ویژگی های روزه کامل از دیدگاه روایات
۱۵ اسفند ۱۳۹۴ 0 ادعیه و زیاراتالجزء الأول؛ أبواب أحكام شهر رمضان؛ الباب الخامس فيما نذكره من سياقة عمل الصائم في نهاره و فيه فصول؛ فصل فيما نذكره من صفات كمال الصوم من طريق الأخبار
جلد اول، باب های احکام ماه رمضان؛ باب پنجم: طریقه عمل روزه دار در روز ماه رمضان؛ فصل سوم ویژگی های روزه کامل از دیدگاه روایات:
رُوِيَتْ ذَلِكَ عَنْ جَمَاعَةٍ مِنَ الشُّيُوخِ الْمُعْتَبَرِينَ إِلَى جَمَاعَةٍ مِنَ الْعُلَمَاءِ الْمَاضِينَ وَ أَنَا أَذْكُرُ لَفْظَ مُحَمَّدِ بْنِ يَعْقُوبَ الْكُلَيْنِيِّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ وَ عَنْهُمْ أَجْمَعِينَ فَقَالَ بِإِسْنَادِهِ فِي كِتَابِ الصَّوْمِ مِنْ كِتَابِ الْكَافِي إِلَى مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع
«محمّد بن يعقوب كلينى» -رحمه اللّه-در بخش صوم كتاب «كافى» آورده است كه امام صادق-عليه السّلام-فرمود:
إِذَا صُمْتَ فَلْيَصُمْ سَمْعُكَ وَ بَصَرُكَ وَ شَعْرُكَ وَ جِلْدُكَ وَ عَدَّدَ أَشْيَاءً غَيْرَ هَذَا وَ قَالَ لَا يَكُونُ يَوْمُ صَوْمِكَ كَيَوْمِ فِطْرِكَ
«هرگاه روزه گرفتى، گوش و چشم و موى و پوست تو- و چيزهاى ديگر به جز اين‌ها را ذكر كرد-روزه بگيرد.»و نيز فرمود: «مبادا روزى كه روزه مى گيرى، همانند روزى باشد كه افطار مى كنى.»
وَ بِإِسْنَادِ مُحَمَّدِ بْنِ يَعْقُوبَ فِي كِتَابِهِ إِلَى جَرَّاحٍ الْمَدَائِنِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ
هم او در كتاب خود به سند گذشته از آن حضرت نقل كرده است كه فرمود:
إِنَّ الصِّيَامَ لَيْسَ مِنَ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ وَحْدَهُ ثُمَّ قَالَ قَالَتْ مَرْيَمُ (إِنِّي نَذَرْتُ لِلرَّحْمنِ صَوْماً)[1] أَيْ صَمْتاً فَإِذَا صُمْتُمْ فَاحْفَظُوا أَلْسِنَتَكُمْ وَ غُضُّوا أَبْصَارَكُمْ وَ لَا تَنَازَعُوا وَ لَا تَحَاسَدُوا
روزه تنها از خوردن و نوشيدن نيست، چنان كه حضرت مريم-عليها السّلام-فرمود: من براى خداوند رحمت گستر نذر كرده ام كه روزه بپوشيد و با يكديگر ستيزه مكنيد و به يكديگر حسد مورزيد.
قَالَ وَ سَمِعَ رَسُولُ اللَّهِ ص امْرَأَةً تَسُبُّ جَارِيَةً لَهَا وَ هِيَ صَائِمَةٌ فَدَعَا رَسُولُ اللَّهِ ص بِطَعَامٍ فَقَالَ كُلِي فَقَالَتْ إِنِّي صَائِمَةٌ
روزى رسول خدا-صلّى اللّه عليه و آله و سلّم-ديد زنى كه روزه بود، به كنيز خود ناسزا مى گويد، دستور داد غذايى را آماده كنند و به آن زن فرمود: بخور. زن گفت: من روزه هستم.
فَقَالَ كَيْفَ تَكُونِينَ صَائِمَةً وَ قَدْ سَبَبْتِ جَارِيَتَكِ إِنَّ الصَّوْمَ لَيْسَ مِنَ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ قَالَ
فرمود: چگونه روزه هستى درحالى كه به كنيزت ناسزا مى گويى. روزه فقط از خوردنى و نوشيدنى نيست.
وَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا صُمْتَ فَلْيَصُمْ سَمْعُكَ وَ بَصَرُكَ مِنَ الْحَرَامِ وَ الْقَبِيحِ وَ دَعِ الْمِرَاءَ
امام صادق-عليه السّلام-در ادامه فرمود: هرگاه روزه گرفتى، گوش و چشم تو از شنيدن و ديدن امور ناروا و زشت روزه بگيرد
وَ أَذَى الْخَادِمِ وَ لْيَكُنْ عَلَيْكَ وَقَارُ الصِّيَامِ وَ لَا تَجْعَلْ يَوْمَ صَوْمِكَ يَوْمَ فِطْرِكَ
و جدال و ستيزه و آزار رساندن به خادم خود را ترك كن و كارى كن كه وقار روزه بر تو مستولى گردد و روزى را كه روزه مى گيرى، مانند روزى كه افطار مى كنى مباش.
وَ رَأَيْتُ فِي أَصْلٍ مِنْ كُتُبِ أَصْحَابِنَا قَالَ وَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع يَقُولُ
در يكى از اصول و كتاب‌هاى راويان اماميّه آمده است كه امام باقر-عليه السّلام- فرمود:
إِنَّ الْكَذِبَةَ لَيُفْطِرُ الصِّيَامَ وَ النَّظْرَةَ بَعْدَ النَّظْرَةِ وَ الظُّلْمَ كُلَّهُ قَلِيلَهُ وَ كَثِيرَهُ
«يك دروغ موجب افطار روزه مى شود و نگاه مكرّر [به نامحرم] و ستم به ديگران، همه اين ها كم باشد يا زياد، نيز چنين است.»
وَ مِنْ كِتَابِ عَلِيِّ بْنِ عَبْدِ الْوَاحِدِ النَّهْدِيِّ ره بِإِسْنَادِهِ إِلَى عُثْمَانَ بْنِ عِيسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَجْلَانَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ
در كتاب «علىّ بن عبد الواحد نهدى» -رحمه اللّه-آمده است كه امام صادق -عليه السّلام-فرمود:
لَيْسَ الصِّيَامُ مِنَ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ أَنْ لَا يَأْكُلَ الْإِنْسَانُ وَ لَا يَشْرَبَ فَقَطْ وَ لَكِنْ إِذَا صُمْتَ
«روزه فقط از خوردن و نوشيدن و اين كه انسان نخورد و نياشامد نيست، بلكه هرگاه روزه گرفتى،
فَلْيَصُمْ سَمْعُكَ وَ بَصَرُكَ وَ لِسَانُكَ وَ بَطْنُكَ وَ فَرْجُكَ وَ احْفَظْ يَدَكَ وَ فَرْجَكَ وَ أَكْثِرِ السُّكُوتَ إِلَّا مِنْ خَيْرٍ وَ ارْفُقْ بِخَادِمِكَ
گوش و چشم و زبان و شكم و عورتت بايد روزه بگيرد و مواظب دست و عورتت باش و جز از گفتن سخن خير بسيار ساكت باش و با خادم خود به نرمى رفتار كن.»
وَ مِنْ كِتَابِ النَّهْدِيِّ بِإِسْنَادِهِ إِلَى أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص
نيز «نهدى» در كتاب خود آورده است كه آن حضرت فرمود كه رسول خدا -صلّى اللّه عليه و آله و سلّم-فرمودند:
أَيْسَرُ مَا افْتَرَضَ اللَّهُ عَلَى الصَّائِمِ فِي صِيَامِهِ تَرْكُ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ
«كمترين چيزى كه خداوند بر روزه دار واجب كرده است، اين است كه خوردن و نوشيدن را ترك كند.»
أقول فانظر إلى قول النبي ص إن أيسر واجبات الصوم ترك المطعوم و المشروب و أنت تقول أهمه ترك ذلك ففارقت سبيل علام الغيوب أقول و الأخبار كثيرة في هذا الباب فينبغي لذوي الألباب حيث قد عرفوا أن صوم الجوارح و صونها عن السيئات من جملة المهمات أن يراعوا جوارحهم مراعات الراعي الشفيق على رعيته و أن يحفظوها من كل ما يفطرها و يخرجها عن قبول عبادته و إلا فليعلم من كان عارفا بشروط كمال الصيام و يرضى لنفسه بالإهمال أنه مستخف بصومه و مخاطر بما يتعب فيه من الأعمال و ليكن على خاطره [خطر] أن بسقم الغفلة و الذنوب يطوف حول أعماله و يحاول أن يحول بينه و بين مالك إقباله فيمسي في صيامه في كثير من الأوقات و قلبه قد أفطر بالجهالة [بالخيانات] و الغفلات و لسانه قد أفطر بالكلام بالغيبة أو بمعونة ظالم [على ظلم] أو بكذب أو تعمد إثم و بما لا يليق بالمراقبات و عينه قد أفطرت بالنظر إلى ما لا يحل عليه أو بالغفلة عن مراعات المنعم الذي يتواصل إحسانه إليه و سمعه قد أفطر بسماع ما لا يجوز الإصغاء إليه و يده قد أفطرت باستعمالها فيما لم تخلق لأجله و قدمه قد أفطرت بالسعي بما لا يقربه إلى مولاه و الدخول تحت ظله و هو مع هذا لا يرى إفطار جوارحه و تلف مصالحه و اشتهاره عند الله جل جلاله و عند خاصته بفضائحه فليحذر عبد من مولاه أن ينفذه في شغل ليقضيه و نفعه عائد إلى العبد في دنياه و أخراه فيخون في أكثر الشغل الذي نفذ فيه و سيده ينظر إليه و هو يعلم أنه مطلع عليه و على سوء مساعيه
اكنون به اين فرموده رسول خدا-صلّى اللّه عليه و آله و سلّم-نگاه كن كه فرمود: «كمترين چيزى كه خداوند براى روزه دار واجب كرده، ترك خوردن و نوشيدن است.» درحالى كه تو مى گويى: «مهم ترين امر در روزه، ترك اين دو است.» بنابراين، روشن است كه از راه خداوند آگاه به نهانى ها فاصله گرفته اى. در هر حال، روايات در اين باره فراوان است. بنابراين، شايسته است خردمندانى كه به اهميت روزه اعضا و جوارح و نگاه داشتن آن ها از گناهان واقف اند، همانند شبان مهربانى كه گله را مى پايد، مواظب اعضاى خود باشند و اعضاى خود را از تمام امورى كه موجب افطار است و مانع قبولى عبادت مى شود، محافظت نمايند؛ وگرنه بايد بدانند كه هركس با وجود آگاهى از شرايط كمال روزه، به كوتاهى و اهمال راضى گردد، قطعا روزه خود را سبك شمرده و با تحمّل رنج، اعمال خود را به خطر انداخته است و نيز چنين كسى بايد توجه داشته باشد كه با بيمارى غفلت و گناه بر گرد اعمالش گرديده و مى كوشد كه ميان خود و خداوندى كه به او اقبال و توجه نموده، حايل گردد و هم چنين بايد توجه كند كه در بسيارى از اوقات تا شب روزه مى گيرد درحالى كه قلب او با گناهان باطنى و غفلت و زبانش با غيبت يا يارى ستمگران يا دروغ گويى يا گناه عمدى و آنچه با مراقبه خداوند سازگار نيست و چشمش با نگاه كردن به آنچه جايز و حلال نيست يا با غفلت از مراعات خداوند بخشنده اى كه به او نيكى نموده است و گوشش با شنيدن آنچه گوش فرادادن به آن جايز نيست و دستش با بكار گرفته شدن در آنچه براى آن آفريده نشده است و گام هايش با شتاب به امورى كه موجب نزديكى او به مولايش و ورود در زير سايه حمايت او نيست، افطار كرده است، غافل از اين كه اعضايش افطار نموده و مصلحت او پامال شده و نزد خداوند-جلّ جلاله-و ويژگان درگاه او به رسوايى مشهور شده است. بنابراين، اگر مولايى، بنده اش را در پى انجام كارى بفرستد كه سود آن در دنيا و آخرت به خود بنده مى رسد، ولى بنده در عمده آن كار-كه مولايش او را در پى آن فرستاده و آقايش به او نگاه مى كند و او مى داند كه خداوند بر او و بر اعمال زشت او مطّلع است-خيانت كند، بايد از مولايش بيم داشته باشد.
کانال قرآن و حدیث را درشبکه های اجتماعی دنبال کنید.
