شرح زیارت امین الله؛ « صَابِرَةً عَلَى نُزُولِ بَلاَئِكَ‏ »؛ وجود بلا در دنیا

در بخشی از زیارت امین الله، زائر از خداوند می خواهد که نفس او را در برابر بلایایی که بر آن نازل می شود صبور قرار دهد و چنین می گوید: 

«صابرة علی نزول بلائک»

تحلیل حقیقت دنیا

خداوند متعال انسان را در این عالم با قوا و تمایلات ویژه ای آفریده است و به مقتضای هر میلی چیزی را خلق فرموده تا آن میل به نتیجه وجودیش رسیده و وجودش لغو و بیهوده نگردد . در عین حال تمامی این روابط طبیعی بین انسان و عالم ابزاری است برای رسیدن به هدف عالی از خلقت - که بندگی خداوند متعال باشد - و نتیجه اش به تمام معنا در این عالم نمی تواند ظهور کند . بلکه در عالم کامل تری از این عالم ظهور کرده که قرآن کریم از این عالم به متاع تعبیر کرده و از عالم دیگر به آخرت

و ما الحیوة الدنیا فی الاخرة الا متاع : و زندگی دنیا در آخرت جز ابزاری نیست . (1)

و کسانی که به این بازار با نگاه استقلالی بنگرند و همه فکر و توجه و همت خود را آن قرار دهند این عالم برای آنها ابزار غرور و فریب می شود قرآن می فرماید:

و ما الحیوة الدنیا الا متاع الغرور : و زندگانی دنیا جز ابزار فریب نمی باشد.(2)

و چون ایشان با این توجه از هدف حقیقی باز می مانند و در نهایت چیزی جز خیالات عایدشان نمی شود . دنیا برای آنها سرگرمی و بازیچه و زینت می شود . قرآن می فرماید:

اعلموا انما الحیوة الدنیا لعب و لهو و زینة و تفاخر بینکم و تکاثر فی الاموال و الاولاد... : و بدانید که حیات دنیا فقط بازیچه و سرگرمی و زینت و موجب فخر در بین شما و زیاده طلبی در اموال و اولاد است...(3)

لکن ما مأموریم آن گونه که این آیه می فرماید بوده باشیم که:

و ابتغ فیما آتاک الله الدار الآخرة و لاتنس نصیبک من الدنیا و احسن کما احسن الله الیک و لاتبع الفساد فی الارض ان الله لایحب المفسدین :

و جستجو کن در آنچه خداوند به تو داده است خانه آخرت را و نصیب و بهره ات را از دنیا فراموش مکن و نیکی کن همان طور که خدا به تو نیکی کرد و فساد را در زمین جستجو مکن  زیرا خداوند فسادکنندگان را دوست ندارد. (4)

روی این حساب اگر تنها هدف و همت انسان رسیدن به مقتضای تمایلات ظاهری خود باشد این جهان که از جهت ظاهر به او نزدیک است و ارتباط مستقیم با آن دارد و آن تمایلات را تأمین می کند می شود دنیای مذموم  لکن اگر هدف و همت او ارتباط و رسیدن به عالم ابدی و ثابت باشد  از راه ارتباط صحیح با این جهان می شود دنیای ممدوح و از جهتی آخرت

علی علیه السلام می فرماید:

و بالدنیا تحرز الاخرة : و به واسطه دنیا آخرت به دست می آید . (5) 

 همچنین می فرماید:

فتزودوا فی الدنیا من الدنیا : پس توشه بردارید در دنیا از دنیا .(6) 

 تمامی آیات و روایات که در مذمت دنیا آمده است با توجه به این دیدگاه است و الا موجودات این عالم و از جمله انسان و تمام خصوصیات وجودیش مخلوق و آیه حق تعالی می باشند و از آن جهت که ما را به حق تعالی می رسانند نیکو و زیبا می باشند .

همان طور که  قرآن می فرماید:

الذی احسن کل شئی خلقه :  خداوند آن کسی است که خلقت هر چیزی را نیکو قرار داد . (7)

از این جهت وقتی علی علیه السلام شنیدند عده ای دنیا را مذمت می کنند فرمود:

دنیا منزل صدق و راستی است برای کسی که آن را تصدیق کند و محل عافیت است برای کسی که از آن فهم اتخاذ کند و خانه بی نیازی است برای کسی که از آن توشه بردارد . مسجد انبیاء الهی و محل نزول وحی خداوند و جایگاه نماز ملائکه او و مسکن دوستانش و وسیله تجارت اولیائش می باشد که در آن رحمت را کسب کردند و بهشت را از آن سود بردند . (8)

و امام باقر علیه السلام به جابر فرمود:

ای جابر! مؤمنین اطمینان به دنیا پیدا نکردند به جهت باقی ماندنشان در آن و ایمن نیستند از رفتن به طرف آخرت . ای جابر! آخرت خانه قرارست و دنیا خانه فناء و زوال است . ولکن اهل دنیا  اهل غفلتند . و مؤمنین فقیهانی هستند اهل فکر و عبرت گیری . آنچه به گوشهای خود می شنوند ایشان را از یاد خداوند کر نکرده و آنچه از زینت می بینند ایشان را از یاد خداوند کور نگردانیده است . پس به ثواب آخرت رستگار شدند همان طور که به آن علم رستگار گشتند(9).

تحلیل وجود بلا در دنیا

پس از اینکه ماهیت دنیا اجمالاً روشن شد، باید توجه شود که این گونه نیست انسان هر چیزی از امور دنیایی را که بخواهد بدون هیچ گونه تحمل ناراحتی و رنجی بتواند به آن برسد . حتی اهل دنیا که تمامی همتشان رسیدن به دنیا و شئون آن است  آن را بدون رنج و زحمت به دست نمی آورند و اگر هم به دست آورند بدون هم و غم آن را حفظ نمی کنند . زیرا این عالم از امور متزاحم و متضاد تشکیل یافته است .از تمایلات طبیعی گرفته تا تمایلات خیالی و وهمی .  

به عنوان مثال میل به تغذیه ایجاب می کند که انسان به طرف غذای مناسب با طبیعتش دست دراز کند و آن را خورده و جزء وجودش گرداند . اگر قوه جاذبه انسان کار نکند یا کار بکند لکن قوه دفعیه او که مواد زائد را دفع می کند از کار افتاده باشد، آن میل به هدف طبیعتش نمی رسد و همچنین کسی که به واسطه میل به تسخیر اشیاء می خواهد حب به ریاست طلبیش را به کار بندد با میل به تسخیر افراد دیگر برخورد می کند و تا با وسایلی - چه خوب یا بد - آن امیال را سرکوب نکند به هدفش نایل نمی شود و همچنین است سایر امور دنیا از صاحب مال و فرزند و مقام و شهرت و.. شدن .

لذا قرآن کریم می فرماید :

لقد خلقنا الانسان فی کبد : به تحقیق انسان را در رنج و تعب آفریدیم .(10) 

هر چند که حقیقت انسان، خلقت اولیه زیبایی دارد و موجودات برای او و استفاده او آفریده شده اند  .

همان طور که قرآن می فرماید:

الله الذی جعل لکم الارض قرارا و السماء بناء و صورکم فاحسن صورکم و رزقکم من الطیبات : خداوند آن کسی است که  زمین را برای شما قرار و آسمان را سازمانی قرار داد و شما را صورت داد پس آن را زیبا و نیکو آفرید و شما را از امور پاکیزه روزی نمود . (11)

و این صورت و خلقت نیکو در سیر به سوی حق تعالی، زیباییش محفوظ می ماند .

همان طور که در آیه دیگر می فرماید:

خلق السموات و الارض بالحق و صورکم فاحسن صورکم و الیه المصیر : خداوند آسمانها و زمین را بر اساس حق آفرید و شما را صورت داد پس صورتهای شما را نیکو قرار داد و بازگشت به سوی او است. (12) 

لکن در عین حال رسیدن به شؤن این عالم بدون رنج و تحمل بلا میسر نیست  .

همان طوری که علی علیه السلام می فرماید:

 دار بالبلاء محفوقة و بالغدر معروفة لاتدوم احوالها و لایسلم نزالها، احوال مختلفة و تارات متصرفة، العیش فیها مذموم و الامان منها معدوم :

 خانه ای است که به بلا پیچیده شده است و به مکر و حیله معروف است . حالاتش دائمی نیست و فرود آمدگانش سالم نمی مانند . حالات مختلفی داشته و نوبتهایش دگرگون می شود . خوشی - تبعیت از هوای نفس - در آن نکوهیده شده و امنیت از آن برچیده شده است. (13)

پی نوشت :