امامت

امام على عليه السلام :

أرسَلَهُ داعِيا إلَى الحقِّ ، و شاهِدا علَى الخَلْقِ ، فبلَّغَ رِسالاتِ ربِّهِ غَيْرَ وانٍ و لا مُقَصِّرٍ، و جاهَدَ في اللّه ِ أعداءَهُ غَيْرَ واهِنٍ و لا مُعَذِّرٍ، إمامُ مَنِ اتَّقى، و بَصَرُ مَنِ اهْتَدى .
او [پيامبر صلى الله عليه و آله ] را فرستاد تا به حق فرا خواند و بر آفريدگان گواه باشد. او پيامهاى پروردگارش را رسانْد و در اين راه، نه سستى كرد و نه كوتاهى ورزيد و در راه خدا با دشمنان او جنگيد بى آنكه ناتوانى به او راه يابد، يا آن كه ذرّه اى از كوشش فرو گذارد. او پيشواى پرهيزگاران و ديده رهيافتگان است.

( نهج البلاغة : الخطبة ۱۱۶ )

امام على عليه السلام :

حتّى أفْضَتْ كَرامَةُ اللّه ِ سُبْحانَهُ و تعالى إلى مُحمّدٍ صلى الله عليه و آله فأخرَجَهُ مِنْ أفضَلِ المَعادِنِ مَنْبِتا··· لها [ أي لِعِترَتِهِ و شَجَرتِهِ صلى الله عليه و آله ]فُرُوعٌ طِوالٌ، و ثَمَرٌ لا يُنالُ، فَهُوَ إمامُ مَن اتَّقى، و بَصيرَةُ مَنِ اهْتَدى ··· سِيرَتُهُ القَصْدُ ، و سُنَّتُهُ الرُّشْدُ ، و كلامُهُ الفَصْلُ ، و حُكْمُهُ العَدْلُ .
تا آن كه كرامت خداوند سبحان (مقام پيامبرى) به محمّد صلى الله عليه و آله رسيد. پس، آن حضرت را از بهترين خاندان و گرامى ترين دودمان برآورد ··· [درخت دودمانِ] او را شاخه هايى است بلند و برافراشته كه دست كسى به ميوه آن نمى رسد. او پيشواى پرهيزگاران است و ديده رهيافتگان ··· رفتارش ميانه روى و اعتدال است و طريقه اش راهنمايى و هدايت. سخنش حق را از باطل جدا مى سازد و حكم و داورى اش به عدل و داد است.

( نهج البلاغة : الخطبة ۹۴ )

امامت ، كمال بخش دين است

الدرّ المنثور :

لَمّا كانَ يومُ غديرِ خُمٍّ ـ وَ هُوَ اليومُ الثّامن عشَرَ مِنْ ذي الحِجّةِ ـ قالَ النّبيُّ صلى الله عليه و آله : مَن كُنتُ مَولاهُ فعَلِيٌّ مَولاهُ، فأنْزَلَ اللّه ُ : «اليَومَ أكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ» (المائدة : ۳)

چون روز غدير خم ـ كه هجدهم ذي حجّه است ـ فرارسيد پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: هر كه من مولاى اويم، پس على مولاى اوست. آن گاه خداوند اين آيه را فرو فرستاد: «امروز دينتان را براى شما كامل كردم».

( .الدرّ المنثور : ۳ / ۱۹ ، انظر الدِين : باب ۱۳۱۹ )

امام باقر عليه السلام :

كانَت الفَرِيضَةُ تَنْزِلُ بَعْدَ الفَرِيضَةِ الاُخْرى ، و كانَتِ الوَلايةُ آخِرَ الفرائضِ ، فأنْزَلَ اللّه ُ عزّ و جلّ : «اليَومَ أكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ »، يَقولُ اللّه ُ عزّ و جلّ : لا اُنْزِلُ عَلَيْكُمْ بَعْدَ هذهِ فَرِيضَةً ، قد أكْمَلْتُ لَكُمُ الفَرائضَ
فريضه اى از پس فريضه اى نازل مى شد و ولايت، آخرين فريضه بود و خداوند عزّ و جلّ آيه «امروز دينتان را براى شما كامل كردم» را فرو فرستاد. خداوند عزّ و جلّ مى فرمايد: بعد از اين ديگر فريضه اى بر شما نازل نمى كنم؛ چرا كه فرايض شما را كامل ساختم.

( الكافي: ۱ / ۲۸۹ / ۴ )

امام رضا عليه السلام :

و أنْزَلَ في حِجَّةِ الوَداعِ وَ هِيَ آخِرُ عُمْرِهِ صلى الله عليه و آله «اليَومَ أكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ»و أمرُ الإمامةِ مِنْ تَمامِ الدِّينِ
خداوند آيه «امروز دينتان را براى شما كامل كردم» را در حجّة الوداع كه آخرين حجّ پيامبر صلى الله عليه و آله و در پايان عمر حضرتش بود نازل كرد و امر امامت جزء كامل كننده هاست.

( الكافي: ۱ / ۱۹۹ / ۱ )

امامت ، شالوده اسلام است

امام باقر عليه السلام :

بُنِيَ الإسلامُ على خَمْسٍ : عَلى الصَّلاةِ ، و الزَّكاةِ ، و الصَّومِ ، و الحَجِّ ، و الوَلايةِ ، و لَمْ يُنادَ بِشَيْءٍ كَما نُودِيَ بالوَلايةِ .
اسلام بر پنج پايه استوار است: نماز، زكات، روزه، حج و ولايت؛ و بر هيچ چيز به اندازه ولايت تأكيد نشده است.

( الكافي : ۲ / ۱۸ / ۳ )

الكافى :امام باقر عليه السلام فرمود :

 بُنِيَ الإسلامُ على خَمْسَةِ أشْياءَ : عَلى الصَّلاةِ ، و الزَّكاةِ ، و الحَجِّ ، و الصّومِ ، و الوَلايةِ. قالَ زُرارَةُ : فقلتُ : و أيُّ شَيْءٍ مِنْ ذلِكَ أفْضَلُ ؟ فقالَ : الوَلايةُ أفْضَلُ؛ لأنّها مِفْتاحُهُنَّ ، و الوالي هُوَ الدَّليلُ عَلَيْهِنَّ .
اسلام بر پنج چيز استوار است: نماز، زكات، حج، روزه و ولايت. زراره مى گويد: پرسيدم: از ميان آنها كدام برتر است؟ فرمود: ولايت برتر است؛ زيرا ولايت كليد آنهاست و صاحب ولايت، راهنما به سوى آنها مى باشد.

( الكافي : ۲ / ۱۸ /۵ )

امام رضا عليه السلام :

إنَّ الإمامةَ اُسُّ الإسلامِ النّامي، و فَرْعُهُ السّامي .
امامت ريشه بالنده اسلام و شاخه برافراشته آن است.

( الكافي : ۱ / ۲۰۰ / ۱ )

امامت، ريشه همه خوبيهاست

امام صادق عليه السلام :

نَحْنُ أصلُ كُلِّ خَيْرٍ ، و مِن فُرُوعِنا كُلُّ بِرٍّ ، فَمِنَ البِرِّ : التَّوحيدُ ، و الصّلاةُ، و الصّيامُ، و كَظْمُ الغَيْظِ، و العَفْوُ عَنِ المُسيءِ ، و رَحْمَةُ الفقيرِ ، و تَعَهُّدُ الجارِ ، و الإقرارُ بالفَضْلِ لأهلِهِ.و عَدُوُّنا أصلُ كُلِّ شَرٍّ، و مِن فُرُوعِهم كُلُّ قَبيحٍ و فاحِشَةٍ ، فمِنْهُمُ : الكِذْبُ ، و البُخْلُ ، و النَّمِيمَةُ ، و القَطِيعَةُ ، و أكْلُ الرِّبا ، و أكْلُ مالِ اليتيمِ بِغَيْرِ حَقِّهِ، و تَعَدّي الحُدودِ الّتي أمَرَ اللّه ُ، و رُكُوبُ الفَواحِشِ ما ظَهَرَ منها و ما بَطَنَ، و الزِّنا ، و السَّرِقَةُ ، و كلُّ ما وافَقَ ذلكَ مِنَ القبيحِ . فكـذَبَ مَنْ زَعَمَ أنّهُ معَنا و هو مُتَعلِّقٌ بِفُرُوعِ غَيْرِنا .
ما ريشه همه خوبيها هستيم و هر نيكى، ثمره شاخه هاى ماست. از جمله نيكيهاست: توحيد، نماز، روزه ، فرو خوردن خشم، گذشت از بدى كننده، ترحّم به فقير، رسيدگى به همسايه و اعتراف به فضل فضلا. دشمن ما [نيز ]ريشه همه بديهاست و هر زشتى و بدكارى، ثمره شاخه هاى اوست، از جمله: دروغ، بخل،سخن چينى، بريدن از خويشاوندان، ربا خوارى، به ناروا خوردنِ مال يتيمان، تعدّى از حدودى كه خدا دستور داده است، ارتكاب زشتيهاى آشكار و نهان، زنا، دزدى و هر زشتى ديگرى از اين دست. پس دروغ مى گويد كسى كه بگويد با ماست ولى به شاخه هاى دشمن ما چنگ آويزد.

( الكافي : ۸ / ۲۴۲ / ۳۳۶ )

امام كاظم عليه السلام ـ در پاسخ به پرسش از آيه «بگو: پروردگارم بديهاى آشكار و نهان را حرام كرده است»(الأعراف: ۳۳ ) ـ فرمود :

 إنّ القرآنَ لَهُ ظَهْرٌ و بَطْنٌ ، فَجَميعُ ما حَرَّمَ اللّه ُ في القرآنِ هُوَ الظّاهِرُ ، و الباطِنُ مِن ذلِكَ أئمّةُ الجَورِ . و جَميعُ ما أحَلَّ اللّه ُ تعالى في الكِتابِ هُوَ الظّاهِرُ ، و الباطِنُ مِن ذلِكَ أئمّةُ الحَقِّ .
قرآن ظاهرى دارد و باطنى. تمام آنچه را كه خداوند در قرآن حرام كرده، ظاهر است و باطن آنها پيشوايان ستمگرند و همه آنچه را كه خداوند در كتاب خود حلال شمرده همان ظاهر است و باطن آنها امامان حق هستند.

( الكافي : ۱ / ۳۷۴ / ۱۰ )

امامت، رشته امت 

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

اسْمَعُوا و أطِيعُوا لِمَنْ وَلاّهُ اللّه ُ الأمْرَ ، فإنَّهُ نِظامُ* الإسلامِ .
از كسى كه خداوند او را ولى امر شما كرده است، شنوايى و اطاعت داشته باشيد كه او رشته كار اسلام است.

( الأمالي للمفيد : ۱۴ / ۲ )

*در متن حديث هاى مربوط ، تعبير «نظام» آمده است كه در لغت به معناى رشته و نخى است كه با آن مرواريد و مانند آن را به رشته مى كشند، سامان دهنده، ستون فقرات . 

امام على عليه السلام :

الإمامةُ نِظامُ الاُمّةِ .
امامت ، رشته كار امّت است.

( غرر الحكم : ۱۰۹۵ )

امام على عليه السلام :

مَكانُ القَيِّمِ بالأمْرِ مَكانُ النِّظامِ مِنَ الخَرَزِ ، يَجْمَعُهُ و يَضُمُّهُ ، فإنِ انقَطَعَ النِّظامُ تَفَرَّقَ و ذَهَبَ ، ثُمَّ لَم يَجْتَمِعْ بِحَذافيرِهِ أبَدا .
زمامدار و ولىّ امر به منزله رشته اى است كه مهره ها را گرد آورده، آنها را به هم پيوند مى دهد. اگر رشته از هم بگسلد، مهره ها از يكديگر جدا شده پراكنده مى گردند و ديگر هيچ گاه همه آنها گرد نمى آيند.

( نهج البلاغة : الخطبة ۴۶ )

امام رضا عليه السلام :

إنّ الإمامةَ زِمامُ الدِّينِ ، و نِظامُ المُسلِمينَ، و صَلاحُ الدُّنيا، و عِزُّ المُؤمِنينَ .
امامت، زمام دين است و رشته مسلمانان و اصلاح و آبادانى دنيا و عزّت مؤمنان.

( الكافي : ۱ / ۲۰۰ / ۱ )

امامت، راه پروردگار است

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

و الّذي بَعَثَني بالحَقِّ نَبِيّا، لو أنّ رَجُلاً لَقِيَ اللّه َ بِعَمَلِ سَبْعينَ نبيّا ثُمَّ لَم يَلْقَهُ بِوَلايةِ اُولي الأمْرِ منّا أهلَ البيتِ ما قَبِلَ اللّه ُ مِنْهُ صَرْفا و لا عَدْلاً .
سوگند به آن كه مرا به حق به پيامبرى برانگيخت، اگر كسى با اعمال هفتاد پيامبر، خدا را ديدار كند، اما ولايت اولو الامرِ ما خاندان را به همراه نداشته باشد، خداوند از او نه توبه و بازگشتى مى پذيرد و نه فديه اى.

( بحار الأنوار : ۲۷ / ۱۹۲ / ۴۹ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أمَا و اللّه ِ ،لو أنَّ رَجُلاً صَفَّ قَدَمَيْهِ بينَ الرُّكْنِ و المَقامِ مُصَلِّيا و لَقِيَ اللّه َ بِبُغْضِكُمْ أهلَ البيتِ لَدَخَلَ النّارَ .
سوگند به خدا كه اگر كسى در ميان ركن و مقام پيوسته به نماز ايستد، اما با كينه شما اهل بيت ، خدا را ملاقات كند به دوزخ درمى آيد.

(الأمالي للمفيد : ۲۵۳ / ۲  )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الْزَمُوا مَودَّتَنا أهلَ البيتِ ··· فَوالّذي نَفْسُ مُحمّدٍ بِيَدِهِ ، لا يَنْفَعُ عَبْدا عَمَلُهُ إلاّ بِمَعْرِفَتِنا و وَلايَتِنا .
به دوستى ما خاندان چنگ در زنيد ··· زيرا سوگند به آن كه جان محمّد در دست اوست، عمل هيچ بنده اى به حال او سودمند نمى افتد مگر با معرفت و ولايت ما.

( الأمالي للمفيد : ۱۴۰ / ۴ )

امام باقر عليه السلام :

حُبُّنا أهلَ البيتِ نِظامُ الدِّينِ
دوست داشتن ما خاندان، رشته دين است.

( بحار الأنوار : ۷۸ / ۱۸۳ / ۸ )

امام باقر صلى الله عليه و آله :

كُلُّ مَن دانَ اللّه َ عزّ و جلّ بِعبادَةٍ يُجْهِدُ فيها نَفْسَهُ و لا إمامَ لَهُ مِنَ اللّه ِ ، فَسَعْيُهُ غَيْرُ مَقْبُولٍ وَ هُوَ ضالٌّ مُتَحَيِّرٌ و اللّه ُ شانِئٌ لأعمالِهِ ، و مَثَلُهُ كَمَثَلِ شاةٍ ضَلَّتْ عَن راعِيها و قَطِيعها
هر كه خود را در عبادت خداوند عزّ و جلّ به رنج و زحمت افكند، اما [براى خود ]امامى از جانب خدا نداشته باشد، كوشش او پذيرفته نمى شود، و گمراه و سرگشته است و خداوند از كارهاى او نفرت دارد. او به گوسفندى مى ماند كه چوپان و گله خود را گم كرده است.

( الكافي : ۱ / ۱۸۳ / ۸  )

امام باقر يا امام صادق عليهما السلام:

نَحْنُ أهلَ البيتِ لا يَقْبَلُ اللّه ُ عَمَلَ عَبْدٍ وَ هُوَ يَشُكُّ فينا
ما اهل بيتى هستيم كه خداوند عمل بنده اى را كه درباره ما شك و ترديد كند، نمى پذيرد.

( الأمالي للمفيد : ۳ / ۲ )

امام صادق عليه السلام :

لا يَقْبَلُ اللّه ُ مِنَ العِبادِ الأعمالَ الصّالحةَ الّتي يَعْمَلونَها إذا تَوَلَّوا الإمامَ الجائرَ الّذي ليسَ مِنَ اللّه ِ تعالى .
اگر بندگان، پيشواى ستمگر را كه از جانب خدا نيست به زمامدارى گيرند، خداوند كارهاى شايسته اى را كه انجام مى دهند نخواهد پذيرفت.

(الأمالي للطوسي: ۴۱۷ / ۹۳۹  )

بحار الأنوار :في دُعاءِ النُّدْبَةِ :

فكانُوا هُمُ السَّبيلَ إليكَ، و المَسْلَكَ إلى رِضْوانِكَ .
در دعاى ندبه آمده است : آنها (اهل بيت عليهم السلام) راه رسيدن به تو بودند و طريق دست يافتن به رضوان تو.

( بحار الأنوار : ۱۰۲ / ۱۰۵ )

تفسير امامت به نور

امام باقر عليه السلام ـ در تفسير آيه «پس به خدا و پيامبرش و نورى كه فرو فرستاديم ايمان آوريد» ( التغابن : ۸ )ـ فرمود :

النُّورُ و اللّه ِ الأئمّةُ مِنْ آلِ مُحمّدٍ صلى الله عليه و آله إلى يَومِ القِيامَةِ ، وَ هُمْ و اللّه ِ نُورُ اللّه ِ الّذي أنْزَلَ ، وَ هُمْ و اللّه ِ نُورُ اللّه ِ فِي السّماواتِ و فِي الأرضِ ، و اللّه ِ ··· لَنُورُ الإمامِ في قُلوبِ المُؤمنينَ أنْوَرُ مِنَ الشَّمْسِ المُضيئةِ بِالنَّهارِ .
به خدا قسم اين نور، همان امامان از خاندان محمّد صلى الله عليه و آله هستند تا روز قيامت . به خدا سوگند آنان همان نورى هستند كه خداوند فرو فرستاده است . و به خدا سوگند هم ايشانند نور خدا در آسمانها و زمين . به خدا قسم ··· نور امام در دلهاى مؤمنان از خورشيد درخشانِ نيمروز، تابان تر است.

( الكافي: ۱ / ۱۹۴ / ۱ )

امام كاظم عليه السلام :

الإمامةُ هِيَ النُّورُ ، و ذلكَ قولُهُ عزّ و جلّ: «آمِنُوا باللّه ِ وَ رَسُولِهِ و النُّورِ الّذي أنْزَلْنا»
، قالَ : النُّورُ هُوَ الإمامُ .
امامت، نور و روشنايى است؛ همان كه خداوند عزّ و جلّ فرموده: «به خدا و پيامبر او و نورى كه فرو فرستاديم ايمان آوريد» . نور همان امام است.

( الكافي: ۱ / ۱۹۶ / ۶ )

جايگاه امامت

إنَّ اللّه َ تبارَكَ و تعالى اتَّخَذَإبراهيمَ عَبْدا قَبْلَ أنْ يَتَّخِذَهُ نَبِيّا ، و إنَّ اللّه َ اتَّخَذَهُ نَبِيّا قَبْلَ أنْ يَتَّخِذَهُ رَسُولاً، و إنَّ اللّه َ اتَّخَذَهُ رَسُولاً قَبْلَ أنْ يَتَّخِذَهُ خَليلاً، و إنَّ اللّه َ اتَّخـذَهُ خَليلاً قَبْلَ أنْ يَجْعَلَهُ إماما ، فَلَمّا جَمَعَ لَهُ الأشياءَ قالَ : إنّي جاعِلُكَ لِلنّاسِ إماما .
امام صادق عليه السلام :خداوند تبارك و تعالى ابراهيم را به بندگى گرفت پيش از آن كه او را به پيامبرى برگزيند، و او را به نبوّت رساند پيش از آن كه به رسالت گزيند و او را رسول خود ساخت پيش از آن كه به دوستى برگزيند و او را دوست و خليل خود گردانيد پيش از آن كه امامش قرار دهد. و چون همه اين مقامات را در او گرد آورد فرمود: من تو را پيشواى مردم قرار دادم.

( الكافي : ۱ / ۱۷۵ / ۲ )

نياز به حجّت (رهبر الهى)

امام باقر عليه السلام ـ در پاسخ به علت نياز مردم به پيامبر و امام ـ فرمود:

 لَمّا سُئلَ عَنْ عِلَّةِ احْتِياجِ النّاسِ إلَى النّبيّ و الإمامِ ـ : لِبَقاءِ العالَمِ على صَلاحِهِ ، و ذلِكَ أنَّ اللّه َ عزّ و جلّ يَرْفَعُ العَذابَ عَنْ أهلِ الأرضِ إذا كانَ فِيها نَبِيٌّ أو إمامٌ .
 براى اين كه دنيا به سامان ماند؛ چه آنكه خداوند عزّ و جلّ، با وجود پيامبر يا امام در روى زمين، عذاب را از زمينيان بر مى دارد.

( بحار الأنوار : ۲۳ / ۱۹ / ۱۴ )

امام باقر عليه السلام :

يَخْرُجُ أحَدُكُم فَراسِخَ فَيَطْلُبُ لِنَفْسِهِ دَليلاً ، و أنتَ بِطُرُقِ السّماءِ أجْهَلُ منكَ بِطُرُقِ الأرضِ ، فاطْلُبْ لِنَفْسِكَ دليلاً .

( الكافي : ۱ / ۱۸۴ / ۱۰  )

امام باقر يا امام صادق عليهما السلام:

إنَّ اللّه َ لَمْ يَدَعِ الأرضَ بِغَيْرِ عالِمٍ ، و لو لا ذلكَ لَم يُعْرَفِ الحَقُّ مِنَ الباطِلِ .
خداوند زمين را بدون عالِم نگذاشته است؛ و اگر اين نبود، حق از باطل شناخته نمى شد.

( الكافي : ۱ / ۱۷۸ / ۵ )

امام صادق عليه السلام :

إنّا لَمّا أثْبَتْنا أنَّ لنا خالِقا صانِعا مُتَعالِيا عنّا و عَنْ جميعِ ما خَلَقَ ··· ثُمَّ ثَبَتَ ذلِكَ في كُلِّ دَهْرٍ و زمانٍ ممّا أتَتْ بهِ الرُّسُلُ و الأنبياءُ مِنَ الدّلائلِ و البَراهينِ ، لِكَيْ لا تَخْلُوَ أرضُ اللّه ِ مِنْ حُجَّةٍ يَكونُ مَعَهُ عِلْمٌ يَدُلُّ على صِدْقِ مَقالَتِهِ و جَوازِ عَدالَتِهِ .
چون ثابت كرديم ما را آفريدگار و صانعى است كه از ما و همه آفريدگان والاتر است ··· آن گاه ثابت مى شود كه در هر عصر و زمانى فرستادگان و پيامبران، با دلايل و براهينى كه براى اثبات حقانيت خود آورده اند، مبعوث شده اند تا زمين خدا از حجّتى كه با خود دانشى گواه بر درستى گفتار و نشانه اى بر عدالتش دارد، خالى نباشد.

( الكافي : ۱ / ۱۶۸ / ۱ )

امام صادق عليه السلام :

إنَّ الأرضَ لا تَخْلُو إلاّ وَ فِيها إمامٌ، كَيْما إنْ زادَ المُؤمنونَ شَيْئا رَدَّهُمْ ، و إنْ نَقَصُوا شَيْئا أتَمَّهُ لَهُم .
زمين هيچگاه خالى از امام نمى ماند تا اگر مؤمنان چيزى [به دين ]افزودند، آنها را [از اين كژ راهه ]برگرداند و اگر چيزى را كاستند برايشان كامل كند.

( الكافي : ۱ / ۱۷۸ / ۲ )

بحار الأنوار :امام صادق عليه السلام فرمود :

 لَم تَخْلُ الأرضُ ـ مُنْذُ كانتْ ـ مِن حُجَّةٍ عالِمٍ ، يُحْيي فيها ما يُميتُونَ مِنَ الحَقِّ . ثُمَّ تلا هذِهِ الآيةَ : «يُرِيْدُوْنَ لِيُطْفِؤُوا نُوْرَ اللّه ِ بِأفْوَاهِهِمْ وَ اللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَ لَوْ كَرِهَ الْكَـافِرُونَ»(صف،8)
 زمين ـ از همان گاه كه پديد آمده ـ از حجّتى دانا كه هر حقّى را كه مردم به دست فراموشى مى سپارند زنده كند، تهى نبوده است. آنگاه اين آيه را تلاوت فرمود: «مى خواهند با دهانهاى خود نور خدا را خاموش كنند حال آنكه خدا نور خود را كامل خواهد كرد ، گر چه كافران را ناخوش آيد».

( بحار الأنوار : ۲۳ / ۳۷ / ۶۵ )

امام صادق عليه السلام :

إنَّ الأرضَ لا تُتْرَكُ إلاّ بعالِمٍ يَحتاجُ النّاسُ إلَيْهِ و لا يَحْتاجُ إلَى النّاسِ ، يَعْلَمُ الحَرامَ و الحَلالَ .
زمين هيچگاه بدون عالِمى كه مردم به او نيازمندند و او از آنان بى نياز است و حلال و حرام را مى شناسد ، رها نمى شود.

( بحار الأنوار : ۲۳ / ۵۰ / ۱۰۰ )

امام رضا عليه السلام ـ در بيان حكمت قرار دادن اولو الامر و فرمان به پيروى از آنها ـ فرمود : 

 لِعِلَلٍ كثيرةٍ ، منها : أنّ الخَلْقَ لَمّا وقَفُوا على حَدٍّ مَحْدُودٍ و اُمِروا أن لا يَتَعدَّوا ذلكَ الحدَّ لِما فيهِ مِنْ فسادِهِمْ لَم يَكُنْ يَثْبُتُ ذلِكَ و لا يَقومُ إلاّ بأنْ يَجْعَلَ عَلَيْهِمْ فيهِ أمينا···و منها : أنّا لا نَجِدُ فِرْقَةً مِنَ الفِرَقِ و لا مِلَّةً مِنَ المِلَل بَقُوا و عاشُوا إلاّ بِقيّمٍ و رئيسٍ لِما لا بدّ لَهُمْ مِنْهُ في أمْرِ الدِّينِ و الدُّنيا ··· لا قِوامَ لَهُمْ إلاّ بِهِ ··· و منها : أنَّهُ لَو لَم يَجْعَلْ لَهُمْ إماما قَيِّما أمِينا حافِظا مُسْتَوْدَعا لَدَرَسَتِ المِلَّةُ و ذَهَبَ الدِّينُ و غُيِّرَتِ السُّنّةُ .
به دلايل بسيارى؛ از جمله: چون براى مردمان حد و مرزى مشخص نهاده شده و موظفند كه از آن مرز فراتر نروند؛ زيرا موجب تباهى ايشان مى شود، اين كار به سامان و انجام نمى رسد، مگر اين كه فردى امين بر آنها گمارده شود ··· و ديگر اين كه : ما هيچ گروه و هيچ ملّتى و آيينى را نمى يابيم كه مانده و زيسته باشند مگر با برخوردارى از سرپرست و پيشوا؛ زيرا در كار دين و دنياى خود از او ناگزيرند ··· و جز بدو پابرجا نيستند··· و ديگر اين كه: اگر برايشان پيشوا و سرپرستى درستكار و نگهبان و امانتدار گمارده نمى شد، آيين، كهنه و فرسوده شده، دين از ميان رفته و سنّت دگرگون شده بود.

( بحار الأنوار : ۲۳ / ۳۲ / ۵۲ )

حجّت، امامى است شناخته شده

امام باقر عليه السلام :

إنَّ الحُجَّةَ لا تَقُومُ للّه ِ عزّ و جلّ على خَلْقِهِ إلاّ بإمامٍ حَيٍّ يَعْرِفُونَهُ .

حجّت خدا بر خلقش تمام نمى شود مگر به وجود امامى زنده كه مردم او را بشناسند.

(بحار الأنوار : ۲۳ / ۳۰ / ۴۷  )

امام صادق عليه السلام :

إنَّ الحُجَّةَ لا تَقُومُ للّه ِ عزّ و جلّ على خَلْقِهِ إلاّ بإمامٍ حتّى يُعْرَفَ .
حجّت خداوند عزّ و جلّ بر خلقش بر پا نمى گردد مگر به وجود امامى كه شناخته شده باشد .

( الكافي : ۱ / ۱۷۷ / ۲ )

امام صادق عليه السلام ـ وقتى از وى پرسيده شد:

 لمّا سُئل عَنِ الأرضِ: هَلْ تَبْقى بلا عالِمٍ حَيٍّ ظاهِرٍ··· ؟ ـ : إذَنْ لا يُعْبَدَ اللّه ُ .
آيا زمين بدون عالِمِ زنده و آشكار، باقى مى ماند؟ ـ فرمود : در آن صورت، خداوند عبادت نخواهد شد.

( علل الشرائع : ۱۹۵ / ۳  )

امام صادق عليه السلام :

مَنْ ماتَ و ليسَ عَلَيْهِ إمامٌ حَيٌّ ظاهِرٌ ماتَ مِيتةً جاهِليّةً .
هر كه بميرد و در فرمان امام زنده و آشكارى نباشد به مرگ جاهلى مرده است.

( الاختصاص : ۲۶۹ )

گاه حجّت در بيم و گمنامى به سر مى برد

امام على عليه السلام :

اللّهُمَّ بَلى، لا تَخْلو الأرضُ مِنْ قائِمٍ للّه ِ بِحُجَجِهِ ، إمّا ظاهِرا مَشْهُورا ، أو خائفا مَغْمورا لئلاّ تَبْطُلَ حُجَجُ اللّه ِ و بَيِّناتُهُ .
صد البتّه زمين از كسى كه حجّتهاى خدا را بر پا دارد ـ آشكار و سرشناس يا بيمناك و گمنام ـ خالى نمى ماند، تا كه حجّتها و برهانهاى خداوند از بين نرود.

( بحار الأنوار : ۲۳ / ۴۶ / ۹۱ )

امام على عليه السلام :

اللّهُمَّ لا بُدَّ لَكَ مِنْ حُجَجٍ في أرضِكَ ، حُجَّةٍ بَعْدَ حُجَّةٍ ··· لئلاّ يَتَفَرَّقَ أتباعُ أَوليائِكَ ، ظاهرٍ غيرِ مُطاعٍ ، أو مُكْتَتِمٍ خائفٍ يَتَرقَّبُ ، إنْ غابَ عَنِ النّاسِ شَخْصُهُمْ في حالِ هُدْنَتِهِمْ في دَوْلَةِ الباطِلِ فَلَنْ يَغِيبَ عَنْهُم مَبْثُوثُ عِلْمِهِمْ و آدابِهِمْ .
بار خدايا! تو را ناگزير در زمين خود حجّتهايى بايد، حجّتى از پى حجّتى ··· تا پيروان اولياى تو پراكنده نشوند. چه آن حجّت ظاهر باشد ولى نافرمانروا، يا مخفى و بيمناك و در انتظار. اگر به روزگار تسلّط باطل، آنان در سكوت به سر برند و از ديده مردم پنهان باشند، اما هرگز پرتوِ دانش و تربيتِ ايشان از مردم پوشيده نمى ماند.

( بحار الأنوار : ۲۳ / ۵۴ / ۱۱۶ )

امام على عليه السلام :

اللّهُمَّ و إنّي لَأعْلَمُ أنّ العِلْمَ لا يأرِزُ كُلُّهُ و لا يَنْقَطِعُ مَوادُّهُ ، فإنّكَ لا تُخْلي أرضَكَ مِنْ حُجَّةٍ على خَلْقِكَ ، إمّا ظاهرٍ يُطاعُ، أو خائفٍ مَغْمورٍ ليسَ بِمُطاعٍ ، لِكَيْ لا تَبْطُلَ حُجَّتُكَ، و يَضِلَّ أولياؤكَ بَعْدَ إذ هَدَيْتَهُم
بار خدايا! من خوب مى دانم كه علم بتمامى جمع نمى شود و مباحث آن تمام نمى شود؛ چه آن كه تو زمينت را از حجّت بر بندگانت تهى نمى گذارى خواه اين حجّت ، آشكار و فرمانروا و خواه بيمناك و گمنام بى پيرو باشد تا مبادا حجّت تو، از ميان برود و دوستان تو پس از آن كه هدايتشان كردى، گمراه شوند.

( الغيبة للنعماني: ۱۳۷/۲ )

امام باقر عليه السلام :

لا تَبْقَى الأرضُ بغيرِ إمامٍ ظاهرٍ أو باطنٍ .
زمين، بدون امام آشكار يا نهان باقى نمى ماند.

(بحار الأنوار : ۲۳ / ۲۳ / ۲۶  )

امام صادق عليه السلام :

لَمْ تَخْلُ الأرضُ ـ مُنْذُ خَلَقَ اللّه ُ آدمَ ـ مِن حُجَّةٍ للّه ِ فيها : ظاهرٍ مَشْهورٍ ، أو غائبٍ مَستْورٍ .
از همان زمان كه خداوند آدم را آفريد، زمين از حجّت خالى نبوده است، خواه حجّتى ظاهر و شناخته شده يا غايب و در پرده .

( الأمالي للصدوق : ۲۵۳ / ۲۷۷ )

اگر امام نباشد ، زمين در هم فرو مى رود

امام باقر عليه السلام :

لَو أنّ الإمامَ رُفِعَ مِنَ الأرضِ ساعةً لَماجَتْ بأهْلِها كَما يَمُوجُ البَحْرُ بأهلِهِ .
اگر براى لحظه اى وجود امام از زمين برداشته شود، زمين ، ساكنان خود را چنان به تلاطم مى اندازد كه امواج دريا دريانشينان را.

( الكافي : ۱ / ۱۷۹ / ۱۲ )

امام باقر عليه السلام ـ در وصف ائمّه عليهم السلام ـ فرمود :

جَعَلَهُمُ اللّه ُ عزّ و جلّ أركانَ الأرضِ أنْ تَمِيدَ بأهْلِها ، و عَمَدَ الإسلامِ ، و رابِطةً على سَبيلِ هُداهُ .
خداوند عزّ و جلّ ايشان را اركان زمين قرارداد، تا زمين اهل خود را نلرزاند و ايشان را ستونهاى اسلام و پاسداران راه هدايت خود كرد.

( الكافي : ۱ / ۱۹۸ / ۳ )

امام صادق عليه السلام :

لَو بَقِيَتِ الأرضُ بِغَيْرِ إمامٍ لَسَاختْ .
اگر زمين بدون امام مى ماند، به يقين در هم فرو مى ريخت.

( الكافي : ۱ / ۱۷۹ / ۱۰ )

امام صادق عليه السلام :

ما تَبْقَى الأرضُ يوما واحدا بِغَيْرِ إمامٍ مِنّا تَفْزَعُ إلَيْهِ الاُمّةُ .
زمين، بدون امامى از ما كه امّت بدو پناه برد، حتى يك روز باقى نمى ماند.

( بحار الأنوار : ۲۳ / ۴۲ / ۸۲  )

امام صادق عليه السلام :

إنّ الأرضَ لا تكونُ إلاّ و فيها حُجَّةٌ ، إنَّهُ لا يُصْلِحُ النّاسَ إلاّ ذلكَ ، و لا يُصْلِحُ الأرضَ إلاّ ذاكَ .
در زمين هميشه حجّت هست؛ زيرا مردم را اصلاح نمى كند مگر حجّت و زمين را به سامان نمى آورد مگر حجّت.

( بحار الأنوار : ۲۳ / ۵۱ / ۱۰۱)

فرا خواندن هر امّتى به امام آن

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ درباره اين آيه «روزى كه هر گروه از مردم را به پيشوايانشان بخوانيم» (اسراء،71)ـ فرمود :

 يُدعى كُلُّ قومٍ بإمامِ زمانِهِمْ و كِتابِ اللّه ِ و سُنَّةِ نَبيّهِمْ .
هر گروه را به نام امام دوران خود و كتاب خدا و سنّت پيامبرشان فرامى خوانند.

( بحار الأنوار : ۸ / ۱۰ / ۲ )

امام حسين عليه السلام ـ درباره آيه «روزى كه هر گروه از مردم را به پيشوايانشان بخوانيم» ـ فرمود :

 إمامٌ دَعا إلى هُدىً فأجابُوهُ إليهِ ، و إمامٌ دَعا إلى ضَلالةٍ فأجابُوهُ إليها، هؤلاءِ في الجنّةِ ، و هؤلاءِ في النّارِ ، وَ هُوَ قَولُهُ عزّ و جلّ : «فَرِيقٌ في الجَنَّةِ و فَرِيقٌ في السَّعِيرِ»(شوری،7)
 يك امام به راه راست فرا خوانْد و پيروانش دعوت او را لبيك گفتند و امامى به گمراهى خوانْد و پيروانش به دعوت او پاسخ دادند. آنان در بهشتند و اينان در دوزخ و اين است سخن خداوند عزّ و جلّ كه: «گروهى در بهشت هستند و گروهى در دوزخ».

(  الأمالي للصدوق : ۲۱۷ / ۲۳۹)

امام زين العابدين عليه السلام :

اللّهُمَّ إنّكَ أيّدتَ دِينَكَ في كُلِّ أوانٍ بإمامٍ أقَمْتَهُ عَلَما لِعِبادِكَ و مَنارا في بِلادِكَ ، بَعْدَ أن وَصَـلْتَ حَبْلَهُ بِحَبْلِكَ ، و جَعَلْتَهُ الـذَّريعةَ إلى رِضْوانِكَ
پروردگارا! تو در هر زمان دين خود را با امامى پشتيبانى كردى، كه او را نشانه اى براى بندگانت و روشنى بخش سرزمينهايت قرار دادى و اين، پس از آن بود كه ريسمان [ارتباط ]آن امام را به ريسمان خودت پيوند زدى و او را وسيله رسيدن به خشنودى ات قرار دادى.

( الإقبال : ۲ / ۹۲ )

امام صادق عليه السلام :

إذا كانَ يومُ القِيامةِ ··· يَأتي النِّداءُ مِنْ عِنْدِ اللّه ِ جلَّ جلالُهُ : ألاَ مَنِ ائْتَمَّ بإمامٍ في دارِ الدُّنيا فَلْيَتَّبِعْهُ إلى حَيْثُ يَذْهَبُ بهِ ، فَحِينَئذٍ «تَبَرَّأ الَّذينَ اتُّبِعُوا مِنَ الّذينَ اتَّبَعُوا···»(بقره،166)
چون روز قيامت شود··· از سوى خداوند جلّ جلاله، ندا مى آيد كه: هان! هر كس در سراى دنيا به امامى اقتدا كرده است، پس، در پى او به همان جا رود كه او را مى برند. در اين هنگام است كه «پيروى شدگان از پيروان خود بيزارى مى جويند».

( بحار الأنوار : ۸/۱۰/۳ )

امام صادق عليه السلام :

إنّهُ لَيس مِنْ قومٍ ائْتَمُّوا بإمامِهِمْ في الدُّنيا إلاّ جاءَ يومَ القيامةِ يَلْعَنُهُمْ و يَلْعَنُونَهُ ، إلاّ أنْتُمْ و مَنْ على مِثْلِ حالِكُمْ .
هيچ قومى نيست كه در دنيا به امامش اقتدا كرده باشد، مگر آن كه در روز قيامت او آنان را لعنت مى كند و آنان او را ؛ مگر شما و كسانى كه چون شما باشند.

(  بحار الأنوار : ۸ / ۱۱ / ۴  )

شناخت امام

امام على عليه السلام :

عَلَيْكُمْ بِطاعةِ مَنْ لا تُعْذَرونَ بِجَهالَتِهِ .
بر شما باد اطاعت از كسى كه در نشناختنش عذرى نداريد.

(نهج البلاغة : الحكمة ۱۵۶)

امام حسين عليه السلام ـ هنگامى كه از ايشان درباره شناخت خدا سؤال شد ـ فرمود :

مَعرفةُ أهلِ كُلِّ زمانٍ إمامَهُمُ الّذي يَجِبُ عَلَيهِمْ طاعَتُهُ .

 [يعنى ]شناخت مردم هر زمان نسبت به امامى كه اطاعتش بر آنان واجب است.

( بحار الأنوار : ۲۳ / ۸۳ / ۲۲  )

امام باقر عليه السلام ـ در تفسير آيه «آيا كسى كه مرده بود و او را زنده گردانيديم و براى او نورى قرار داديم تا در پرتو آن در ميان مردم راه برود ، به كسى مى ماند كه در تاريكى هاست و از آن خارج نمى شود؟»(انعام،122) ـ فرمود :

«مَيْت» لا يَعرفُ شَيْئا ، و«نُورا···» : إماما يُؤْتَمُّ بهِ .
«مرده» كسى است كه چيزى نمى داند و «نور» پيشوايى است كه به او اقتدا مى شود.

( الكافي : ۱ / ۱۸۵ / ۱۳ )

امام صادق عليه السلام :

نَحْنُ قومٌ قَدْ فَرَضَ اللّه ُ طاعَتَنا، و إنَّكُمْ لَتَأْتَمُّونَ بِمَنْ لا يُعْذَرُ النّاسُ بِجَهالَتِهِ .
ماييم آن خاندانى كه خداوند فرمانبرى از ما را واجب كرده است. شما به كسانى اقتدا مى كنيد كه مردم در نشناختن آنان معذور نيستند.

( بحار الأنوار : ۹۶ / ۲۱۱ / ۱۳ )

امام صادق عليه السلام ـ درباره آيه «و هر كه را حكمت داده شود به يقين ، خيرى فراوان داده شده است»(بقره،269) ـ فرمود :

طاعةُ اللّه ِ و معرفةُ الإمامِ .
[يعنى ]فرمانبرى از خدا و شناخت امام.

( الكافي : ۱ / ۱۸۵ / ۱۱ )

پيامد شناختن و نشناختن امام

امام باقر عليه السلام :

إنّما يَعرِفُ اللّه َ عزّ و جلّ و يَعْبُدُهُ مَن عَرَفَ اللّه َ و عَرَفَ إمامَهُ مِنّا أهلَ البيتِ .
تنها آن كس خداوند عزّ و جلّ را مى شناسد و مى پرستد كه خدا و امامش از ميان ما اهل بيت را بشناسد.

( الكافي : ۱ / ۱۸۱ / ۴  )

امام باقر عليه السلام ـ در تفسير آيه «به كسى مى مانَد كه در تاريكى هاست و از آنها خارج نمى شود» (انعام،122)ـ فرمود :

الّذي لا يَعرفُ الإمامَ .
كسى است كه امام را نشناسد.

( الكافي : ۱ / ۱۸۵ / ۱۳ . )

امام صادق عليه السلام :

مَن عَرَفَنا كانَ مُؤمنا ، و مَن أنْكَرَنا كانَ كافرا .
هر كه ما را بشناسد مؤمن است و هر كه ما را انكار كند كافر است.

( الكافي : ۱ / ۱۸۷ / ۱۱ )

امام صادق عليه السلام :

الإمامُ عَلَمٌ بَيْنَ اللّه ِ عزّ و جلّ و بَيْنَ خَلْقِهِ ، فَمَنْ عَرَفَهُ كانَ مُؤمنا ، و مَنْ أنْكَرَهُ كانَ كافرا .
امام راهنماى ميان خداوند عزّ و جلّ و آفريدگان اوست ؛ هر كه او را بشناسد مؤمن است و هر كه منكرش شود كافر.

( بحار الأنوار : ۲۳ / ۸۸ / ۳۲)

كسى كه بميرد و امام دورانش را نشناسد

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن ماتَ وَ هُوَ لا يَعرفُ إمامَهُ ماتَ مِيتةً جاهليّةً .
هر كه بميرد و امام خود را نشناخته باشد به مرگ جاهلى مرده است.

( بحار الأنوار: ۲۳/۷۶/۱ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن ماتَ و لا بَيْعَةَ عَلَيْهِ ماتَ مِيتةً جاهليّةً .
هر كه بميرد و بيعت امام را به گردن نداشته باشد به مرگ جاهلى مرده است.

( كنز العمّال : ۴۶۳ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن ماتَ بغيرِ إمامٍ ماتَ مِيتةً جاهليّةً .
هر كه بدون داشتن امام بميرد به مرگ جاهلى مرده است.

( كنز العمّال : ۴۶۴ )

امام صادق عليه السلام :

مَن باتَ ليلةً لا يَعرِفُ فيها إمامَ زمانِهِ ماتَ مِيتةً جاهليّةً .
هر كس يك شب را بدون شناخت امام روزگار خود سپرى كند به مرگ جاهلى مرده است.

( بحار الأنوار : ۲۳ / ۷۸ / ۸ )

كسى كه امام را نمى شناسد و او را انكار هم نمى كند

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

··· فإنْ جَهِلَهُ و عاداهُ فَهُوَ مُشرِكٌ ، و إنْ جَهِلَهُ و لَم يُعادِهِ و لَم يُوالِ لَهُ عَدُوّا فَهُوَ جاهِلٌ و لَيس بِمُشْرِكٍ .
هر كه او (امام) را نشناسد و با وى دشمنى كند مشرك است، و اگر امام را نشناسد اما با او دشمنى نورزد و با دشمن وى نيز دست دوستى ندهد، جاهل است، نه مشرك.

( بحار الأنوار : ۲۳ / ۸۸ / ۳۱ )

امام صادق عليه السلام :

مَن لَم يَعْرِفْنا و لَم يُنْكِرْنا كانَ ضالاًّ حتّى يَرْجِعَ إلَى الهُدَى الّذي افْتَرَضَ اللّه ُ عَلَيْهِ مِنْ طاعَتِنا الواجِبةِ ، فإن يَمُتْ على ضَلالَتِهِ يَفْعَلِ اللّه ُ بهِ ما يَشاءُ .
كسى كه ما را نشناسد و منكر ما هم نباشد گمراه است، تا آن كه به سوى هدايتى كه خدا بر او واجب كرده، يعنى لزوم اطاعت از ما، برگردد. و اگر در حال گمراهى اش بميرد، خدا با او هر طور كه خود بخواهد عمل مى كند.

( الكافي : ۱ / ۱۸۷ / ۱۱ )

شرايط امامت و ويژگيهاى امام

امام على عليه السلام :

لا يَحمِلُ هذا الأمْرَ إلاّ أهلُ الصَّبْرِ و البَصَرِ و العِلْمِ بِمَواقِعِ الأمرِ
اين امر (امامت) را به دوش نمى كشد مگر كسى كه اهل شكيبايى، بينش و آگاهى از سررشته امور باشد.

( شرح نهج البلاغة : ۷ / ۳۶ )

امام على عليه السلام :

يَحتاجُ الإمامُ إلى قلبٍ عَقُولٍ، و لسانٍ قَؤولٍ، و جَنانٍ على إقامةِ الحَقِّ صَؤولٍ .
امام بايد انديشه اى خرد ورز، زبانى گويا و دلى خروشان در راه برپايى حق داشته باشد.

( غرر الحكم : ۱۱۰۱۰ )

امام على عليه السلام ـ در وصف امامان ـ فرمود :

عَقَلوا الدِّينَ عَقْلَ وِعايةٍ و رِعايةٍ ، لا عَقْلَ سَماعٍ و رِوايةٍ ، فإنّ رُواةَ العِلْمِ كَثيرٌ و رُعاتَهُ قَليلٌ .
دين را دريافتند، دريافتى از سر آگاهى و پايبندى، نه دريافتى شنيدارى و گفتارى ؛ كه راويان علم بسيارند و پايبندان بدان اندك.

( نهج البلاغة : الخطبة ۲۳۹ )

امام على عليه السلام :

مَن نَصَبَ نَفْسَهُ للنّاسِ إماما فَلْيَبدأ بتعليمِ نَفْسِهِ قَبْلَ تعليمِ غيرِهِ ، و لْيَكُنْ تأديبُهُ بسِيرَتِهِ ، قبلَ تأديبِهِ بِلِسانِهِ .
هر كه خود را پيشواى مردم كند بايد پيش از آموزش ديگران به آموزش خويش بپردازد و پيش از آن كه[ديگران را]به گفتار ادب كند بايد به كردار خود تربيت نمايد.

( نهج البلاغة : الحكمة ۷۳ )

امام على عليه السلام :

لا يُقيمُ أمْرَ اللّه ِ سُبحانَهُ إلاّ مَنْ لا يُصانِعُ و لا يُضارِعُ و لا يَتَّبِعُ المَطامِعَ .
فرمان خدا را بر پا نمى دارد جز كسى كه [در اجراى حكم خدا ]سازش نكند و همرنگ جماعت نشود و در پى طمع خويش نرود.

( نهج البلاغة : الحكمة ۱۱۰ )

امام على عليه السلام :

إنّ أولَى النّاسِ بأمْرِ هذهِ الاُمّةِ قَديما و حَديثا أقْرَبُها مِنَ الرَّسولِ و أعْلَمُها بالكِتابِ و أفْقَهُها في الدِّينِ ، أوَّلُها إسلاما و أفْضَلُها جِهادا و أشَدُّها بِما تَحْمِلُهُ الأئمّةُ مِنْ أمْرِ الاُمّةِ اضْطِلاعا .
سزاوارترين مردم به اداره امور امّت، چه در گذشته و چه حال، كسى است كه از همه مردم به پيامبر نزديكتر، به كتاب خدا داناتر، در دين ژرف نگرتر، در اسلام پيشگامتر، در جهاد برتر و در به دوش كشيدن بار اداره امور امّت توانمندتر باشد.

( شرح نهج البلاغة : ۳ / ۲۱۰ )

امام على عليه السلام :

ثَلاثةٌ مَن كُنَّ فيهِ مِنَ الأئمّةِ صَلُحَ أنْ يَكونَ إماما اضْطَلَعَ بأمانَتِهِ : إذا عَدَلَ في حُكْمِهِ، و لَم يَحْتَجِبْ دُونَ رَعِيَّتِهِ ، و أقامَ كِتابَ اللّه ِ تعالى في القَريبِ و البَعيدِ .
سه چيز است كه هر رهبرى آنها را دارا باشد شايسته رهبرى و به دوش كشيدن بار اين امانت است: هرگاه در حكومت خود عدالت ورزد، خود را از دسترس امّتش دور نگه ندارد و [احكام ]كتاب خدا را درباره آشنا و بيگانه به اجرا گذارد.

( كنز العمّال : ۱۴۳۱۵  )

امام على عليه السلام :

إنَّ أحَقَّ النّاسِ بهذا الأمْرِ أقْواهُمْ عَلَيْهِ و أعْلَمُهُمْ بأمرِ اللّه ِ فيهِ ، فإنْ شَغَبَ شاغِبٌ اسْتُعْتِبَ ، فإنْ أبى قُوتِلَ .
سزاوارترين مردم به اين كار (خلافت) كسى است كه در آن تواناتر و به فرمان خدا درباره آن داناتر باشد. اگر آشوبگرى دست به آشوب زند، از او بخواهد كه دست از آشوبگرى بردارد و اگر سرپيچى كند با او بجنگد.

( نهج البلاغة : الحكمة ۱۴۷ )

امام على عليه السلام :

هَجَمَ بِهِمُ العِلْمُ على حقيقةِ البَصيرَةِ، و باشَروا رُوحَ اليَقينِ ، و اسْتَلانوا ما اسْتَعْوَرَهُ المُتْرَفونَ··· اُولئكَ خُلَفاءُ اللّه ِ في أرضِهِ .
علم (معرفت) ، آنان را به بصيرت حقيقى كشانده و با روح يقين درآميخته اند و آنچه را ناز پروردگان دشوار ديده اند، بر خود هموار كرده اند ··· اينان جانشينان خدا در زمين او هستند.

( نهج البلاغة : الخطبة ۱۷۳ )

امام على عليه السلام :

الإمامُ المُسْتَحِقُّ للإمامةِ لَهُ عَلاَماتٌ ، فَمِنها : أنْ يُعْلَمَ أنّهُ مَعصومٌ مِنَ الذُّنوبِ كُلِّها صَغيرِها و كَبيرِها ، لا يَزِلُّ في الفُتْيا ، و لا يُخْطئُ في الجَوابِ ، و لا يَسْهو و لا يَنْسى ، و لا يَلْهو بِشَيءٍ مِنْ أمرِ الدُّنيا .و الثّاني : أنْ يَكونَ أعْلَمَ النّاسِ بِحَلالِ اللّه ِ و حَرامِهِ و ضُرُوبِ أحْكامِهِ و أمْرِهِ و نَهْيِهِ و جَميعِ ما يَحتاجُ إليهِ النّاسُ ، فَيَحْتاج النّاسُ إلَيْهِ و يَسْتَغني عَنْهُمْ.و الثّالثُ : يَجِبُ أنْ يَكونَ أشْجَعَ النّاسِ ، لأنَّهُ فِئَةُ المُؤمِنينَ الَّتي يَرْجِعونَ إلَيْها ؛ إنِ انْهَزَمَ مِنَ الزَّحْفِ انْهَزَمَ النّاسُ لانْهِزامِهِ.و الرّابعُ : يَجِبُ أنْ يَكونَ أسْخَى النّاسِ و إنْ بَخِلَ أهلُ الأرضِ كُلُّهُمْ ، لأنَّهُ إنِ اسْتَولَى الشُّحُّ عَلَيْهِ شَحَّ بِما في يَدَيْهِ مِنْ أموالِ المُسلِمينَ .الخامسُ : العِصْمَةُ مِن جَميعِ الذُّنوبِ ، و بِذلِكَ يَتَميَّزُ عَنِ المَأمومِينَ الّذينَ هُمْ غَيْرُ مَعصومِينَ ، لأنّهُ لَو لَم يَكُنْ مَعْصوما لَم يُؤْمَنْ عَلَيْهِ أنْ يَدْخُلَ فيما يَدْخُلُ النّاسُ فيهِ مِنْ مُوبِقاتِ الذُّنوبِ المُهْلِكاتِ و الشَّهَواتِ و اللّذّاتِ
امامِ سزامندِ امامت را نشانه هايى است. نخست آنكه: معلوم شود او از همه گناهان ـ كوچك و بزرگ ـ مصون است، در فتوا دچار لغزش نمى شود و پاسخ نادرست نمى دهد، نه اشتباه مى كند و نه فراموش و به چيزى از دنيا دل نمى بندد.دوم آن كه: نسبت به حلال و حرام خدا و احكام گوناگون او و امر و نهى الهى و آنچه نياز مردم است، آگاهترين فرد باشد. مردم به او نيازمند باشند و او از مردم بى نياز.سوم: بايد شجاعترين مردم باشد؛ زيرا امام براى مؤمنان به منزله نيروى پشتيبان لشكر است كه [در هنگام ترس يا شكست ]به آنان پناه مى برند. اگر امام در ميدان نبرد شكست خورَد مؤمنان نيز با شكست او در هم شكسته مى شوند.چهارم: بايد بخشنده ترين مردم باشد هر چند همه مردم روى زمين بخل ورزند ؛ زيرا اگر آز و بخل بر امام چيره شود، به اموالى از مسلمانان كه در دست اوست، طمع خواهد بست.
پنجم: معصوم بودن از همه گناهان؛ و با اين ويژگى، او از پيروان خود كه معصوم نيستند، متمايز مى شود؛ چه اگر او معصوم نباشد، اطمينانى نيست كه همچون ديگر مردمان گرفتار گناهان مهلك و شهوات و كام جويى ها نشود.

( نهج البلاغة : الحكمة ۱۴۷ )

امام على عليه السلام :

كِبارُ حُدودِ وَلايةِ الإمامِ المَفْروضِ الطّاعةِ أنْ يُعْلَمَ أنَّهُ مَعْصومٌ مِنَ الخطأِ و الزَّلَلِ و العَمْدِ ، و مِنَ الذُّنوبِ كُلِّها صغيرِها و كبيرِها ، لا يَزِلُّ ، و لا يُخْطئُ ، و لا يَلْهو بِشَيْءٍ مِنَ الاُمورِ المُوبِقَةِ للدِّينِ ، و لا بِشَيْءٍ مِنَ المَلاهي ، و أنَّهُ أعْلَمُ النّاسِ بِحَلالِ اللّه ِ و حَرامِهِ ، و فَرائضِهِ و سُنَنِهِ و أحْكامِهِ ، مُسْتَغْنٍ عَنْ جَميعِ العالَمِ ، و غَيْرُهُ مُحتاجٌ إلَيْهِ ، و أنَّهُ أسْخَى النّاسِ و أشْجَعُ النّاسِ .
شرط ها و نشانه هاى اصلى ولايت امامى كه اطاعتش واجب مى باشد، اين است كه از خطا و لغزش و گناه عمدى و از همه گناهان، كوچك و بزرگ، مصوناست، نه مى لغزد و نه اشتباه مى كند، به هيچ امر دين براندازى دل نمى بندد و هيچگاه عياشى و خوشگذرانى نمى كند، داناترين مردم به حلال و حرام خدا و واجبات و مستحبات و احكام اوست، از همه جهانيان بى نياز است و ديگران به او نيازمندند و بخشنده ترين و دليرترين مردمان است.

( بحار الأنوار : ۲۵ / ۱۶۴ )

امام على عليه السلام ـ در خطبه همّام پس از بيان صفات مؤمن ـ فرمود :

 فَهُوَ إمامٌ لِمَنْ بَعْدَهُ مِنْ أهلِ البِرِّ .
او پيشواى نيكوكارانِ پس از خويش است.

( الكافي : ۲ / ۲۳۰ / ۱ )

امام حسين عليه السلام ـ در نامه اش به كوفيان ـ نوشت :

فَلَعَمْري ، ما الإمامُ إلاّ الحاكمُ بالكِتابِ ، القائمُ بالقِسْطِ، الدّائنُ بِدِينِ الحَقِّ ، الحابِسُ نَفْسَهُ على ذاتِ اللّه ِ .
به جان خودم سوگند، امام و پيشوا كسى نيست مگر آن كه بر اساس كتاب خدا حكومت كند، عدل و داد را بر پا دارد، پايبند دين حق باشد و خود را وقف در راه خدا كند.

( الإرشاد : ۲ / ۳۹ )

امام باقر عليه السلام :

إنَّ الإمامةَ لا تَصْلُحُ إلاّ لِرَجُلٍ فيهِ ثَلاثُ خَصالٍ : وَرَعٌ يَحْجِزُهُ عَنِ المَحارمِ ، و حِلْمٌ يَمْلِكُ بهِ غَضَبَهُ، و حُسْنُ الخِلافةِ على مَن وُلِّيَ حتّى يَكونَ لَهُ كالوالِدِ الرَّحيمِ .
امامت شايسته نيست مگر براى كسى كه داراى سه خصلت باشد: پارسايى اى كه او را از كارهاى حرام باز دارد، بردبارى اى كه با آن خشم خود را مهار كند و خوشرفتارى با كسانى كه بر آنان حكومت مى كند، چندان كه برايشان همچون پدرى مهربان باشد.

( الخصال : ۱۱۶ / ۹۷ )

امام باقر عليه السلام ـ در توضيح نشانه امام ـ فرمود :

 طَهارَةُ الوِلادَةِ و حُسْنُ المَنْشأ، و لا يَلْهو و لا يَلْعبُ .
حلال زادگى، پرورش نيكو، و نپرداختن به لهو و لعب.

(الكافي : ۱ / ۲۸۵ / ۴   )

امام صادق عليه السلام :

إنّ ممّا اسْتُحِقَّتْ بهِ الإمامةُ التَّطهيرَ و الطَّهارةَ مِنَ الذُّنوبِ و المَعاصي المُوبِقَةِ الّتي تُوجِبُ النّارَ ، ثّمَّ العِلْمُ المُنَوّرُ بِجميعِ ما يَحتاجُ إلَيْهِ الاُمَّةُ مِنْ حَلالِها و حَرامِها، و العِلْمُ بكِتابِها خاصِّهِ و عامِّهِ ، و المُحْكَمِ و المُتَشَابهِ، و دَقائقِ عِلْمِهِ ، و غَرائبِ تَأويلِهِ و ناسِخِهِ و مَنْسوخِهِ .
از جمله چيزهايى كه به سبب آن كسى مستحقّ امامت مى شود: پاكدامنى و پاكى از گناهان و معاصى هلاكت بارى است كه آتش دوزخ را سزامند [آدمى ]مى كند و ديگر: آگاهى روشن از تمام حلالها و حرامهايى كه مردم بدانها نياز دارند و سوم: دانستن خاص و عام و محكم و متشابه قرآن، نكته هاى دقيق علم قرآن و تأويل و تفسيرهاى دور از دسترس ذهن و ناسخ و منسوخ آن .

( بحار الأنوار : ۲۵ / ۱۴۹ / ۲۴ )

امام صادق عليه السلام :

إنَّ الإمامَ لا يَستطيعُ أحَدٌ أن يَطْعَنَ عَلَيْهِ في فَمٍ و لا بَطْنٍ و لا فَرْجٍ ، فيُقالَ : كَذّابٌ ، و يأكُلُ أموالَ النّاسِ ، و ما أشْبَهَ هذا .
امام آن كسى است كه هيچ كس نمى تواند از دهان و شكم و شهوت او ايراد بگيرد و بگويد: او دروغگوست، مال مردم خوار است و مانند اينها.

( الكافي : ۱ / ۲۸۴ / ۳ )

امام صادق عليه السلام :

للإمامِ عَلاَماتٌ : (أنْ) يَكونَ أعْلَمَ النّاسِ، و أحْكَمَ النّاسِ ، و أتْقَى النّاسِ ، و أحْلَمَ النّاسِ ، و أشْجَعَ النّاسِ ، و أسْخَى النّاسِ ، و أعْبَدَ النّاسِ .
امام را نشانه هايى است: بايد داناترين مردم، قاضى ترين مردم، پرهيزگارترين مردم، بردبارترين مردم، دليرترين مردم، بخشنده ترين مردم و عابدترين مردم باشد.

( معاني الأخبار : ۱۰۲ / ۴  )

امام رضا عليه السلام ـ در بيان ويژگى امام ـ فرمود :

 مُضْطَلِعٌ بالإمامةِ ، عالِمٌ بالسِّياسَةِ .
 درامامت ، توانمند و از سياست ، آگاه است.

( الكافي : ۱ / ۲۰۲ / ۱ )

انتخاب امام

كمال الدين : 

سَعْدُ بنُ عبدِ اللّه ِ القُمّيّ : لمّا سألتُهُ (الإمام المهدى عليه السلام ) عَنِ العِلّة الّتي تَمْنَعُ القومَ من اختيارِ إمامٍ لأنفسِهِم ـ : مُصْلِحٌ أو مُفْسِدٌ؟ ، قلتُ : مُصْلحٌ ، قالَ : فَهَلْ يَجوزُ أنْ تَقَعَ خِيَرَتُهُمْ علَى المُفْسِدِ بَعْدَ أنْ لا يَعلمَ أحدٌ ما يَخْطِرُ بِبالِ غيرِهِ مِن صَلاحٍ أو فسادٍ ؟ قلتُ : بلى ، قالَ : فَهِيَ العِلَّةُ ، و اُورِدُها لكَ بِبُرْهانٍ يَنْقادُ لهُ عَقْلُكَ:أخْبِرْني عَنِ الرُّسلِ الّذينَ اصْطَفاهُمُ اللّه ُ تَعالى ، و أنْزَلَ عَلَيْهِمُ الكِتابَ ، و أيَّدَهُمْ بالوحيِ و العِصْمَةِ ، إذْ هُمْ أعلامُ الاُمَمِ وَ أهدى إلَى الاختيارِ مِنْهُمْ، مِثل موسى و عيسى عليهما السلام، هَل يَجوزُ مَعَ وُفُورِ عَقْلِهِما و كَمال عِلْمِهِما إذا هَمّا بالاختيارِ أنْ يَقَعَ خِيَرَتُهما علَى المُنافِقِ و هُما يَظُنّانِ أنَّهُ مُؤمنٌ ؟ قلتُ : لا .فَقالَ : هذا موسى كَليمُ اللّه ِ مَعَ وُفُورِ عَقْلِهِ و كَمالِ عِلْمِهِ و نُزولِ الوحيِ عَلَيْهِ اختارَ مِنْ أعيانِ قَوْمِهِ و وُجُوهِ عَسْكرِهِ لِميقاتِ ربِّهِ سَبْعينَ رَجُلاً ممّنْ لا يَشُكُّ في إيمانِهِمْ و إخلاصِهِمْ ، فوقَعَتْ خِيَرَتُهُ علَى المُنافِقينَ ، قالَ اللّه ُ تعالى: «و اخْتَارَ مُوسَى قَوْمَهُ سَبْعِينَ رَجُلاً لِمِيقَاتِنا فَلَمَّا أَخَذَتْهُمُ الرَّجْفَةُ قَالَ رَبِّ لَوْ شِئْتَ أَهْلَكْتَهُم مِّن قَبْلُ وَ إِيَّـاىَ أَ تُهْلِكُنَا بِمَا فَعَلَ السُّفَهَاءُ مِنَّا»(اعراف،155). فلَمّا وَجَدْنا اختيارَ مَنْ قَدِ اصْطَفاهُ اللّه ُ للنُّبُوّةِ واقِعا علَى الأفْسَدِ دُونَ الأصْلَحِ و هُوَ يَظُنُّ أنَّهُ الأصْلَحُ دُونَ الأفْسَدِ عَلِمْنا أن لا اخْتِيارَ إلاّ لِمَنْ يَعْلَمُ ما تُخْفي الصُّدُورُ .
سعد بن عبد اللّه قمى مى گويد: از امام مهدى عليه السلام سؤال كردم كه چرا مردم نمى توانند خود، امام را برگزينند؟ ـ حضرت فرمود: نيكوكار را برگزينند يا تبهكار را؟ عرض كردم: نيكوكار. فرمود: آيا امكان دارد كه از سر ناآگاهى از خوبى و بدى درون يكديگر، فرد فاسد و بدكارى را برگزينند؟ عرض كردم: بله. فرمود: علّت ، اين است. اينك براى تو برهانى مى آورم كه انديشه ات قانع شود.
آن گاه فرمود: به من بگو آيا پيامبرانى چون موسى و عيسى عليهما السلام كه خداوند آنان را برگزيد و بر آنان كتاب فرو فرستاد و از حمايت وحى و عصمت برخوردارشان ساخت و سران امّت [خود ]بودند و در قدرت انتخاب از آنان توانمندتر بودند، آيا ممكن است اين دو پيامبر با آن همه عقل و كمال علمى، اگر بخواهند انتخاب كنند، انتخابشان به يك منافق تعلّق گيرد و گمان برند كه او مؤمن است؟ عرض كردم: خير. فرمود: اما همين موسى كليم اللّه با آن همه عقل و كمال علمى و نزول وحى بر او، براى ميقات پروردگار خود، از ميان سران قوم و سردمداران سپاه خود هفتاد نفر را كه در ايمان و اخلاص آنها شك نمى شد، انتخاب كرد، اما انتخاب او بر منافقان تعلّق گرفت. خداوند متعال فرموده است: «موسى براى ميقات با ما هفتاد مرد از ميان قوم خود برگزيد و چون زلزله آنان را فرا گرفت گفت : پروردگارا! اگر مى خواستى ، آنان را و مرا ، پيش از اين هلاك مى ساختى . آيا ما را به [سزاى ]آنچه كم خِردانِ ما كرده اند ، هلاك مى كنى؟». پس، وقتى مشاهده مى كنيم كسى كه خداوند متعال او را به پيامبرى برگزيده است افسد را انتخاب مى كند و نه اصلح را و مى پندارد كه او اصلح است نه افسد، پى مى بريم كه انتخاب [امام ]تنها براى كسى رواست كه از نهانيهاى دلها آگاه است.

( كمال الدين : ۴۶۱ / ۲۱  )

حديث ثقلين

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنّي قَد تَرَكْتُ فِيكُمُ الثّقلَيْنِ ، ما إنْ تَمَسَّكْتُمْ بِهما لَن تَضِلّوا بَعْدي، و أحَدُهُما أكْبَرُ مِنَ الآخَرِ : كِتابُ اللّه ِ حَبْلٌ مَمْدودٌ مِنَ السَّماءِ إلَى الأرضِ، و عِتْرَتي أهلُ بَيْتي ، ألاَ و إنَّهُما لَن يَفْتَرِقا حتّى يَرِدا علَيَّ الحَوضَ .
من در ميان شما دو شى ء گرانبها گذاشته ام كه تا وقتى به آنها چنگ آويزيد هرگز پس از من گمراه نمى شويد و يكى از آن دو بزرگتر از ديگرى است: كتاب خدا كه ريسمانى است از آسمان به زمين كشيده و عترت و خاندان من. بدانيد كه اين دو هرگز از هم جدا نمى شوند تا كنار حوض [كوثر ]نزد من آيند.

( بحار الأنوار : ۲۳ / ۱۰۶ / ۷ ، انظر : بحار الأنوار : ۲۳ / ۱۰۴ باب ۷ ، كنز العمّال : ۸۷۰ ـ ۸۷۳ ، ۸۹۸ ، ۹۴۲ ـ ۹۴۷، ۹۵۱ ـ ۹۵۳ ، ۹۵۸ ، ۱۶۵۰ ، ۱۶۵۷ ، ۱۶۶۷ )

وجوب پيروى از اهل بيت عليهم السلام

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنّما مَثَلُ أهلِ بيتي فِيكُمْ كَمَثَلِ سَفينةِ نُوحٍ ؛ مَنْ رَكِبَها نَجا، و مَنْ تَخَلَّفَ عَنها غَرِقَ .
همانا مَثَل خاندان من در ميان شما به كشتى نوح مى ماند كه هر كه بر آن سوار شد نجات يافت و هر كه از آن بازماند غرق شد.

( بحار الأنوار : ۲۳ / ۱۰۵ / ۳ )

امام على عليه السلام :

انْظُروا أهلَ بيتِ نبيِّكُمْ ، فالْزَموا سَمْتَهُمْ ، و اتَّبِعوا أثَرَهُمْ ، فلَنْ يُخْرِجُوكُمْ مِن هُدىً ، و لَنْ يُعيدوكُمْ في رَدىً ، فإن لَبَدوا فالْبُدوا ، و إن نَهَضوا فانْهَضوا .
به خاندان پيامبر خود بنگريد و راه آنان را در پيش گيريد و در پى آنها حركت كنيد؛ زيرا آنان هرگز شما را از راه راست منحرف نمى كنند و به هيچ هلاكتى در نمى افكنند. اگر نشستند شما نيز بنشينيد و اگر بپا خاستند شما نيز بپا خيزيد.

( نهج البلاغة : الخطبة ۹۷ )

امام على عليه السلام :

ألاَ إنّ مَثَلَ آلِ مُحمّدٍ صلى الله عليه و آله كَمَثَلِ نُجومِ السَّماءِ ؛ إذا خَوى نَجْمٌ طَلَعَ نَجْمٌ ، فكَأنَّكُمْ قَد تَكامَلَتْ مِنَ اللّه ِ فيكُمُ الصَّنائعُ ، و أراكُمْ ما كُنْتُمْ تَأملونَ .
هان! مَثَل خاندان محمّد صلى الله عليه و آله مثل ستارگان آسمانند كه هرگاه ستاره اى ناپديد شود ستاره اى ديگر آشكار مى گردد، پس، چنان است كه نعمتهاى خداوند در ميان شما كامل گشته و آنچه را آرزو مى كرديد به شما ارائه كرده است.

( نهج البلاغة : الخطبة ۱۰۰ )

امام على عليه السلام :

نَحْنُ شَجَرَةُ النُّبُوّةِ، و مَحَطُّ الرِّسالةِ، و مُخْتَلَفُ المَلائكةِ ، و مَعادِنُ العِلْمِ ، و يَنابيعُ الحُكْمِ .
ماييم درخت نبوّت و جايگاه فرود آمدن رسالت و جاى آمد و شد فرشتگان و كانهاى دانش و چشمه هاى حكمت.

(نهج البلاغة : الخطبة ۱۰۹ )

امام على عليه السلام :

تاللّه ِ لَقد عُلِّمْتُ تبليغَ الرِّسالاتِ ، و إتمامَ العِداتِ ، و تَمامَ الكلِماتِ ، و عندَنا ـ أهلَ البيتِ ـ أبوابُ الحُكْمِ، و ضِياءُ الأمْرِ.
به خدا سوگند كه [روش ]ابلاغ پيامها و به انجام رساندن وعده ها و تمام كردن كلمات [الهى] به من آموخته شد . درهاى حكمت الهى به روى ما اهل بيت گشوده است و چراغ دين با راهنمايى ما افروخته.

( نهج البلاغة: الخطبة۱۲۰ )

امام على عليه السلام :

أيْنَ الّذينَ زَعَموا أنَّهُمُ الرّاسِخونَ في العِلْمِ دُونَنا ، كِذْبا و بَغْيا عَلَيْنا ؟! ··· بِنا يُسْتَعْطى الهُدى و يُسْتَجْلى العَمى .
كجايند كسانى كه از سر دروغ و ستم بر ما، ادّعا كردند آنان راسخان در علم [قرآن]اند و نه ما؟ ··· هدايت با راهنمايى ما به دست مى آيد و دل هاى كور با ما تابان مى شود.

( نهج البلاغة: الخطبة ۱۴۴ )

امام على عليه السلام ـ درباره كسانى كه اهل بيت عليهم السلام را وا گذاشتند ـ فرمود :

 آثَروا عاجِلاً و أخَّروا آجِلاً، و تَرَكوا صافِيا و شَرِبوا آجِنا، كأنّي أنْظُرُ إلى فاسِقِهِم و قَد صَحِبَ المُنكرَ فألِفَهُ .
 دنياى زودگذر را برگزيدند و آخرت جاودان را پس زدند؛ چشمه زلال را وا نهادند و از آب تيره و بد مزه نوشيدند. گويى فاسقِ آنان را مى نگرم كه با منكر يار و همنشين شده است.

( نهج البلاغة: الخطبة۱۴۴ )

امام على عليه السلام ـ هنگام ياد كردن از خاندان پيامبر صلى الله عليه و آله ـ فرمود :

 هُمْ مَوضِعُ سِرِّهِ ، و لَجَأُ أمْرِهِ ، و عَيْبَةُ عِلْمِهِ ، و مَوْئلُ حُكْمِهِ ، و كُهوفُ كُتُبِهِ ، و جِبالُ دينِهِ ، بِهِمْ أقامَ انْحِناءَ ظَهْرِهِ ، و أذهَبَ ارْتِعادَ فَرائصِهِ .
آنان جايگاه سرّ الهى اند و پناهگاه فرمان او و مخزن دانش او و بيانگر احكام شريعت او و جانْ پناه هاى [امن] كتابهاى او و كوههاى افراشته دين او. به وسيله ايشان خميدگى پشت دين را راست گردانيد و لرزش آن را از ميان بُرد.

( نهج البلاغة : الخطبة ۲ )

امام على عليه السلام :

وَ اعْلَمُوا أَنَّكُمْ لَن تَعرِفُوا الرُّشدَ حَتّى تَعرِفُوا الَّذي تَرَكَهُ و لَنْ تَأخُذُوا بِميثاقِ الكِتابِ حَتّى تَعرِفُوا الَّذي نَقَضَهُ و لَنْ تَمَسَّكُوا بِه حَتّى تَعرِفُوا الَّذي نَبَذَهُ فَالتَمِسُوا ذلِكَ مِنْ عِندِ أهلِه فإنَّهُمْ عَيْشُ العِلْمِ ، و مَوتُ الجَهْلِ ، هُمُ الّذينَ يُخْبِرُكُمْ حُكْمُهُمْ عَن عِلْمِهِمْ ، و صَمْتُهُمْ عَن مَنْطِقِهمْ ، و ظاهِرُهُمْ عَن باطِنِهِمْ ، لا يُخالِفونَ الدِّينَ و لا يَخْتَلِفونَ فِيهِ ، فهُوَ بَيْنَهُمْ شاهدٌ صادقٌ ، و صامتٌ ناطقٌ .
بدانيد كه شما هرگز راه رستگارى را نخواهيد شناخت تا كسى كه آن را رها كرده است بشناسيد و هرگز به پيمان قرآن وفا نمى كنيد تا آن كسى كه پيمانش را شكسته است بشناسيد و هرگز به قرآن چنگ نمى زنيد تا كسى را كه آن را به دور انداخته است بشناسيد و اين همه را از اهل قرآن بخواهيد، كه دانش به آنان زنده است و نادانى با وجود آنان مرده؛ آنان كه داورى شان شما را از دانش آنان خبر مى دهد و سكوتشان از سخنشان و برونشان از درونشان . نه با دين مخالفت مى ورزند و نه در آن اختلاف دارند، دين در ميان آنان گواهىْ راستين و خاموشىْ گوياست.

( نهج البلاغة: الخطبة۱۴۷ )

امام على عليه السلام :

إنّما الأئمّةُ قُوّامُ اللّه ِ على خَلْقِهِ ، و عُرَفاؤهُ على عِبادِهِ ، و لا يَدْخُلُ الجنّةَ إلاّ مَنْ عَرَفَهُمْ و عَرَفُوهُ ، و لا يَدْخُلُ النّارَ إلاّ مَنْ أنْكَرَهُمْ و أنْكَروهُ .
همانا امامان از جانب خدا تدبير كننده كار مردمانند و كار گزاران او بر بندگانش. به بهشت در نمى آيد مگر كسى كه آنان را بشناسد و آنها نيز او را، و به دوزخ وارد نمى شود مگر كسى كه ايشان را انكار كند و ايشان نيز او را نشناسند و نپذيرند.

( نهج البلاغة : الخطبة ۱۵۲ )

امام على عليه السلام :

نَحْنُ الشِّعارُ و الأصحابُ ، و الخَزَنَةُ و الأبوابُ ، و لا تُؤتَى البُيوتُ إلاّ مِنْ أبوابِها ، فمَنْ أتاها مِن غيرِ أبوابِها سُمِّيَ سارقا .
ما خاصان و ياران و گنجوران نبوّت و درها[ى رسالتيم ]و به درون خانه ها، جز از درهاى آن نتوان وارد شد، و آن كه جز از درها، به خانه ها درمى آيد، دزد ناميده مى شود.

( نهج البلاغة: الخطبة۱۵۴ )

امام على عليه السلام :

فيهِمْ كَرائمُ الإيمانِ ، و هُمْ كُنوزُ الرّحمنِ ، إنْ نَطَقوا صَدَقوا ، و إن صَمَتوا لم يُسْبَقوا .
نفايس ايمان در ايشان است، آنان گنجينه هاى خداوند رحمانند، اگر سخن بگويند، راست مى گويند و اگر خاموش مانند، بر آنان پيشى نمى جويند.

( نهج البلاغة : الخطبة ۱۵۴ )

امام على عليه السلام :

نَحْنُ النُّمْرُقَةُ الوُسْطى ، بها يَلْحَقُ التّالي و إلَيْها يَرْجِعُ الغالي .
ما تكيه گاه ميان راهيم، هر كه وا مانَد خود را به آن مى رسانَد و آن كه پيش تاخته است به سوى آن باز مى گردد.

( نهج البلاغة : الحكمة ۱۰۹ )

امام باقر عليه السلام :

أمَا إنّهُ ليسَ عندَ أحدٍ من النّاسِ حقٌّ و لا صوابٌ إلاّ شَيءٌ أخَذوهُ مِنّا أهلَ البيتِ ، و لا أحدٌ مِن النّاسِ يَقضي بحقٍّ و لا عَدلٍ إلاّ و مِفتاحُ ذلكَ القضاءِ و بابُهُ و أوّلُهُ و سَنَنُهُ أميرُ المؤمنينَ عليُّ بنُ أبي طالبٍ عليه السلام
بدانيد كه هيچ سخن حق و درستى نزد هيچ كس نيست، جز اينكه آن را از ما اهل بيت گرفته است و هيچ فردى نيست كه به حق و عدالت داورى مى كند، مگر آن كه در و كليد و آغاز و شيوه آن [ نزد] امير المؤمنين، على بن ابى طالب عليه السلام است.

( الأمالي للمفيد: ۹۶/۶ )

امام صادق عليه السلام ـ در بيان حال ائمّه و ويژگيهاى آنان ـ فرمود :

 جَعَلَهُمُ اللّه ُ حياةً للأنامِ ، و مَصابيحَ للظَّلامِ ، و مَفاتيحَ للكلامِ ، و دَعائمَ للإسلامِ .
 خداوند آنان را [مايه ]حيات مردمان و چراغهايى در تاريكى و كليدهاى سخن و ستونهاى اسلام قرار داد.

( الكافي : ۱ / ۲۰۴ / ۲ )

امام صادق عليه السلام ـ به نقل از نياكان بزرگوارش ـ فرمود :

مَعَنا رايةُ الحَقِّ ، مَنْ تَبِعَها لَحِقَ ، و مَنْ تأخَّرَ عَنها غَرِقَ ، ألاَ و بِنا يُدْرَكُ تِرَةُ كُلِّ مُؤمنٍ ، و بِنا تُخْلَعُ رِبْقَةُ الذّلِّ عَنْ أعناقِكُمْ ، و بِنا فُتِحَ لا بِكُمْ ، و مِنّا يُخْتَمُ لا بِكُمْ .
پرچم حق همراه ماست، هر كه در پى آن آيد [به ساحل نجات] مى رسد و هر كه از آن دور مانَد، غرق مى شود. بدانيد كه به وسيله ما انتقام خون هر مؤمنى گرفته مى شود و به وسيله ما يوغ ذلّت از گردنهايتان برداشته مى شود و [همه چيز] با ما آغاز شده، نه با شما و [همه چيز ]با ما پايان مى پذيرد، نه با شما.

( شرح نهج البلاغة : ۱ / ۲۷۶ )

بخشى از ويژگى هاى اهل بيت عليهم السلام

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

يا عليُّ، إنّ بِنا خَتمَ اللّه ُ الدِّينَ كَما بِنا فَتحَهُ ، و بِنا يُؤلِّفُ اللّه ُ بينَ قلوبِكِم بعدَ العَداوةِ و البَغْضاءِ .
اى على! همانا خداوند دين را به ما ختم كرد، همچنان كه آن را با ما آغاز كرد. با وجود ماست كه خداوند دلهاى شما را، پس از كينه و دشمنى، به يكديگر پيوند و الفت مى دهد.

( الأمالي للمفيد : ۲۵۱ / ۴ ، و في الأمالي للطوسي : ۲۱ / ۲۴ «يختم اللّه ».)

الأمالى للمفيد ـ در توصيفى كه پيامبر خدا صلى الله عليه و آله از فتنه گران براى على عليه السلام كرد ـ : پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود :

يَعْمَهونَ فيْهَا إلى أن يُدرِكَهُمُ العَدلُ . [ قالَ عليُ عليه السلام ] فقلتُ: يا رسولَ اللّه ِ، العدلُ مِنّا أم مِن غيرِنا ؟ فقالَ : بَل مِنّا، بِنا يَفتَحُ اللّه ُ ، و بنا يَختِمُ ، و بِنا ألَّفَ اللّه ُ بينَ القلوبِ بعدَ الشِّركِ
در فتنه سرگردانند تا آنكه عدالت به سراغشان آيد. على عليه السلام مى پرسد: اى پيامبر خدا! عدالت از طرف ماست يا از طرف ديگران؟ فرمود: البته از جانب ما، خداوند با ما آغاز مى كند و با ما پايان مى دهد . خداوند، پس از شرك، با ما ميان دلها ، پيوند و الفت پديد آورد.

( الأمالي للمفيد : ۲۸۹ / ۷  )

امام صادق عليه السلام :

بنا يَبدأُ البلاءُ ثُمّ بِكُم ، و بنا يَبدأُ الرَّخاءُ ثُمّ بِكُم ، و الّذي يُحْلَفُ بهِ لَيَنْتَصِرَنَّ اللّه ُ بِكُم كما انْتَصرَ بالحِجارةِ .
بلا از ما شروع مى شود، سپس از شما؛ و آسايش نيز از ما آغاز مى گردد و آنگاه از شما. قسم به آن كه به او قسم ياد مى شود، خداوند به دست شما انتقام مى گيرد، همچنان كه [در ماجراى اصحاب فيل ]با سنگ ريزه ها انتقام گرفت.

( الأمالي للمفيد : ۳۰۱ / ۲ )

علّت غصب حقّ اهل بيت عليهم السلام

امام على عليه السلام :

أمّا الاسْتِبدادُ علَينا بهذا المَقامِ ـ و نحنُ الأعْلَونَ نَسَبا و الأشَدُّونَ برسولِ اللّه صلى الله عليه و آله نَوْطا ـ فإنّها كانتْ أثَرةً ، شَحَّتْ علَيها نفوسُ قومٍ وسَخَتْ عنها نفوسُ آخَرِينَ ، و الحَكَمُ اللّه ُ .
علت آن كه اين مقام (خلافت) را از ما غصب كردند ـ با آن كه نسب ما برتر و پيوند خويشى ما با پيامبر صلى الله عليه و آله استوارتر است ـ اين بود كه گروهى آزمندانه به آن چسبيدند و گروهى ديگر (اهل بيت) سخاوتمندانه از آن چشم پوشيدند. و داور [ميان ما و ايشان ]خداست.

( نهج البلاغة : الخطبة ۱۶۲ )

فلسفه حكومت از نگاه اهل بيت عليهم السلام

امام على عليه السلام :

اللّهُمَّ إنّكَ تَعلَمُ أنَّهُ لم يَكُنِ الّذي كانَ مِنّا مُنافَسةً في سُلطانٍ ، و لا الْتِماسَ شَيءٍ مِن فُضولِ الحُطامِ ، و لكن لِنَرُدَّ المَعالِمَ مِن دِينِكَ، و نُظهِرَ الإصْلاحَ في بلادِكَ، فيأمَنَ المظلومونَ مِن عبادِكَ ، و تُقامَ المُعَطَّلةُ مِن حُدودِكَ
بار خدايا! تو مى دانى كه آنچه از ما سر زد، نه از سر رغبت به كسب قدرت بود و نه براى به دست آوردن چيزى از متاع دنيا؛ بلكه مى خواستيم نشانه هاى دين تو را [به جايگاهشان ]بازگردانيم و اصلاح و آبادانى را در سرزمينهاى تو پديدار سازيم، تا بندگان ستمديده ات امنيت و آسودگى يابند و حدود و احكامِ تعطيل شده ات دوباره بر پا شود.

( نهج البلاغة: الخطبة۱۳۱ )

اگر ترس از تفرقه و جدايى نبود

امام على عليه السلام :

فنَظَرْتُ فإذا ليس لي رافِدٌ و لا ذابٌّ و لا مُساعِدٌ ، إلاّ أهلَ بيتي فضَنَنتُ بهم عنِ المَنِيّةِ ، فأغْضَيْتُ علَى القَذى ، و جَرَعْتُ رِيقي علَى الشَّجا .
پس، نگريستم و ديدم كه نه مرا يارى است و نه مدافعى و نه مددكارى مگر خاندانم. از اين رو، دريغم آمد آنان را به كام مرگ سپارم . پس، چشمِ خاشاك خليده را بر هم نهادم و با استخوانى در گلو، آب دهانم را فرو بردم.

(  نهج البلاغة : الخطبة ۲۱۷ )

امام على عليه السلام :

فو اللّه ِ ما كانَ يُلقى في رُوعي و لا يَخطِرُ بِبالي أنّ العربَ تُزعِجُ هذا الأمرَ مِن بَعدِهِ صلى الله عليه و آله عن أهلِ بيتِهِ، و لا أنّهُم مُنَحُّوهُ عنّي مِن بَعدِه ··· حتّى رأيتُ راجِعةَ النّاسِ قد رجَعَتْ عنِ الإسلامِ يَدْعونَ إلى مَحْقِ دِينِ محمّدٍ صلى الله عليه و آله ، فخَشِيتُ إنْ لم أنصُرِ الإسلامَ و أهلَهُ أن أرى فيهِ ثَلْما أو هَدْما تكونُ المُصيبةُ بهِ علَيَّ أعظمَ··· .
به خدا سوگند حتى فكرش را هم نمى كردم و از انديشه ام نمى گذشت كه پس از پيامبر صلى الله عليه و آله عرب خلافت را از خاندان او بر كَنَد، يا پس از او مرا از عهده دار شدن آن باز دارد ··· تا آنكه ديدم گروهى واپس گرا از اسلام برگشته ، مردم را به نابودى دين محمّد صلى الله عليه و آله فرامى خوانند. پس، ترسيدم كه اگر اسلام و مسلمانان را يارى نكنم شاهد رخنه اى يا زير و رو شدنى در آن باشم، كه مصيبت آن بر من سخت تر ـ از محروم ماندن از خلافت ـ بود.

( نهج البلاغة: الكتاب۶۲ )

امام على عليه السلام :

و ايمُ اللّه ِ، لولا مَخافةُ الفُرقَةِ بَيْنَ المسلمينَ ، و أن يَعودوا إلَى الكفرِ و يَعْوَرَّ الدِّينُ، لَكُنّا قد غَيّرْنا ذلكَ ما استَطَعْنا .
سوگند به خدا اگر بيم آن نبود كه مسلمانان پراكنده شوند و به كفر بازگردند و دين صدمه ببيند، بى گمان تا آن جا كه توان داشتيم اين وضع را دگرگون مى ساختيم.

( الأمالي للمفيد : ۱۵۵ / ۶ )

امام صادق عليه السلام ـ در پاسخ به اين سؤال كه: اگر حق با على عليه السلام بود، چه چيزى مانع گرفتن حقّش شد ـ فرمود :

إن كانَ لِعليٍّ عليه السلام حَقٌّ ، فما مَنَعهُ أنْ يَقومَ به ؟ ـ : إنّ اللّه َ لم يُكَلِّفْ هذا أحدا إلاّ نبيّه عليه و آله السلام ، قالَ لَه: «قاتِلْ في سبيلِ اللّه ِ لا تُكَلَّفُ إلاّ نَفسَكَ »(نساء،84)
خداوند هيچ كس را جز پيامبرش مكلّف به اين كار (قيام به تنهايى) نكرد. فرمود: «در راه خدا پيكار كن، كه جز بر نفس خويش مكلّف نيستى».

( تفسير العيّاشي : ۲ / ۵۱ / ۳۱ )

امامان دوازده گانه

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنّ هذا الأمرَ لا يَنْقَضي حتّى يَمضي فيهِم اثنا عَشَرَ خليفةً .
اين كار (حكومت اسلامى) به سر نمى آيد تا دوازده خليفه و جانشين را پشت سر گذارد.

( صحيح مسلم : ۳ / ۱۴۵۲ / ۵ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لا يَزالُ أمرُ النّاسِ ماضيا ما وَلِيَهُم اثنا عَشرَ رجُلاً ··· كلّهُم مِن قريشٍ.
كار مردم پيوسته بگذرد تا آن كه دوازده مرد بر آنها فرمان برانند ··· اين دوازده نفر همگى از قريش هستند.

( صحيح مسلم : ۳ / ۱۴۵۲ / ۶ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنّ عِدّةَ الخُلَفاءِ بَعدي عِدَّةُ نُقَباءِ موسى .
شمار جانشينان من به تعداد نُقباى موسى است.

( كنز العمّال : ۱۴۹۷۱ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لا يَزالُ هذا الدِّينُ قائما حتّى يكونَ علَيكُم اثنا عَشرَ خليفةً.
اين دين پيوسته پابرجاست تا وقتى كه دوازده خليفه بر شما حكومت كنند .

( كنز العمّال : ۳۰۹۲۹ )

بحار الأنوار ـ به نقل از عبد العظيم حسنى ـ :

دخلتُ على سيّدي عليِّ بنِ محمّدٍ عليهما السلام، فلمّا بَصُرَ بي قالَ لي : مَرْحَبا بكَ يا أبا القاسمِ ، أنتَ وليُّنا حقّا ، فقلتُ له : يا بنَ رسولِ اللّه ِ ، إنّي اُريدُ أنْ أعرِضَ عليكَ دِيني ··· إنّي أقولُ : إنّ اللّه َ تباركَ و تعالى واحدٌ ··· و إنّ محمّدا عبدُهُ و رسولُهُ خاتَمُ النّبيّينَ ، فلا نبيَّ بعدَهُ إلى يومِ القيامةِ ···و أقولُ : إنّ الإمامَ و الخليفةَ و وليَّ الأمرِ بعدَهُ أميرُ المؤمنينَ عليُّ بنُ أبي طالبٍ عليه السلام ، ثُمّ الحَسَنُ ، ثُمّ الحُسينُ ، ثُمّ عليُّ بنُ الحسينِ ، ثُمّ محمّدُ بنُ عليٍّ ، ثُمّ جعفرُ بنُ محمّدٍ ، ثُمّ موسى بنُ جعفرٍ ، ثُمّ عليُّ بنُ موسى ، ثُمّ محمّدُ بنُ عليٍّ ، ثمّ أنتَ يا مولاي .فقال عليه السلام : و مِن بَعدِي الحسنُ ابني ، فكيفَ للنّاسِ بالخَلَفِ مِن بَعدِه؟ ! قالَ : فقلتُ : و كيفَ ذاكَ يا مولاي ؟ قالَ : لأنّهُ لا يُرى شَخصُهُ و لا يَحِلُّ ذِكرُهُ باسمِهِ حتّى يَخرُجَ فيَملأَ الأرضَ قِسطا و عَدلاً ···فقالَ : يا أبا القاسمِ ، هذا و اللّه ِ دِينُ اللّه ِ الّذي ارتَضاه لعِبادِهِ ، فاثْبُتْ علَيهِ ، ثَبَّتكَ اللّه ُ بالقولِ الثّابتِ في الحياةِ الدُّنياو في الآخِرَةِ .

 به حضور سرورم على بن محمّد (امام هادى عليهما السلام) رسيدم ؛ چون چشمش به من افتاد، فرمود: خوش آمدى، اى ابو القاسم! تو براستى دوستدار ما هستى. عرض كردم: يا بن رسول اللّه ! مى خواهم دينم را به شما عرضه كنم ··· :من معتقدم: خداى تبارك و تعالى يكى است ··· و محمّد بنده و فرستاده او و خاتم پيامبران است و پس از او تا روز رستاخيز پيامبرى نخواهد آمد ···من معتقدم: امام و خليفه و ولىّ امرِ بعد از پيامبر امير مؤمنان على بن ابى طالب عليه السلام است و پس از او حسن و سپس حسين و آن گاه على بن الحسين و بعد محمّد بن على و پس از او جعفر بن محمّد آن گاه موسى بن جعفر و از پس وى على بن موسى (رضا) و بعد از او محمّد بن على (جواد) و سپس ، شما اى سرور من.حضرت عليه السلام فرمود: و بعد از من حسن فرزندم امام است؛ آيا مى دانى كه رابطه مردم با جانشين او، چگونه خواهد بود؟ عرض كردم: مگر چگونه خواهد بود سرورم؟ فرمود: آن گونه كه خودش ديده نمى شود و بردن نامش نيز روا نيست، تا زمانى كه [از پس پرده غيب بيرون آيد و ]قيام كند و زمين را پر از عدل و داد نمايد···آن گاه فرمود: اى ابو القاسم! به خدا قسم، اين است همان دين خدا، كه آن را براى بندگان خود برگزيده و پسنديده است. پس، بر اين دين پايدارى كن . خداوند در دنيا و آخرت تو را بر اين گفتار (عقيده) ثابت، استوار بدارد!

( بحار الأنوار : ۶۹ / ۱ / ۱ )

علم امام

امام صادق عليه السلام :

إنّ علِيّا كانَ عالِما و العلمُ يُتوارَثُ ، و لَن يَهْلِكَ عالِمٌ إلاّ بَقِيَ مِن بَعدِهِ مَن يَعلَمُ عِلمَهُ أو ما شاءَ اللّه ُ .
على عليه السلام عالم بود، و علم ، ارث برده مى شود. هرگز عالمى نمى ميرد مگر آن كه پس از او كسى مى ماند كه علم او يا آنچه را خدا خواهد، بداند.

( الكافي : ۱ / ۲۲۱ / ۱ )

امام صادق عليه السلام :

و اللّه ِ، إنّي لَأعلَمُ كتابَ اللّه ِ مِن أوّلِهِ إلى آخِرهِ كأنّهُ في كَفِّي ، فيهِ خَبَرُ السّماءِ و خَبرُ الأرضِ ، و خَبرُ ما كانَ و خَبرُ ما هو كائنٌ ، قالَ اللّه ُ عزّ و جلّ : فيهِ تِبيانُ كلِّ شيءٍ «و نزّلنا عليك الكتاب تبيانا لكلّ شيء»*
به خدا سوگند من كتاب خدا را ، از آغاز تا پايانش، چنان مى دانم كه گويى در مشت من است. خبر آسمان و زمين و گذشته و آينده در قرآن موجود است . خداوند عزّ و جلّ فرموده است: «بيان هر چيز در قرآن هست».

*إشارة إلى الآية «و نزّلنا عليك الكتاب تبيانا لكلّ شيء» من سورة : النحل : ۹۱

( الكافي : ۱ / ۲۲۹ / ۴ )

امام رضا عليه السلام :

إنّ العبدَ إذا اختارَهُ اللّه ُ عزّ و جلّ لاُمورِ عبادِهِ شَرحَ صَدرَهُ لذلكَ ، و أودَعَ قلبَهُ يَنابِيعَ الحِكمةِ، و ألْهَمهُ العِلمَ إلهاما ، فلَم يَعْيَ بعدَهُ بجوابٍ و لا يَحيرُ فيهِ عنِ الصّوابِ .
هرگاه خداوند عزّ و جلّ بنده اى را براى [اداره ]امور بندگانش برگزيند براى اين امر به او شرح صدر عطا مى كند، چشمه هاى حكمت را در دلش جارى مى سازد و به او علم و دانش الهام مى فرمايد كه از آن پس ، از پاسخ هيچ چيز درنمى ماند و در يافتن راه درست سرگردان نمى شود.

( الكافي : ۱ / ۲۰۲ / ۱ )

وظايف پيشوايان عدل و حق

امام على عليه السلام :

إنَّ اللّه َ جَعَلَني إماما لِخَلْقِهِ ، فَفَرَضَ عَلَيَّ التَّقْديرَ في نَفْسي و مَطْعَمي و مَشْرَبي و مَلْبَسي كَضُعَفاءِ النّاسِ، كَيْ يَقْتَديَ الفقيرُ بِفَقْري، و لا يُطْغِيَ الغَنِيَّ غِناهُ .
خداوند مرا پيشواى خلق خود قرار داد. از اين رو، بر من واجب كرد كه درباره خودم و خورد و خوراك و پوشاكم همانند مردمان تنگ دست باشم تا نادار به نادارى من تأسى جويد و توانگر را توانگرى اش به طغيان و سركشى نكشاند.

( بحار الأنوار : ۴۰ / ۳۳۶ / ۱۷ )

امام على عليه السلام :

إنَّ اللّه َ تعالى فَرَضَ على أئمّةِ العَدلِ أن يُقَدِّروا أنْفُسَهُمْ بِضَعَفَةِ النّاسِ ، كَيْ لا يَتَبيَّغَ بالفقيرِ فَقْرُهُ
خداوند بر پيشوايان عادل واجب كرده است كه خود را با مردم ناتوان همسان كنند، تا تنگدستىِ فقير، او را برنياشوبد.

( نهج البلاغة: الخطبة۲۰۹ )

امام على عليه السلام :

على أئمّةِ الحَقِّ أنْ يَتَأَسَّوا بأضْعَفِ رَعِيَّتهِمْ حالاً في الأكْلِ و اللِّباسِ ، و لا يَتَميَّزونَ عَلَيْهِمْ بِشَيْءٍ لا يَقْدِرونَ عَلَيْهِ ، لِيَراهُمُ الفقيرُ فَيَرْضى عَنِ اللّه ِ تعالى بما هُوَ فيهِ ، و يَراهُمُ الغَنِيُّ فَيْزَدادَ شُكْرا و تَواضُعا .
پيشوايان حق بايد در خوراك و پوشاك به تهي دست ترين فرد رعيت خود تأسّى جويند و با چيزى كه آنها قدرت تهيه اش را ندارند خود را متمايز نسازند؛ تا چون تهيدست آنان را ببيند، نسبت به وضعيت خود از خدا خشنود باشد و چون توانگر آنان را ببيند، بر فروتنى و شكر گزارى اش بيفزايد.

( نهج السعادة : ۲ / ۴۹ )

امام على عليه السلام :

لا يَحِلُّ للخليفةِ مِنْ مالِ اللّه ِ إلاّ قَصْعَتانِ: قَصْعةٌ يأكُلُها هُوَ و أهلُهُ ، و قَصْعةٌ يُطْعِمُها .
براى خليفه استفاده كردن از مال خدا جايز نيست مگر دو كاسه: كاسه اى كه خود و خانواده اش بخورند و كاسه اى كه به ديگران بخوراند.

( كنز العمّال : ۱۴۳۴۸ )

امام على عليه السلام :

ألاَ و إنَّ لِكُلِّ مَأمومٍ إماما يَقْتدي بِهِ و يَسْتَضيءُ بِنُورِ عِلْمِهِ ، ألاَ و إنَّ إمامَكُمْ قَدِ اكْتَفى مِنْ دُنياهُ بِطِمْرَيْهِ و مِنْ طُعْمِهِ بقُرْصَيْهِ .
بدانيد كه هر پيروى را پيشوايى است كه به او اقتدا مى كند و از نور دانش او پرتو مى گيرد. بدانيد كه پيشواى شما از دنيايش به دو جامه كهنه و از خوراكش به دو گِرده نان بسنده كرده است.

( نهج البلاغة: الكتاب۴۵ )

امام على عليه السلام :

إنَّهُ لَيسَ علَى الإمامِ إلاّ ما حُمِّلَ مِنْ أمرِ رَبِّهِ : الإبلاغُ في المَوعِظةِ ، و الاجتهادُ في النَّصيحةِ ، و الإحْياءُ للسُّنّةِ، و إقامةُ الحُدودِ على مَسْتَحِقِّيها ، و إصدارُ السُّهْمانِ على أهْلِها .
چيزى بر عهده امام نيست جز همان وظايفى كه پروردگار بر عهده اش نهاده است: جدّيت در موعظه و اندرز، كوشش در خيرخواهى و ارشاد، زنده كردن سنّت، اجراى حدود الهى بر آنان كه سزاوار آنند و رساندن سهام (بيت المال) به كسانى كه سهم مى برند.

( نهج البلاغة : الخطبة ۱۰۵ )

امام على عليه السلام ـ در نامه به اسود بن قطبه ـ نوشت :

أمّا بَعْدُ ، فإنَّ الوالي إذا اخْتَلَفَ هَواهُ مَنَعَهُ ذلكَ كَثيرا مِنَ العَدْلِ ، فَلْيَكُنْ أمْرُ النّاسِ عِنْدَكَ في الحَقِّ سَواءً
 اما بعد، چون والى از اين و آن هواخواهى كند او را از عدالت بسى باز مى دارد، پس، بايد در رعايت و اداى حق، ميان مردم تفاوتى ننهى.

( نهج البلاغة: الكتاب۵۹ )

امام على عليه السلام ـ در نامه اى به محمّد بن ابى بكر ـ نوشت :

و إنْ تَكُنْ لَهُمْ حاجَةٌ يُواسِ بَيْنَهُمْ في مَجْلِسِهِ و وَجْهِهِ ، لِيَكُونَ القَريبُ و البَعيدُ عِنْدَهُ على سَواءٍ .
اگر مردم كارى داشتند [و براى آن نزد والى آمدند، والى بايد] در نشستن و نگاه كردن خود ميان آنها تفاوتى ننهد، تا آشنا و بيگانه نزد او يكسان باشند.

( شرح نهج البلاغة : ۶ / ۶۵ )

حقوق متقابل امام و امّت

امام على عليه السلام :

حَقٌّ على الإمامِ أنْ يَحْكُمَ بما أنْزَلَ اللّه ُ و أنْ يُؤدّيَ الأمانةَ ، فإذا فَعَلَ فَحَقٌّ علَى النّاسِ أنْ يَسْمَعوا لَهُ و أنْ يُطيعوا و أنْ يُجيبوا إذا دُعوا .

امام وظيفه دارد بر طبق آنچه خدا نازل كرده است حكومت كند و امانت را ادا نمايد. چون چنين كند مردم وظيفه دارند سخنش را بشنوند، فرمانش را ببرند و هرگاه آنان را فرا خواند، اجابت كنند.

( كنز العمّال : ۱۴۳۱۳)

امام على عليه السلام :

أمّا بَعْدُ ، فإنَّ حَقّا عَلَى الوالي أَلاّ يُغَيِّرَهُ على رَعِيَّتِهِ فَضْلٌ نالَهُ ، و لا طَوْلٌ خُصَّ بِهِ ، و أنْ يَزيدَهُ ما قَسَمَ اللّه ُ لَهُ مِنْ نِعَمِهِ دُنُوّا مِنْ عِبادِهِ ، و عَطْفا على إخْوانِهِ. ألاَ و إنَّ لَكُمْ عِندي ألاّ أحْتَجِزَ دُونَكُمْ سِرّا إلاّ في حَرْبٍ ، و لا أطْويَ دُونَكُمْ أمْرا إلاّ في حُكْمٍ ، و لا اُؤخِّرَ لَكُمْ حَقّا عَنْ مَحِلِّهِ ، و لا أقِفَ بِهِ دُونَ مَقْطَعِهِ ، و أنْ تَكونوا عِندي في الحَقِّ سَواءً ، فإذا فَعَلْتُ ذلكَ وَجَبَتْ للّه ِ عَلَيْكُمُ النِّعْمَةُ و لي عَلَيْكُمُ الطّاعةُ .
اما بعد، وظيفه حكمران است كه اگر به زيادتى رسيد يا به نعمتى مخصوص گشت موجب تغيير حال و دگرگونى رفتار او بر رعيتش نشود و نعمتهايى كه خدا نصيبش كرده بر نزديكى او به بندگان خدا و مهربانى او به برادرانش بيفزايد.بدانيد حقّ شماست بر من كه رازى را از شما نپوشانم مگر در جنگ، و بدون رايزنى با شما كارى را نكنم مگر در قضاوت، و در اداى حقّ شما تأخير نكنم (حقوق و عطاياى شما را به موقع بپردازم) و در رساندن آن درنگ نكنم و همه شما را در حق يكسان بدانم. پس، هرگاه چنين كردم، خداوند بر شما حقّ نعمت خواهد داشت و من بر شما حقّ اطاعت.

( نهج البلاغة : الكتاب ۵۰ )

امام على عليه السلام :

فَقَدْ جَعَلَ اللّه ُ سُبحانَهُ لِي عَلَيْكُمْ حَقّا بِوَلايةِ أمْرِكُمْ، و لَكُمْ عَلَيَّ مِنَ الحَقِّ مِثْلُ الّذي لي عَلَيْكُمْ .
البته خداوند به سبب زمامدارى بر شما براى من حقّى بر شما قرار داد و حقّى هم براى شما بر من، همانند حقّى كه من بر شما دارم.

( نهج البلاغة: الخطبة۲۱۶ )

امامان شما فرستادگان شما هستند

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
 

إنّ أئمّتَكُمْ وَفْدُكُمْ إلَى اللّه ِ، فانْظُروا مَنْ تُوفِدونَ في دِينِكُمْ و صَلاتِكُمْ .
همانا امامان شما نمايندگان شما نزد خدايند؛ پس، بنگريد كه در دين و نماز خود چه كسانى را نماينده مى كنيد.

( بحار الأنوار : ۲۳/۳۰/۴۶ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنّ أئمّتَكُمْ قادَتُكمْ إلَى اللّه ِ ، فانْظُروا بِمَنْ تَقْتَدونَ في دِينِكُمْ و صَلاتِكُمْ .
امامان شما راهبران شما به سوى خداوندند، پس، بنگريد كه در دين و نماز خود به چه كسانى اقتدا مى كنيد.

( بحار الأنوار : ۲۳ / ۳۰ / ۴۶ )

موانع امامت

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خداوند متعال به داوود عليه السلام فرمود:

 حَرامٌ على كُلِّ قَلْبِ عالِمٍ مُحِبٍّ للشَّهَواتِ أنْ أجْعَلَهُ إماما للمُتَّقينَ .
 بر هر عالمى كه دلش در بند شهوات است حرام است كه پيشواى پرهيزگاران قرارش دهم.

( روضة الواعظين : ۴۶۱ )

امام على عليه السلام :

و قَدْ عَلِمْتُمْ أنَّهُ لا يَنبغي أنْ يَكونَ علَى الفُروجِ و الدِّماءِ و المَغانِمِ و الأحْكامِ و إمامةِ المُسلِمينَ : البَخيلُ فَتَكُونَ في أموالهِمْ نُهْمَتُهُ ، و لا الجاهلُ فَيُضِلَّهُمْ بِجَهْلِهِ، و لا الجافي فَيَقْطَعَهُمْ بِجَفائهِ ، و لا الحائفُ (الجائف) للدُّولِ فَيَتَّخِذَ قوما دُونَ قومٍ ، و لا المُرْتَشي في الحُكْمِ فَيَذْهَبَ بالحُقوقِ و يَقِفَ بها دُونَ المَقاطِعِ ، و لا المُعَطِّلُ للسُّنّةِ فَيُهْلِكَ الاُمَّةَ .
دانستيد كه نبايد مسؤوليت نواميس، جانها، غنايم، احكام و پيشوايى مسلمانان را به دست بخيل سپرد تا كه بر اموال آنان حريص گردد و نه به دست نادان كه با نادانى خود ايشان را گمراه كند و نه به دست جفاكار كه بر اثر جفا و بى وفايى اش از آنان ببُرد و نه به دست بى عدالت در تقسيم مالها تا به مردمى ببخشد و مردمى را محروم سازد و نه به دست كسى كه در حكم كردن رشوه ستانَد تا حقوق مردم را پايمال كند و در رساندن حق به صاحبانش كوتاهى ورزد و نه به دست كسى كه فروگذار سنّت است تا امّت را به نابودى كشاند.

( نهج البلاغة : الخطبة ۱۳۱ )

پيروى از پيشواى غير حق

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

قالَ اللّه ُ عزّ و جلّ : لاُعَذِّبَنَّ كُلَّ رَعِيَّةٍ في الإسلامِ أطاعَتْ إماما جائرا لَيسَ مِنَ اللّه ِ عزّ و جلّ و إنْ كانَتِ الرَّعِيَّةُ في أعمالِها بَرَّةً تَقِيّةً .
خداوند عزّ و جلّ فرموده است هر رعيتى از رعاياى اسلام را كه از پيشوايى ستمگر ـ كه از جانب خداوند عزّ و جلّ نيست ـ فرمان برد، عذاب خواهم كرد، هر چند آنان در كارهايشان نيكوكار و پرهيزگار باشند.

( بحار الأنوار : ۲۵ / ۱۱۰ / ۱ )

امام باقر عليه السلام :

قالَ اللّه ُ تبارَكَ و تعالى : لاُعَذِّبَنَّ كُلَّ رَعِيَّةٍ في الإسلامِ دَانَتْ بِولايةِ كُلِّ إمامٍ جائرٍ ليسَ مِنَ اللّه ِ .
خداوند تبارك و تعالى فرموده است: بي گمان هر رعيتى از رعاياى اسلام را كه حكومت هر پيشواى ستمگر غير خدايى را بپذيرد عذاب خواهم كرد.

( الكافي : ۱ / ۳۷۶ / ۴ )

امام صادق عليه السلام :

مَنْ أشْرَكَ مَعَ إمامٍ إمامتُهُ مِنْ عِنْدِ اللّه ِ مَنْ لَيسَتْ إمامَتُهُ مِنَ اللّه ِ كانَ مُشْرِكا باللّه ِ .
هر كس پيشواى غير الهى را با پيشوايى كه امامتش از جانب خداست شريك گرداند به خدا شرك ورزيده است.

( الكافي : ۱ / ۳۷۳ / ۶ )

پيشوايان دوزخ

امام على عليه السلام :

إنّ شَرَّ النّاسِ عِنْدَ اللّه ِ إمامٌ جائرٌ ضَلَّ و ضُلَّ بِهِ ، فأماتَ سُنَّةً مأخُوذَةً و أحيا بِدْعةً مَتْروكَةً ، و إنّي سَمِعْتُ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله يقولُ : يُؤتى يومَ القِيامَةِ بالإمامِ الجائرِ و لَيسَ مَعَهُ نَصيرٌ و لا عاذِرٌ ، فيُلقى في نارِ جَهَنَّمَ ، فَيَدُورُ فيها كما تَدورُ الرَّحى ، ثُمَّ يُرْتَبَطُ في قَعْرِها
بدترينِ مردم نزد خداوند پيشواى ستمگرى است كه هم خود گمراه است و هم سبب گمراهى است؛ زيرا سنّت معمول را مى ميراند و بدعت متروك را زنده مى كند. شنيدم پيامبر خدا صلى الله عليه و آله مى فرمود: در روز قيامت پيشواى ستمگر آورده مى شود بى آن كه پشتيبان و عذرخواهى داشته باشد. پس، در آتش دوزخ افكنده مى شود و همچون سنگ آسيا در دوزخ به چرخش در مى آيد، سپس در قعر آن به بند كشيده مى شود.

( نهج البلاغة : الخطبة ۱۶۵ )

امام باقر عليه السلام ـ در تفسير آيه «هنگامى كه پيروى شدگان از پيروان بيزارى مى جويند» (بقره،166)ـ فرمود :

 هُمْ و اللّه ِ يا جابرُ أئمَّةُ الظَّلَمةِ و أشياعُهُمْ .
 اى جابر! سوگند به خدا كه آنان پيشوايان ستمگران و پيروان آنها هستند.

( الكافي : ۱ / ۳۷۴ / ۱۱ )

امام باقر عليه السلام :

إنَّ أئمَّةَ الجَورِ و أتْباعَهُمْ لَمَعْزولونَ عَن دِينِ اللّه ِ و الحَقِّ ، قَد ضَلُّوا بأعمالِهِمُ الّتي يَعْمَلونَها ، كَرَمادٍ اشْتَدَّتْ بهِ الرِّيحُ في يومٍ عاصِفٍ .
همانا پيشوايان ستم و پيروان آنها از دين خدا و از حق به دورند. كارهايى كه مى كنند بر باد رفته است، همچون خاكسترى كه باد آن را در يك روز طوفانى از هم مى پراكند.

( بحار الأنوار : ۲۵ / ۱۱۰ / ۲  )

الكافى ـ به نقل از محمّد بن منصور ـ : از امام باقر عليه السلام درباره آيه «و چون كار زشتى كنند گويند پدرانمان را نيز چنين يافته ايم» (الأعراف : ۲۸) پرسيدم، حضرت فرمود:

فإنّ هذا في أئمّةِ الجَورِ .
 اين درباره پيشوايان ستم است.

( الكافي : ۱ / ۳۷۳ / ۹ )

مدعی امامت

امام باقر عليه السلام ـ درباره آيه «در روز قيامت آنهايى را كه به خدا دروغ بسته اند سيه روى مى بينى»(الزمر : ۶۰ ) ـ فرمود :

 مَنْ قالَ: إنّي إمامٌ ، و ليسَ بإمامٍ .
كسى است كه بگويد: من امام هستم، در حالى كه امام نيست.

( الكافي : ۱ / ۳۷۲ / ۱ )

امام صادق عليه السلام :

ثَلاثَةٌ لا يُكَلِّمُهُمُ اللّه ُ يومَ القِيامَةِ و لا يُزَكِّيهِمْ وَ لَهُمْ عَذابٌ ألِيمٌ : مَنِ ادّعى إمامةً مِنَ اللّه ِ لَيسَتْ لَهُ ، و مَنْ جَحَدَ إماما مِنَ اللّه ِ ، و مَنْ زَعَمَ أنّ لَهُما في الإسلامِ نَصيبا .
سه كس اند كه خداوند در روز قيامت با آنان سخن نمى گويد و بر [صداقت ]آنان مهر تأييد نمى زند، و عذابى دردناك دارند: هر كه به دروغ ادّعاى امامت از جانب خدا كند، و هر كه امامِ از جانب خدا را انكار كند و هر كه بپندارد كه اين دو كس از اسلام بهره اى دارند.

( الكافي : ۱ / ۳۷۳ / ۴ )

امام صادق صلى الله عليه و آله :

مَنِ ادّعى الإمامةَ و لَيسَ مِنْ أهلِها فَهُوَ كافِرٌ .
هر كه ادّعاى امامت كند در حالى كه شايستگى آن را ندارد، كافر است.

( بحار الأنوار : ۲۵ / ۱۱۲ / ۷ )

احاديث ساختگى براى تثبيت پيشوايان ستم

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَنْ يُطِعِ الأميرَ فَقَدْ أطاعَني ، و مَنْ يَعْصِ الأميرَ فقد عَصاني .
هر كه از فرمانروا پيروى كند از من پيروى كرده و هر كه از فرمان او سر پيچد، مرا نافرمانى كرده است.

( صحيح مسلم : ۳ / ۱۴۶۶ / ۳۲ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

عَلَيْكَ السَّمعَ و الطّاعةَ في عُسْرِكَ و يُسْرِكَ و مَنْشَطِكَ و مَكْرَهِكَ و أثَرَةٍ عَلَيْكَ .
در سختى و آسايش، در خوشى و ناخوشى و در جايى هم كه به زيان تو و سود خود اقدام مى كنى، بايد حرف شنو و مطيع [حاكم ]باشى.

( صحيح مسلم : ۳ / ۱۴۶۷ / ۳۵ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لا تُكَفِّروا أهلَ مِلَّتِكُمْ و إنْ عَمِلوا الكبائرَ ، و صَلُّوا خَلْفَ كلِّ إمامٍ ، و صَلُّوا على كلِّ مَيّتٍ ، و جاهِدوا معَ كُلِّ أميرٍ !
همكيشان خود را كافر مشماريد هر چند مرتكب گناهان كبيره شوند؛ پشت سر هر امامى نماز بگزاريد؛ بر هر مرده اى نماز بخوانيد؛ و همراه هر فرماندهى به جهاد برويد !

( كنز العمّال : ۱۰۷۷ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

ثَلاثٌ منَ السُّنَّةِ : الصّلاةُ خَلْفَ كلِّ إمامٍ ، لَكَ صَلاتُكَ و عَلَيْهِ إثْمُهُ ، و الجِهادُ مَعَ كُلِّ أميرٍ ، لَكَ جِهادُكَ و عَلَيْهِ شَرُّهُ! و الصَّلاةُ على كلِّ مَيّتٍ مِنْ أهلِ التَّوحيدِ و إنْ كانَ قاتِلَ نَفْسِهِ .
سه چيز از سنّت است: نماز گزاردن پشت سر هر امامى، كه [ثواب ]نماز تو براى خودت است و گناه او به گردن خود اوست؛ جهاد كردن در ركاب هر فرماندهى، كه پاداش جهادت از آن توست و شرّ آن به گردن خود اوست؛ و نماز خواندن بر جنازه هر مرده اى از اهل توحيد، هر چند خود كشى كرده باشد.

( كنز العمّال : ۱۰۸۲ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الجِهادُ واجِبٌ عَلَيْكُمْ مَعَ أميرٍ ، بَرّا كانَ أو فاجِرا، و إنْ هُوَ عَمِلَ الكبائرَ، و الصّلاةُ واجِبةٌ عَلَيْكُمْ خَلْفَ كُلِّ مُسلِمٍ ، بَرّا كانَ أو فاجِرا ، و إنْ هُوَ عَمِلَ الكبائرَ !
بر شما واجب است كه در ركاب يك فرمانده، چه نيكوكار و چه تبهكار، جهاد كنيد، اگر چه مرتكب گناهان كبيره شود؛ بر شما واجب است كه پشت سر هر مسلمانى ، چه نيكوكار و چه بدكردار، نماز بخوانيد، هر چند گناهان بزرگ انجام دهد!

( كنز العمّال : ۱۰۴۸۱ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الصّلاةُ المَكْتوبَةُ واجِبةٌ خَلْفَ كُلِّ مُسلمٍ ، بَرّا كانَ أو فاجِرا ، و إنْ عَمِلَ الكبائرَ .
گزاردن نماز واجب، پشت سر هر مسلمانى ، نيكوكار باشد يا بدكار، واجب است؛ گر چه مرتكب گناهان كبيره شود!

( سنن أبي داوود : ۱ / ۱۶۲ / ۵۹۴ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنّها سَتَكونُ بَعْدي أثَرَةٌ و اُمورٌ تُنْكِرونَها . قالُوا : يا رسولَ اللّه ِ ، كَيْفَ تَأمُرُ مَنْ أدْرَكَ مِنّا ذلكَ ؟ قالَ : تُؤَدُّونَ الحَقَّ الّذي عَلَيْكُمْ، و تَسألونَ اللّه َ الّذي لَكُمْ .
زودا كه پس از من تبعيضات و انحصار طلبى هايى [در بيت المال] و امور ناپسند ديگرى پديد آيد . گفتند: اى رسول خدا! براى كسانى از ما كه آن زمان را درك كنند چه دستور مى دهيد؟ فرمود: شما حق و وظيفه اى را كه به گردن داريد ادا كنيد ولى حق و حقوق خودتان را از خدا بخواهيد.

( صحيح مسلم : ۳/۱۴۷۲/۴۵)

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنَّكُمْ سَتَلْقَونَ بَعْدي أثَرَةً ، فاصْبِروا حتّى تَلْقَوني علَى الحَوضِ .
به زودى پس از من شاهد تبعيضات و انحصار طلبى در بيت المال خواهيد بود؛ در آن هنگام شكيبايى ورزيد تا زمانى كه در كنار حوض [كوثر] مرا ديدار كنيد.

( صحيح مسلم : ۳/۱۴۷۴/۴۸ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن رأى مِنْ أميرِهِ شَيْئا يَكْرَهُهُ فَلْيَصْبِرْ ، فإنَّهُ مَنْ فارَقَ الجَماعةَ شِبْرا فَماتَ ، فَمِيتةٌ جاهليّةٌ !
هر كه از فرمانرواى خود، كار ناخوشايندى ديد بايد صبر كند؛ چه آن كه هر كس يك وجب از جماعت [اسلامى ]جدا افتد و در آن حال بميرد، به مرگ جاهلى مرده است .

( صحيح مسلم : ۳/۱۴۷۷/ ۵۵ )

صحيح مسلم :پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود :

 شِرارُ أئمّتِكُمُ الّذينَ تُبْغِضونَهُمْ و يُبْغِضونَكُمْ و تَلْعَنونَهُمْ و يَلْعَنونَكُمْ ، قِيلَ : يا رسولَ اللّه ِ ، أ فلا نُنابذُهُمْ بالسَّيْفِ ؟ فقالَ : لا ، ما أقاموا فِيكُمُ الصَّلاةَ ، و إذا رأيتُمْ مِنْ وُلاتِكُمْ شَيْئا تَكْرَهونَهُ فاكْرَهوا عَمَلَهُ ، و لا تَنْزِعوا يَدا مِنْ طاعةٍ !
بدترين پيشوايان شما آنانند كه شما ايشان را دشمن داريد و آنان شما را، شما آنان را نفرين كنيد و ايشان شما را. گفته شد: اى پيامبر خدا! آيا با شمشير با آنان نستيزيم؟ فرمود: تا زمانى كه در ميان شما نماز مى گزارند، نه. هرگاه از فرمانروايان خود عمل و رفتار ناپسندى ديديد كارش را زشت شماريد، اما دست از فرمانبرى نكشيد!

(صحيح مسلم : ۳/۱۴۸۱/۶۵  )

صحيح مسلم :

سألَ سَلَمةُ بنُ يَزيدَ الجُعْفيُّ رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله فقالَ : إنْ قامَتْ عَلَيْنا اُمراءُ يَسألونا حَقَّهُمْ و يَمْنَعونا حَقَّنا فَما تأمُرُنا؟ فأعْرَضَ عَنْهُ ، ثُمَّ سَألَهُ فأعْرَضَ عَنْهُ ، ثُمَّ سَألَهُ في الثّانِيَةِ أو في الثّالِثَةِ ، فَجَذَبَهُ الأشْعَثُ بنُ قَيْسٍ و قالَ : اسْمَعوا و أطيعوا فإنّما عَلَيْهِمْ ما حُمِّلوا و عَلَيْكُمْ ما حُمِّلْتم !و في خبرٍ : فَجَذَبَهُ الأشعثُ بنُ قَيْسٍ فقالَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : اسْمَعوا و أطيعوا··· .
سلمة بن يزيد جعفى از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله پرسيد: اگر حكمرانانى بر ما حاكم شوند كه حقّشان را از ما مطالبه كنند ولى ما را از حقّمان محروم سازند، چه دستور مى فرماييد؟ پيامبر از او روى برگردانيد. او بار ديگر پرسيد، باز پيامبر از او روى گرداند، بار دوم و يا سوم همين سؤال را پرسيد، در اين هنگام اشعث بن قيس او را به طرف خود كشيد و گفت: «فرمان آنها را بشنويد و اطاعت كنيد؛ زيرا شما مسؤول اعمال خودتان هستيد، آنها هم مسؤول اعمال خودشان».در خبر ديگرى آمده است : اشعث او را به طرف خود كشيد و پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «فرمان آنها را بشنويد و اطاعت كنيد···».

(صحيح مسلم : ۳/۱۴۷۴/۴۹  )

صحيح مسلم ـ به نقل از حذيفة بن يمان ـ : پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود :

يَكونُ بَعْدي أئمّةٌ لا يَهتدونَ بِهُداي و لا يَسْتَنُّونَ بِسُنَّتي ، و سَيَقُوم فِيهِمْ رِجالٌ قُلوبُهُمْ قُلوبُ الشَّياطينِ في جُثْمانِ إنْسٍ . قالَ : قلتُ : كَيْفَ أصْنَعُ يا رسولَ اللّه ِ ، إن أدْرَكْتُ ذلكَ ؟ قالَ: تَسْمَعُ و تُطيعُ للأميرِ و إن ضُرِبَ ظَهْرُكَ و اُخِذَ مالُكَ ، فاسْمَعْ و أطِعْ !! .
پس از من پيشوايانى خواهند آمد كه به راه من نمى روند و به سنّت من پايبند نيستند. از ميان آنان مردانى برخواهند خاست كه دلهايشان دلهاى شياطين است جاى گرفته در كالبد آدمى.
راوى گفت: پرسيدم : اگر چنان زمانى را درك كردم چه كنم؟ فرمود: فرمان حكمران را مى شنوى و اطاعت مى كنى. اگر بر پشت تو تازيانه خورَد و مال و ثروتت گرفته شود، [باز هم ]بشنو و اطاعت كن!

( صحيح مسلم : ۳/۱۴۷۶/۵۲ )

ممنوعيت فرمانبرى از كسى كه فرمانبر خداوند سبحان نيست

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لا طاعةَ لِمَنْ لَمْ يُطِعِ اللّه َ .
از كسى كه فرمانبردار خدا نيست، نبايد فرمان برد.

( كنز العمّال : ۱۴۸۷۲ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

يا عليُّ ، أربعةٌ مِنْ قَواصِمِ الظَّهْرِ : إمامٌ يَعصي اللّه َ و يُطاعُ أمْرُهُ ··· .
اى على! چهار چيز كمر شكن است: پيشوايى كه خدا را نافرمانى مى كند ولى فرمانش را مى برند··· .

( الخصال : ۲۰۶ / ۲۴ )

امام على عليه السلام :

احْذَروا على دِينِكُمْ ثَلاثةً: رَجُلٌ آتاهُ اللّه ُ القرآنَ ، و رَجُلٌ آتاهُ اللّه ُ سُلطانا فقالَ : مَنْ أطاعَني فَقَدْ أطاعَ اللّه َ، و مَنْ عَصاني فَقَدْ عَصَى اللّه َ ! و قَد كَذَبَ ، لا يَكونُ لِمَخْلوقٍ خَشْيَةٌ دُونَ الخالِقِ .
از سه كس بر دينِ خود بترسيد: مردى كه خداوند [ قرائت و فهم ]قرآن را به او داده است و مردى كه خداوند قدرت در اختيارش نهاده است و بگويد: هر كه مرا اطاعت كند خدا را اطاعت كرده است و هر كه مرا نافرمانى كند خدا را نافرمانى كرده است! او دروغ مى گويد. هيچ آفريده اى، جز از آفريدگار نبايد ترسى داشته باشد.

( كنز العمّال : ۱۴۳۹۹ )

امام على عليه السلام :

ألاَ فالحَذَرَ الحَذَرَ مِنْ طاعةِ ساداتِكُمْ و كُبَرائكُمُ الّذينَ تَكَبَّروا عَن حَسَبِهِمْ ، و تَرفَّعوا فَوْقَ نَسَبِهِمْ··· فإنّهُمْ قواعدُ أساسِ العَصَبيّةِ ، و دعائمُ أركانِ الفِتْنَةِ، و سُيوفُ اعْتِزاءِ الجاهليّةِ .
هان، زنهار! زنهار! از فرمانبرى مهتران و بزرگانتان كه به شرافت خانوادگى خود نازيدندحديث و تبار خويش را برتر ديدند ··· آنان پايه هاى عصبيت اند و ستونهاى فتنه و شمشيرهاى تفاخر جاهلى.

( نهج البلاغة : الخطبة ۱۹۲ )

امام على عليه السلام :

احْذَروا على دِينِكُمْ ثَلاثةً : ··· و رَجُلاً آتاهُ اللّه ُ عزّ و جلّ سُلطانا فَزَعَمَ أنَّ طاعَتَهُ طاعةُ اللّه ِ ، و مَعْصيتَهُ مَعْصيةُ اللّه ِ، و كَذَبَ ، لِأَنـهُ لا طاعةَ لِمَخْلوقٍ في مَعْصيةِ الخالِقِ ··· إنّما الطّاعةُ للّه ِ و لِرَسولِهِ و لِوُلاةِ الأمْرِ ، و إنّما أَمَرَ اللّه ُ عزّ و جلّ بطاعةِ الرَّسولِ لأنَّهُ مَعْصومٌ .
نسبت به دين خود از سه كس برحذر باشيد : ··· و مردى كه خداوند عزّ و جلّ به او قدرت (حكومت) داده است و او بگويد كه اطاعت از او، اطاعت از خداست و نافرمانى از او نافرمانى از خداست. او دروغ مى گويد؛ زيرا از فرمان هيچ آفريده اى كه بر خلاف فرمان آفريدگار باشد نبايد اطاعت كرد··· فقط بايد از خدا و پيامبرش و اولو الامر اطاعت كرد و خداوند عزّ و جلّ به اطاعت كردن از پيامبر فرمان داده، چون او معصوم است.

( بحار الأنوار : ۷۵ / ۳۳۷ / ۸ )

امام على عليه السلام :

بَعَثَ النَّبيُّ صلى الله عليه و آله جَيْشا و أمَّرَ عَلَيْهِمْ رَجُلاً و أمَرَهُمْ أنْ يَسْتَمِعوا لَهُ و يُطيعوا ، فأجَّجَ نارا و أمَرَهُمْ أنْ يَقْتَحِموا فيها ، فأبى قومٌ أنْ يَدْخُلوها و قالوا : إنّا فَرَرْنا مِنَ النّار. و أرادَ قومٌ أنْ يَدْخُلوها ، فَبَلَغَ ذلكَ النّبيَّ صلى الله عليه و آله فقالَ : لو دَخَلوها لَم يَزالوا فيها ، و قالَ : لا طاعةَ في مَعْصيةِ اللّه ِ ، إنّما الطّاعةُ في المَعْروفِ .
پيامبر صلى الله عليه و آله سپاهى را گسيل داشت و مردى را فرمانده آنان كرد و به سپاهيان فرمود تا دستورهاى او را بشنوند و اطاعت كنند . او آتشى بيفروخت و به سپاهيان دستور داد خود را در آن بيندازند. گروهى از ورود به آتش سر باز زده گفتند: ما از آتش گريخته ايم و گروهى تصميم گرفتند وارد آتش شوند. اين خبر به پيامبر صلى الله عليه و آله رسيد، فرمود: اگر به ميان آتش مى رفتند براى هميشه در آتش بودند. آن گاه فرمود: در معصيت خدا نبايد از كسى اطاعت كرد بلكه فقط در خوبيها بايد فرمان برد.

(تنبيه الخواطر : ۱ / ۵۱)

وجوب قيام عليه پيشوايان ستم

الدرّ المنثور : ـ پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود ـ :

إنّ رَحَى الإسلامِ سَتَدورُ ، فحَيْثُ ما دارَ القرآنُ فدوروا بِهِ ، يُوشِكُ السُّلطانُ و القرآنُ أنْ يَقْتَتِلا و يَتَفَرَّقا، إنَّهُ سَيَكونُ عَلَيْكُمْ مُلوكٌ يَحْكُمونَ لَكُمْ بِحُكْمٍ ، و لَهُمْ بِغَيْرِهِ ، فإنْ أطَعْتُموهُمْ أضَلُّوكُمْ ، و إنْ عَصَيْتُموهُمْ قَتَلوكُمْ . قالوا : يا رسولَ اللّه ِ ، فكَيْفَ بنا إن أدْرَكْنا ذلكَ؟ قالَ : تَكونون كأصْحابِ عيسى : نُشِروا بالمَناشِيرِ و رُفِعوا علَى الخَشَبِ . مَوتٌ في طاعةٍ خَيْرٌ مِنْ حياةٍ في مَعْصيةٍ .
سنگ آسياب اسلام به زودى به چرخش خواهد افتاد. پس، شما بر محور قرآن بچرخيد. نزديك است كه قدرت و قرآن با يكديگر به پيكار برخيزند و از هم جدا شوند. به زودى شاهانى بر شما حاكم خواهند شد كه براى شما به گونه اى حكم مى كنند و براى خود به گونه اى ديگر. اگر از آنان فرمان بريد، گمراهتان مى كنند و اگر نافرمانى كنيد شما را مى كشند.گفتند: اى پيامبر خدا! در چنان روزگارى چه كنيم؟ فرمود: همچون ياران عيسى باشيد، كه با ارّه پاره پاره و بر چوبه دار آويخته شدند. مرگ در راه طاعت [خدا] بهتر از زندگى در معصيت است.

( الدرّ المنثور : ۳ / ۱۲۵ )

كنز العمّال : ـ پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود ـ :

إنّ رَحى الإسلامِ دائرةٌ ، و إنّ الكِتابَ و السُّلطانَ سَيَفْتَرِقانِ ، فَدُوروا مَعَ الكِتابِ حَيْثُ دارَ ، و سَتَكونُ عَلَيْكُمْ أئمَّةٌ إنْ أطَعْتُموهُمْ أضَلُّوكُمْ ، و إنْ عَصَيْتُموهُمْ قَتَلوكُمْ . قالوا : فكَيْفَ نَصْنَعُ يا رسولُ اللّه ِ ؟
قال : كُونوا كأصحابِ عيسى : نُصِبُوا علَى الخَشَبِ ، و نُشِروا بالمَناشِيرِ . مَوتٌ في طاعةٍ خَيْرٌ مِنْ حياةٍ في مَعْصيةٍ .
سنگ آسياب اسلام به چرخش درآمده و قرآن و حكومت به زودى از هم جدا خواهند شد. پس، هر كجا قرآن گشت بر محور قرآن بچرخيد. به زودى پيشوايانى بر شما حاكم خواهند شد كه اگر فرمانشان بريد، گمراهتان مى كنند و اگر فرمان نبريد، شما را مى كشند. گفتند: اى پيامبر خدا! پس چه كنيم؟ فرمود: چونان ياران عيسى باشيد كه بر دار شدند و با ارّه قطعه قطعه گشتند. مردن در راه طاعت [خدا] بهتر است از زندگى كردن در معصيت [او].

( كنز العمّال : ۱۰۸۱)

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

سَيَكونُ عَلَيْكُمْ أئمَّةٌ يَمْلِكونَ أرْزاقَكُمْ ، يُحَدِّثونَكُمْ فيَكْذِبونَكُمْ ، و يَعْملونَ فيُسيئُونَ العَمَلَ ، لا يَرْضَونَ مِنْكُمْ حتّى تُحَسِّنوا قَبيحَهُمْ ، و تُصَدِّقوا كِذْبَهُمْ ، فأعْطُوهُمُ الحَقَّ ما رضُوا بِهِ ، فإذا تَجاوَزوا فمَنْ قُتِلَ على ذلكَ فَهُوَ شهيدٌ
به زودى پيشوايانى بر شما حاكم مى شوند كه ارزاق شما را در اختيار مى گيرند، با شما سخن مى گويند و به شما دروغ مى گويند و رفتار بد و ناپسند دارند. از شما خشنود نمى شوند مگر آن كه كارهاى زشتِ آنان را نيكو شماريد و دروغشان را تصديق كنيد؛ پس تا به حق راضى اند، آن را به ايشان بدهيد و اگر از آن فراتر رفتند، [پايدارى كنيد كه ]هر كس در اين راه كشته شود شهيد است.

( كنز العمّال : ۱۴۸۷۶ )

امام على عليه السلام :

فِيكُمُ العُلَماءُ و الفُقَهاءُ ، و النُّجَباءُ و الحُكَماءُ ، و حَمَلَةُ الكِتابِ، و المُتَهَجِّدونَ بالأسْحارِ، و عُمّارُ المساجِدِ بِتلاوَةِ القرآنِ، أ فَلا تَسْخَطونَ و تَهْتَمّونَ أنْ يُنازِعَكُمُ الوَلايةَ عَلَيْكُمْ سُفَهاؤكُمْ ، و الأشرارُ الأراذِلُ مِنْكُمْ؟!
در ميان شما ، عالمان ، فقيهان، والا گهران، فرزانگان ، حاملان قرآن، شب زنده داران و كسانى هستند كه با تلاوت قرآن، مساجد را آباد مى كنند، [آنگاه ]شما از اين كه بي خردان و بدكاران فرومايه شما بر سرِ گرفتن حكومتتان با شما ستيزه مى كنند، به خشم نمى آييد و اندوهناك نمى شويد؟!

( شرح نهج البلاغة : ۶ / ۹۹ )

دستور معالم الحكم ـ به نقل از ابو عطا ـ :

خَرَجَ عَلَينا أميرُ المُؤمِنينَ عَليُ بنُ أبي طالِبٍ عليه السلام ـ مَحْزونا يَتَنَفّسُ، فقالَ : كَيْفَ أنتُمْ و زَمانٌ قَدْ أظَلَّكُمْ تُعَطَّلُ فيهِ الحُدودُ و يُتَّخَذُ المالُ فيهِ دُوَلاً ، و يُعادى أولياءُ اللّه ِ ، و يُوالى فيهِ أعداءُ اللّه ِ ؟! قُلْنا : فإنْ أدْرَكْنا ذلكَ الزَّمانَ فكَيْفَ نَصْنَعُ ؟ قالَ : كونوا كأصحابِ عيسى عليه السلام : نُشِروا بالمَناشِيرِ ، و صُلِبوا علَى الخَشَبِ . مَوتٌ في طاعةِ اللّه ِ عزّ و جلّ خَيْرٌ مِن حياةٍ في معصيةِ اللّه ِ
 امام على عليه السلام غمگين و نفس زنان نزد ما آمد و فرمود: چه خواهيد كرد با روزگارى كه بر شما سايه افكنَد و در آن حدود الهى فرو گذاشته شود، اموال دست به دست گردد، با دوستانِ خدا دشمنى شود و با دشمنان خدا نرد دوستى بازند؟! عرض كرديم: اگر آن زمان را درك كرديم چه كنيم؟ فرمود: مانند ياران عيسى عليه السلام باشيد كه با ارّه قطعه قطعه گشته و بر چوبه دار آويخته شدند. مردن در راه طاعت خداوند عزّ و جلّ بهتر است از زندگى در معصيت او.

( دستور معالم الحكم : ۹۲ )

آنچه «قيام نكردن» را روا مى دارد

امام باقر عليه السلام :

إذا اجْتمَعَ للإمامِ عِدَّةُ أهلِ بَدْرٍ «ثَلاثُمائةٍ و ثَلاثَةَ عَشَرَ» وَجَبَ عَلَيْهِ القِيامُ و التَّغْيِيرُ .
اگر براى يارى امام به شمار اهل بدر، سيصد و سيزده تن، گرد آيند ، بر او واجب است كه قيام كند و اوضاع را تغيير دهد.

( بحار الأنوار : ۱۰۰ / ۴۹ / ۱۸ )

الكافى : ـ امام صادق عليه السلام به سدير فرمود ـ :

و اللّه ِ يا سَديرُ ، لَو كانَ لي شِيعةٌ بِعَدَدِ هذهِ الجِداءِ ما وَسِعَني القُعودُ. [ قال سدير:] نَزَلْنا و صَلَّيْنا، فلَمّا فَرَغْنا مِنَ الصَّلاةِ عَطَفْتُ علَى الجِداءِ، فعَدَدْتُها فإذا هِيَ سَبْعَةَ عَشَرَ .
 اى سدير! به خدا قسم اگر تعداد شيعيانم به اندازه اين بزغاله ها بود خوددارى از قيام برايم روا نبود. [سدير گويد:] فرود آمديم و نماز گزارديم و چون از نماز فارغ شديم، بزغاله ها را نگاه كردم و شمردم، آنها هفده رأس بودند.

( الكافي : ۲ / ۲۴۳ / ۴ )

بحار الأنوار ـ به نقل از مفضّل بن قيس ـ : امام صادق عليه السلام به من فرمود :

قالَ لي [الصّادِقُ عليه السلام ] : كَمْ شِيعَتُنا بالكوفةِ ؟ قال : قلتُ خَمْسونَ ألْفا ، فَما زالَ يَقولُ إلى أنْ قالَ : و اللّه ِ لَوَدِدْتُ أنْ يكونَ بالكوفةِ خَمْسَةٌ و عِشْرونَ رَجُلاً يَعْرِفونَ أمْرَنا الّذي نَحْنُ عَلَيْهِ ، و لا يَقولونَ عَلَيْنا إلاّ الحَقَّ .
شمار شيعيان ما در كوفه چقدر است؟ عرض كردم: پنجاه هزار. حضرت پيوسته سخن مى گفت تا آن كه فرمود: به خدا قسم، دوست داشتم در كوفه بيست و پنج نفر بودند كه مقام و منزلت ما را مى شناختند و درباره ما جز حق نمى گفتند.

( بحار الأنوار : ۶۷ / ۱۵۸ / ۲ )

منبع: میزان الحکمه، جلد اول.

 مجموعه حدیث درباره امامت (پوستر و پاورپوینت)