در دنیا، مسافریم یا ماندگار؟

پیامبر (صلی الله علیه و آله)  در توصیۀ خود به ابوذر فرمود: « یا اباذر، لو نظرت الی الاجل و مصیره لابغضت العمل و غروره. یا اباذر، کن کأنک فی الدنیا غریب، أو کعابر سبیل وعد نفسک من أصحاب القبور؛

ای ابوذر، اگر اجل خود و نهایت آن را بنگری که چه زود می‌آید و به سرعت می‌گذرد، هر آینه آرزوهای دور و دراز خود را دشمن خواهی داشت و فریب آن را نخواهی خورد.

ای ابوذر، در دنیا مانند غریبی باش که به غربتی درآید و آن را وطن خویش نشمارد یا مسافری که در منزلی فرود آید و قصد اقامت نکند و خود را از اصحاب قبور بشمار و قبر را منزل خود بدان.»

لحظۀ آخری که انسان از دنیا رخت بر می‌بندد، اجل نامیده می‌شود. انسان پس از طی شدن مسیر زندگی‌اش در دنیا، به مصیر (مقصد) می‌رسد. اجل؛ اول آخرت و پایان دنیا است.

پس از مردن، حسابرسی آغاز می‌شود و قبر، مصیر اول است: «القبر إما روضه من ریاض الجنه أو حفره من حفر النیران؛ قبر یا باغی از باغ‌های بهشت یا چاهی ازچا‌ه‌های جهنم است.» مصیر بعدی قیامت است و سرانجام، مصیر نهائی بهشت یا جهنم است.

بسیاری از مردم، در جوانی به خود زحمت می‌دهند، تلاش می‌کنند و کمتر استراحت می‌کنند و مسیر (دنیا) را فدای مصیر (آخرت) می‌کنند و عدۀ زیادی هم مسیر را به خوشی و راحتی می‌گذرانند و می‌گویند مصیر، هر چه شد، بشود.

وقتی به کودکی برای حمام رفتن، وعدۀ جایزه می‌دهند و او برای به دست آودن جایزه به حمام می‌رود، این مقدار درک دارد که مسیر را فدای مصیر کند؛ یعنی سختی حمام رفتن را برای رسیدن به جایزه تحمل می‌کند؛ اما بسیاری از افراد، مصیر را فدای مسیر می‌کنند.

اگر انسان به آخر کار بیندیشد و با خود بگوید آیا پس از این دنیا، سرانجام من بهشت است یا جهنم و یا تا بینهایت نعمت است یا عذاب، دیگر آرزو او را نخواهد فریفت و از فکر خدا غافل نمی‌شود. با خود می‌گوید آن‌هایی که مُردند همه آرزوهایی داشتند؛ اما همه چه جوان و چه پیر با آرزوهای کم و زیادشان از دنیا رفتند.

وقتی انسان باخود چنین بیندیشد، از آرزوهای دراز دست بر‌می‌دارد؛ البته نفس آرزو، ناپسند نیست؛ اما مستی و غروری که به واسطۀ آن می‌آید، انسان را به وادی غفلت می‌کشاند.

به طور مثال، شخصی که در کشوری غریب است و زبان و قوانین آنجا را نمی‌داند، برای تهیۀ مسکن و غذای سالم از مردم سوال می‌کند و دربارۀ هر چیزی که شک کند، از اهل خبره، سوال می‌کند.

انسان با ایمان به خدا و روز قیامت نیز، در این غربت سرای دنیا، باید از همۀ آنچه از آن آگاه نیست و برای سعادتش لازم است؛ از اهل خبره که معصومان در هر زمان هستند، سوال کند. او باید از معصومان سوال کند که چه چیزی در آخرت خریدار دارد و در حقیقت همۀ اعمال مومنان باید با امضای ایشان باشد؛ البته در عصر غیبت امام نیز باید از فقهاء تایید شدۀ امام سوال شود.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) در ادامه می‌فرماید: «أو کعابر السبیل؛ مانند عابر و رهگذر باش.»

اگر کسی بخواهد از شهری به شهر دیگر برود، فقط به این اندازه به مسیر بین راه توجه دارد که بتواند به سلامت آن را طی کند و توجهی به خصوصیات مناطق بین راه ندارد؛ بلکه در فکر آن است که هر چه زودتر به مقصد برسد. حضرت در اینجا می‌فرماید از دنیا در حد یک مسیر استفاده ببر و از آن در راه رسیدن به آخرت استفاده کن.

حضرت به ابوذر فرمود: «وعد نفسک من اصحاب القبور؛ خود را از مردگان به شمار آور.» یعنی لحظه‌ای چشم خود را به روی دنیا ببند و فکر کن عمرت به پایان رسیده و تو را درون قبر گذاشته و بر رویت خاک می ریزند. همه تو را با اعمالت تنها گذاشته و رفته‌اند.

در کتاب های موعظه و پند، ماجراهای درس‌آموزی دربارۀ یاد مرگ و قیامت نقل شده است که در پایان یکی از آن‌ها را ذکر می‌کنیم. در زمان پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) ابن عباس با جوانی دوست بود و به او بسیار احترام می‌گذاشت. روزی به ابن عباس گفتند: می‌دانی کار او چیست؟ ابن عباس گفت: کار او چیست؟ گفتند: گورکن است. ابن عباس از احوال دوست خود باخبر بود؛ اما برای آگاهی دادن به آن‌ها گفت: هرگاه خواست به گورستان برود، مرا اطلاع دهید.

نیمه شبی درِ خانۀ ابن عباس را زدند و گفتند آن جوان به طرف قبرستان می‌رود. ابن عباس نیز به همراه آن‌ها برای تعقیب‌کردن جوان رفت. آن‌ها دیدند که جوان وقتی به قبرستان رسید، جایی از زمین را حفر کرد و درون آن رفت. وقتی که تعقیب کنندگان نزدیک‌تر رفتند، جوان را دیدند که درون قبر، مشغول ناله و استغفار است و به یاد روزی است که از دنیا می رود و او را به اینجا خواهند آورد. در جوانی به یاد مرگ و قیامت بودن، ارزش بسیار والایی است و پیامبر نیز در این قسمت از وصیت خود به ابوذر، او را به یاد مرگ و قیامت در همۀ دوران زندگی دنیا سفارش کردند.

---

منبع

 صادق حسینی شیرازی، ای اباذر این‌گونه باش، قم؛ موسسه فرهنگی رسول اکرم، 1386، ص53تا57