حیوانات در احادیث

حقوق حيوانات :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لَمّا أبْصَرَ ناقَةً مَعْقولَةً و علَيها جِهازُها ـ : أينَ صاحِبُها ؟ مُروهُ فلْيَسْتعِدَّ غَدا للخُصومَةِ
 وقتى ماده شترى را ديد كه زانويش بسته شده و بارش همچنان بر پشت اوست ـ فرمود : صاحب او كجاست ؟ به او بگوييد خودش را براى شكايت [ اين شتر در قيامت ] آماده كند .

( بحار الأنوار: ۷/۲۷۶/۵۰ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 إنّ اللّه َ يُحِبُّ الرِّفْقَ و يُعينُ علَيهِ ، فإذا رَكِبْتُمُ الدَّوابَّ العُجْفَ فأنْزِلوها مَنازِلَها ، فإنْ كانتِ الأرضُ مُجْدِبَةً فانْجوا عَنها ، و إنْ كانتْ مُخْصِبةً فأنْزِلُوها مَنازِلَها
خداوند ملايمت و مدارا كردن را دوست دارد و بر انجام آن كمك مى كند . پس ، هرگاه چارپايان لاغر را سوار شديد ، آنها را در منزلهايشان فرود آوريد . اگر زمين خشك و بى گياه بود با شتاب از آن بگذريد و اگر سرسبز و پر علف بود، آنها را در آن جا استراحت دهيد .

( الكافي : ۲/۱۲۰/۱۲ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 ارْكَبوا هذهِ الدَّوابَّ سالِمَةً و اتَّدِعُوها سالِمَةً ، و لا تَتَّخِذوها كَراسِيَّ لأحاديثِكُم في الطُّرُقِ و الأسْواقِ ، فَرُبَّ مَرْكوبَةٍ خَيرٌ مِن راكِبِها و أكْثَرُ ذِكْرا للّه ِ تباركَ و تعالى مِنهُ .
چارپايان سالم را سوار شويد و آنها را سالم نگه داريد و آنها را كرسى خطابه و صحبتهاى خود در كوچه ها و بازارها نكنيد؛ زيرا بسا مركوبى كه از سوارش بهتر و بيشتر از او به ياد خداوند تبارك و تعالى باشد.

( كنز العمّال : ۲۴۹۵۷ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

لَو غُفِرَ لَكُم ما تَأتونَ إلى البَهائِم لَغُفِرَ لَكُم كَثيرا
 اگر ستمى كه به حيوانات مى كنيد بر شما بخشيده شود، بسيارى از گناهان شما بخشوده شده است .

( كنز العمّال : ۲۴۹۷۳ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

أ لاَ تَتَّقي اللّه َ في هذهِ البَهيمَةِ الّتي مَلّكَكَ اللّه ُ تعالى إيّاها ؟! فإنّهُ شَكا إلَيّ أنّكَ تُجيعُهُ و تُدْئبُهُ .
آيا درباره اين بى زبانى كه خداوند در اختيار تو گذاشته است، از خدا نمى ترسى؟! او از درد و رنجى كه به وى مى رسانى نزد من شكايت كرد .

( كنز العمّال : ۲۴۹۸۲ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 لَعنَ اللّه ُ مَن مَثَّلَ بالحَيوانِ .
 لعنت خدا بر كسى كه حيوانى را مُثْله كند

( كنز العمّال : ۲۴۹۷۱ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الثّالثُ مَلْعونٌ ـ يَعني على الدّابّةِ ـ
 سومين نفر ملعون است. ـ و مراد حضرت راكب سوم بر پشت حيوان است ـ .

( كنز العمّال : ۲۴۹۷۲ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

للدّابّةِ على صاحِبِها سِتُّ خِصالٍ : يَعْلِفُها إذا نَزلَ ، و يَعْرِضُ علَيها الماءَ إذا مَرَّ بهِ ، و لا يَضْرِبُها إلاّ على حقٍّ ، و لا يُحَمّلُها ما لا تُطيقُ .حديث ، و لا يُكلّفُها مِن السَّيرِ إلاّ طاقَتَها ، و لا يَقِفُ علَيها فُواقا .
حيوان شش حقّ به گردن صاحب خود دارد : هر گاه از آن پياده شد علفش دهد ، هرگاه از آبى گذشت آبش دهد ، به ناحقّ آن را نزند ، بيشتر از قدرتش آن را بار نكند ، بيشتر از توانش آن را راه نبرد و مدت زيادى روى آن درنگ نكند .

( في المصدر : «يطيق»، و التصويب من مستدرك الوسائل - الجعفريّات : ۸۵ ، مستدرك الوسائل : ۸/۲۵۸/۹۳۹۳ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنَّ الدَّابّةَ تقولُ : اللّهُمَّ ارْزُقني مَلِيكَ صِدْقٍ ؛ يُشْبِعُني ، و يَسْقِيني ، و لا يُحَمِّلُني ما لا اُطيقُ .
 حيوانات مى گويند : خدايا! صاحب خوبى نصيب من كن ؛ كسى كه مرا از آب و غذا سير كند و بيش از توانم بر من بار ننهد .

( كتاب من لا يحضره الفقيه : ۲/۲۸۹/۲۴۷۷ )

امام صادق عليه السلام :

عن رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله أنّه سَمِعَ رجُلاً يَلعَنُ بَعيره ، فقالَ [ صلى الله عليه و آله ] : ارجِعْ ، و لا تَصْحَبْنا على بَعيرٍ مَلْعونٍ ! .
 پيامبر خدا صلى الله عليه و آله شنيد كه مردى شتر خود را لعنت مى كند ، فرمود : برگرد ، با شتر لعنت شده همراه ما نيا .

( دعائم الإسلام : ۱/۳۴۷ )

بحار الأنوار :

 عن اُمِّ كُلثوم ـ في حديثِ وَفاةِ أبيها أميرِ المؤمنينَ عليه السلام ـ : ··· ثُمّ نَزلَ إلى الدّارِ ، و كانَ في الدّارِ إوَزٌّ قد اُهدِيَ إلى أخي الحسينِ عليه السلام ، فلَمّا نَزَلَ خَرَجْنَ وَراءَهُ و رَفْرَفْنَ وَصِحْنَ في وَجْهِهِ ، و كانَ قَبلَ تلكَ اللّيلَةِ لَم يَصِحْنَ ··· ثُمّ قالَ : يا بُنَيّةُ ، بحَقّي علَيكِ إلاّ ما أطْلَقْتِيهِ ؛ فقد حَبسْتِ ما لَيس لَهُ لسانٌ و لا يَقْدِرُ على الكلامِ إذا جاعَ أو عَطِشَ ، فأطْعِميهِ و اسْقِيهِ و إلاّ خَلِّي سبيلَهُ يأكُل مِن حَشائشِ الأرضِ .
در حديث رحلت امير المؤمنين عليه السلام آمده است ـ : ام كلثوم گفت: ··· آن گاه امام عليه السلام به حياط خانه رفت . در [حياط ]خانه چند غاز بود كه به برادرم حسين عليه السلام هديه شده بود ، غازها دنبال امام عليه السلام به به راه افتادند و پَر و بال مى زدند و رو به روى ايشان فرياد مى كردند. تا آن شب چنين سر و صدايى راه نينداخته بودند ··· سپس امام فرمود : دخترم ! به حقّى كه مرا بر توست سوگند، اين حيوانات را آزاد كن . تو چيزى را نگه داشته اى كه زبان ندارد و نمى تواند بگويد گرسنه است يا تشنه . يا آنها را آب و غذا بده، يا آزادشان كن كه از علفهاى زمين بچرند .

( بحار الأنوار : ۴۲/۲۷۸ )

زدن حيوانات :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 لا تَضْرِبوا الدَّوابَّ على وُجوهِها ؛ فإنَّها تُسَبِّحُ بحَمْدِ اللّه ِ .
 به صورت حيوانات نزنيد؛ زيرا آنها حمد و تسبيح خدا مى گويند.

( الكافي : ۶/۵۳۸/۴ ، الخصال : ۶۱۸/۱۰ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

اضْرِبوها على النِّفارِ ، و لا تَضْربوها على العِثارِ .
حيوان را براى چموشى و سركشى كردن بزنيد، اما به خاطر لغزيدن نزنيد .

( الكافي : ۶/۵۳۹/۱۲ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ وقتى الاغى را ديد كه صورتش را داغ نهاده اند ـ فرمود :

أ مَا بَلَغَكُم أنّي لَعَنْتُ مَن وَسَمَ البَهيمَةَ في وَجْهِها أو ضَرَبَها في وَجْهِها ؟!
 مگر نشنيده ايد كه من لعنت كرده ام آن كسى را كه صورت حيوان را داغ بنهد، يا بر صورت آن تازيانه زند؟

( التاج الجامع للاُصول : ۴/۳۵۱ )

كتاب من لا يحضره الفقيه :

حَجَّ عليُّ بنُ الحسينِ عليهما السلام على ناقَةٍ لَهُ أربَعينَ حِجّةً ؛ فما قَرَعَها بسَوْطٍ .
على بن حسين عليهما السلام، چهل بار با شترِ خود به حجّ رفت ولى يك تازيانه بر آن نزد.

( كتاب من لا يحضره الفقيه : ۲/۲۹۳/۲۴۹۴ )

ثواب مهربانى با حيوانات :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

غُفِرَ لامْرأةٍ مُومِسَةٍ مرَّتْ بكلبٍ على رأسِ رَكِيٍّ يَلْهَثُ كادَ يَقْتُلُهُ العَطَشُ ، فنَزَعَتْ خُفَّها فأوْثَقَتْهُ بخِمارِها فنَزَعَتْ لَهُ مِن الماءِ ، فغُفِرَ لَها بذلكَ
زنى بد كاره سگى را ديد كه بر سر چاهى له له مى زند و كم مانده است از تشنگى بميرد . او كفش خود را در آورد و آن را به روسرى خود بست و به وسيله آن از چاه آب كشيد [  و به آن حيوان داد ] ؛ و به سبب اين كار آمرزيده شد.

( كنز العمّال : ۴۳۱۱۶ )

كيفر آزار دادن حيوانات :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

عُذِّبَتِ امْرأةٌ في هِرٍّ رَبَطتْهُ حتّى ماتَ ، و لم تُرْسِلْهُ فيأكُلَ مِن خِشاشِ الأرضِ ، فوجَبَتْ لَها النّارُ بذلكَ .
زنى به سبب آن كه گربه اى را بسته بود و اجازه نمى داد براى غذاى خود شكار كند و بدين سبب مُرد ، مستوجب آتش دوزخ گشت .

( كنز العمّال : ۴۳۶۹۵ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

رأيتُ في النّارِ صاحِبةَ الهِرّةِ تَنْهَشُها مُقْبِلَةً و مُدْبِرَةً ، كانتْ أوثَقَتْها فلَم تكُنْ تُطعِمُها و لَم تُرْسِلْها تأكُلُ مِن خِشاشِ الأرضِ .
 در دوزخ زنى را ديدم كه گربه اش از هر طرف او را گاز مى گرفت ؛ علّتش اين بود كه [ در دنيا ] آن حيوان را بسته بود و نه غذايش مى داد و نه آزادش مى كرد كه خودش حيوانى را شكار كند .

( مستدرك الوسائل : ۸/۳۰۲/۹۵۰۲ )

امام صادق عليه السلام :

 إنّ امرأة عُذِّبَتْ في هِرّةٍ رَبَطتْها حتّى ماتَتْ عَطَشا
 زنى به سبب آن كه گربه اى را بسته بود تا از تشنگى مرد ، به عذاب گرفتار آمد .

( مكارم الأخلاق : ۱/۲۸۰/۸۶۴ )

آنچه به هنگام ذبح [حيوانات] شايسته است :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 إنَّ اللّه َ مُحسِنٌ يُحِبُّ الإحسانَ ، فإذا قَتَلتُم فَأحسِنوا القِتلَةَ ، و إذا ذَبَحتُم فَأحسِنُوا الذِّبحَةَ .
 خداوند نيكو كار است و نيكوكارى را دوست دارد. پس هر گاه [ حيوانى را براى خوردن ] مى كشيد، خوب بكشيد و هرگاه ذبح مى كنيد، خوب ذبح كنيد.

( كنز العمّال : ۱۳۳۸۲ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إذا حَكَمتُم فَاعدِلُوا ، و إذا قَتَلتُم فَأحسِنوا ، فإنّ اللّه َ مُحسِنٌ يُحِبُّ المُحسِنينَ .
چون حكم ( داورى ) كرديد، عادلانه حكم كنيد و چون [ حيوانى را براى خوردن ] كشتيد، نيكو بكشيد؛ زيرا كه خداوند نيكو كار است و نيكوكاران را دوست دارد.

( كنز العمّال : ۱۳۳۸۱ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 إنَّ اللّه َ كَتَبَ الإحسانَ على كُلِّ شيءٍ ، فإذا قَتَلتُم فَأحسِنوا القِتلَةَ ، و إذا ذَبَحتُم فَأحسِنوا الذِّبحَةَ ، و لْيُحِدَّ أحَدُكُم شَفرَتَهُ و لْيُرِحْ ذَبيحَتَهُ .
خداوند، در هر موردى به نيك عمل كردن فرمان داده است. پس، هرگاه مى كشيد، نيكو بكشيد و هرگاه ذبح مى كنيد، نيكو ذبح كنيد و هر كس، بايد كارد خود را خوب تيز كند و ذبيحه خود را راحت كند.

( الترغيب و الترهيب : ۲ / ۱۵۶ / ۱ )

الترغيب و الترهيب ـ به نقل از ابن عبّاس :

 مَرَّ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله على رَجُلٍ واضِعٍ رِجلَهُ على صَفحَةِ شاةٍ و هُو يُحِدُّ شَفرَتَهُ ، و هي تَلحَظُ إلَيهِ بِبَصَرِها ، قالَ : أ فلا قَبلَ هذا ؟ أ وَ تُريدُ أن تُميتَها مَوتَتَينِ ؟ ! .
رسول خدا صلى الله عليه و آله مردى را ديد كه پايش را روى سينه گوسفندى گذاشته و مشغول تيز كردن كارد خود است و گوسفند به او خيره شده است. فرمود: نمى توانستى قبلاً كاردت را تيز كنى؟ نكند مى خواهى جان اين حيوان را دوبار بستانى؟!

( الترغيب و الترهيب : ۲ / ۱۵۶ / ۲ )

به ناحقّ كشتن حيوانات :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 ما مِن دابَّةٍ ـ طائرٍ و لا غَيرِهِ ـ يُقتَلُ بغَيرِ الحقِّ إلاّ ستُخاصِمُهُ يَومَ القِيامَةِ
 هر حيوانى ـ پرنده يا جز آن ـ كه به ناحقّ كشته شود در روز قيامت از قاتل خود شكايت خواهد كرد .

( كنز العمّال : ۳۹۹۶۸ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 مَن قَتلَ عُصْفورا عَبَثا عَجَّ إلى اللّه ِ يَومَ القِيامَةِ مِنهُ ، يقولُ : يا رَبِّ ، إنّ فُلانا قَتلَني عَبَثا و لَم يَقتُلْني لِمَنفَعَةٍ
 هر كس گنجشكى را بى سبب بكُشد، آن گنجشك در روز قيامت از او به درگاه خدا بنالد و بگويد : پروردگار من ! فلانى مرا نه براى استفاده كه بى سبب كشت .

( كنز العمّال : ۳۹۹۷۱ )

مسند ابن حنبل ـ به نقل از عبد اللّه بن عمرو بن العاص ـ :

 إنّ رسول اللّه صلى الله عليه و آله قال : مَن قَتلَ عُصْفورا بغَيرِ حقِّهِ سألَهُ اللّه ُ تعالى عنهُ يَومَ القِيامَةِ. قِيلَ: يا رسولَ اللّه و ما حقُّهُ ؟ قالَ : يَذبَحُهُ ذَبْحا و لا يَأخُذُ بعُنُقِهِ فيَقْطَعُهُ
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود : هر كس گنجشكى را ، بدون رعايت حقّ آن ، بكُشد خداوند متعال در روز قيامت از او بازخواست كند . عرض شد : حقّ گنجشك چيست ؟ فرمود : اين كه او را ذبح كند، نه اين كه گردنش را بكَنَد .

( مسند ابن حنبل : ۲/۵۶۷/۶۵۶۲ )

كنز العمال :

نَهى [ رسول اللّه صلى الله عليه و آله ] عن قَتلِ كُلِّ ذي رُوحٍ إلاّ أنْ يُؤذي
[ رسول اللّه صلى الله عليه و آله ] از كشتن هر جاندارى نهى فرمود، مگر آن كه آزار و آسيب برساند .

( كنز العمّال : ۳۹۹۸۱ )

نهى از به جان هم انداختن حيوانات :

التاج الجامع للأصول ـ به نقل از ابن عباس ـ :

 نهى النَّبيُّ صلى الله عليه و آله عنِ التَّحْريشِ بَينَ البَهائمِ .
 پيامبر صلى الله عليه و آله از به جان هم انداختن حيوانات نهى فرمود .

( التاج الجامع للاُصول : ۴/۳۵۱ )

میزان الحکمه،جلد سوم.