نماز روز عرفه (اقبال الاعمال)
۱۹ تیر ۱۳۹۵ 0 ادعیه و زیاراتالجزء الأول؛ هذا مبدأ ذكر الأعمال الأشهر الثلاثة أعني شوال و ذي قعدة و ذي حجة من كتاب الإقبال، الباب الثالث فيما يختص بفوائد من شهر ذي الحجة و موائد للسالكين صوب المحجة، فصل فيما نذكره من صلاة ركعتين قبل الخروج للدعاء المعتاد و هل الاجتماع للدعاء يوم عرفة أفضل أو الانفراد
جلد اول، شروع ذکرهای اعمال ماه های سه گانه، یعنی شوال، ذی القعده و ذی الحجه از کتاب اقبال الاعمال، باب سوم، فوائد ماه ذی الحجه، در ادامه فصل نوزدهم، دو ركعت نماز پيش از خروج از منزل براى قرائت دعاهاى عرفه (نماز دوم در روز عرفه) و پاسخ به یک سوال: آیا در روز عرفه شرکت در دعاهای گروهی افضل است یا انفرادی؟
وَ رُوِيَ عَنْ مَوْلَانَا- الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع أَنَّهُ قَالَ
در حديثى از مولايمان حضرت جعفر بن محمد صادق-عليهما السّلام-نقل شده است كه فرمود:
مَنْ صَلَّى يَوْمَ عَرَفَةَ قَبْلَ أَنْ يَخْرُجَ إِلَى الدُّعَاءِ فِي ذَلِكَ وَ يَكُونُ بَارِزاً تَحْتَ السَّمَاءِ رَكْعَتَيْنِ وَ اعْتَرَفَ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِذُنُوبِهِ
«هركس در روز عرفه، پيش از آنكه براى دعا از منزل خارج شود و در فضاى باز زير آسمان به دعا مشغول گردد، دو ركعت نماز بخواند و در پيشگاه خداوند -عزّ و جلّ-به گناهان و اشتباهات خود اعتراف كند،
وَ أَقَرَّ لَهُ بِخَطَايَاهُ نَالَ مَا نَالَ الْوَاقِفُونَ بِعَرَفَةَ مِنَ الْفَوْزِ وَ غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ
به كاميابىهايى كه وقوفكنندگان در عرفات بدان نايل مىگردند، مىرسد و تمام گناهان گذشته و آيندهى او آمرزيده مىشود.»
أقول و أما هل الاجتماع يوم عرفة أفضل أو الانفراد فاعلم أن الأحاديث وردت أن اجتماع أربعين في الدعوات و قضاء الحاجات يقتضي تعجيل الإجابات و تفريج الكربات و وردت أحاديث أن الدعاء في السر أفضل الدعاء و أبلغ في الظفر بالرجاء و إذا كانت الأخبار على هذه السبيل فينبغي أن يكون على نفسه بصيرة في كل كثير و قليل فإن عرف من نفسه أن اجتماعه بالناس لا يشغله عن مولاه و أنه يكون أقرب له إلى رضاه فالاجتماع لمثل هذه القوي من العباد أفضل من الانفراد و إن كان يعلم من نفسه أن الاجتماع بالعباد يشغله عن سلطان المعاد فهذا ينبغي له أن يعمل على الانفراد و جملة الأمور أن المراد من العبد المبالغة في إخلاص الأعمال فكيف قدر على الظفر بهذه الحال فليبادر إليها و يعتمد عليها
در پاسخ اين سؤال كه آيا در روز عرفه، شركت در دعاهاى گروهى افضل است يا دعاى انفرادى؟ بايد گفت: مقتضاى احاديثى كه در رابطه با اجتماع چهل نفر در دعا براى برآورده شدن حوايج وارد شده، اين است كه دعاى گروهى زودتر به اجابت رسيده و موجب برطرف شدن ناراحتى مىشود. از سوى ديگر احاديثى نيز در اينباره وارد شده است كه دعاى پنهانى، بافضيلتترين دعا است و زودتر موجب كاميابى و اجابت مىشود. اكنون كه روايات، مختلف است، شايسته است انسان در هر امر بزرگ و كوچك به حال خود توجه كند؛ اگر ديد شركت در اجتماع مردم او را از توجه به مولاى خود به خود مشغول نمىكند و بيشتر موجب خشنودى خدا است، براى اينگونه از بندگان كه داراى ايمان قوى هستند، شركت در اجتماع بهتر از دعاى انفرادى است، ولى اگر ديد شركت در اجتماع مردم او را از خداى خود كه پادشاه آخرت است به خود مشغول مىكند، شايسته است به تنهايى به دعا بپردازد. خلاصه اينكه آنچه از بنده خواسته شده است، كوشش در اخلاص عمل است. بنابراين، به هر صورت كه توانايى نيل به حال اخلاص را داشته باشد، به سوى آن بشتابد و براساس آن عمل كند.
فصل فيما نذكره من الاستعداد لدعاء يوم عرفة أين كان من البلاد
آمادگی برای دعا در روز عرفه در هر مکان
أقول قد قدمنا في الجزء الأول من كتاب المهمات و التتمات شروطا للدعوات المقبولات و عيوبا في الدعاء تمنع من الإجابات فإن قدرت على نظر ما هناك من التفصيل فاعمل عليه فإنه واضح البرهان و الدليل و إن تعذر عليك حضور ذلك الكتاب وقت هذه الدعوات و لم تكن ممن يعرف شروط الإجابة و لا عيوب العبادة فاعلم أنه ينبغي أن تلقى الله جل جلاله وقت الحضور لمناجاته و أنت طاهر من كل ما يقتضي استحقاقك لعقوباته أو معاتباته كما أن العقل يشهد أنك إذا أردت دخول حضرت ملك من ملوك الزمان أو لقاء النبي ص أو أحد أئمتك العظمى الشأن فإنك تستعد للدخول عليهم بكل ما يقربك إليهم و مهما عرفت أنهم يؤثرون أن يكون عليك من الكسوات أو تكون عليه من الصفات أو يرتضونه من ألفاظ التسليم عليهم أو القيام أو الجلوس بين يديهم فإنك تجتهد في العمل على مرادهم بغاية اجتهادك مع علمك بأنهم لا يطلعون على ضميرك و فؤادك فكيف يجوز ألا تكون مع سلطان دنياك و معادك على هذه الصفات و هو مطلع على الخفيات و حاجتك إليه أعظم من حاجتك إلى كل من تحضر بين يديه فإذا تطهرت و غسلت عقلك بماء سحائب الإقبال على مولاك و غسلت قلبك بدموع الخشوع و الخضوع لمالك دنياك و أخراك فاغتسل الغسل المأمور به في عرفة فإنه من المهمات و لتكن نيتك في ذلك الغسل الموصوف و لكل غسل تحتاج إليه في ذلك اليوم المعروف فتغتسل غسل التوبة عسى أن يكون قد بقي عليك شيء من عيوب القلوب و أدواء الذنوب و غسل يوم عرفة و غسل الحاجة و غسل قبول الدعوات فإننا وجدناه في الروايات و غسل الاستخارات عسى تحتاج إلى شيء من المشاورات و كل غسل يمكن في ذلك النهار و اقتد بأهل الاحتياط و الاستظهار و ليكن غسلك قبل الظهرين بقليل لعلك تصلي و تدعو و أنت على ذلك الحال الجميل ثم تصلي الظهرين بنوافلهما على التمام في المراقبات و الدعوات
در جلد نخست از كتاب «المهمات و التتمات».[1] شرايط قبولى دعا و موانع و كاستىهايى را كه موجب عدم استجابت دعا مىشود، يادآور شديم.[2] اگر توانستى به مباحث مفصلى كه در آنجا ذكر كردهايم نگاه كنى، براساس همان عمل كن، كه سخن ما در آنجا مبرهن و مستدلّ است، ولى اگر هنگام خواندن دعاهاى روز عرفه، آن كتاب را در اختيار نداشتى و از شرايط اجابت دعا و موانع عبادات آگاه نبودى، بدان كه شايسته است هنگام حضور در محضر حضرت حق براى مناجات با او، از تمام چيزهايى كه تو را مستحق عقوبت يا سرزنش او مىكند، پاكيزه باشى؛ زيرا عقل گواهى مىدهد كه هرگاه انسان خواست در نزد پادشاهى حضور يابد، يا به محضر پيامبر اكرم-صلوات اللّه عليه و آله-يا يكى از امامان عظيم الشأن برسد، با تمام آنچه موجب قرب انسان در نزد او مىشود، خود را آمادهى ورود به محضرشان مىكند و با تمام توان مىكوشد كه در نوع لباس، صفات اخلاقى، نحوهى سلام گفتن، ايستادن و نشستن در حضورشان، براساس خواستهى آنان و آنچه مىپسندند، عمل كند. با وجود اينكه پادشاهان از دل و ضمير تو آگاهى ندارند. از اينجا معلوم مىشود كه تو با وجود اتصاف به صفات نكوهيده، با پادشاه دنيا و آخرت چگونه بايد رفتار كنى، در حالى كه او بر تمام نهانىها آگاه است و نياز تو به او، از نياز تو به تمام كسانى كه به پيشگاهشان مىروى، بيشتر است. بر اين پايه، هرگاه عقل خود را با آب ابرهاى اقبال بر مولايت پاكيزه نموده و شستوشو دادى و دلت را با اشك خشوع و فروتنى در برابر مالك دنيا و آخرتت شستى، غسلى را كه در روز عرفه به انجام آن مأمور هستى بهجا آور، زيرا انجام غسل از اعمال مهم اين روز است و هنگام بهجا آوردن آن، تمام غسلهايى را كه بدان نياز پيدا مىكنى، نيت كن. مانند غسل توبه-زيرا ممكن است برخى از عيبهاى قلبى و بيمارىهاى گناهان هنوز در تو وجود داشته باشد-و غسل روز عرفه، و غسل براى درخواست حاجت، و غسل براى قبولى دعاها-چنانكه در برخى روايات آمده است -و غسل استخاره-زيرا ممكن است در بعضى از امور به مشورت با خدا نياز پيدا كنى -و ديگر غسلهايى كه ممكن است در نظر گرفته شود و در هر حال، از كسانى كه در انجام عبادات، احتياط را رعايت مىكنند، پيروى كن و اندكى پيش از انجام نماز ظهر و عصر، غسل كن تا با اين حال نيك، به نماز و دعا بپردازى، سپس نماز ظهر و عصر و نافلههاى آن دو را به همراه دعاهاى آنها، با مراقبهى تامّ بهجا آور.
[1]) مقصود از جلد اول دوره كتابهاى «المهمات و التتمات» ، «فلاح السائل» است. براى توضيح بيشتر به مقدمهى جلد اول كتاب حاضر رجوع شود.
[2]) ر. ك: فلاح السائل، ص 31-39.