سیره برخی معصومان (ع) هنگام دعا در موقف عرفات (اقبال الاعمال)
۲۲ تیر ۱۳۹۵ 0 ادعیه و زیاراتالجزء الأول؛ هذا مبدأ ذكر الأعمال الأشهر الثلاثة أعني شوال و ذي قعدة و ذي حجة من كتاب الإقبال، الباب الثالث فيما يختص بفوائد من شهر ذي الحجة و موائد للسالكين صوب المحجة، فصل فيما نذكره من أدعية يوم عرفة
جلد اول، شروع ذکرهای اعمال ماه های سه گانه، یعنی شوال، ذی القعده و ذی الحجه از کتاب اقبال الاعمال، باب سوم، فوائد ماه ذی الحجه، در ادامه فصل بیست و دوم، دعاهای روز عرفه؛ سیره برخی از معصومین –علیهم السلام- هنگام دعا در موقف عرفات را بیان می کنیم:
و ها نحن ذاكرون ما نختاره من الدعوات المختصة بهذا اليوم المتفق على تعظيمه بين الفرق المختلفات
اينك دعاهاى برگزيده و مخصوص اين روز را-كه فرقه‌هاى مختلف اسلامى بر لزوم بزرگداشت آن اتفاق‌نظر دارند-ذكر مى‌كنيم:
فَمِنْ ذَلِكَ مَا رَوَيْنَاهُ بِإِسْنَادِنَا إِلَى جَدِّي أَبِي جَعْفَرٍ الطُّوسِيِّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ فِيمَا ذَكَرَهُ فِي كِتَابِ تَهْذِيبِ الْأَحْكَامِ بِإِسْنَادِنَا إِلَى مَوْلَانَا الصَّادِقِ ص قَالَ
جدّم «ابو جعفر طوسى» -رضى اللّه عنه-در كتاب «تهذيب الاحكام» به نقل از مولايمان امام صادق-صلوات اللّه عليه-آورده است كه فرمود:
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِعَلِيٍّ ع أَ لَا أُعَلِّمُكَ دُعَاءَ يَوْمِ عَرَفَةَ وَ هُوَ دُعَاءُ مَنْ كَانَ قَبْلِي مِنَ الْأَنْبِيَاءِ قَالَ تَقُولُ
رسول خدا-صلّى اللّه عليه و آله و سلّم-به على -عليه السّلام-فرمودند: آيا دعاى روز عرفه را به تو نياموزم، همان دعايى كه پيامبران پيش از من نيز آن را مى‌خواندند؟ سپس فرمود: بگو:
لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ (لا شَرِيكَ لَهُ)[1] (لَهُ الْمُلْكُ وَ لَهُ الْحَمْدُ)[2] يُحْيِي وَ يُمِيتُ
معبودى جز خدا نيست، يگانه است و شريكى براى او وجود ندارد، سلطنت و ستايش از آن او است. زنده مى‌كند و مى‌ميراند
وَ هُوَ حَيٌّ لَا يَمُوتُ بِيَدِهِ الْخَيْرُ وَ هُوَ عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
و او زنده‌اى است كه هرگز نمى‌ميرد و خير و خوبى به دست او است و بر هر چيز توانا است.
اللَّهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ كَالَّذِي تَقُولُ وَ خَيْراً مِمَّا نَقُولُ وَ فَوْقَ مَا يَقُولُ الْقَائِلُونَ
خداوندا، ستايش تو را آن‌گونه كه خود مى‌گويى و بهتر از آنچه ما مى‌گوييم و برتر از آنچه همه مى‌گويند.
اللَّهُمَّ لَكَ صَلَاتِي وَ نُسُكِي وَ مَحْيَايَ وَ مَمَاتِي وَ لَكَ بَرَاءَتِي وَ لَكَ [بِكَ] حَوْلِي وَ مِنْكَ قُوَّتِي
خدايا، نماز و عبادات و زندگانى و مرگ من به دست تو است و به وسيله‌ى تو پرهيز مى‌كنم و خود را بازمى‌دارم و نيروى من از تو است.
اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْفَقْرِ وَ مِنْ وَسْوَاسِ الصَّدْرِ وَ مِنْ شَتَاتِ الْأَمْرِ وَ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ
خدايا، از نادارى و وسوسه‌ها و بدانديشى‌هاى [شيطان در]دلم و از پراكندگى امورم و از عذاب قبر به تو پناه مى‌برم.
اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ خَيْرَ الرِّيَاحِ وَ أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ مَا يَجِيءُ بِهِ الرِّيَاحُ وَ أَسْأَلُكَ خَيْرَ اللَّيْلِ وَ النَّهَارِ
خداوندا، خير بادها را از تو مى‌طلبم و از شرّ آنچه بادها با خود به همراه مى‌آورند، به تو پناه مى‌برم و خير شب و روز را از تو خواهانم.
اللَّهُمَّ اجْعَلْ فِي قَلْبِي نُوراً وَ فِي سَمْعِي وَ بَصَرِي نُوراً
خدايا، در دل و گوش و چشم
وَ فِي لَحْمِي وَ عِظَامِي نُوراً وَ فِي عُرُوقِي وَ مَقْعَدِي وَ مَقَامِي وَ مَدْخَلِي وَ مَخْرَجِي نُوراً
و گوشت و استخوان‌ها و رگ‌هاى بدنم و در نشستن و برخاستن و ورود و خروجم، نور و روشنايى قرار ده
وَ أَعْظِمْ لِي نُوراً يَا رَبِّ يَوْمَ أَلْقَاكَ إِنَّكَ عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ[3]
و نيز اى پروردگار من، آن روز كه با تو ملاقات مى‌كنم، نور عظيم خود را به من عطا كن، به راستى كه تو بر هر چيز توانايى.
أقول و قد كنا ذكرنا في كتاب عمل اليوم و الليلة في صفات المخلصين و الدعوات عدة روايات و سوف نذكر في هذا الموضع ما يليق منها أقول فمن ذلك
درباره‌ى صفات كسانى كه اخلاص در دعا دارند، رواياتى در كتاب «عمل اليوم و الليلة»[4] يادآور شديم اكنون برخى از آن‌ها را كه شايسته است در اينجا ذكر شود، ذكر مى‌كنيم:
مَا رَوَيْنَاهُ بِإِسْنَادِنَا إِلَى مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ الْوَلِيدِ بِإِسْنَادِهِ إِلَى الْقَاسِمِ بْنِ حُسَيْنٍ النَّيْشَابُورِيِّ قَالَ
«قاسم بن حسين» مى‌گويد:
رَأَيْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عِنْدَ مَا وَقَفَ بِالْمَوْقِفِ مَدَّ يَدَيْهِ جَمِيعاً فَمَا زَالَتَا مَمْدُودَتَيْنِ إِلَى أَنْ أَفَاضَ فَمَا رَأَيْتُ أَحَداً أَقْدَرَ عَلَى ذَلِكَ مِنْهُ
«امام باقر-عليه السّلام-را در موقف «عرفات» ديدم كه دو دست خود را بلند كرده و به سوى آسمان گشوده بود و همچنان دست‌هايش گشوده و به آسمان بود، تا اين‌كه از «عرفات» به سوى «منى» حركت كرد و هيچ‌كس ديگر را نديدم كه توانايى انجام اين كار را داشته باشد.»
وَ مِنْ ذَلِكَ مَا رَوَيْتُهُ بِإِسْنَادِي إِلَى مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ بِإِسْنَادِهِ إِلَى عَلِيِّ بْنِ دَاوُدَ قَالَ
«علىّ بن داوود» مى‌گويد:
رَأَيْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع فِي الْمَوْقِفِ آخِذاً بِلِحْيَتِهِ وَ مَجَامِعِ ثَوْبِهِ وَ هُوَ يَقُولُ بِإِصْبَعِهِ الْيُمْنَى مُنَكِّسَ الرَّأْسِ هَذِهِ رُمَّتِي [رمستي] بِمَا جَنَيْتُ
«امام صادق-عليه السّلام-را در موقف «عرفات» ديدم كه محاسن و لباس خود را به دست گرفته بود و سر به زمين افكنده و با انگشت دست راست اشاره مى‌نمود و به درگاه خدا عرض مى‌كرد: اين همگى وجود من، در برابر جنايت‌هايى كه كرده‌ام.»
وَ مِنْ ذَلِكَ مَا رَوَيْتُهُ بِإِسْنَادِي عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ الْوَلِيدِ أَيْضاً بِإِسْنَادِهِ إِلَى حَمَّادِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ
«حمّاد بن عبد اللّه» مى‌گويد:
كُنْتُ قَرِيباً مِنْ أَبِي الْحَسَنِ مُوسَى ع بِالْمَوْقِفِ فَلَمَّا هَمَّتِ الشَّمْسُ لِلْغُرُوبِ أَخَذَ بِيَدِهِ الْيُسْرَى بِجَامِعِ ثَوْبِهِ ثُمَّ قَالَ
در موقف نزد امام كاظم-عليه السّلام-بودم. زمانى كه خورشيد شروع به غروب كرد، با دست چپ لباس‌هاى خود را گرفت و اين دعا را قرائت نمود:
اللَّهُمَّ إِنِّي عَبْدُكَ وَ ابْنُ عَبْدِكَ أَنْ تُعَذِّبَنِي فَبِأُمُورٍ قَدْ سَلَفَتْ مِنِّي وَ أَنَا بَيْنَ يَدَيْكَ بِرُمَّتِي
خدايا، من بنده و فرزند بنده‌ى توام، اگر عذابم كنى، به واسطه‌ى گناهانى است كه از من سرزده است و اكنون من با تمام وجود در پيشگاه تو ايستاده‌ام
وَ إِنْ تَعْفُ عَنِّي فَأَهْلُ الْعَفْوِ أَنْتَ يَا أَهْلَ الْعَفْوِ يَا أَحَقَّ مَنْ عَفَى اغْفِرْ لِي وَ لِأَصْحَابِي- وَ حَرَّكَ دَابَّتَهُ فَمَرَّ
و اگر ببخشى، تو زيبنده‌ى بخششى اى اهل بخشش. اى سزاوارترين بخشنده، من و يارانم را بيامرز.
وَ مِنْ ذَلِكَ مِمَّا لَمْ نَذْكُرْهُ فِي عَمَلِ الْيَوْمِ وَ اللَّيْلَةِ عَنْ مَوْلَانَا عَلِيِّ بْنِ مُوسَى الرِّضَا ص
يكى ديگر از سيره‌ها و دعاهاى معصومين-عليهم السّلام-كه در كتاب «عمل اليوم و الليلة» ذكر نكرده‌ايم، دعايى است كه مولايمان حضرت على بن موسى الرضا-صلوات اللّه عليه-مى‌خواند:
فِي يَوْمِ عَرَفَةَ
در روز عرفه
اللَّهُمَّ كَمَا سَتَرْتَ عَلَيَّ مَا لَمْ أَعْلَمْ فَاغْفِرْ لِي مَا تَعْلَمُ وَ كَمَا وَسِعَنِي عِلْمُكَ فَلْيَسَعْنِي عَفْوُكَ
خداوندا، همان گونه كه چيزهايى را كه نمى‌دانستم پوشاندى، آنچه را كه مى‌دانى بيامرز و همان گونه كه علم تو مرا فراگرفته، بخشش تو نيز مرا فراگيرد
وَ كَمَا بَدَأْتَنِي بِالْإِحْسَانِ فَأَتِمَّ نِعْمَتَكَ بِالْغُفْرَانِ وَ كَمَا أَكْرَمْتَنِي بِمَعْرِفَتِكَ فَاشْفَعْهَا بِمَغْفِرَتِكَ
و همان‌طور كه نيكى خود را به من [بدون درخواست]آغاز كردى، نعمتت را با آمرزش اتمام كن و چنان كه با شناخت مرا گرامى داشتى، آمرزشت را در كنار آن قرار ده
وَ كَمَا عَرَّفْتَنِي وَحْدَانِيَّتَكَ فَأَكْرِمْنِي بِطَاعَتِكَ [لماعيتك] وَ كَمَا عَصَمْتَنِي مَا لَمْ أَكُنْ أَعْتَصِمُ مِنْهُ إِلَّا بِعِصْمَتِكَ
و همان گونه كه مرا با يگانگى‌ات آشنا كردى، طاعتت را به من كرامت كن و همان‌طور كه از امورى كه نمى‌توانستم جز به نگاه‌دارى تو، خود را حفظ كنم مرا حفظ كردى،
فَاغْفِرْ لِي مَا لَوْ شِئْتَ عَصَمْتَنِي مِنْهُ يَا جَوَادُ يَا كَرِيمُ يَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِكْرَامِ
آنچه را كه اگر مى‌خواستى، مى‌توانستى از آن حفظ كنى، بيامرز، اى بخشنده‌ى بزرگوار، اى دارنده‌ى بزرگى و كرامت.
أقول فانظر رحمك الله إلى القوم الذين تقتدي بآثارهم و تهتدي بأنوارهم فكن عند دعواتك و في محل مناجاتك على صفاتهم في ضراعاتهم
[1]) سوره انعام، آیه 163 [2]) سوره التغابن، آیه 1 [3]) تهذيب، ج 5، ص 183 [4]) فلاح السائل، ص 31- 39
کانال قرآن و حدیث را درشبکه های اجتماعی دنبال کنید.
