سخنرانی آیت الله میرباقری :جلسه ششم، اهل بیت راه اتصال الهی و محو حجب ظلمانی

أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيم  بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيم  الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِين  وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِين  وَ اللَّعْنَةُ عَلَى أَعْدَائِهِم  أَجْمَعِين. «وَ قَضَيْنا إِلى  بَني  إِسْرائيلَ فِي الْكِتابِ لَتُفْسِدُنَّ فِي الْأَرْضِ مَرَّتَيْنِ وَ لَتَعْلُنَّ عُلُوًّا كَبيرا»(اسراء/۴) در این سوره اسراء که داستان معراج وجود مقدس نبی اکرم سرآغاز این سوره است، معارف بلندی از حوادثی که برای امت حضرت پیش می آید گفته شده است. در دو جای این سوره متعرض داستان سیدالشهداء علیه السلام شدند؛ یکی در همین آغاز سوره است که می فرماید «وَ قَضَيْنا إِلى  بَني  إِسْرائيلَ فِي الْكِتابِ» ما یک مطلبی را در باب بنی اسرائیل حکم کردیم که شما دو بار در روی زمین فساد و گردن فرازی می کنید «وَ لَتَعْلُنَّ عُلُوًّا كَبيرا» فساد یکی از ریشه های مهمش همین علو است «تِلْكَ الدَّارُ الْآخِرَةُ نَجْعَلُها لِلَّذينَ لا يُريدُونَ عُلُوًّا فِي الْأَرْضِ وَ لا فَساداً وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقين »(قصص/۸۳) «لَتُفْسِدُنَّ فِي الْأَرْضِ مَرَّتَيْنِ وَ لَتَعْلُنَّ عُلُوًّا كَبيرا» دوبار فساد و گردن فرازی می کنید.

این علو و گردن فرازی و فساد بنی اسرائیل چه بوده که خدای متعال می فرماید در هر بار هم ما شما را مجازات سنگین می کنیم. مفسرین مفصل بر سر این بحث کردند و گویا این فضا خیلی هم برای مفسرین روشن نیست که این دو فساد چه چیزهایی هستند و مجازاتشان چه بوده است. مثلا در بعضی تفسیرها تأکید کردند که این دوبار فساد و مجازات، ناظر به قتل انبیاء و بعد هم داستان قتل عام بخت النصر است که بعد هم پراکنده شدند تا بعد دوباره در دوره کوروش یک تجمعی کردند و بهشان فرصت و امکانی داده شد و باز دوباره فساد کردند و این بار رومیان به آنها حمله کردند و پراکنده شان کردند که دیگر تا همین یکصد سال اخیر پراکنده ماندند.

اینکه تنزیل این آیه ناظر به کدام صحنه هایی است که برای بنی اسرائیل و فرزندان حضرت یعقوب سلام الله علیه پیش آمده و این فسادشان چه بوده یک سخنی است ولی این آیات یک تأویلی دارد، فرمود دفعه اول قتل امیرالمؤمنین است «لَتُفْسِدُنَّ فِي الْأَرْضِ مَرَّتَيْنِ» و دفعه دوم شهادت سیدالشهداست و این دو تا به یهود نسبت داده شده است. بعضی مفسرین فرمودند مقصود از یهود در اینجا فرزندان حضرت یعقوب نیستند و داستان دیگری است؛ چون حضرت فرمودند که آنچه در بنی اسرائیل واقع شد طابق النعل بالنعل در امت من واقع می شود. لذا تأویل خیلی از این مسائلی که در قرآن به یهود نسبت داده می شود، مربوط به «يَهُودِ هَذِهِ  الْأُمَّة»(1) است.

بعضی خیال می کنند همه اینها برای همین یهود بنی اسرائیل و فرزندان حضرت یعقوب است و آن ها درست است فساد کردند و نگذاشتند کار دست وصی حضرت موسی بیافتد و انحراف در امت حضرت موسی ایجاد کردند ولی یهود آن امت در مقیاس درگیری با نبی اکرم و امیرالمؤمنین نیستند «وَ كَذلِكَ جَعَلْنا لِكُلِّ نَبِيٍّ عَدُوًّا شَياطينَ الْإِنْسِ وَ الْجِن »(انعام/۱۱۲) آنها در مقیاس درگیری با امت حضرت موسی و وصی حضرت موسی هستند و این آیات خیلی وقت ها ناظر به «يَهُودِ هَذِهِ  الْأُمَّة» است.

علامه طباطبایی رضوان الله تعالی علیه ذیل همین آیه می گویند این روایات و آیات ناظر به یهود بنی اسرائیل نیست که می فرماید این دو تا فساد قتل امیرالمؤمنین و سیدالشهداست. دو تا فساد و گردن فرازی یهود در این امت است ولی اینها یهود بنی اسرائیل نیستند، اینها یهود هذه الامه هستند «لَتُفْسِدُنَّ فِي الْأَرْضِ مَرَّتَيْنِ وَ لَتَعْلُنَّ عُلُوًّا كَبيرا» از این گردن فرازی بالاتر است، اینها بساط عاشورا را به پا کردند. در نهج البلاغه امیرالمؤمنین یک جایی راجع به مروان می فرمایند «إِنَّهَا كَفٌّ يَهُودِيَّة»(2) اینها هستند که یهود هذه الامه هستند و طابق النعل بالنعل هرچه در بنی اسرائیل بوده واقع می شود.

خدای متعال برای این فسادی که کردند دو مجازات سنگین قرار داده است. یک مجازات به مجازات قبل از ظهور تعبیر شده «بَعَثْنا عَلَيْكُمْ عِباداً لَنا»(اسراء/۵) یکی هم به بعد از ظهور و رجعت تأویل شده است. دوباره در آیات بعد خدای متعال متعرض این مسئله می شود و مطلبی را بیان می کند که «وَ لا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتي  حَرَّمَ اللَّهُ إِلاَّ بِالْحَق  »(اسراء/33) هیچ نفس محترمه ای را شما حق ندارید به قتل برسانید «إِلاَّ بِالْحَق » مگر اینکه یک حقی باشد و الا کسی حق ندارد خون نفس محترمه ای را بریزد. حتی اهل کتابی که تحت ذمه هستند وقتی خونی را خدا محترم کرد «وَ لا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتي  حَرَّمَ اللَّهُ إِلاَّ بِالْحَق ».

بعد می فرماید «وَ مَنْ قُتِلَ مَظْلُوما» اگر یک کسی مظلومانه کشته شد و به حق کشته نشد «فَقَدْ جَعَلْنا لِوَلِيِّهِ سُلْطانا» ما برای ولی این دم سلطه ای قرار دادیم. بعضی ها این سلطه را همین سلطه تشریعی معنا کردند، یعنی همین که خدای متعال اجازه داده که ولی دم قاتل را قصاص کند این سلطه است ولی شاید بیش از این است یعنی یک سلطه تکوینی هم خدا قرار داده است ولی «فَلا يُسْرِفْ فِي الْقَتْلِ إِنَّهُ كانَ مَنْصُورا» نباید در قتل زیاده روی کند و یک نفر با یک نفر قصاص کرد. در آن وصیت نامه معروف، حضرت فرمود ابن ملجم یک ضربت زده و یک ضربت بهش بزنید. البته پیداست که آن یک داستان دیگری است. خدای متعال در مقابل این فساد کبیری که اینها کردند، در قرآن به تعبیری می فرماید ما شما را درو می کنیم. می فرماید «فَلا يُسْرِفْ فِي الْقَتْلِ إِنَّهُ كانَ مَنْصُورا» این ولی دم مورد نصرت ماست ولی تا آنجایی که زیاده روی نکند.

 

در روایات این آیه تأویلش به وجود مقدس امام زمان و سیدالشهداء است «وَ مَنْ قُتِلَ مَظْلُوماً فَقَدْ جَعَلْنا لِوَلِيِّهِ سُلْطاناً فَلا يُسْرِفْ فِي الْقَتْل » حضرت فرمود اگر همه عالم را هم بکشد زیاده روی نیست. نه این که مؤمنین را بکشد، بلکه آنهایی مقابل حضرت می ایستند «فَلا يُسْرِفْ فِي الْقَتْلِ إِنَّهُ كانَ مَنْصُورا» فرمود زیاده روی نیست. فرمود فرزندان و ادامه دهندگان راه آنها را حضرت در قصاص خون سیدالشهداء به قتل می رساند و همه را هم درو کند و این زیاده روی نیست.

در یک نقلی وقتی حضرت سخت گیری می کنند یک عده ای می گویند آقا شما فرزند نبی رحمت هستید. بعد حضرت یک صحنه عاشورا را نشانشان می دهند، مثلا شاید صحنه شهادت حضرت علی اصغر را نشان می دهند و بعد همه می گویند آقا درست است، هرچه از اینها درو کنید جا دارد «فَلا يُسْرِفْ فِي الْقَتْلِ إِنَّهُ كانَ مَنْصُورا» فرمود نسل این ها را حضرت در انتقام خون سیدالشهداء برمیکنند و اسراف هم نیست.

یک نکته این است که چرا عفو نکنند؟ نکته دوم این است که اگر می خواهید بکشند چرا فرزندان آنها را می کشند؟ چه کار با فرزندانشان دارد؟ نکته سوم این است که چرا به اندازه زمین بکشند؟ آیا اسراف نیست؟ اما عفو یک جایی دارد و آنجایی است که خدای متعال که ارحم الراحمین است، مبدأ رحمت آنجاست و ما محبتمان باید ذیل رحمت الهی باشد. اگر از مدار رحمت الهی بیرون رفتیم این دیگر محبت نیست بلکه شیطنت و از صفات رذیله است. آنجایی که خدای متعال غضب می کند که جای محبت نیست.

خدای متعال در باب قوم لوط به حضرت لوط می فرماید بروید «وَ لا يَلْتَفِتْ مِنْكُمْ أَحَد»(هود/81) اصلا نگاهتان را هم به پشت سر نیاندازید و الا عذاب شما را می گیرد. در یک نقلی می دیدم وقتی بنا شد فرعون و قومش غرق بشوند، یکی از اطرافیان حضرت موسای کلیم، برادرش در لشکر فرعون بود و رفت تا دستش را بگیرد و بهش بگوید شما غرق می شوید و ما عبور می کنیم و دریا برای شما باز نیست. وقتی رفت دست برادر را بگیرد، دریا بسته شد و غرق شدند. حضرت فرمود او بهشتی است ولی چون هنگامی که عذاب آمد با آنها بود، او هم غرق شد. آنجایی که خدای متعال غضب می کند، دیگر جای محبت کردن نیست. این انحراف است.

به ما می گویند یک امت را لعن کنید. پس جای عفو نیست. در صحیفه می خوانیم «حَاشَى مَنْ  عُودِيَ  فِيكَ وَ لَك »(3) خدایا ما با همه دشمنانمان دست می دهیم الا با آنهایی که در راه تو با آن ها دشمنی کردیم و آنجا دیگر جای دست دادن و بیعت کردن و رفاقت کردن نیست. اما این که نسل آن ها را به قتل می رسانند به خاطر این است که یک جبهه تاریخی است «هذانِ خَصْمانِ اخْتَصَمُوا في  رَبِّهِمْ»(حج/۱۹) اینها دو گروه هستند و در باب ربشان با هم می جنگند. امام صادق علیه السلام فرمود مقصود ما و بنی امیه هستیم. جدم امیرالمؤمنین با معاویه و سیدالشهداء با یزید و فرزندم با سفیانی می جنگد و این دو تا جبهه است. همین طور که اصحاب امام زمان در عاشورا شریک هستند، اصحاب سفیانی هم در قتل سیدالشهداء شریک هستند.

 

در زیارت جامعه ائمه المؤمنین عرض می کنیم «إِنَّا لَا نَمْلِكُ  إِلَّا أَنْ نَطُوفَ حَوْلَ مَشَاهِدِكُم » در این صحنه از ما فعلا کاری ساخته نیست الا این که دور حرم شما طواف کنیم و بگردیم «وَ نُعَزِّيَ فِيهَا أَرْوَاحَكُمْ عَلَى هَذِهِ الْمَصَائِبِ الْعَظِيمَةِ الْحَالَّةِ بِفِنَائِكُمْ وَ الرَّزَايَا الْجَلِيلَة» در مقابل این مصائب بزرگ ما به شما تعزیت بگوییم. این ادامه پیدا می کند تا می رسد به اینجا «أَنَّا قَدْ شَارَكْنَا» ما مشارکت داریم با آن اولیاء شما که با ناکثین و قاسطین و مارقین جنگیدند، ما با آنها در قتل دشمنان شریک هستیم. اینجا سه تا خصوصیت است، یکی بالنیات است «بِالنِّيَّاتِ وَ الْقُلُوبِ وَ التَّأَسُّفِ عَلَى فَوْتِ تِلْكَ  الْمَوَاقِف » ما با نیتمان با آنها هستیم و لذا با آنها در کشتن دشمن شریک هستیم.

این که می گویند مؤمن باید توفیر در نیت داشته باشد و نیتش فراوان باشد، چون عمل مؤمن محدود است. ما روز عاشورا همه اعمالش را نمی توانیم انجام بدهیم ولی در نیت باید در همه اعمال حاضر باشیم. ما نمی توانیم با زبان و چشم همه بندگان خدا بر سیدالشهداء گریه کنیم و مصیبت زده باشیم ولی در نیت می توانیم با همه گریه کننده ها شریک باشیم و شریک هم هستیم.

ما وقتی عزادارهای سیدالشهداء را نگاه می کنیم لذت می بریم. هیچ ارتباطی با هم نداریم الا این که مهمان و محب سیدالشهداء هستند. این مشارکت در نیت، ثواب می آورد. در دعای مکارم الاخلاق می خوانیم «اللَّهُمَّ وَفِّرْ بِلُطْفِكَ  نِيَّتِي » توفیر در نیت یعنی آدم نیتش فراوان باشد. فراوانی در نیت مقاماتی دارد. مثلا من در شب قدر از این اعمال یک بخشی را می توانم انجام بدهم ولی واقعا نیت من این است که اگر شب قدر طولانی بشود و خدای متعال به عمر من برکت بدهد، تمام اعمال شب قدر را انجام می دهم. این توفیر در نیت موجب رسیدن به ثواب است.

همه کارها را در این فضای محدود عالم دنیا نمی شود انجام دهی ولی انسان می تواند نیتش این باشد که یا اباعبدالله من اگر هزار نفر بودم و هزار تا جان بودم، هم در نقش حبیب می جنگیدم و هم در نقش زهیر می جنگیدم و اینگونه همه ثواب ها را انسان می برد. توفیر نیت این است که آدم در فعل دیگران شریک باشد. توفیر نیت این است که آدم فعل دیگران را دوست داشته باشد. وقتی جابر با عطیه آمدند، عطیه خودش فاضل و محدث بوده و وقتی آمدند کربلا، گفت عطیه ما در ثواب با این شهداء شریک هستیم. اولین کسی بود که خودش را رسانده بود و خطر کرده بود و آمده بود. گفت چطور می گویی که ما شریک هستیم؟ اینها هستیشان را دادند. گفت از حبیبم شنیدم که فرمود کسی که عمل قومی را دوست بدارد در ثوابشان شریک است. این توفیر نیت است.

آدم اگر خودش هم اهل نافله شب نیست اگر واقعا خوشحال باشد که یک عده ای دارند تهجد می کنند، در ثواب آنها شریک می شود. اگر لذت ببرد یک عده ای تقوا دارند و لذت ببرد از اینکه یک عده ای دارند از اسلام دفاع می کنند، در همه ثواب ها شریک می شود. گفت آقا ای کاش برادرم بود و پیروزی شما را در جمل می دید. حضرت فرمود آیا برادرت دوست داشت با ما باشد؟ عرض کرد بله. گفت او با ماست و حتی نسل هایی که هنوز به دنیا نیامدند هم با ما هستند و در ثواب ما شریک هستند.

این مشارکت در ثواب، در تعبیر زیارت جامعه ائمة المؤمنین عجیب تر است. تعبیر این است که «قَدْ شَارَكْنَا أَوْلِيَاءَكُم » ما در قتل ناکثین و قاسطین و مارقین شریک هستیم «وَ قَتَلَةِ أَبِي عَبْدِ اللَّه » اگر حبیب شمشیر می زده ما با او در این قتل شریک هستیم «بِالنِّيَّاتِ وَ الْقُلُوبِ وَ التَّأَسُّفِ عَلَى فَوْتِ تِلْكَ  الْمَوَاقِف » واقعا غصه داریم که چرا من نبودم تا سپر امام حسین بشوم؟ چرا من نبودم کار حبیب را بکنم؟ چرا من نبودم کار زهیر را کنم؟ چرا نبودم کار سعید بن عبدالله را کنم و سیزده چوبه تیر را به تنم بخرم؟ این سه چیز اگر محقق شد، فرمود ما در قتل دشمنان شما شریک هستیم. این ثوابش گاهی از کشته شدن بیشتر است. در روایت دارد اگر کسی در رکاب امام زمان کشته شود ثواب ده شهید دارد ولی اگر بکشد ثواب بیست تا شهید دارد. خیلی کار سختی است که آدم مثل مالک اشتر دست به قبضه ببرد و وقتی حضرت امیر این طرف هستند تردید نکند. شیطان خیلی تردید ایجاد می کند.

پس در عالم دو جبهه است «هذانِ خَصْمانِ اخْتَصَمُوا في  رَبِّهِم » اینها کسانی هستند که راضی به فعل آنها هستند و آنهایی که راضی نیستند که اصلا از بحث خارج هستند. حضرت در مجازات آنها، با این ها کاری ندارد. آنهایی که راضی به فعل پیشینیان شان هستند و خوشحال هستند که اینها روز عاشورا این کار را کردند، حضرت با اینها کار دارد «وَ هَذَا يَوْمٌ فَرِحَتْ  بِهِ  آلُ  زِيَادٍ وَ آلُ مَرْوَانَ بِقَتْلِهِمُ الْحُسَيْنَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْه » این آل هنوز هم هستند و آل اباسفیان و آل زیاد اینها خوشحال هستند و جشن می گیرند و شادی می کنند.

یکی از این غربی ها گفته بود ما باید مجسمه عمرو عاص را از طلا بگیریم و در میدان های لندن بزنیم. اگر او نبود الان حضرت امیر بساط ما را جمع کرده بود. آن ها خوشحال هستند که عمروعاص و آل ابوسفیان و آل زیاد بودند. آنها آن نسلی هستند که راضی به این فعل هستند. اینها مشارکت در قتل سیدالشهداء دارند. لذا حضرت در قصاص سیدالشهداء این نسل را از سر راه برمی دارد. اگر همه ارض هم آن طرف بایستند و طرفدار آل ابی سفیان باشند، امام زمان همه را درو می کنند و این ظلم نیست.

واقعا اگر ما روز عاشورا بودیم و یک طرف امام حسین بود و یک طرف تمام لشکر از کوفه و شام به جای سی هزار نفر سی میلیون نفر آمده بود، آیا شما می گفتید این یک نفر را سر ببرید و بگذارید این سی میلیون نفر زنده بمانند؟ واقعا این را می گفتید یا می گفتید از راه امام حسین بروند کنار یا همه شان را می کشتید؟ کسی به شما نگفته سد راه امام حسین باشید، پس کنار بروید.

امام زمان وقتی تشریف می آورند، اگر همه اهل زمین مقابل امام زمان بایستند، حضرت خونخواهی می کند. خدای متعال هم ایشان را نصرت می کند و امام زمان کار را تمام می کنند و بساط را جمع می کنند. ما هم می توانیم اگر در این خونخواهی جا ماندیم، می توانیم هم با نیت و هم در عمل حاضر باشیم. راهش هم این است «بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي لَقَدْ عَظُمَ  مُصَابِي  بِك » اگر عظمت مصیبت سیدالشهداء در قلبی نازل شد آن وقت «فَأَسْأَلُ اللَّه » اگر این سوال در انسان پیدا شد، دیگر بدون جواب نمی ماند «فَأَسْأَلُ اللَّهَ الَّذِي أَكْرَمَ مَقَامَكَ أَنْ يُكْرِمَنِي بِكَ وَ يَرْزُقَنِي طَلَبَ ثَارِكَ مَعَ إِمَامٍ مَنْصُورٍ مِنْ آلِ مُحَمَّد».