منزلت علمی امام جواد علیه السلام

با این که مناصب الهی وابسته به سن خاص نیست و خداوند مقام نبوّت را در کودکی به بعضی از پیامبران اعطا نموده، ولی با این حال امامت پیشوای نهم و مقام علمی او نه تنها از طرف مخالفان مورد تردید جدّی واقع شد، بلکه افراد عادّی از شیعیان و برخی از بزرگان و علمای شیعه نیز در این مسئله گفت و گو داشتند و در واقع این قضیّه به صورت یک معضل اعتقادی درآمده بود.
محمد بن رستم طبری از دانشمندان قرن پنجم می نویسد: «زمانی که سن امام جواد(علیه السلام) به هفت سال و چند ماه رسید، مأمون پدرش امام رضا(علیه السلام) را به شهادت رساند و شیعیان در حیرت و سرگردانی فرو رفتند و در میان مردم اختلاف نظر پدید آمد و سن ابوجعفر را کم شمردند و شیعیان در سایر شهرها متحیّر شدند.»(1)
به همین جهت شیعیان اجتماعاتی تشکیل دادند و دیدارهایی با آن حضرت به عمل آوردند و به منظور آزمایش و حصول اطمینان از این که دارای علم امامت است، پرسش هایی را مطرح کردند و هنگامی که پاسخ های قاطع و روشن دریافت نمودند، مقام علمی آن بزرگوار را باور کردند و آرامش یافتند.
با طرح پرسش هایی از امام جواد(علیه السلام) نه تنها عظمت علمی آن حضرت در نزد شیعیان به اثبات رسید، بلکه علمای مذاهب دیگر این عظمت علمی را باور کردند. از جمله: ابن حجر هیثمی می نویسد:
«مأمون او را به دامادی انتخاب کرد، زیرا با وجود سن کم از نظر علم و آگاهی و حلم بر همه دانشمندان برتری داشت.»(2)
هم چنین دانشمندان دیگری از اهل سنت که به مقام علمی و والای آن حضرت اعتراف نموده اند، عبارتند از: یحیی بن اکثم (متوفای 242 ق)، احمد بن خطیب بغدادی (متوفای 463 ق)، عزالدّین ابن اثیر جوزی(متوفای 630 ق)، ابن تیمیه حرّانی دمشقی (متوفای 758 ق)، ابن عماد حنبلی دمشقی (متوفای 1089 ق) و دانشمندان دیگر... .

از زیباترین و جالب ترین جلوه های علم و فضل امام نهم بازخوانی اندیشه ها می باشد. قاسم بن عبدالرحمان می گوید:
به مذهب زیدیّه گرایش داشتم که به شهر بغداد سفر کردم. روزی در یکی از خیابان های آن شهر، مردم را دیدم که با شور و شوق در جنب و جوش هستند. بعضی می دوند و برخی سعی می کنند تا خود را به نقاط بلند برسانند. بعضی نیز ایستاده و به نقطه ای خیره شده اند، پرسیدم: مگر چه شده؟ گفتند: ابن الرضا(علیه السلام) می آید.
من هم ایستادم و به نظاره پرداختم؛ حضرت سوار بر مرکب به سوی ما می آمد. همان طور که به او نگاه می کردم، با خودم گفتم: خداوند گروه امامیه را از رحمت خود دور کند! آنان معتقدند که پروردگار سبحان، اطاعت از این جوان را بر مردم واجب گردانیده است.
همین که این به ذهنم خطور کرد، حضرت خطاب به من این آیه را تلاوت کرد: «فقالوا أبشراً منّا واحداً نتّبعُهُ انّا اذاً لَفی ضَلالٍ و سُعُر»؛(3) قوم ثمود گفتند: آیا ما از بشری از جنس خود پیروی کنیم؟ اگر چنین کنیم، در گمراهی و جنون خواهیم بود.
در این هنگام با خود گفتم: مثل این که او ساحر است و از دل من خبر می دهد. بار دیگر حضرت خطاب به من این آیه شریفه را تلاوت کرد: «أألقِیَ الذّکرُ علیه مِن بینِنا بَل هو کذّابٌ أشِرٌ»؛(4) آیا تنها به او وحی نازل شده است؟ نه، بلکه او آدم بسیار دروغگو و خود پسند است.
وقتی دیدم آن حضرت از اندیشه های قلبی من خبر می دهد، اعتقادم به آن بزرگوار کامل شد و از مذهب زیدیه دست برداشتم و به امامت ایشان اقرار کردم و اعتراف نمودم که او حجّت خدا بر مردم است.(5)
__________________________
پی نوشت:
1. دلایل الامامة، محمد بن جریر رستم طبری، ص 204.
2. الصواعق المحرقة، ابن حجر هیثمی، ص 205.
3. سوره قمر، آیه 24.
4. همان، آیه 25.
5. منتخب میزان الحکمه، محمد محمدی ری شهری، ص 51.

منبع: مجله پاسدار اسلام - آذر 1387 - شماره 324.