زیان کاری در احادیث

آنان كه خود را به زيان افكنده اند

امام على عليه السلام :

مَن حاسَبَ نَفْسَهُ رَبِحَ ، و مَن غَفَلَ عَنها خَسِرَ .
كسى كه از نفس خود حساب بكشد، سود برد و هر كه از آن غافل ماند، زيان كند .

امام على عليه السلام ـ در نامه اى به معاويه ـ نوشت :

فنَفْسَكَ نَفْسَكَ ، فَقَد بَيّنَ اللّه ُ لكَ سبيلَكَ ، و حيثُ تَناهَتْ بكَ اُمورُكَ ، فقد أجْرَيْتَ إلى غايةِ خُسْرٍ ، و مَحَلّةِ كُفْرٍ .
 خويشتن را درياب ، خويشتن را درياب كه خداوند راه تو را برايت روشن كرده است، و تا همين جا كه پيش رفته اى، به نهايتِ زيان كارى و جايگاه كفر و نافرمانى تاخته اى .

امام على عليه السلام :

مَن قَصّرَ في أيّامِ أمَلِهِ قَبْلَ حُضورِ أجَلِهِ فقد خَسِرَ عَمَلَهُ و ضَرَّهُ أجَلُهُ .
 آن كس كه در روزهاى اميدش [به عمل ]و پيش از فرا رسيدن اجلش كوتاهى كند، زيانكار باشد و اجلش به او ضرر زند .

امام باقر عليه السلام ـ درباره آيه «بگو : زيانكاران كسانى هستند كه در روز قيامت خود و خاندانشان را به زيان افكندند ، بدانيد كه اين همان زيان آشكار است» ـ فرمود :

غَبَنوا أنْفُسَهُم و أهْليهِم يَومَ القِيامَةِ .
[آنان كه ]در روز قيامت خود و خانواده شان را مغبون كردند .

زيانكاران

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 الخاسِرُ مَن غَفَلَ عَن إصْلاحِ المَعَادِ .
 زيانكار كسى است كه از آباد كردن آخرت غافل ماند .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 المُنْفِقُ عُمرَهُ في طَلَبِ الدُّنيا خاسِرُ الصَّفْقَةِ ، عادِمُ التَّوفيقِ .
 كسى كه عمر خود را در طلب دنيا صرف كند در اين معامله زيان كرده و توفيق را از دست داده است .

امام على عليه السلام :

 فرُبَّ دائبٍ مُضِيعٌ ، و رُبَّ كادِحٍ خاسِرٌ .
 بسا كوشايى كه كار را تباه مى كند و بسا زحمتكشى كه زيان مى بيند.

امام على عليه السلام :

لا تَأمَنَنَّ على خَيـرِ هـذهِ الاُمَّةِ عَذابَ اللّه ِ ، لقَولهِ تعالى : «فلا يَأمَنُ مَكْرَ اللّه ِ إلاّ القَومُ الخاسِرونَ» (اعراف،99)
 بر بهترين فرد اين امت از عذاب خدا ايمن مباش ؛ زيرا خداى بزرگ مى فرمايد: «از مكر خدا جز زيانكاران خود را ايمن نپندارند».

امام على عليه السلام :

احْذَرْ أنْ يَراكَ اللّه ُ عِندَ مَعْصيَتِهِ ، و يَفْقِدَكَ عِندَ طاعَتِهِ ، فتَكونَ مِن الخاسِرينَ .
 بپرهيز از اين كه خداوند تو را در حال معصيتش ببيند و در حال طاعتش نبيند كه در اين صورت از زيانكاران خواهى بود.

زيان كارى در دنيا و آخرت

امام على عليه السلام ـ در پاسخ به اين سؤال كه : بدبخت بزرگ كيست ؟ ـ فرمود :

رجُلٌ تَرَكَ الدُّنيا للدُّنيا فَفاتَتْهُ الدُّنيا و خَسِرَ الآخِرَةَ ، و رَجُلٌ تَعَبّدَ و اجْتَهَدَ و صامَ رِياءً للنّاسِ فذاكَ حُرِمَ لذّاتِ الدُّنيا مِن دُنْيانا و لَحِقَهُ التَّعَبُ الّذي لَو كانَ بهِ مُخْلِصا لاسْتَحَقَّ ثوابَهُ .
مردى كه دنيا را به خاطر دنيا وا گذارد و بدين سبب دنيا را از دست دهد و آخرت را زيان كند و مردى كه براى خودنمايى عبادت و كوشش كند و روزه بگيرد ؛ چنين كسى به خاطر دنيا از لذتهاى دنيا محروم گشته و خود را به رنجى در افكنده است كه اگر براى خدا مى بود سزاوار پاداش او مى شد.

امام على عليه السلام :

مَعاشِرَ النّاسِ (المسلمينَ) ، اتَّقوا اللّه َ ، فكَم مِن مُؤَمِّلٍ ما لا يَبْلُغُهُ ، و بانٍ ما لا يَسْكُنُهُ ، و جـامعٍ ما سَـوفَ يَترُكُهُ ، و لَعلّهُ مِن باطِـلٍ جَمعَهُ ، و مِن حقٍّ مَنعَهُ ، أصابَهُ حَراما ، و احْتَمَلَ بهِ آثاما ، فباءَ بوِزْرِهِ ، و قَدِمَ على ربِّهِ ، آسِفا لاهِفا ، قَد خَسِرَ الدُّنيا و الآخِرَةَ ، ذلكَ هُو الخُسْرانُ المُبينُ .
اى مردم (اى مسلمانان)! از خدا بترسيد ؛ كه بَسا آرزومندى كه به آرزوى خود نرسيد و بسا سازنده اى كه در عمارت خود مسكن نگزيد و بسا گرد آورنده اى كه بزودى آن چه را گرد آورده، وا گذارَد و شايد كه آن را از راه ناروا گرد آورده و يا با نپرداختن حقّى آن را به هم رسانده، آن را از راه حرام به دست آورده و به خاطر آن زير بار گناه مانده است ؛ پس گناه آن را به دوش كشد و با دريغ و اندوه نزد پروردگارش رَوَد . چنين كسى «در دنيا و آخرت زيانكار باشد و اين همان زيان آشكار است» .

نهج البلاغة :

الإمام علي عليه السلام ـ و قد لَقِيَهُ عندَ مَسيرِهِ إلى الشّامِ دَهاقِينُ الأنْبارِ ، فتَرَجَّلوا لَهُ و اشْتَدّوا بينَ يَدَيْهِ ـ : ما هذا الّذي صَنَعْتُموهُ ؟ فقالوا : خُلُقٌ مِنّا نُعَظِّمُ بهِ اُمَراءنا ، فقالَ : و اللّه ِ ، ما يَنْتَفِعُ بهذا اُمَراؤكُم ، و إنّكُم لَتَشُقُّونَ على أنْفُسِكُم في دُنياكُم ، و تَشْقَوْنَ بهِ في آخِرَتِكُم ، و ما أخْسَرَ المَشَقّةَ وراءها العِقابُ ، و أرْبَحَ الدَّعَةَ مَعها الأمانُ مِن النّارِ .
 امام على عليه السلام ـ وقتى در مسير خود به شام مى رفت ، گروهى از زمين داران انبار به آن حضرت برخوردند و به احترام ايشان از اسبها پياده شدند و پيشاپيش او دويدند ـ فرمود : اين چه كارى بود كه كرديد؟ گفتند : اين روش ماست، كه بدان اميران خود را احترام مى نهيم . حضرت فرمود : به خدا سوگند كه اميران شما از اين كار سودى نمى برند و شما نيز با اين كار در اين جهان خود را به رنج مى افكنيد و در آن جهان به بدبختى گرفتار مى آييد . چه زيانبار است رنجى كه در پى آن عذاب باشد و چه سودمند است آسايشى كه رهايى از آتش دوزخ همراه آن باشد .

امام على عليه السلام ـ به قاضى خود شريح بن حارث ـ فرمود :

 فانْظُرْ يا شُريحُ ، لا تَكونُ ابْتَعْتَ هذهِ الدّارَ مِن غَيرِ مالِكَ ، أو نَقَدْتَ الثَّمَنَ مِن غَيرِ حَلالِكَ ، فإذا أنتَ قَد خَسِرْتَ دارَ الدُّنيا و دارَ الآخِرَةِ
 توجه كن اى شريح ! مبادا اين خانه را جز از مال خودت خريده باشى، يا بهاى آن را جز از مال حلال داده باشى. در غير اين صورت هم در دنيا و هم در سراى آخرت زيان كرده اى.

امام زين العابدين عليه السلام :

 إنّ في النّاسِ مَن خَسِرَ الدُّنيا و الآخِرَةَ ، يَتْرُكُ الدُّنيا للدُّنيا ، و يَرى أنَّ لَذّةَ الرِّئاسَةِ الباطِلَةِ أفْضَلُ مِن لَذّةِ الأمْوالِ و النِّعَمِ المُباحَةِ المُحَلَّلَةِ ، فيَتْرُكُ ذلكَ أجْمَعَ طَلَبا للرِّئاسَةِ .
 برخى مردمان، دنيا و آخرت را از دست مى دهند . دنيا را به خاطر دنيا وا مى گذارند و لذّت رياست باطل را برتر از لذّت اموال و نعمتهاى مباح و حلال مى دانند، و اين همه را براى دست يافتن به رياست رها مى كنند .

زيان كارترين ها

امام على عليه السلام :

أخْسَرُ النّاسِ مَن قَدَرَ على أنْ يَقولَ الحقَّ و لَم يَقُلْ .
 زيانكارترين مردم كسى است كه بتواند حقّ بگويد، ولى نگويد .

امام على عليه السلام :

 إنّ أخْسَرَ النّاسِ صَفْقَةً و أخْيَبَهُم سَعْيا: رجُلٌ أخْلَقَ بَدنَهُ في طَلبِ مالِهِ و لَم تُساعِدْهُ المَقاديرُ على إرادَتِهِ ، فخَرجَ مِن الدُّنيا بحَسْرَتِهِ ، و قَدِمَ على الآخِرَةِ بتَبِعَتِهِ .
 زيانكارترين مردم در داد و ستد و نا كامترينشان در سعى و تلاش مردى است كه تن خويش را در طلب مال بفرسايد امّا مقدرات با خواست او مساعدت نكند و آن گاه با دريغ و حسرت از دنيا رود و با وزر وبال آن به آخرت روى نهد .

امام على عليه السلام :

مَن أخْسَرُ مِمَّن تَعَوَّضَ عنِ الآخِرَةِ بالدُّنيا؟! .
چه كسى زيان كارتر از آن كه آخرت را با دنيا عوض كرد ؟

امام على عليه السلام :

ما أخْسَرَ مَن لَيس لَهُ في الآخِرَةِ نَصِيبٌ ! .
 چه زيانكار است كسى كه او را در آخرت نصيب و بهره اى نباشد!

امام على عليه السلام :

أخْسَرُكُم أظْلَمُكُم .
زيانكارترين شما، ستمكارترين شماست .

امام على عليه السلام ـ در نامه خود به مصقله ، كارگزار خود در اردشير خُرّه ـ نوشت :

 بَلغَني عنكَ أمرٌ إنْ كُنتَ فَعَلْتَهُ فَقد أسْخَطتَ إلهَكَ ، و عَصَيتَ إمامَكَ ؛ أنّكَ تَقْسِمُ فَيْءَ المسلِمينَ الّذي حازَتْهُ رِماحُهُم و خُيولُهُم ، و اُريقَتْ علَيهِ دِماؤهُم ، فيمَنِ اعْتامَكَ مِن أعْرابِ قَومِكَ ··· لا تُصْلِحْ دُنياكَ بمَحْقِ دِينِكَ ، فتَكونَ مِن الأخْسَرينَ أعْمالاً .
درباره تو گزارشى به من رسيده است، كه اگر براستى آن گونه عمل كرده باشى، خدايت را به خشم آورده اى و امام خود را نافرمانى كرده اى ؛ تو غنيمت مسلمانان را كه نيزه ها و اسبهاى آنان [در به دست آمدن آن ]فراهم آمده و خونشان براى آن ريخته شده است، ميان عربهاى خويشاوند خود، كه تو را برگزيده اند تقسيم كرده اى ··· دنياى خويش را با نابود كردن دينت آباد مگردان، كه در اين صورت از زيانكارترين مردمان خواهى بود .

امام باقر عليه السلام ـ درباره آيه «بگو : آيا به شما خبر دهيم زيانكارترين مردمان كيستند ؟» ـ فرمود :

هُمُ النَّصارى و القِسِّيسونَ و الرُّهْبانُ و أهلُ الشُّبُهاتِ و الأهْواءِ مِن أهلِ القِبْلَةِ و الحَرورِيّةِ و أهلِ البِدَعِ .

 آنان مسيحيان ، كشيشان ، راهبان و مسلمانان پيرو شبهات و خواهشهاى نفس و حروريه (خوارج) و بدعت گذاران هستند .

میزان الحکمه،جلد سوم.