پندی از نهج البلاغه: تندخويى ديوانگى است

الحِدَّةُ ضَرْبٌ مِنَ الْجُنُونِ لِأَنَّ صَاحِبَهَا يَنْدَمُ، فَإِنْ لَمْ يَنْدَمْ فَجُنُونُهُ مُسْتَحْكِم
تندخوئى يك نوع ديوانگى است، زيرا تندخو پشيمان مي شود و اگر پشيمان نشود، ديوانگى اش پابرجا و پايدار شده است. (حکمت 255)

شرح حدیث:
شخصى تندخو نمي تواند بر اعصاب خود مسلط باشد و اعمال و رفتار خود را مهار كند. در نتيجه هنگام خشم و تند خوئى، دست به كارهائى می زند که عقل سالم انجام آن را نمى پذيرد: زبان به بى ادبى و فحاشى مى گشايد، دست به شكستن و پاره كردن و دور ريختن چيزهاى مختلف مى زند، با ديگران نزاع و كتك كارى مي كند و باعث زخم و جراحت خود يا ديگران مى شود. چه بسا ديده شده كه خشم و تند خوئى يك نفر باعث نزاع دسته جمعى خانواده و دوستانش شده و سرانجام در ميان آنها جنايت و فاجعه اى رخ داده، يا زيان و خسارت جبران ناپذير ديگرى پيش آمده است.
وقتى شخص تندخو در حالت خشم به سر مى برد و باعث ايجاد چنين مشكلات و مصيبتهائى مي شود، حالت او شبيه نوعى ديوانگى است. زيرا او هم در آن لحظات مانند ديوانگان بر اعصاب خود تسلط ندارد و متوجه نيست كه مرتكب چه كارهائى مي شود.
البته شخص تندخو پس از فرونشستن خشم از كارهايى كه انجام داده پشيمان مي شود و همين پشيمانى نشان مي دهد كه وى سر عقل آمده و متوجه زشتى آن كارهاى ديوانه وار خود شده است. يعنى خود او هم متوجه مى شود كه در آن لحظات خشم، نوعى ديوانگى زود گذر گريبانش را گرفته و سپس رهايش كرده است.
اما اگر كسى باشد كه پس از فرونشستن خشم نيز از انجام آن كارهاى زشت پشيمان نشود، معلوم مي شود كه آن حالت ديوانگيش زودگذر و موقتى نيست، بلكه ديوانگى براى هميشه در وجود او باقى و پابرجا مانده است.
______________________
منبع: پندهاى كوتاه از نهج البلاغه، هیئت تحريريه بنياد نهج ‏البلاغه