دوستی از نظر احادیث

دوستى، خويشاوندى است

امام على عليه السلام :

المَودَّةُ قَرابَةٌ مُسْتَفادَةٌ .
دوستى خويشاونديى است اكتسابى.

امام على عليه السلام :

المَودَّةُ إحدى القَرابَتَينِ .
دوستى، يكى از دو خويشاوندى است.

امام على عليه السلام :

المَودَّةُ أقْرَبُ رَحِمٍ .
دوستى، نزديكترين خويشى است.

امام على عليه السلام :

أقْرَبُ القُربِ مَودّاتُ القُلوبِ .
نزديكترين خويشى، دوستى دلهاست.

امام على عليه السلام :

المَودَّةُ نَسَبٌ .
دوستى، خويشى است.

امام على عليه السلام :

القَرابَةُ إلى المَودَّةِ أحْوَجُ مِن المَودَّةِ إلى القَرابَةِ .
خويشاوندى به دوستى نيازمندتر است تا دوستى به خويشاوندى.

امام على عليه السلام :

المَودَّةُ بينَ الآباءِ قَرابَةٌ بينَ الأبْناءِ .
دوستىِ پدران با هم، [باعث ]نزديك شدن خويشاوندى فرزندان آنهاست.

امام حسن عليه السلام :

القَريب مَن قَرَّبَتْهُ المَودَّةُ و إنْ بَعُدَ نَسَبُهُ ، و البَعيدُ مَن باعَدَتْهُ المَودَّةُ و إنْ قَرُبَ نَسَبُهُ . لا شيءَ أقْرَبُ مِن يَدٍ إلى جَسَدٍ ، و إنَّ اليَدَ تُفَلُّ فَتُقْطَعُ و تُحْسَمُ .
خويشاوند، كسى است كه پيوند دوستى او را نزديك كرده باشد، هر چند نسبتش دور باشد و بيگانه، كسى است كه از دوستى به دور است، هر چند نسبتش نزديك باشد. هيچ چيزى به بدن نزديكتر از دست نيست اما همين دست وقتى بشكند (تباه شود) آن را ببرند و از بدن جدا كنند.

آنچه محبّت مى آورد

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در پاسخ به اين پرسش كه چه چيز موجب محبت خدا و محبت مردم مى شود؟ ـ فرمود :

ارغَبْ فيما عِندَ اللّه ِ عزّ و جلّ يُحِبَّكَ اللّه ُ، و ازْهَدْ فيما عِندَ النّاسِ يُحِبُّكَ النّاسُ .
 به آنچه نزد خداوند عزّ و جلّ است دل ببند تا خدايت دوست بدارد و از آنچه مردم دارند دل بر كن، مردم دوستت خواهند داشت.

امام على عليه السلام :

ثلاثٌ يُوجِبْنَ المَحبَّةَ : حُسنُ الخُلقِ ، و حُسنُ الرِّفقِ ، و التَّواضُعُ .
سه خصلت موجب جلب محبّت مى شود: خوش خويى، ملايمت و فروتنى.

امام على عليه السلام :

مَن لان عُودُهُ كَثُفَتْ أغصانُهُ .
آن كه چوبش نرم باشد، شاخه هايش بسيار شود.

امام على عليه السلام :

بالتَّوَدُّدِ تكونُ المَحبَّةُ .
مهربانى و اظهار دوستى، محبّت مى آورد.

امام على عليه السلام :

سَببُ الائْتِلافِ الوَفاءُ .
وفادارى، دلها را به هم پيوند مى دهد.

امام باقر عليه السلام :

البِشْرُ الحَسَنُ و طَلاقَةُ الوَجْهِ مَكْسَبةٌ للمَحبّةِ و قُرْبَةٌ مِن اللّه ِ . و عُبوسُ الوَجْه و سُوء البِشْر مَكْسَبةٌ للمَقْتِ و بُعْدٌ مِن اللّه ِ .
چهره شاد و روىِ باز، وسيله جلب محبّت و مايه تقرّب به خداست و ترشرويى و گرفتگى چهره، سبب جلب دشمنى و مايه دورى از خداست.

امام صادق عليه السلام :

ثلاثةٌ تُورِثُ المَحبَّةَ : الدِّينُ ، و التَّواضُعُ، و البَذْلُ .
سه چيز محبّت مى آورد: ديندارى، فروتنى و بخشندگى.

امام صادق عليه السلام :

رَحِمَ اللّه ُ عَبدا اجْتَرَّ مَودَّةَ النّاسِ إلى نَفْسِهِ ، فحَدّثَهُم بما يَعْرِفونَ ، و تَرَكَ ما يُنْكِرونَ .
رحمت خدا بر آن بنده اى كه محبت مردم را به خود جلب كند و با آنان در حدّ فهم و شناختشان، سخن بگويد و از گفتن آنچه توان فهمش را ندارند و انكار مى كنند، خوددارى كند.

امام جواد عليه السلام :

ثلاثُ خِصالٍ تُجْتَلَبُ بهِنَّ المَحبَّةُ : الإنْصافُ في المُعاشَرَةِ ، و المُواساةُ في الشِّدّةِ، و الانْطِواعُ و الرُّجوعُ إلى قَلبٍ سَليمٍ .
سه خصلت است كه به وسيله آنها جلب محبت مى شود: رعايت انصاف در معاشرت با ديگران، هميارى ديگران در سختى، و برخوردارى از قلبى سليم و مهربان.

كسانى كه شايسته دوستى نيستند

امام على عليه السلام :

مَودَّةُ العَوامِّ تَنْقَطِعُ كانْقِطاعِ السَّحابِ ، و تَنْقَشِعُ كما يَنْقَشِعُ السَّرابُ
دوستى عوام مانند ابر، از هم گسيخته مى شود و همچون سراب محو مى گردد.

امام على عليه السلام :

أسْرَعُ المَوَدّاتِ انْقِطاعا مَوَدّاتُ الأشْرارِ.
رشته دوستيهاى بدكاران زودتر از هر دوستى ديگرى از هم مى گسلد.

امام على عليه السلام :

مَودَّةُ الحَمْقى تَزولُ كما يَزولُ السَّرابُ ، و تُقشِعُ كما يُقْشِعُ الضَّبابُ .
دوستى نابخردان همچون سراب از بين مى رود و همچون مه برطرف مى شود.

امام على عليه السلام :

مَودَّةُ الجُهّالِ مُتَغيِّرَةُ الأحْوالِ وَشِيكَةُ الانْتِقالِ .
دوستى نادانان تغيير مى پذيرد و زود رخت بر مى بندد.

امام على عليه السلام :

مَودَّةُ الأحْمَقِ كشَجَرةِ النّارِ : يأكُلُ بَعضُها بَعضا .
دوستى احمق چون درخت آتش است كه اجزاى آن يكديگر را مى سوزانند.

امام على عليه السلام :

لا تُوادُّوا الكافِرَ ، و لا تُصاحِبوا الجاهِلَ .
با كافر دوستى مورزيد و با نادان همنشينى مكنيد.

امام على عليه السلام :

إيّاكَ أنْ تُحِبَّ أعْداءَ اللّه ِ ، أو تُصْفِيَ وُدَّكَ لغَيرِ أولياءِ اللّه ِ ، فإنّ مَن أحَبَّ قَوما حُشِرَ مَعهُم .
مبادا دشمنان خدا را دوست بدارى، يا دوستيت را نثار كسى جز دوستان خدا كنى كه هر كس مردمى را دوست بدارد با آنان محشور شود.

امام على عليه السلام :

لا تَبْذِلَنَّ وُدَّكَ إذا لَم تَجِدْ مَوضِعا .
دوستى خود را بى جا نثار مكن.

امام على عليه السلام :

لا تَمْنَحَنَّ وُدَّكَ مَن لا وَفاءَ لَهُ .
دوستى خود را ارزانى كسى مدار كه وفا ندارد.

دوست داشتن مستضعفان

ارشاد القلوب :در حديث معراج آمده است:

 يا أحمدُ ! مَحَبّتي مَحَبّةُ الفُقَراءِ ، فأدْنِ الفُقَراءَ و قَرِّبْ مَجلِسَهُم مِنكَ ، و أبْعِدِ الأغْنِياءَ و أبْعِدْ مَجلِسَهُم عَنكَ ، فإنَّ الفُقَراءَ أحبّائي .
اى احمد! دوستى با من، يعنى دوستى با تهيدستان؛ پس به تهيدستان نزديك شو و در مجلس آنان حضور پيدا كن، و از توانگران دورى گزين و از مجلس آنان دور باش؛ زيرا كه فقيران محبوبان من هستند.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أمَرَني رَبّي بحُبِّ المَساكينِ المُسلمينَ (مِنهُم) .
خدايم مرا به دوست داشتن مسلمانان مستمند فرمان داده است.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

يا عليُّ ! إنَّ اللّه َ عزّ و جلّ وَهَبكَ حُبَّ المَساكينِ و المُسْتَضْعَفينَ في الأرضِ ، فَرَضِيتَ بهِم إخْوانا و رَضُوا بكَ إماما .
اى على! خداوند عزّ و جلّ دوستى مستمندان و مستضعفان زمين را ارزانى تو كرده است. پس تو به برادرى آنان خشنودى و آنان به امامت تو.

محبّتِ مانعِ شناخت

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

حُبُّكَ للشَّيْء يُعْمي و يُصِمُّ .
عشق تو به چيزى، كور و كرت مى كند.

امام على عليه السلام :

عَينُ المُحِبّ عَمِيَةٌ عن مَعايِبِ المَحبوبِ ، و اُذُنُه صَمّاءُ عَن قُبْحِ مَساوِيهِ .
چشم عاشق از ديدن عيبهاى معشوق كور است و گوش او از شنيدن زشتيهايش كر.

امام باقر عليه السلام ـ درباره آيه «و محبّت بر دلش پرده افكنده است» ـ فرمود :

 قد حَجَبَها حُبُّهُ عنِ النّاسِ فلا تَعْقِلُ غَيرَهُ ، و الحِجابُ هُو الشَّغافُ ، و الشَّغافُ هُو حِجابُ القَلبِ .
 عشق يوسف، زليخا را از مردم در حجاب و بى خبر كرد، چندان كه جز به يوسف نمى انديشيد. و حجاب، به معناى شغاف است و شغاف، حجاب و پرده دل است.

محبّت و گرفتارى ها

امام رضا عليه السلام :

الحُبُّ داعي المَكارِهِ.
عشق و محبّت، مايه گرفتاريهاست.

يوسف عليه السلام ـ آنگاه كه زندانبان به او گفت: من دوستت دارم ـ فرمود :

 ما أصابَني بَلاءٌ إلاّ مِن الحُبِّ ، إنْ كانتْ عَمَّتي (خالَتي) أحَبَّتْني فسَرَّقَتْني ، و إنْ كانَ أبي أحَبَّني فحَسَدَني إخْوَتي ، و إنْ كانتِ امْرَأةُ العزيزِ أحَبَّتْني فَحَبَسَتْني!
هر بلايى كه به سرم آمده از عشق و محبّت است. عمّه ام (خاله ام) دوستم داشت، مرا به دزدى متهم ساخت، پدرم دوستم مى داشت، برادرانم بدخواه من گشتند، و زن عزيز دوستدارم بود، مرا به زندان افكند.

نشانه محبّت

امام على عليه السلام :

مَن وَمَقَكَ أعْتَبَكَ .
كسى كه تو را دوست بدارد سرزنشت كند.

امام على عليه السلام :

مَن أحَبَّكَ نَهاكَ .
هر كه تو را دوست داشته باشد، [از زشتيها ]نهيت كند.

امام على عليه السلام :

مَن أحَبَّ شيئا لَهِجَ بذِكْرِهِ .
هر كس عاشق چيزى باشد به ذكر آن خو مى گيرد.

امام على عليه السلام :

إنَّ المَودَّةَ يُعَبِّرُ عنها اللِّسانُ ، و عنِ المَحبَّةِ العَيْنانِ .
دوستى را زبان ابراز مى كند، و عشق و محبّت از چشمها پيداست.

امام صادق عليه السلام :

دَليلُ الحُبِّ إيثارُ المَحبوبِ على ما سِواهُ .
نشانه محبّت، ترجيح دادن محبوب است بر هر چه جز اوست.

گوناگون

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مـا ضاقَ مَجلِسٌ بِمُتَحابَّينِ .
هيچ مجلسى براى دو دوست تنگ [و خسته كننده] نيست.

امام على عليه السلام :

أشْرَفُ الشِّيَم رِعايَةُ الوُدِّ .
والاترين خوى، پاس داشتن دوستى است.

امام على عليه السلام :

أفْضَلُ النّاس مِنَّةً مَن بَدأَ بالمَودَّةِ .
شايسته ترين كس به منّت گذارى، آن است كه آغازگر دوستى باشد.

امام على عليه السلام :

في الضِّيقِ و الشِّدّةِ يَظهَرُ حُسْنُ المَوَدَّةِ .
در تنگى و سختى است كه محبت راستين آشكار مى شود.

امام صادق عليه السلام :

مَن وَضعَ حُبَّهُ في غَيرِ مَوضِعهِ فَقد تَعرَّضَ للقَطيعَةِ .
هر كه محبّتش را بى جا خرج كند، رشته دوستى را در معرض گسيختن قرار داده است.
 

میزان الحکمه جلد دوم

 برای مشاهده گزیده ای از احادیث و روایات با موضوع  دوستی و آداب دوستی در قاب تصویری به (مجموعه حدیث تصویری دوستی) مراجعه کنید.