خوردن در احادیث

کم خوری:

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَنْ قَلَّ أكْلُهُ قَلَّ حِسَابُهُ .
هر كه خوراكش كم باشد، كمتر حساب پس مى دهد.

( طبّ النبيّ صلى الله عليه و آله : ۴ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَنْ قَلَّ طُعْمُهُ صَحَّ بَطْنُهُ وَ صَفَا قَلْبُهُ ، وَ مَنْ كَثُرَ طُعْمُهُ سَقُمَ بَطْنُهُ و قَسَا قَلْبُهُ .
آن كه غذا كم خورَد معده اش سالم مى ماند و صفاى دل مى يابد. و هر كه پرخور باشد معده اش بيمار و قلبش سخت مى شود.

( تنبيه الخواطر : ۱/۴۶ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

البَسُوا وَ كُلُوا و اشْرَبُوا فِي أنْصَافِ البُطُونِ ؛ فَإنَّهُ جُزْءٌ مِنَ النُّبُوَّةِ .
بپوشيد، و تا نيمى از گنجايش معده ها بخوريد و بياشاميد؛ كه اين بخشى از پيامبرى است.

( تنبيه الخواطر : ۱/۱۰۰ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن كَثُرَ تَسْبِيحُهُ وَ تَمْجِيدُهُ، وَ قَلَّ طَعَامُهُ وَ شَرَابُهُ وَ مَنَامُهُ ، اشْتَاقَتْهُ المَلائِكَةُ .
هر كه زياد تسبيح و تمجيد حق كند و كم خورَد و كم نوشَد و كم خوابد، فرشتگان مشتاق او مى شوند.

​( تنبيه الخواطر : ۲/۱۱۶ )

امام على عليه السلام :

إذا أرَادَ اللّه ُ سُبْحَانَهُ صَلاَحَ عَبْدٍ ألْهَمَهُ قِلَّةَ الكَلاَمِ ، وَ قِلَّةَ الطَّعَامِ ، وَ قِلَّةَ المَنَامِ .
هر گاه خداوند بخواهد بنده خود را اصلاح گرداند، او را سه چيز نصيب مى كند: كم گويى و كم خورى و كم خوابى.

​( غرر الحكم : ۴۱۱۷ )

امام على عليه السلام :

قِلَّةُ الأَكْلِ مِنَ العَفَافِ ، وَ كَثْرَتُهُ مِنَ الإسْرَافِ .
كم خورى نشانه خويشتندارى است و پرخورى نشانه زياده روى.

​( غرر الحكم : ۶۷۴۷ )

امام على عليه السلام :

قِلَّةُ الغِذَاءِ أكْرَمُ لِلنَّفْسِ، و أدْوَمُ لِلصِّحَّةِ .
كم خوردن، جان را گرامى تر و تندرستى را پايدارتر مى كند.

​( غرر الحكم : ۶۸۱۹ )

امام على عليه السلام :

مَنْ قَلَّ طَعَامُهُ قَلَّتْ آلامُهُ .
هر كه خوراكش كم باشد، دردهايش كم مى شود.

​( غرر الحكم : ۸۴۰۹ )

امام على عليه السلام :

مَنْ قَلَّ أكْلُهُ صَفَا فِكْرُهُ .
هر كس خوراكش اندك باشد، انديشه اش صفا مى يابد

​( غرر الحكم : ۸۴۶۲ )

پرخورى

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لا تُمِيتُوا القُلُوبَ بِكَثْرَةِ الطَّعَامِ و الشَّرَابِ ؛ فإنَّ القَلْبَ يَمُوتُ كَالزَّرْعِ إذَا كَثُرَ عَلَيْهِ المَاءُ .
دلها را با خوردن و آشاميدن زياد نميرانيد؛ زيرا همان گونه كه زراعت بر اثر آب زياد از بين مى رود، دلها نيز بر اثر پرخورى مى ميرند.

​( تنبيه الخواطر : ۱/۴۶ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إيّاكُمْ و البِطْنَةَ ؛ فَإنَّهاَ مَفْسَدةٌ لِلبَدَنِ ، وَ مُورِثَةٌ للسُّقْمِ ، وَ مَكْسَلَة عَنِ العِبَادَةِ .
از شكم بارگى بپرهيزيد؛ زيرا مايه تباهى بدن و موجب بيمارى است و انسان را در عبادت ، سست مى كند.

​( بحار الأنوار : ۶۲/۲۶۶/۴۱ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

القَلْبُ يَتَحمَّلُ الحِكْمَةَ عِنْدَ خُلُوِّ البَطْنِ ، القَلْبُ يَمُجُّ الحِكْمَةَ عِنْدَ امْتِلاَءِ البَطْنِ .
دل، هنگام خالى بودن معده، حكمت را مى گيرد و هنگام پُر بودن معده، آن را به دور مى افكند.

​( تنبيه الخواطر : ۲/۱۱۹ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَا مَلأ آدَمِيٌّ وِعَاءً شَرَّا مِنْ بَطْنِهِ .
آدمى ظرفى را بدتر از شكم، پر نكرده است.

​( تنبيه الخواطر : ۲/۱۱۹ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لا يَدْخُلُ مَلَكُوتَ السَّمَاواتِ و الأرْضِ مَنْ مَلَأَ بَطْنَهُ .
كسى كه شكم خود را پر كند، به ملكوت آسمانها و زمين وارد نمى شود.

​( .تنبيه الخواطر : ۱/۱۰۰ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

المُؤْمِنُ يَأْكُلُ فِي مِعَاءٍ واحِدٍ ، وَ الكَافِرُ يَأْكُلُ فِي سَبْعَةِ أمْعَاءٍ .
مؤمن يك شكم غذا مى خورد و كافر هفت شكم.

​( تنبيه الخواطر : ۱/۱۰۱ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

بِئْسَ العَوْنُ عَلَى الدِّينِ قَلْبٌ نَخِيبٌ ، وَ بَطْنٌ رَغِيبٌ .
چه بد ياورى است براى دين: دل ترسو و شكم حريص!

​( مستدرك الوسائل : ۱۶/۲۰۹/۱۹۶۱۶ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لَيْسَ شَيْءٌ أبْغَضَ إلَى اللّه ِ مِنْ بَطْنٍ مَلآنَ .
هيچ چيز نزد خدا منفورتر از معده انباشته نيست.

​( مستدرك الوسائل : ۱۶/۲۱۲/۱۹۶۲۹ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إيَّاكُمْ وَ فُضُولَ المَطْعَمِ ؛ فإنَّهُ يَسِمُ القَلْبَ بِالقَسوةِ ، وَ يُبْطِئُ بِالجَوارِحِ عَنِ الطّاعَةِ، وَ يُصِمُّ الهِمَمَ عَنْ سَمَاعِ المَوْعِظَةِ .
از خوردن بيش از حد بپرهيزيد كه آن دل را سخت مى گرداند و اعضاى بدن را در اطاعت خدا تنبل مى سازد و گوش همّتها را از شنيدن پند و اندرز كر مى كند.

​( بحار الأنوار : ۷۷/۱۸۲/۱۰ )

امام على عليه السلام :

كَثْرَةُ الأكْلِ و النَّوْمِ تُفْسِدَانِ النَّفْسَ وَ تَجْلِبَانِ المَضَرَّةَ .
خور و خواب زياد، جان آدمى را تباه مى سازد و زيان به بار مى آورد.

​( غرر الحكم : ۷۱۲۰ )

امام على عليه السلام :

كَثْرَةُ الأكْلِ تُذَفِّرُ .
پُرخورى، دهان را بدبو مى كند.

​( غرر الحكم : ۷۱۲۱ )

امام على عليه السلام :

مَنْ كَثُرَ أَكْلُهُ قَلَّتْ صِحَّتُهُ ، وَ ثَقُلَتْ عَلى نَفْسِهِ مُؤْنَتُهُ .
هر كه خوراكش زياد باشد سلامتى اش كم مى شود و خرج زندگى را بر دوش خود سنگين مى كند.

​( غرر الحكم : ۸۹۰۳ )

امام على عليه السلام :

كَثْرَةُ الأكْلِ مِنَ الشَّرَهِ ، وَ الشَّرَهُ شَرُّ العُيُوبِ .
پرخورى، نشانه شكم پرستى است و شكم پرستى بدترين عيب است.

(  غرر الحكم : ۷۱۱۰ )

عيسى عليه السلام :

يا بَنِي إسْرائيلَ ، لا تُكْثِرُوا الأكْلَ ؛ فإنَّهُ مَنْ أكْثَرَ الأكْلَ أكْثَرَ النَّوْمَ ، و مَنْ أكْثَرَ النَّوْمَ أقَلَّ الصَّلاةَ ، وَ مَنْ أقَلَّ الصَّلاةَ كُتِبَ مِنَ الغَافِلِينَ .
اى بنى اسرائيل! پرخورى نكنيد؛ زيرا هر كه زياد بخورد، زياد مى خوابد و هر كه زياد بخوابد، كمتر نماز مى خواند و هر كه كمتر نماز بخواند، در زمره غافلان قلمداد مى شود.

( تنبيه الخواطر : ۱/۴۷ )

امام باقر عليه السلام :

أبْعَدُ الخَلْقِ مِنَ اللّه ِ إذَا مَا امْتَلَأ بَطْنُهُ .
هنگامى كه شكم انسان انباشته است، دورترين فرد از خداست.

( مستدرك الوسائل : ۱۶/۲۰۹/۱۹۶۱۸  )

مصباح الشريعة ـ در آنچه به امام صادق عليه السلام نسبت داده است ـ :

لَيْسَ شَيْءٌ أضَرَّ على قلب المُؤْمِنِ مِنْ كَثْرَةِ الأكْلِ ، وَ هِيَ مُورِثَةٌ لِشَيْئَيْنِ: قَسْوَةِ القَلْبِ ، وَ هَيَجَانِ الشَّهْوَةِ .
براى قلب مؤمن چيزى زيانبارتر از پرخورى نيست. پرخورى موجب دو چيز مى شود: سنگدلى و شهوت انگيزى.

( مصباح الشريعة : ۲۳۹  )

وسائل الشيعة ـ به نقل از حفص بن غياث ـ : از امام صادق عليه السلام ، درباره سخنانى كه ميان يحيى عليه السلام و ابليس رد و بدل شد ، فرمود :

قال له يحيى : ما هذهِ المَعَالِيقُ ؟ فقال : هذهِ الشَّهَواتُ الّتِي اُصِيبُ بِهَا ابنَ آدَمَ . فقال: هَلْ لِي مِنْها شَيْءٌ؟ فقال : رُبَّمَا شَبِعْتَ فَشَغَلْنَاكَ عَنِ الصَّلاَةِ وَ الذِّكْرِ.قال : للّه ِِ عَلَيَّ أنْ لاَ أمْلَأَ بَطْنِي مِنْ طَعَامٍ أبَدا . و قال إبليس : للّه ِِ عَلَيَّ أنْ لاَ أنْصَحَ مُسْلِما أبَدا.ثمّ قال أبو عبد اللّه عليه السلام يا حَفصُ، للّه ِِ عَلى جَعْفَرٍ وَ آلِ جَعْفَرٍ أنْ لاَ يَمْلَؤُوا بُطُونَهُمْ مِنْ طَعَامٍ أبَدا ، وَ للّه ِِ عَلى جَعْفَرٍ وَ آلِ جَعْفَرٍ أنْ لاَ يَعْمَلُوا لِلدُّنْيَا أبَدا .
 يحيى به شيطان گفت: اين آويزها چيست؟ شيطان گفت: اينها شهوات و اميالى است كه فرزند آدم گرفتار آنها شده است. يحيى گفت: آيا چيزى از آنها براى من نيز هست؟ شيطان گفت: گاه سير و پر مى خورى و ما هم تو را از نماز و ياد خدا باز مى داريم. يحيى گفت: با خدا عهد مى بندم كه هرگز معده خود را از غذا پر نكنم. و ابليس گفت: من هم با خدا عهد مى بندم كه از اين پس هرگز مسلمانى را اندرز ندهم.
آن گاه امام جعفر صادق عليه السلام فرمود: اى حفص! با خدا عهد مى بندم كه جعفر و خاندان جعفر هرگز شكمهاى خود را از طعام انباشته نكنند و با خدا عهد مى بندم كه جعفر و خاندان جعفر هرگز براى دنيا كار نكنند.

( وسائل الشيعة : ۱۶/۴۰۷/۸  )

به اندازه خوردن و تأثير آن در تندرستى

امام على عليه السلام :

كَمْ مِنْ أكْلَةٍ مَنَعَتْ أكْلاَتٍ!
بسا يك بار خوردن كه از خوردنهاى ديگر جلوگيرى كند!

(  نهج البلاغة : الحكمة ۱۷۱ )

امام على عليه السلام :

إيَّاكَ وَ البِطْنَةَ ، فَمَنْ لَزِمَهَا كَثُرَتْ أسْقَامُهُ .
از پُرخورى بپرهيز، كه هر كس پايبند آن شد، بيماريهايش زياد گرديد.

(  غرر الحكم : ۲۶۳۹ )

امام على عليه السلام :

مَنِ اقْتَصَرَ في أكْلِهِ كَثُرَتْ صِحَّتُهُ وَ صَلُحَتْ فِكْرَتُهُ .
هر كه در خوردن اندازه نگه دارد تندرستى اش فزونى مى گيرد و انديشه اش سالم مى ماند.

( غرر الحكم : ۸۸۰۳ )

امام على عليه السلام :

إيَّاكَ و إدْمَانَ الشِّبَعِ ، فَإنَّهُ يَهِيجُ الأسْقَامَ وَ يُثِيرُ العِلَلَ .

بپرهيز از هميشه پر خوردن ، كه برانگيزنده دردها و عامل بيماريها مى شود.

( غرر الحكم : ۲۶۸۱ )

امام على عليه السلام :

لاَ يَجْتَمِعُ الجُوعُ وَ المَرَضُ .
گرسنگى و بيمارى با هم جمع نمى شوند.

( غرر الحكم : ۱۰۵۶۹ )

امام على عليه السلام :

لاَ تجْتَمِعُ الصِّحَّةُ وَ النَّهَمُ .
سلامتى و شكم بارگى با هم گرد نمى آيند.

( غرر الحكم : ۱۰۵۷۰ )

امام كاظم عليه السلام :

لَوْ أنَّ النَّاسَ قَصَدُوا فِي الطُّعْمِ لاعْتَدَلَتْ أبْدَانُهُمْ .
اگر مردم در خوردن اعتدال مى ورزيدند بدنهايشان سالم مى ماند.

( وسائل الشيعة : ۱۶/۴۰۶/۷ )

زيان هاى پُرخورى

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَنْ تَعَوّدَ كَثْرةَ الطَّعَامِ و الشَّرَابِ قَسَا قَلْبُهُ .
هر كه به زياده روى در خوردن و آشاميدن عادت كند، دلش سخت مى شود.

( طبّ النبي صلى الله عليه و آله : ۵ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لا تَشْبَعُوا فَيُطفَأَ نُورُ المَعْرِفَةِ مِنْ قُلُوبِكُمْ .
پُرخورى نكنيد كه نور معرفت در دلهاى شما خاموش مى شود.

( مكارم الأخلاق : ۱/۳۲۰/۱۰۲۶ )

امام على عليه السلام :

مَنْ زَادَ شِبَعُهُ كَظَّتْهُ البِطْنَةُ ، مَنْ كَظَّتْهُ البِطْنَةُ حَجَبَتْهُ عَنِ الفِطْنَةِ .
هر كه زياد سير شود، پرخورى او را گرانبار مى كند، و هر كه پرخورى گران بارش كند، تيزهوشى را از او مى گيرد.

( غرر الحكم : (۸۴۵۸ ـ ۸۴۵۹ ) )

امام على عليه السلام :

إيَّاكَ وَ البِطْنَةَ ، فَمَنْ لَزِمَهَا كَثُرَتْ أسْقَامُهُ وَ فَسَدَتْ أحْلاَمُهُ .
از پرخورى بپرهيز، كه هر كس پايبند آن شود بيماريهايش زياد مى گردد و خوابهاى پريشان مى بيند.

( غرر الحكم : ۲۶۳۹ )

امام على عليه السلام :

إيَّاكُمُ وَ البِطْنَةَ ، فَإنَّها مَقْسَاةٌ لِلْقَلْبِ ، مَكْسَلَةٌ عَنِ الصَّلاَةِ ، مَفْسَدةٌ لِلجَسَدِ .
از پرخورى دورى كنيد كه مايه قساوت دل، تنبلى در نماز و تباهىِ بدن است.

( غرر الحكم : ۲۷۴۲ )

امام على عليه السلام :

لاَ فِطْنَةَ مَعَ بِطْنَةٍ .
با پرخورى ، تيزهوشى [در كار ]نيست.

( غرر الحكم : ۱۰۵۲۸ )

امام على عليه السلام :

لاَ تَجْتَمِعُ الفِطْنَةُ وَ البِطْنَةُ .

تيزهوشى و پرخورى با هم جمع نمى شوند.

( غرر الحكم : ۱۰۵۷۲ )

امام على عليه السلام :

إذَا مُلِئَ البَطْنُ مِنَ المُبَاحِ عَمِيَ القَلْبُ عَنِ الصَّلاَحِ .
هرگاه شكم از خوردنيهاى مباح انباشته شود، دل از ديدن خير و صلاح نابينا مى گردد.

( غرر الحكم : ۴۱۳۹ )

سيرى شكم ، تباه كننده پارسايى

امام على عليه السلام :

الشِّبَعُ يُفسِدُ الوَرَعَ .
سيرىِ شكم، پارسايى را نابود مى كند.

( غرر الحكم : ۶۵۹ )

امام على عليه السلام :

الشِّبَعُ يُورِثُ الأَشَرَ ، و يُفْسِدُ الوَرَعَ.
سيرى، سرمستى مى آورد و پارسايى را تباه مى كند.

( غرر الحكم : ۱۳۶۴ )

امام على عليه السلام :

إدْمَانُ الشِّبَعِ يُورِثُ أنْواعَ الوَجَعِ.
هميشه سير بودن، عامل انواع ناراحتى هاست.

( غرر الحكم : ۱۳۶۳ )

امام على عليه السلام :

بِئْسَ قَرِينُ الوَرَعِ الشِّبَعُ .
سيرى، همدم بدى براى پارسايى است.

( غرر الحكم : ۴۴۰۸ )

امام على عليه السلام :

نِعْمَ عَوْنُ المَعاصِي الشِّبَعُ .
سيرى، ياور خوبى براى گناهان است.

( غرر الحكم : ۹۹۲۲ )

گرسنگى

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

طُوبَى لِمَنْ طَوَى وَ جَاعَ وَ صَبَرَ، اُولئكَ الّذِينَ يَشْبَعُونَ يَوْمَ القِيَامَةِ .
خوشا به حال آن كه اندرون از طعام خالى دارد و گرسنگى بكشد و شكيبايى ورزد. اينان كسانى هستند كه در روز قيامت سير مى شوند.

( بحار الأنوار : ۷۵/۴۶۲/۱۷ )

إرشاد القلوب :در حديث معراج ـ درباره صفت اولياى خدا آمده است ـ :

بُطُونُهُمْ خَفِيفَةٌ مِنْ أكْلِ الحَرَامِ .
 شكمهايشان از خوراك حرام خالى است .

( إرشاد القلوب : ۱۹۹ )

بحار الأنوار :

في حديثِ المعراج ـ في علاماتِ الخَواصِّ ـ : قالَ [ رسولُ اللّه صلى الله عليه و آله ] : يَا رَبِّ ، مَا عَلامَاتُ اُولئكَ ؟ قالَ : هُمْ فِي الدُّنْيا مَسْجُونُونَ ، قَدْ سَجَنُوا ألْسِنَتَهُمْ مِنْ فُضُولِ الكَلاَمِ ، وَ بُطُونَهُمْ مِنْ فُضُولِ الطَّعَامِ
رسول خدا صلى الله عليه و آله در حديث معراج ـ در نشانه هاى خاصّان به خداوند متعال ـ عرض كرد : پروردگارا ! نشانه هاى آنان چيست؟ فرمود: در دنيا زندانى اند، زبانهايشان را از پرگويى و شكمهايشان را از پرخورى بازداشته اند.

( بحار الأنوار : ۷۷/۲۳/۶ )

امام زين العابدين عليه السلام :

إنّ العَاقِلَ عَنِ اللّه ِ الخَائفَ مِنْهُ العَامِلَ لَهُ لَيُمَرِّنُ نَفْسَهُ و يُعَوِّدُهُا الجُوعَ حَتّى مَا تَشْتَاقُ إلَى الشِّبَعِ ، وَ كَذلِكَ تُضَمَّرُ الخَيْلُ لِسَبْقِ الرِّهَانِ .
كسى كه معرفت خود را از خدا فرا مى گيرد و از او مى ترسد و براى او كار مى كند، بايد نفس خود را بر گرسنگى عادت دهد، چندان كه به سيرى شور و شوقى نداشته باشد. اسبها را نيز اينچنين براى مسابقه و ربودن جايزه، ورزيده و لاغر مى كنند.

( بحار الأنوار: ۷۸/۱۲۹/۱ )

امام هادى عليه السلام :

السَّهَرُ ألذُّ لِلمَنَامِ ، و الجُوعُ يَزِيدُ فِي طِيبِ الطَّعَامِ .
شب زنده دارى، خواب را دلنشين تر و گرسنگى، غذا را لذت بخش تر مى كند.

( بحار الأنوار : ۷۸/۳۶۹/۴. )

رهاورد گرسنگى

بحار الأنوار :

   في حديثِ المعراج : قال [رسولُ اللّه صلى الله عليه و آله ]: يا رَبِّ، مَا مِيراثُ الجُوعِ ؟ قال : الحِكْمَةُ ، وَ حِفْظُ القَلْبِ ، و التَّقَرُّبُ إلَيّ ، و الحُزْنُ الدّائمُ ، وَ خِفَّةُ المَؤونَةِ بَيْنَ النَّاسِ ، وَ قَوْلُ الحَقِّ ، وَ لا يُبالِي عَاشَ بِيُسْرٍ أوْ بِعُسْرٍ .
بحار الأنوار :در حديث معراج آمده است: [ پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله ]عرض كرد: پروردگارا! ثمره گرسنگى چيست؟ فرمود: حكمت، و نگه داشتن دل، و نزديك شدن به من، و اندوه هميشگى، و كم خرج و زحمت بودن براى مردم، و گفتن حق، و باك نداشتن از اين كه به آسودگى زندگى كند يا در سختى.

(  بحار الأنوار : ۷۷/۲۲/۶ )

إرشاد القلوب :

 يا أحْمَدُ ، إنَّ العَبْدَ إذا أجاعَ بَطْنَهُ وَ حَفِظَ لِسَانَهُ عَلَّمْتُهُ الحِكْمَةَ . وَ إنْ كَانَ كَافِرا تَكُونُ حِكْمَتُهُ حُجَّةً عَلَيْهِ وَ وَبالاً .
در حديث معراج آمده است كه: اى احمد! بنده اگر شكمش را گرسنه دارد و زبانش را حفظ كند به او حكمت مى آموزم، و چنانچه كافر باشد، حكمتش حجّتى عليه وى و وَبالش خواهد بود.

( إرشاد القلوب : ۲۰۵ ، انظر الحكمة : باب ۹۲۳ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

نُورُ الحِكْمَةِ الجُوعُ ، و التَّباعُدُ مِنَ اللّه ِ الشِّبَعُ ··· لا تَشْبَعُوا فَيُطْفَأَ نُورُ المَعْرِفَةِ مِنْ قُلُوبِكُمْ .
نور حكمت در گرسنگى است و دور شدن از خدا در سيرى . سير نباشيد كه نور معرفت در دلهايتان خاموش مى شود.

( بحار الأنوار : ۷۰/۷۱/۲۰ )

امام على عليه السلام :

نِعْمَ العَوْنُ عَلى أسْرِ النَّفْسِ وَ كَسْرِ عَادَتِها التَّجَوُّعُ .
گرسنگى كشيدن، نيكو ياورى است براى به بند كشيدن نفس و درهم شكستن عادتهاى آن .

( غرر الحكم : ۹۹۴۲ )

اندازه خوردن

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

كُلْ وَ أنتَ تَشْتَهِي ، وَ أمْسِكْ وَ أنتَ تَشْتَهِي .
وقتى غذا بخور كه اشتها دارى و از خوردن دست بشوى در حالى كه هنوز اشتها دارى .

(  )

امام على عليه السلام :

لا تَرْفَعْ يَدَكَ مِنَ الطَّعَامِ إلاّ وَ أنْتَ تَشْتَهِيهِ ، فَإنْ فَعَلْتَ ذلِكَ فَأنْتَ تَسْتَمْرِئُهُ .
هنوز كه ميل به غذا دارى از خوردن دست بكش ؛ كه اگر چنين كنى آن غذا را گوارا خواهى يافت.

امام رضا عليه السلام :

مَنْ أَخَذَ مِنَ الطَّعَامِ زِيَادَةً لَمْ يَغْذُهُ ، وَ مَنْ أخَذَهُ بِقَدْرٍ لاَ زِيَادَةَ عَلَيْهِ وَ لاَ نَقْصَ فِي غِذَائِه نَفَعَهُ ؛ و كَذلكَ المَاءُ ، فَسَبِيلُهُ أنْ تَأخُذَ مِنَ الطَّعَامِ كِفَايَتَكَ فِي أيَّامِهِ . وَ ارْفَعْ يدَيْكَ مِنْهُ وَ بِكَ إلَيْهِ بَعْضُ القَرَمِ ، وَ عِنْدَكَ إليهِ مَيْلٌ ؛ فإنَّهُ أصْلَحُ لِمِعْدَتِكَ وَ لبَدَنِكَ ، وَ أزْكى لِعَقْلِكَ ، وَ أخَفُّ لِجِسْمِكَ .
هر كه بيش از اندازه غذا بخورد، آن غذا گوارايش نمى شود و هر كه به اندازه خورَد، نه كم و نه زياد، آن غذا برايش سودمند مى باشد؛ آب نيز چنين است . پس، راهش اين است كه به اندازه كفايت از غذا بخورى و در حالى كه هنوز اندكى اشتها دارى دست از خوردن بكشى، كه اين كار معده و بدنت را سالمتر، ذهنت را بارورتر و جسمت را چابكتر مى سازد.

امام رضا عليه السلام :

مَنْ أرادَ أنْ يَكُونَ صَالِحا خَفِيفَ الجِسْمِ (وَ اللّحْمِ) فَلْيُقَلِّلْ مِنْ عَشائِه بِاللَّيْلِ .
هر كه مى خواهد تندرست و داراى بدنى لاغر و چابك باشد، از شام شبش كم كند.

از آداب سفره

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَنْ أكَلَ وَ ذُو عَيْنَيْنِ يَنْظُرُ إلَيْهِ وَ لَمْ يُواسِهِ، ابْتُلِي بِدَاءٍ لاَ دَوَاءَ لَهُ .
هر كه در حال خوردن غذا باشد و جاندارى او را بنگرد و وى او را شريك غذاى خود نكند به دردى بى درمان گرفتار مى آيد.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

المُؤْمِنُ يَأْكُلُ بشَهْوَةِ أهْلِهِ ، و المُنَافِقُ يَأْكُلُ أهْلُهُ بِشَهْوَتِهِ .
مؤمن به ميل خانواده خود غذا مى خورد و منافق، خانواده اش به ميل او چيز مى خورند.

امام على عليه السلام :

أقِرُّوا الحَارَّ حَتّى يَبْرَدَ ، فإنَّ رَسُولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله قُرِّبَ إلَيْهِ طَعَامٌ حَارٌّ فَقَالَ : أقِرُّوهُ حَتَّى يَبْرَدَ ، مَا كَانَ اللّه ُ عزّ و جلّ لِيُطْعِمَنَـا النَّـارَ ، وَ البَرَكَةُ فِي البَارِدِ
غذاى داغ را سرد كنيد؛ زيرا غذاى داغى در برابر پيامبر صلى الله عليه و آله نهاده شد، آن حضرت فرمود: آن را سرد كنيد. خداوند عزّ و جلّ به ما آتش نمى خوراند. بركت در غذاى سرد است.

امام على عليه السلام :

ضَمِنْتُ لِمَنْ سَمَّى عَلى طَعَامِه أنْ لا يَشْتَكِيَ مِنْهُ .
اگر كسى موقع غذا خوردن نام خدا بَرَد، من ضمانت مى كنم كه از آن غذا دردى به او نرسد.

امام على عليه السلام :

مَنْ ذَكَرَ اسْمَ اللّه ِ عِنْدَ طَعَامٍ أوْ شَرَابٍ فِي أوّلِهِ ، وَ حَمِدَ اللّه َ فِي آخِرِهِ لَمْ يُسْألْ عَنْ نَعِيمِ ذلِكَ الطَّعَامِ أبَدا .
هر كه در هنگام شروع خوردن غذا يا نوشيدنى، نام خدا را به زبان آورد و در پايان، خدا را حمد و سپاس گويد، هرگز درباره نعمت آن غذا از او سؤال نخواهد شد.

امام على عليه السلام :

ابْدَؤوا بِالمِلْحِ فِي أوَّلِ طَعَامِكُمْ ، فَلَوْ يَعْلَمُ النَّاسُ مَا فِي المِلْحِ لاخْتَارُوُهُ عَلَى الدِّرْيَاقِ المُجَرَّبِ .
غذايتان را با خوردن نمك آغاز كنيد؛ چه، اگر مردم مى دانستند كه نمك چه فوايدى دارد آن را بر پادزهر مجرَّب ترجيح مى دادند.

امام على عليه السلام :

أكْثِرُوا ذِكْرَ اللّه ِ عزّ و جلّ عَلَى الطَّعَامِ، وَ لاَ تَطْغَوا فِيهِ ، فإنّها نِعْمَةٌ مِنْ نِعَمِ اللّه ِ .
در هنگام خوردن غذا نام خدا را بسيار بگوييد و در خوردن غذا افراط نكنيد، كه آن نعمتى از نعمتهاى خداوند است.

امام حسن عليه السلام :

فِي المَائدةِ اثْنَتَا عَشرَةَ خَصْلَةً يَجِبُ عَلى كُلِّ مُسْلِمٍ أنْ يَعْرِفَهَا : أرْبَعٌ مِنْها فَرْضٌ ، وَ أرْبَعٌ سُنَّةٌ، و أرْبَعٌ تأدِيبٌ.فَأمَّا الفَرْضُ : فَالمَعْرِفَةُ ، وَ الرِّضَا ، وَ التَّسْمِيَةُ ، وَ الشُّكْرُ .وَ أمَّا السُّنَّةُ : فَالوُضُوءُ قَبْلَ الطَّعَامِ ، و الجُلُوسُ عَلَى الجَانِبِ الأيْسَرِ ، و الأكْلُ بِثَلاثِ أصَابِعَ ، وَ لَعْقُ الأصَابِعِ.وَ أمّا التَّأدِيبُ : فَالأكْلُ مِمَّا يَلِيكَ ، وَ تَصْغِيرُ اللُّقْمَةِ ، وَ تَجْوِيدُ المَضْغِ ، وَ قِلّةُ النّظَرِ فِي وُجُوهِ النّاسِ .
سفره دوازده رسم دارد كه هر مسلمانى بايد آنها را بداند: چهار تاى آنها لازم ، چهار تا خوب و چهار تا ادب است. آن چهار تا كه لازمند : معرفت، خشنودى، نام خدا بر زبان آوردن و شكرگزارى است. آن چهار كه خوب است: دست شستن پيش از غذا خوردن، نشستن بر طرف چپ، خوردن با سه انگشت [ و نه دو انگشت] و ليسيدن انگشتهاست. اما آن چهار كه از باب رعايت ادب است : خوردن از [غذاى ]جلوى خود، كوچك گرفتن لقمه، خوب جويدن غذا و كمتر نگريستن به صورت ديگران.

بحار الأنوار ـ به نقل از نجيح ـ :

رَأيتُ الحَسَنَ بنَ علِيٍّ عليهما السلام يأكُلُ و بَيْنَ يَدَيْه كَلْبٌ، كُلّمَا أكَلَ لُقمَةً طَرَحَ للكَلْبِ مِثلَهَا، فَقُلْتُ لَهُ : يَابْنَ رَسُولِ اللّه ِ ، أ لاَ أرْجِمُ هذَا الكَلْبَ عَنْ طَعَامِكَ ؟ قَالَ : دَعْهُ ، إنِّي لَأسْتَحْيِي مِنَ اللّه ِ عزّ و جلّ أنْ يَكُونَ ذُو رُوحٍ يَنْظُرُ فِي وَجْهِي و أنَا آكُلُ ثُمَّ لاَ اُطْعِمُهُ .
ديدم حسن بن على عليه السلام غذا مى خورْد و در برابرش سگى بود، هر لقمه اى كه مى خورد به همان اندازه هم جلوى سگ مى انداخت. به ايشان عرض كردم: يا بن رسول اللّه ! اين سگ را از كنار غذاى شما دور نكنم؟ فرمود: به حال خودش بگذار؛ من از خداوند عزّ و جلّ شرم مى كنم كه مشغول خوردن غذا باشم و جاندارى به صورت من نگاه كند و به او غذا ندهم.

امام باقر عليه السلام :

مَنْ أرَادَ أنْ لا يضُرَّهُ طَعَامٌ ، فَلاَ يَأكُلْ طَعَاما حَتّى يَجُوعَ وَ تَنْقى مِعْدَتُهُ ، فإذا أكَلَ فَلْيُسَمِّ اللّه َ ، وَ لْيُجِدِ المَضْغَ ، وَ لْيَكُفَّ عَنِ الطَّعَامِ وَ هُوَ يَشْتَهِيهِ وَ يَحْتَاجُ إلَيْهِ .
هر كه مى خواهد غذا به او زيان نرساند بايد تا گرسنه نشده و معده اش خالى نگشته غذا نخورد و هر گاه شروع به خوردن غذا كرد، نام خدا را بر زبان آورد و غذا را خوب بجود و هنوز كه اشتها دارد از خوردن دست بكشد.

امام صادق عليه السلام ـ از قول پدران خود در حديث «نهى هاى پيامبر صلى الله عليه و آله » ـ فرمود :

 و نَهَى أنْ يُنْفَخَ فِي طَعَامٍ أو شَرَابٍ .
 پيامبر از دميدن در غذا يا آشاميدنى نهى فرمود.

امام صادق عليه السلام :

مَنْ غَسَلَ يَدَهُ قَبْلَ الطَّعَامِ وَ بَعْدَهُ بُورِكَ لَهُ فِي أوَّلِهِ وَ آخِرِهِ ، وَ عَاشَ مَا عَاشَ في سَعَةٍ، وَ عُوفِيَ مِنْ بَلْوىً فِي جَسَدِهِ .
هر كه قبل و بعد از غذا دستهايش را بشويد، در اول و آخر آن غذا به او بركت داده مى شود و تا زنده است در نعمت به سر مى برد و از بيمارى جسمى در امان مى ماند.

امام صادق عليه السلام :

لاَ تَدَعُوا آنِيَتَكُمْ بِغَيْرِ غِطَاءٍ ؛ فإنَّ الشَّيْطَانَ إذَا لَمْ تُغَطَّ الآنِيَةُ بَزَقَ فِيها، وَ أخَذَ مِمَّا فِيهَا مَا شَاءَ .
ظرفهاى خود را بدون در پوش نگذاريد؛ زيرا هر گاه روى ظرفها پوشيده نباشد شيطان در آنها آب دهان مى اندازد و هر چه بخواهد از آنها بر مى دارد.

امام كاظم عليه السلام ـ در پاسخ به سؤال درباره انسان فرومايه ـ فرمود :

 الّذِي يَأْكُلُ فِي الأسْوَاقِ .
 كسى است كه در كوچه و بازار چيز مى خورد.

الاختصاص :

أطِيلُوا الجُلُوسَ عَلى المَوائِدِ ؛ فَإنَّها أوْقَاتٌ لاَ تُحْسَبُ مِنْ أعْمارِكُمْ .
روايت شده كه : نشستن بر سر سفره را طولانى كنيد كه اين اوقات از عمر شما به حساب نمى آيد.

1.بحار الأنوار : ۷۸/۳۶۹/۴.

2.. بحار الأنوار : ۷۷/۲۲/۶.

3.إرشاد القلوب : ۲۰۵ ، انظر الحكمة : باب ۹۲۳.

4.بحار الأنوار : ۷۰/۷۱/۲۰.

5.غرر الحكم : ۹۹۴۲ .