«یاد سرمستان»؛ بازنویسی بخش مقتل امام حسین (ع) در الفتوح ابن اعثم کوفی

براساس تحقیق اهل فن، از کتاب الفتوح ابن اعثم تنها یک نسخه باقی مانده که چند بار به همت ناشران مختلف چاپ شده است.مقتل امام حسین در این کتاب، بخش اعظم جلد پنجم دوره‌ی هشت جلدی به تصحیح علی شیری است. از الفتوح، ترجمه‌ای فارسی نیز در دست است منسوب به محمدبن احمد مستوقی هروی در قرن ششم هجری که نثری شیوا و دلپسند دارد.

رجبی دوانی درباره یاد سرمستان می گوید:

ابتدا بر آن بوده که با توجه به وجود ترجمه‌ای شیوا از مقتل امام حسین در کتاب الفتوح ابن اعثم کوفی، طبق تدبیر انتشارات امیرکبیر گزیده‌ای از آن فراهم نماید، اما با توجه به اینکه متن عربی مباحث بسیاری دارد که در آن ترجمه نیامده است و از سوی دیگر، اضافاتی هم از مترجم در آن هست که با روح حاکم بر متن وجود عربی سازگار نیست، تصمیم بر آن شد که مقتل امام حسین در الفتوح دوباره ترجمه شود. متن عربی که نگارنده به آن دسترسی داشت، به تصحیح علی شیری و به همت انتشارات دارالاضواء بیروت منتشر شده است. این چاپ مغلوط است و اغلاط آن، گاه مانع فهم مطالب می‌شود.

بنابراین از تاریخ طبری که در عصر ابن اعثم تألیف شده و موارد تقریباً مشابه الفتوح دارد و نیز کتاب مقتل معصومین تألیف گروه حدیث پژوهشکده‌ی باقرالعلوم بهره جسته است. همچنین مؤلف در موارد معدودی از ترجمه‌ی فارسی محمدبن احمد مستوفی هروی استفاده کرده است.

 ‌این کتاب که ترجمه کتاب «الفتوح» ابن اعثم کوفی است از منابع مهم و درجه یک به شمار می‌رود و علی‌رغم اینکه اهل فن، مراجعات زیادی به این کتاب دارند اما ترجمه فارسی آن وجود نداشت و فقط یک ترجمه آزاد متعلق به قرن ششم در اختیار بود که وقتی من آن را با زبان آن زمان تطبیق دادم متوجه شدم هرچند که این اثر زیبایی‌های خاص خودش را دارد اما مترجم مواردی را از خودش به آن اضافه کرده است.