جنگ نرم در دنیای امروزی

در جنگ نرم بسياري از خصوصيات جنگ‌هاي سنتي ديده نمي‌شود نه از نبرد سرنوشت‌ساز خبري است و نه از همگون‌سازي جنگ، بلكه بيشتر به سوي ناهمگوني جنگ حركت دارند و مدت زمان جنگ نيز طولاني است؛ طرفين درگير در جنگ تمايلي به پايان دادن به جنگ ندارند، زيرا جنگ براي آنها تبديل به منبع درآمد شده است؛ يعني جنگ سودآور شده و با سودآوري جنگ، سوداگران نيز به ميدان قدم گذاشته‌اند تا از طريق اين جنگ‌ها به مقام‌هايي دست يابند و يا اينكه حكومتي در منطقه مورد نظر خود، تشكيل دهند؛ براي همين از همه راه‌هاي قانوني و غيرقانوني استفاده مي‌كنند؛ از قاچاق انسان گرفته تا تجارت مواد مخدر و فروش منابع زيرزميني منطقه تحت اختيار خود و همچنين جذب سربازان نوجوان كه به مهم‌ترين عامل خشونت در اين جنگ‌ها تبديل شده‌اند؛ گفتني است، همه اين عوامل باعث كم‌هزينه شدن جنگ‌هاي نوين گرديده است.

پیشینه جنگ نرم:

نگاهی به گذشته‌ی جنگ نرم نشان می‌دهد كه در طول تاریخ بشر، از همان ابتدا كه جنگ سخت آغاز شد، عملیات روانی یا جنگ نرم نیز صورت می‌گرفته تا از شورش‌هایی كه در مناطق تسخیر شده به‌وجود می‌آمده، جلوگیری شود.

به عنوان نمونه دو مورد زیر:

در زمان مغول:

زمانی كه چنگیزخان قصد حمله به منطقه‌ای را داشت، موجی از هراس در آن كشور پخش می‌شد. تجّاری كه از مناطق تحت كنترل چنگیزخان می‌آمدند، برای دیگران تعریف می‌كردند كه او چگونه با مردم برخورد می‌كند و كشتارها به چه صورت است و اگر شخصی مقاومت كند، نابود می‌شود. بدین ترتیب پیش از ورود چنگیزخان به هر منطقه، روحیه‌ی مردم شكسته شده بود.

رومیان و یا اسكندر:

از مناطقی كه در جنگ‌ها عبور می‌كردند، خودها و زره‌های بزرگی را كه چند برابر انسان معمولی بود طراحی كرده و آن‌ها را عمداً در مسیر جا می‌گذاشتند تا لشكریان مقابل، تصور كنند سربازان آن‌ها غول پیكرند و عملاً روحیه‌ی مقامت طرف مقابل را تحت تأثیر قرار داده و وحشت را گسترش می‌دادند. بنابراین هر حركتی كه روحیه‌ی یك ملت را هدف گیرد، عملیات و جنگ نرم و نوعی اعمال قدرت نرم است.

تفاوتی که می توان در میان جنگ های نرم در دوران گذشته و عصر معاصر یافت، تفاوت در ابزارها و روشهای آن است و اصولا بهره گیری از هر نوع ابزاری در جنگ نرم بر این پایه و محور قرار می گیرد که بر اندیشه و احساسات مخاطب تاثیرگذاشته و او را مرعوب خود سازد و بی آن که واکنشی از خود نشان دهد، تسلیم دشمن شده و یا در مسیر خواسته های او گام بردارد.

اهداف جنگ نرم از طریق دنیای مجازی

اهداف جنگ نرم مي تواند به اهدافي كه باني راه اندازي جنگ نرم آن را دنبال مي كند، نيز وابسته باشد. اين اهداف را مي توان به چند شيوه تقسيم بندي كرد. در يك شيوه مي توان آن را به اهداف بلند مدت و اهداف ميان مدت تقسيم بندي كرد.
از زاويه اي ديگر، مي توان اهداف را به مقاصد استراتژيك و مقاصد تاكتيكي، تقسيم كرد كه البته شرح هر كدام از آنها و يافتن مصاديق شان فرصت و مجال ديگري مي طلبد.
به هر روي، با توجه به ماهيت اصلي جنگ نرم مي توان تا حدودي به برخي از مهمترين اهداف آن اشاره كرد:

• تأثيرگذاري شديد بر افكار عمومي جامعه مورد هدف با ابزار خبر و اطلاع رساني هدفمند
•  ناكارآمد جلوه دادن نظام مورد هدف و تخريب و سياه نمايي اركان آن نظام.
• ايجاد رعب و وحشت از مسائلي همچون فقر، جنگ يا قدرت خارجي سركوبگر و
• پس از آن دعوت به تسليم از راه پخش شايعات و دامن زدن به آن براي ايجاد جو بي اعتمادي و ناامني رواني.
• اختلاف افكني در صفوف مردم و برانگيختن اختلاف ميان مقام هاي نظامي و سياسي كشور مورد نظر در راستاي تجزيه سياسي كشور.
• ترويج روحيه ياس و نااميدي به جاي نشاط اجتماعي و احساس بالندگي از پيشرفت هاي كشور.
• بي تفاوت كردن نسل جوان به مسائل مهم كشور.
• كاهش روحيه و كارآيي در ميان نظاميان و ايجاد اختلاف ميان شاخه هاي مختلف نظامي و امنيتي.
• ايجاد اختلاف در سامانه هاي كنترلي و ارتباطي كشور هدف.
• تبليغات سياه (با هدف براندازي و آشوب) به وسيله شايعه پراكني، پخش تصاوير مستهجن، جوسازي از راه پخش شب نامه ها

چه افراد و تشكل هايي هدف جنگ نرم هستند؟

همه افراد جامعه مي توانند بخش هاي مشخصي باشند كه مورد نظر راه اندازان جنگ نرم قرار گرفته اند و البته اين موضوع وابسته به هدفي است كه باني جنگ نرم آن را دنبال مي كند. اقشار مورد نظر بانيان جنگ نرم بستگي به هدف آنها دارد كه ميان مدت است يا عمومي و با توجه به هدف اقشار را تحت نظر مي گيرند اما در حالت كلي مي توان گفت كه گروه هاي هدف در جنگ نرم، رهبران، نخبگان و توده هاي مردم هستند.

نخبگان نيروهاي مياني را تشكيل مي دهند و مي توانند به عنوان تصميم گيران و تصميم سازان يك حكومت مطرح باشند. نخبگان جامعه مدني مانند رهبران احزاب و... هم با آشفتگي ذهني خود، مي توانند ترس را به ذهن مردم انتقال دهند، وحشت ايجاد كنند و روحيه ملت را درهم بشكنند.
در بعضي موارد براي رسيدن به اهداف مورد نظر خود گروه ها و اشخاص خاص و تأثيرگذار را مورد هدف قرار مي دهند و از آن گروه يا فرد براي رسيدن به اهداف خود استفاده مي كنند. مانند استفاده از قوميت هاي مختلف يا خواص و نخبگان فرهنگي وعلمي.
با توجه به اينكه در جنگ نرم از ابزارهاي رسانه اي، فرهنگي و علمي استفاده مي شود پوشش آن براي طبقات مختلف بيشتر و متفاوت تر است. جنگ رسانه اي مي تواند توده هاي مردم را تحت تأثير قرار بدهد و به همين شكل در جنگ علمي نخبگان را مورد هدف قرار دهد. افراد مورد نظر جنگ هاي نرم وابسته به هدف جنگ هاي نرم نيستند بلكه به دليل اينكه در جنگ نرم ابزارهاي مختلفي مورد استفاده قرار مي گيرد در نتيجه افراد بيشتري درگير مي شوند اما در جنگ سخت كه تنها ابزار مورد استفاده ابزار نظامي است تنها گروه هاي نظامي (و در موارد معدودي غير نظاميان) در طرف مقابله قرارمي گيرند.

ابزارهای جنگ نرم در دنیای امروزی:

یکی از ابزارهای جنگ نرم چیست؟ همانطور که گفته شد جنگ نرم، جنگی است که بی سرو صدا و کم کم در عناصر مورد نظر نفوذ پیدا می کند. ممکن است  در ابتدا  آن را نوعی سرگرمی بدانیم و استفاده از آن را باعث بالارفتن پرستیژ اجتماعی بدانیم ، ولی در صورت جدی گرفته نشدن ممکن است اثرات سوئی را در  جامعه داشته باشد. یکی از وسایلی که امروزه بسیار رواج پیدا کرده است استفاده از وایبر و صفحات مجازی در میان توده های مردم است. نمی توان استفاده از این ابزار را  مربوط به قشر خاصی دانست چون همه افراد به نوعی با آن سر و کار دارند..شاید در ابتدا کسی گمان نمی کرد این نرم افزار بتواند چنین محبوبیتی را در جامعه ایرانی  پیدا کند ولی اکنون  بعد از فروکش  کردن تمامی هیجانات و شیفتگی ها  نسبت به این ابزار، زنگ خطرش به گوش همه رسیده است که در صورتی که نتوان این صفحات اجتماعی را کنترل کرد می تواند اثرات سوء فراوانی از جمله:

•  نابودی هویت ملی جامعه
• مقابله با ایمان انسانهای دارای هویت دینی و ملی
• ترویج ارزشهای مشترک غرب به منظور تضعیف ارزشهای کشور هدف
• بی ثمر شدن احکام اخلاقی و تربیتی
• سلب مسئولیت اخلاقی و حقوقی
• تساوی خادمان و خائنان
• نفی کمال دین و جاودانگی دین
• عدم امکان پدید آمدن نظام اجتماعی

راه مقابله با جنگ نرم:

به نظر می رسد یکی از راههای مهم و تاثیر گذار برای برخورد موثر با این پدیده ها و موجهای زودگذر در مورد یک پدیده (نرم افزار، سایت، وبلاگ و...)،افزایش اطلاع رسانی و آگاهی ها در مورد پدیده های نوظهور در جامعه است. هنگامی که اطلاع رسانی صحیحی چه از طریق رسانه های مکتوب و چه دیداری و مجازی صورت گیرد ، وافراد جامعه نوعی آگاهی مختصری نیز با این پدیده داشته باشند دیگر اسیر جوهای زودگذر موجود در جامعه نشده و با آگاهی و اطلاع نسبت به استفاده از ابزار و یا نرم افزار مورد تبیلغ استفاده می کنند. ولی اگر این آگاهی و اطلاع رسانی به موقع صورت نگیرد؛ و در موقعی ارائه گردد که این ابزار در جامعه رواج پیدا کرده است به نوعی باعث می شود تا فرد ترغیب شود از آن نرم افزار یا پدیده استفاده کرده و خود به نتایج آن دست پیدا کند. و این رویکرد باعث خسارات جبران ناپذیری را به تک تک تک افراد جامعه وارد می کند.

منابع:

کتب:
[1]اصغر افتخاری و همکاران،قدرت نرم و سرمایه اجتماعی،نشر دانشگاه امام صادق ،1389
[2]اصغر افتخاری و همکاران،قدرت نرم-فرهنگ و امنیت،دانشگاه امام صادق علیه السلام،1389
[3]جوزف نای،سید محسن روحانی،مهدی ذوالفقاری،قدرت نرم ابزارهای موقعیت در سیاست بین الملل ،ناشر دانشگاه امام صادق علیه السلام،1389.
[4]کریس هیبلز گری،احمدرضا تقاء،جنگ پست مدرن سیاست نوین درگیری،1381.
[5]جوزف .اس.نای،دکتر سعید میر ترابی،قدرت در عصر اطلاعات،چاپ اول،1387.

مقالات

[1]آنچه بايد درباره جنگ نرم بدانيم(تاريخچه جنگ نرم، دكتر امیر محبیان،نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری)
[2]محمدصوفی آبادی،اسلام و جهانی شدن و پیامدهای فرهنگی آن،سایت دانشگاه امام صادق علیه السلام
[3]مقایسه جنگ های سنتی و نوین،برگرفته از ماهنامه اطلاعات راهبردي- شماره 80-
[4] ذبیح اله تجری غریب آبادی،جنگ نرم در یک نگاه،سایت تخصصی جنگ نرم