِن الصلوه»

و مراد از «مولی» صاحب اختیار امور دین و دنیا است. و معلوم است که امام عصر -عجل الله فرجه - صاحب اختیار کل،از جانب خدا و رسول و ائمه - علیهم السلام- هست.

و «امام» هم به معنی مقتدا و مطاع و واجب الاطاعه است که همه در امام عصر موجود است و البته هدایت خلق را هم می فرماید.یعنی راه طاعت و مصعیت و راه معرفت و اطاعت و راه نجات و هلاک را به مردم می نماید،تا ایشان تمیز فیما بین خیر و شر را بتوانند بنمایند. و خود او هم راه نموده خدا است. یعنی بدون تعلیم معلم و بی واسطه هادی دیگر،خداوند علوم را بی واسطه یا با واسطه پیغمبر و سایر ائمه -علیهم السلام- به او افاضه می فرماید.

و معنی « قیام آن حضرت به امر خداوند» آن است

که امر خداوند را ،ان حضرت به مردم می رساند.

یا مراد از «امر»

مطلق امر تکوینی و تکلیفی است . یعنی به توسط آن حضرت همه خلایق موجود و مطیع یا عاصی می شوند. زیرا که آن حضرت واسطه فیض وجود و متبین طاعت و معصیت است.

و مراد از «صلوات بر آن حضرت و آباء طاهرین» او آن است

که رحمت بی منتهای خداوند بر ایشان زیاد می شود و آن متحقق می شود به چند چیز:

یکی آنکه،قرب ایشان به سوی خداوند زیاد می شود.

و دیگر آنکه،علم و کمال ایشان هم زیاد می شود.

و دیگر آنکه مرتبه ایشان در درجات آخرت بلندتر می شود . و اگرچه مرتبه بلانهایه را،خداوند در روز اول به ایشان داده ، در هر یک از قرب و کمال و علم و درجات آخرت.و لکن تحقق و بروز هر مرتبه ای از مراتب اینها،در عالم کثرت،مستتبع تحقق و بروز مرتبهفوق آن هست،در عالم مذکور.

پس صلوات فرستادن بر ایشان و زیاد شدن قرب و کمال و درجه ایشان ،بی معنی نخواهد بود. و این زیاد شدن را،انتهایی نیست. زیرا که فوق هر مرتبه،مرتبه دیگر متصور است  و محال نیست.پس خواهش آن از خداوند بجا است. و ذکر صلوات در اینجا با وجودی که مفعول «بلغ» هم صلوات به قدر وزن عرش و سایر آنچه در فقرات آتیه می آید ،هست،به جهت تعجیل در صلوات است،متصل به اسم «قائم» عجل الله فرجه. زیرا که اسم «قائم» را زیادتی خصوصیتی است به امام عصر. و از این جهت است که تعظیم آن حضرت در وقت شنیدن این اسم مبارک لازمتر است از آن ،در وقت شنیدن اسماء دیگر. و از این جهت است که برخاستن در وقت شنیدن این اسم و بعض اسماء مختصه دیگر مطلوب است . و وجه زیادتی خصوصیت این اسم به آن حضرت می توان که از چند وجه باشد:

یکی آنکه این اسم اشعار به حیات آن حضرت دارد. پس مختص به آن حضرت است. و در اغلب آباء طاهرین آن جناب ،استعمال نمی شود. و هر وقت هم که آن یا امثال آن در ایشان استعمال می شود ،یا من باب تمسیه شیء است .بما قد کان علیه فی زمن الحویه یا من باب اتصاف ایشان است به آن، در عالم باطن ، ولو بعد الحیوه.یا من باب المجاز است .چنانکه از مفهوم عرفی «قائم» معلوم است.

و وجه دیگر آنکه؛مقصود از این اسم،قیام آن حضرت است به امری که پدران آن حضرت قیام به آن امر نکرده اند از تکالیفی که مختص به آن حضرت است . و آباء طاهرین او مکلف به آنها نبوده اند پس مختص به آن حضرت خواهد بود.

و وجه دیگر آنکه،بعض تکالیف که سایر ائمه به جهت تقیه از اعداء و عدم قدرت ظاهره،نتوانسته اند که به آنها قیام و اقدام نمایند،مانند حدود کامله،آن حضرت ،قیام و اقدام به آنها خواهد فرمود. پس این اسم که قائم بودن به آن تکالیف باشد،مختص به آن حضرت است.

و وجه رابع آنکه،اصل امر،فرمان خداوند است، بر حسب اقتضاء وقت  و مصلحت عباد و بلاد ، و به حسب عادت .چون مصالح عباد و بلاد در ازمنه سابقه،همیشه در تغییر و تبدیل بوده و از این جهت شرایع انبیاء و رسل تغییر می یافته،که نام آن را «نسخ» می گذاریم ؛لهذا بر حسب جریان سنت امم ماضیه،استبعادی نیست که در این امت هم مصالح تغییر کند ، و بر حسب ان حضرت قائم-عجل الله فرجه- شریعت دیگر و امر دیگر از جانب خداوند بیاورد؛اگرچه آن را «نسخ» ننامیم،و بگوییم که همان شریعت خاتم الانبیا است که آن حضرت می آورد. زیرا که بر حسب دستورالعمل آن بزرگوار ان حضرت شریعت خود را برای مردم بیان می فرماید(1)

و بالجمله؛خداوند فرموده که:«وَ لَنْ تَجِدَ لِسُنَّةِ اللَّهِ تَبْديلاً»(2) یعنی هرگز تغییر و تبدیلی برای سنت خداوند نخواهی سافت. پس آن حضرت به منزله پیغمبر تازه ای خواهد بود که شریعت تازه بیاورد. چنانکه در اخبار هم هست که :«بانی بکتاب جدید و شرع جدید، هو علی العرب الشدید»(3) یعنی «آن حضرت کتاب تازه و شریعت تازه می آورد،به نوعی که بر عرب شدید باشد. پس آن حضرت قائم  به امر الله ، به این معنی خواهد بود. و این معنی در آباء طاهرین او نبوده،پس این اسم ،مخصوص آن حضرت است.

و در اخبار هم هست که شما باید عمل به این شریعت بکنید تا وقتی که امر منتهی شود به صاحب آن، که بعد از آن،هر چه صاحب امبر،شما را به آن امر فرماید،باید عمل کنید(4)و از این جهت آن حضرت را «صاحب الامر» نیز می نامند. و این اسم هم از اسماء مختصه آن حضرت است.

و اگر استبعاد کنی در این معنی،ببین که در اخبار وارد شده که عالمی که بنی اسرائیل را بشارت به ظهور حضرت موسی - علی نبینا و آله و علیه و السلام - می داد، او را قائم می خواند؛ با وجودی که پیغمبر اولوالعزم بود.

بلی، در شریعت ما ،ضرورت قائم شده  بر اینکه پیغمبر دیگر،بعد از حضرت خاتم الانبیاء - صلی الله علیه و آله - مبعوث نخواهد شد.پس قائم ما پیغمبر نخواهد بود ،اگرچه ظهور او شبیه ظهور پیغمبران باشد؛ چنان که در اخبار هست که سنن انبیاء با آن حضرت خواهد بود(4)

و آنچه گفتیم مستلزم این نیست که قائل به ناسخیت شریعت آن حضرت شویم،برای شریعت خاتم الانبیاء، زیرا که سابقا گفتیم که دستورالعمل پیغمبر را آن حضرت عمل می فرماید.پس فی الحقیقه،شریعت آن حضرت همان شریعت پیغمبر است،چنانکه سایر ائمه (صلوات الله علیهم اجمعین) هم، هر یک دستورالعملی خاص به ایشان داشته اند؛ چنان که مستفاد از اخبار است ؛با وجودی که همه مروج شریعت پیغمبر بوده اند.

و بالجمله در مقام تعمیم دعا از جناب برادران دینی و خواهران دینی می گویی:

پی نوشت ها:

(1)ظاهر چنین است که برخاستن هنگام نام برده شده از حضرت بقیه الله الاعظم -صلوات الله علیه- جهت احترام به ان بزرگوار سنتی است که از ائمه اطهار علیهم السلام نقل شده است .ر.ک شرح تائیه دعبل بن خزاعی ،اثر علامه مجلسی- ره- ،ص 73-72،پاورقی مصحح،و مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم ،اثر حاج میرزا محمد تقی موسوی اصفهانی171/2-172،تکالیف الانام فی غیبه الامام،اثر صدر الاسلام همدانی،تکلیف 49،ص240-241.

(2)احزاب:62،فتح:23.

(3)روایاتی به همین مضمون و با عباراتی مختلف در کتاب غیبت نعمانی یافت می شود . برای نمونه رجوع شود به همان کتاب،ص235،255،263،319. و مراد از کتاب جدید و شرع جدید؛دستورالعمل جدید است که عبارت از حکم به باطن در قضاوت می باشد. در حالی که سنت جاریه در قضاوت در زمان همه انبیاء و اولیاء - علیهم السلام- حکم به ظاهر بوده و می باشد. و البته چنین رفتاری برای مبغضین اهل البیت -صلوات الله علیهم اجمعین- و محبین مبغضین اهل البیت - علیهم السلام - سخت و شدید خواهد بود . و اعمال چنین رفتاری از ناحیه مقدسه ولی عصر - صلوات الله علیه- در روایات معصومین - سلام الله علیهم اجمعین - وارد شده است.

(4) مکیال المکارم 364/2، به نقل از غیبن نعمانی/81:فقال- علیه السلام : کونوا علی ما انتم علیه،حتی یطلع الله لکم نجمکم.

منبع: مجله: موعودخرداد و تیرماه 1376، شماره3، نقل از سایت حوزه