احکام نماز مسافر

اگر انسان به سفر برود  باید، نمازهای چهار رکعتی ، مثل ظهر و عصر وعشاء را دو رکعت بخواند که به آن نماز قصر یا کوتاه می گویند . نماز مسافر نیاز ب نیت خواست ندارد همان نیت نماز کافی است.

در چه صورتى در مسافرت، نماز شكسته مى شود؟

همه مراجع: اگر همه شرايط ذيل فراهم شود، نماز شكسته مى شود:
1. سفر او (رفت و برگشت) كمتر از هشت فرسخ شرعى نباشد؛
2. از اول مسافرت، قصد هشت فرسخ داشته باشد؛
3. در بين راه از قصد خود برنگردد؛
4. قصد ماندن ده روز در آنجا را نداشته باشد؛
5. سفر او معصيت و حرام نباشد؛
6. شغلش مسافرت نباشد مانند راننده ها؛
7. آنكه به حد ترخّص(انتهای شکسته شدن نماز مسافر) برسد؛
8. جايى كه سفر مى كند، وطن دوم او نباشد.
تبصره 1 . حد ترخّص يعنى از وطن يا محل اقامتش به اندازه اى دور شود كه ديوار شهر را نبيند و صداى اذان آن را نشنود. (البته در تعريف حد ترخص بين مراجع تقليد اختلاف نظر است). بنابر اين كسى كه قصد مسافرت دارد اگر بخواهد نمازش را نزديك دروازه شهر بخواند، بايد تمام بخواند.
تبصره 2 .ميان مراجع تقليد در تعيين مقدار فرسخ شرعى كمى اختلاف نظر است:
آيات عظام امام خمينى، خامنه اى، بهجت، صافى، فاضل و نورى: مقدار هشت فرسخ شرعى را تقريباً 45كيلومتر،
آيات عظام تبريزى، سيستانى و وحيد: تقريباً 44 كيلومتر،
آيةاللَّه مكارم: تقريباً 43 كيلومتر مى دانند.

كسى كه نمى داند در مسافرت چند روز مى ماند تكليف نمازش چه مى شود، آيا بايد شكسته بخواند يا تمام؟

همه مراجع: بايد نمازش را شكسته بخواند مگر آنكه تصميم داشته باشد ده روز يا بيشتر در آنجا بماند و اگر بدون تصميم و با ترديد سى روز را در يك شهر (نه چند شهر) اقامت كرد، بعد از سى روز (روز سى و يكم) بايد نمازش را تمام بخواند.

خداوند متعال در سوره نساء مى‏فرمايد: «وَ إِذا ضَرَبْتُمْ فِي الْأَرْضِ فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُناحٌ أَنْ تَقْصُرُوا مِنَ الصَّلاةِ إِنْ خِفْتُمْ أَنْ يَفْتِنَكُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنَّ الْكافِرِينَ كانُوا لَكُمْ عَدُوًّا مُبِيناً» ؛ «و چون در زمين سفر كرديد، اگر بيم داشتيد كه آنان كه كفر ورزيده‏اند به شما آزار برسانند، گناهى بر شما نيست كه نماز را كوتاه كنيد، چرا كه كافران پيوسته براى شما دشمنى آشكارند». نساء( 4)، آيه 101.

نماز خواندن در هواپيما و قطار در حال حركت چگونه است؟

همه مراجع: مكان نماز گزار بايد بى‏حركت باشد. بلى، اگر به واسطه تنگى وقت يا ضرورت ديگرى، ناچار باشد كه در هواپيما يا ترن در حال حركت نماز بخواند، بايد استقرار و قبله را در حد ممكن رعايت كند و در حال چرخش به طرف قبله، چيزى نخواند.

در چه صورتى تكليف نماز از انسان برداشته مى‏شود؟

همه مراجع: در هيچ حالتى تكليف نماز از شخص مكّلف ساقط نمى‏شود.

آیات و روایات مربوط به نماز مسافر

خداوند مى‏فرمايد:
«وَ إِذا ضَرَبْتُمْ فِى الْأَرْضِ فَلَيسَ عَلَيكُمْ جُناحٌ أَنْ تَقْصُرُوا مِنَ الصَّلاة» ؛ «هنگامى كه سفر مى‏كنيد، گناهى بر شما نيست كه نماز را كوتاه كنيد ...».. نساء( 4)، آيه 101 ..
در روايات نيز آمده است؛

پيامبر اكرم (ص) مى‏فرمايد:
«ان الله تعالى وضع عن المسافر الصوم و شطر الصلاة؛
خداوند متعال روزه و مقدارى از نماز را از مسافر برداشته است»كنزالعمال، ج 8، ص 503 ..

امام صادق (ع) از پدران خود (ع) و آنان از رسول خدا (ص) چنين نقل كرده‏اند:
«انّ الله اهدى الىَّ و الى امتى هدية لم يهدها الى احد من الامم كرامة من الله لنا، قالوا: و ماذاك يا رسول الله؟ قال: الافطار فى السفر و التقصير فى الصلاة، فمن لم يفعل ذلك، فقد رد
على الله عز و جل هديته‏؛ خداوند متعال هديه‏اى به من و امتم كرامت فرموده كه به امت‏هاى گذشته نداده است. عرض كردند: آن هديه چيست؟ فرمود: اجازه افطار روزه و نصف شدن نماز [نمازهاى چهار ركعتى‏] در مسافرت؛ پس هر كسى چنين نكند، هديه خداوند را رد كرده است» شيخ حر عاملى، وسائل الشيعه، ج 5، ص 540 و ج 10، ص 177، ح 13152.

حضرت على (ع) مى‏فرمايد:
«من قصر الصلاة فى السفر و افطر فقد قبل تخفيف الله عزّ و جل و كملت صلاتُهُ‏
؛ هر كس نماز را در مسافرت شكسته بخواند و روزه‏اش را افطار كند، تخفيف [و هديه‏] خداوند را پذيرفته و نمازش به طور كامل اداست».. محدث نورى، مستدرك الوسائل الشيعه، ج 1، ص 503 و ج 6، ص 542، ح 7464.
 
پيامبر (ص) فرمود:
«من صلى فى السفر اربعاً فأنا منه برى‏
؛ هر كس در سفر نمازهايش را چهار ركعتى بخواند، من از او بيزارم». محدث نورى، مستدرك الوسائل الشيعه ، ج 5، ص 538 و 539 و ج 8، ص 518، ح 11328.

امام‏ صادق علیه السلام مى‏فرمايد:
«المتمم فى السفر كالمقصر فى‏الحضر؛
كسى كه در مسافرت نمازش را تمام بخواند، مانند كسى است كه در غير مسافرت، نمازش را شكسته بخواند». مجمع البيان، ج 1-/ 2، ص 274 و ج 2، ص 493؛« روى عبدالرحمن بن عوف قال: قال رسول اللَّه: الصائم فى السفر كالمفطر فى الحضر. روى اصحابنا عن ابى عبداللَّه انه قال الصائم فى شهر رمضان فى السفر كالمفطر فيه فى الحضر».

امام صادق عليه السلام از پدران خود و آنان از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل كرده‏اند كه:
«انّ الله اهدى الى و الى امتى هدية لم يهدها الى احد من الامم كرامة من الله لنا، قالوا: و ماذاك يا رسول الله؟ قال: الافطار فى السفر و التقصير فى الصلاة، فمن لم يفعل ذلك، فقد رد على الله عزّ و جل هديته». وسائل‏الشيعة، ج 8، ص 520 ..
؛ «خداوند متعال هديه‏اى‏ به من و امّتم كرامت فرموده كه به امّت‏هاى گذشته نداده است، عرض كردند:
آن هديه چيست؟ فرمود: اجازه افطار روزه و نصف شدن نماز [نمازهاى چهار ركعتى‏] در مسافرت؛ پس هر كسى چنين نكند هديه خداوند را رد كرده است».

امام باقر عليه السلام مى‏فرمايد:

شكسته خواندن نماز در سفر، واجب است؛ همان‏گونه كه تمام خواندن آن در وطن واجب است‏. شيخ صدوق، من لايحضره الفقيه، ج 1، ص 434 ..

منابع:

• رساله دانشجویی(سید مجتبی حسینی)
• وسایت پرسمان