فلسفه تحریم قمار چیست؟

مبحث زیر از سخنان آیة الله مکارم شیرازی برگرفته شده است.

تحریم قمار

خداوند متعال شراب و قمار را در آیاتی در کنار هم قرار داده است، مانند: «(یَسْئَلُونَکَ عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَیْسِرِ قُلْ فِیهِمَا إِثْمٌ کَبِیرٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَإِثْمُهُمَا أَکْبَرُ مِنْ نَفْعِهِمَا); درباره شراب و قمار از تو سؤال مى کنند، بگو: «در آن دو گناه و زیان بزرگى است; و منافعى (از نظر مادّى) براى مردم در بر دارد; ولى گناه آنها از نفعشان بیشتر است»(بقره، 219).
همچنین در آیه 90 سوره مائده می فرماید: «(يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَيْسِرُ وَ الْأَنْصابُ وَ الْأَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ)؛ اى كسانى كه ايمان آورده ‏ايد! شراب و قمار و بتها و ازلام [نوعى بخت‏ آزمايى‏]، پليد و از عمل شيطان است، از آنها دورى كنيد تا رستگار شويد».

ما معتقدیم که هیچ گاه چند چیز نامتجانس و غیر مربوط در آیات قرآن و روایات معصومین(علیهم السلام) کنار هم گذاشته نمى شود. بنابراین، این سه کار وجه مشترکى دارند، که به اعتقاد ما «کم عقلى یا بى عقلى» است. آیا شخصى که پول مى دهد و چیزى مى خورد که عقل خود را از دست بدهد کار عاقلانه اى مى کند؟! قمار زدن هم نوعى دیوانگى است، کسانى بودند که شبانه با ثروت کلانى به قمار خانه رفته، و صبح در حالى از قمارخانه خارج شدند که تمام زندگیشان را باخته و فقیرترین افراد بودند. آیا این کار دیوانگى نیست؟!
بت پرستى هم دیوانگى است. اگر اشرف مخلوقات، که باید خلیفه و جانشین خداوند در زمین باشد، با دست خود بتى بتراشد و در برابر آن سجده کند، و حتّى فرزند خود را در مقابل آن قربانى نماید، و در موقع فقر و نیاز و احتیاج، بت ساخته شده از خرما را بخورد، آیا چنین انسانى عاقل است؟! بنابراین شرابخواران، قماربازان و بت پرستان همگى در جنون و بى عقلى مشترک هستند، و لذا همان گونه که شرب خمر و بت پرستى حرام است، قماربازى نیز حرام مى باشد.

اسلام مى گوید درآمد باید به واسطه یک کار مفید باشد، و کار مفید سه رقم است: 1ـ کارهاى تولیدى 2ـ کارهاى توزیعى 3ـ و کارهاى خدماتى; کشاورزى، دامدارى، تولیدات صنعتى و مانند آن کارهاى تولیدى هستند.

علّت تحریم قمار

تجارى که کالاهاى تولید شده را از تولیدکنندگان خریده و به دست فروشندگان جزء مى رسانند، تا آنها به دست مشتریان برسانند عهده دار قسم دوم کارهاى مفید هستند. زیرا همه مردم نمى توانند به کارخانه هاى تولیدى و دامداریها و مزارع کشاورزى مراجعه کرده و نیازهاى خود را تهیه کنند، و لذا تجّار و فروشندگان عهده دار این کار مى شوند.
اطبّا، پرستاران، رانندگان، مأموران نظافت و مانند آنها، کارهاى خدماتى انجام مى دهند. و کار هر سه گروه مفید و سودمند است.
امّا کسى که قمار مى زند و در قمار مبالغ هنگفتى را مى برد و طرف مقابل را به خاک سیاه مى نشاند، چه کار مفیدى انجام داده است؟! چنین شخصى نه تنها کار مفیدى نکرده، بلکه مرتکب کار شیطانى و زشت شده، و مشمول آیه شریفه 29 سوره نساء است:
«(یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لاَ تَأْکُلُوا أَمْوَالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْبَاطِلِ إِلاَّ أَنْ تَکُونَ تِجَارَةً عَنْ تَرَاض); اى کسانى که ایمان آورده اید! اموال یکدیگر را در میان خود به باطل (و از طرق نامشروع) نخورید; مگر این که تجارتى با رضایت طرفین شما انجام گیرد».
نتیجه این که قمار کار مفیدى نیست، بلکه خوردن مال بالباطل، و لذا حرام است.

زیانهاى قمار

قماربازان حرفه اى در نهایت یا دیوانه گردیده، و یا مبتلا به بیماریهاى عصبى مى شوند. چون دائماً در حال هیجانند، و فشار آنها بالا و پایین مى رود. آنها چه ببرند و چه ببازند فشارشان تغییر مى کند و لذا مبتلا به انواع بیماریها مى شوند، و سرانجامِ برخى از آنان خودکشى است. کسى که شب هنگام با ثروتى کلان وارد قمارخانه مى شود، و صبح هنگام بدون یک ریال پول خارج مى شود، چاره اى جز خودکشى نمى بیند.
بعضى از قماربازان نه تنها تمام اموال، بلکه ناموس خویش را در قمار مى بازند! در روایتى از امام صادق(علیه السلام) مى خوانیم:
«کانَتْ قُرَیْشُ تُقامِرُ الرَّجُلَ فى اَهْلِه وَمالِهِ; در عصر جاهلیّت بعضى از مردم بر سر مال و نوامیس خود قمار مى زدند!».(1)
اسلام در چنان محیط فاسدى حکم تحریم قمار را صادر کرد. آیا این حکم دینى معجزه نیست؟
به آمارى در مورد ضررهاى مختلف قمار توجّه کنید:
90% از جیب برى ها، 50% جرائم مختلف، 10% مفاسد اخلاقى، 30% طلاقها، 40% نزاعهاى خونین، 5% خودکشى ها توسّط آلودگان به قمار صورت مى گیرد! و عجیب این که دنیاى امروز قمار را به رسمیّت شناخته، و در فرانسه شهرى هست به نام شهر قماربازان، که از همه جاى دنیا به آنجا رفته، قماربازى مى کنند.
امّا اسلام تمام انواع قمار را تحریم کرده است; حتّى گردوبازى بچّه ها که در آن برد و باخت گردو انجام مى شود.(2) چون بچّه هاى گردوباز، نه کار تولیدى انجام مى دهند و نه توزیعى و نه خدماتى.
اسلام هر نوع شرط بندى را که در آن برد و باخت مالى باشد حرام کرده است، ولى در دو مورد اجازه برد و باخت مالى داده است. زیرا در آن دو مورد هدف معقول و منطقى وجود دارد، و لذا کار مفید تلقّى مى شود.
یکى مسابقه اسب سوارى است، که اسب سواران و مسابقه دهندگان مى توانند شرط بندى کنند و نفر برنده پولى از دیگران بگیرد. فلسفه جواز برد و باخت مالى در مسابقه اسب سوارى این است که چنین افرادى براى میدان جنگ و نبرد تربیت شوند و به هنگام حمله و یورش دشمن بتوانند از کشور دفاع کنند.
دیگرى مسابقه تیراندازى است، که در چنین مسابقه اى نیز تیراندازان مى توانند برد و باخت مالى داشته باشند، زیرا تیراندازى هم از فنون جنگى است و آمادگى جوانان در آن، براى دفاع از اسلام و مسلمین مفید و مؤثّر است.
_______________________________
پی نوشت:
1. بحارالانوار، ج 79، ص 234، ح 11 و 12.
2. میزان الحکمه، ج 8، ص 3485، باب 3419، ح 17103.
 

منبع:
از تو سؤال می کنند؛ آیة الله مکارم شیرازی