«ان هذا الامر لم يكن نصره و لا خذلانه بكثره و لا بقله. و هو دين الله الذي اظهره و جنده الله الذي اعده و امده، حتي بلغ ما بلغ و طلع حيث طلع، و نحن علي موعود من الله، و الله منجز وعده و ناصر جنده». (پيروزي و شكست اين دين الهي با زيادي و كمي نبوده است، و اين همان دين خداونديست كه خود آن را پيروز ساخت و لشكريان او كمك و ياري نمودند، تا رسيد به آنجا كه رسيد، و طلوع كرد همانگونه كه طلوع كرد و ما در مسير وعده خداوندي هستيم و خداوند وعده خود را بجاي مي‌آورد و سپاهش را ياري مي‌نمايد.)
پيروزي و شكست دين الهي بر مبناي عدد و قدرت و ديگر وسائل مادي نبوده است، به همين جهت است كه تحليل‌گران معمولي از تفسير و توجيه صحيح اين انقلاب بزرگ ناتوان بوده، مطالب غير قابل قبولي را مطرح مي‌كنند. مي‌توان گفت:
1- با نظر به گسترش و عمق رسالتي كه پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم در مدت كمي از زمان اجرا نمودند،
2- و با توجه به كثرت و تنوع موانع بسيار شديد كه در مسير اجراي رسالت آن حضرت بوده است،
3- همچنين از جهت كم بودن عدد سپاهيان و ديگر وسائل جنگ و دفاع، به اين نتيجه قطعي مي‌رسيم كه پيروزي اسلام به هيچ وجه بر مبناي عدد و قدرت طبيعي نبوده است.
صاحبنظراني كه تحقيقات مشروح درباره بروز تمدنها و اديان دارند، به اين حقيقت اعتراف صرحي دارند كه پيروزي و شيوع اسلام با توجه به سه موضوع فوق (گسترش و عمق رسالت اسلام در مدت اندك از زمان، كثرت و تنوع موانع بسيار شديد و كم بودن عدد سپاهيان و ديگر وسائل جنگ و دفاع) امري است كاملا غير عادي، زيرا با فرض سه موضوع مزبور، رسالت اسلام حركتي بر ضد جريان شديد جامعه آن دوران بوده است. كساني هستند كه پيروزي اسلام را مبتني بر زور شمشير قلمداد كرده و در تحليل بي‌اساس خود مي‌گويند: اسلام با شمشير پيشرفت كرده است! اين ناآگاهان نمي‌خواهند زحمت مقداري مطالعه و تحقيق را به خود داده بفهمند كه:
1- هرگز در طول تاريخ شمشير به دلها راه نداشته است، در صورتيكه اسلام مخاطب خود را از همان آغاز ظهور، دلها و عقول بشري قرار داده است، اسلام ايدئولوژي و مكتب الهي براي بشريت آورده است، اين دين هيچ هدفي جز ساختن انسان با اصول والاي انسانيت نداشته است. و نظري به كشورگشايي و ماديات دنيوي نداشته و تكيه بر اين امور نكرده است، به همين جهت بود كه در دورانهاي بني‌اميه و بني‌عباس و امراء و سلاطين ديگر كه با اظهار اسلام و دفاع از آن، سلطه‌گري و خودكامگي‌ها به راه انداختند، تنها با قدرت و سپاه حركت مي‌كردند، نه با حقيقت الهي اسلام، نه با هدف‌گيري ايجاد تحول تكاملي در جهان بشريت. بهمين جهت بود كه با اينكه جغرافياي كشورهاي اسلامي گسترش يافت، ولي آن تحول تكاملي را كه اسلام براي انسانيت، بعهده گرفته بود، با آشكار شدن ماهيت خود اسلام در تاريخ بطور متفرقه (در اين جامعه يا در آن جامعه، در يك دوران، يا در دروان ديگر) مشاهده مي‌كنيم- و اين تحول نسبي مستند به زمامداران خودسر و جاه‌طلب و خودكامه نمي‌باشد.
2- پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم و ياران او در آن زمان كه اقدام به اشاعه اسلام نمودند نه شمشيري قابل توجه داشتند و نه قدرت و قوه‌اي كه بتواند آن موانع آهنين را برداشته و به حركت خود ادامه بدهد، همه مي‌دانند كه شمشير و قدرت در آن زمان در دست دو امپراطور بزرگ ايران و رم بوده است.
3- تاريخ بشري چنگيزها و نرون‌ها و تيمورلنگ‌هاي زيادي ديده است كه بيشترين و بران ترين شمشيرها و بزرگترين قدرتهاي دوران خود را در اختيار داشتند، با اين حال نتوانستند كمترين اثر عقيدتي در مردم به وجود بياورند.
4- شما چند ورقي از تاريخ بزنيد با اين واقعيت روبرو خواهيد گشت كه مغول با شديدترين خشونت و وحشي‌گري به جوامع اسلامي تاخت و تاز كرد و چنان كشتار و ويرانگري در آن جوامع به وجود آورد كه تاريخ نظير آن را سراغ نداشت، و بزرگترين قدرت آن دوران و تيزترين شمشيرها را در اختيار داشت، ولي مدتي طولاني نگذشت كه همين مغول مسلط و شمشير به دست، اسلام را پذيرفت و در اشاعه و پيشبرد فرهنگ و تمدن اسلام، شركت جدي نمود. بنابراين، ابراز اينكه اسلام به زور شمشير پيش رفته است، مخصوصا در زمان ما كه تاريخ صدر اسلام همه سطوح و ابعاد خود را آشكار نموده و جاي ابهام و تاريكي در آنها نمانده است، اگر مستند به مزدوري و عمل به سفارشات نباشد و اگر مستند به ترس از دست دادن جاه و مقام و شهرت و ثروت نباشد، و اگر مستند به خودنمايي بوسيله رويارويي با حق و حقيقت نباشد و اگر مستند به بي‌اطلاعي و جهل نباشد قطعي است كه ناشي از تعصب كورانه است كه خورشيد را مي‌تواند منكر شود- بگذاريد اين نابخردان در لابلاي ظلماني حالت جنيني خون بياشامند و لذت هم ببرند! اگر احتمال داديد كه ممكن است گوش بدهند، براي فهميدن وضع روحي آنان كه در يكي از ابيات ذيل آمده است، اين ابيات را براي آنان بخوانيد:
ني نگويم زانكه تو خامي هنوز          در بهاري و نديدستي تموز
اين جهان همچون درختست اي كرام           ما بر او چون ميوه‌هاي نيم خام
سخت گيرد خام‌ها مر شاخ را           زانكه در خامي نشايد كاخ را
چون به بخت و گشت شيرين لب‌گزان           سست گيرد شاخ‌ها را بعد از آن
چون از آن اقبال شيرين شد دهان            سست شد بر آدمي ملك جهان
سخت‌گيري و تعصب خامي است           تا جنيني كار خون‌آشامي است
تو بايد نيت الهي خود را در اين لشگركشي تقويت كني، تو به فكر آن نباش كه پيروزي و پيشرفت مسلمانان مربوط به كثرت عدد و قوه زياد است. اين طرز تفكر از آن جهانخواران جهانگشاي و جهان‌پرست است، نه خداپرستان انسان‌ساز. آنچه كه براي يك زمامدار اسلامي ضرورت دارد. آماده كردن سپاه و قدت بعنوان وسيله و سبب است، نه تكيه بر سپاه و قدرت و بريدن از رحمت و فيض رباني. اينكه خداي ما فرموده است: «و اعدوا لهم ما استطعتم من قوه …» (و آماده كنيد براي دشمنانتان هر قوه‌اي را كه مي‌توانيد) معنايش آن نيست كه شما تنها بوسيله آن قدرت و قوه پيروز خواهيد گشت. همين خداي ما است كه فرموده است: «و ما رميت اذ رميت ولكن الله رمي» (و تو نبودي كه آن يك مشت ريگ بيابان را بسوي دشمن انداختي (و آنان شكست خوردند) بلكه خدا بود) و همين خدا فرموده است: «ان القوه لله جميعا» (قطعا همه قوه‌ها از آن خداست) «و لولا اذ دخلت جنتك قلت ماشاءالله لا قوه الا بالله» (مي‌بايست هنگامي كه وارد باغ خود شدي بگويي: هيچ قوه‌اي نيست مگر مستند به خدا است).
«لقد نصركم الله في مواطن كثيره و يوم حنين اذ اعجبتكم كثرتكم فلم تغن عنكم شيئا و ضاقت عليكم الارض بما رحبت ثم وليتم مدبرين. ثم انزل الله سكينته علي رسوله و علي المومنين و انزل جنودا لم تروها و عذب الذين كفروا و ذلك جزاء الكافرين» (خداوند شما را در موقعيتهاي فراواني كمك كرد و روز (جنگ) حنين، آنگاه كه كثرت سپاهيان شما را به اعجاب واداشت و آن كثرت شما را از هيچ چيز بي‌نياز نكرد و زمين با آن وسعتي كه دارد براي شما تنگ گشت، سپس در حال هزيمت پشت به ميدان كارزار كرديد. سپس خداوند آرامش خود را به رسولش و به مومنان فرستاد و لشكرياني فرستاد كه شما آنها را نمي‌ديديد و خداوند كساني را كه كفر ورزيدند عذاب فرمود و اينست مجازات كافران.)
بنابراين، لزوم و ضرورت آماده كردن سپاه و قدرت و قوه در همه اشكال آنها، تنها براي اطاعت از قانون الهي وسيله و هدف در جهان هستي است، يعني بدانجهت كه «ابي‌الله ان يجري الامور الا باسبابها» (خداوند امتناع فرموده است از اينكه امور بدون اسباب و وسائل مخصوص به خود بجريان بيفتد) لذا دستور به تهيه وسائل در نهايت جدي كه ممكن است، صادر فرموده است، همانگونه كه در صورت نياز به ديگر امور زندگي مانند تندرستي واجب است كه انسان متوسل به طبيب و مداوا گردد، اما شفاي حقيقي بدست خدا است.
نتيجه اينكه جامعه اسلامي با اينكه براي دفاع از خود موظف است كه هر گونه وسيله مورد نياز را تهيه نمايد، حتما بايد بداند كه پيروزي بسته به مشيت او است، و ما همين معني را در طول تاريخ فراوان مشاهده كرده‌ايم كه برد كشتي آنجا كه خواهد خداي و گر جامه بر تن درد ناخداي. نتيجه حيات‌بخش اين اعتقاد كه پيروزي و قدرت از خدا است پذيرش اين حقيقت كه پيروزي و قدرت از خدا است، ناشي از قبول اين اصل بااهميت است كه هر وسيله حركت و غلبه و نفوذ از آن خدا است و بشر مانند يك امانت‌دار است كه بايد آن را بر مبناي مشيت خداوندي به كار ببرد. اين اصل مورد تاييد و دستور همه انبياي الهي عليهم‌السلام و مفاد حكم عقل و وجدان ناب انسان‌ها است. نتيجه اعتقاد به اين اصل، برخورداري واقعي بشر از حيات مي‌باشد كه يكه‌تازان ميدان تنازع در بقاء آن را نمي‌فهمند و نمي‌خواهند، همانند خفاشان كه خورشيد را نمي‌فهمند و آن را نمي‌خواهند. نفي اين اصل است كه موجب شده است سرتاسر تاريخ بشر مالامال از خون بر زمين ريخته و خون دلهايي باشد كه درون انسانها موج زده است. در طول اين تاريخ هر كجا بنگري يا ظلم است يا مظلوم. اما مستي و تخدير پيروزي و قدرت بقدري شديد است كه نمي‌گذارد قدرتمندان حتي يك ورق از تاريخ را بخوانند و بفهمند كه قانون اصيل حيات (عمل و عكس‌العمل) فراگيرتر از آن است كه از آنان چشم‌پوشي كند. اين قانون اصيل همان است كه همه مظلومان تاريخ در موقع شمردن آخرين نفسهاي خود، يا به زبان آورده‌اند و يا به خطور از درونشان قناعت ورزيده‌اند:
بر من است امروز و فردا بر وي است          خون من همچون كسي ضايع كي است
نفي اين اصل (قدرت از آن خدا است) مدتي است به اين منطق تباه‌كننده منتهي شده است كه اشخاصي كه مي‌خواهند مقامي را در جامعه خود بدست بياورند، نخست بايد نمايشي درباره برخورداري از قدرت در ستمگري ارائه بدهند، تا اثبات كنند كه آري، آنان مي‌توانند با نابود كردن ناتوانان، براي جامعه خود افتخاري كسب كنند يا بر برگ و نواي مردم آن جامعه بيفزايند!!