علی علیه السلام سرچشمه حکمت الهی
۱۰ فروردین ۱۴۰۴ 0 اهل بیت علیهم السلاممرتبه شخصیت هر انسان به مقدار بهره گیری ازگنجینه های حکمت الهی است که خداوند آن را در وجود انسانهای برجسته ای معین فرموده که مصداق کامل علم صحیح و عمل دقیق اند؛ لذا شناسایی و پیروی از منش و روش ایشان ورود به گنجینه های حکمت است که سازنده تمام ابعاد وجودی انسان است. آنچه در این گفتار بیان می شود قطره ای از دریای بی انتهای معانی و حقایق یکی از این نمونه های عالی فرهنگ بشری است که تاریخ نظیر آن را تنها یک بار مشاهده کرده است. و در آرزوی همچو اویی همچنان سر در گریبان است.
حکمت را باید از سرچشمه آن شناخت و طلب نمود، که ناب و خالص هرچیز را در گنجینه و خزانة آن باید جستجو نمود. همانطور که آب هر آبراهه و جویباری شایسته و قابلیت آشامیدن و رفع تشنگی را ندارد، آب حیات بخش قلب را نیز نمی‌توان از هر منبع و مأخذی فرا گرفت. زید شحّام گوید: از امام باقر (علیه السلام) پرسیدم در آیه «فَلْيَنْظُرِ الْإِنْسانُ إِلى طَعامِهِ» (سوره عبس، آیه 24) پس انسان بايد به خوراك خود بنگرد.» منظور از غذا چیست؟ فرمود: «علم وی است که باید ببیند از چه کسی آن را فرا می‌گیرد.» (كافي، ج1، ص: 50)
امام علی(ع) باب مدینة علم و حکمت در بخشهای مختلف نهج‌البلاغه خود را معرفی می‌کند. این توصیف ها و ارائه شناخت ها، از طرف امام، خود حاوی مطالب حِکمی فراوانی است که هر کس با تأمل در آنها به فراخور حال و مرتبة خویش از آن بحر بیکرانة معرفت بهره می‌برد، چه کلام این الگوی الهی دارای معانی عظیم و عمیق است که از عالم و عامی به مرتبة توجه و خلوص بهره‌مند می‌گردد.
علی (ع) در خطبه‌ای از نهج‌البلاغه خود را قرآن ناطق می خواند؛ زیرا قرآن را باید برای دیگران تفسیر و تفهیم نمود. خود قرآن، زبان سخن ورزی ندارد. در حقیقت آن حضرت زبان قرآن را وجود خودش، معرفی می‌کند.
ایشان می‌فرمایند: «از قرآن بخواهید تا سخن بگوید که هرگز سخن نمی‌گوید، اما من شما را از معارف آن خبر می‌دهم، بدانید که در قرآن علم آینده و گذشته به حدیث روزگاران است، شفا دهندة دردهای شما و سامان دهندة امور فردی و اجتماعی شماست.»(نهج‌البلاغه، خطبه 158، ص 295) در این کلام گوهربار امام، راه جویندگان حکمت و حقیقت مشخص و روشن می‌شود، یعنی در خانه اگر کسی است، یک حرف بس است.
امام(ع)، پیامبر(ص) و عترتش را به عنوان درخت نبوت که ریشة اش، فیض رسالت و قرارگاه علم و فرودگاه فرشتگان و در نهایت چشمه‌سارهای حکمت، معرفی می‌کند. (همان خطبة 109، ص 209)
امام علی(ع) جایگاه رشد حکمت و رویش آن را در قلب معرفی کرده و ثمره و نتیجة آن حکمت را در زبان می‌خواند. «الحکمة تنبت فی القلب و تشمر علی اللسان» (میزان الحکمه، ج 3، ص 1258).
باز امام علی (ع) در جای دیگر منشأ و مبدأ حکمت را خزائن غیب معرفی می‌کند، عبارت آن حضرت چنین است: «مِنَ الخزائن الغیب تظهر الحکمة» (غرر الحکم/9254)
از این دو روایت مشخص می شود که جایگاه حکمت قلبی است که با خزائن غیب در ارتباط باشد؛ بلکه خود خزائن غیب باشد. یقینا دارنده چنین قلبی کسی جز ائمه علیهم السلام نمی باشد چنانکه در زیارت جامعه کبیره امامان علیهم السلام به «عیبة علمه»(كليات مفاتيح الجنان، ص 545) توصیف شده اند یعنی کسانی که گنجینه هاى علم خدا هستند.
آن حضرات همانطور که دریاهای عظیم حکمت هستند، معیار سنجش آن هم می‌باشند، چنانکه پیامبر می‌فرماید:
«انا میزان الحکمة و علی لسانه»(احقاق الحق، ج6 ، ص46) در حدیث مذکور پیامبر(ص) با شفافیت تمام می فرماید: من ترازوی حکمتم و علی زبان یعنی شاهین آن است. مطمئناً آشنایی با زبان میزان آنقدر اهمیت دارد که اگر آگاهی بدان نباشد، با نبود میزان برابر است.
منابعقرآن کریم
1- آمدی، عبدالواحد بن محمد، غرر الحکم و دررالکلم، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اوّل، 1366
2- دشتی، محمد، ترجمة نهج‌البلاغه، انتشارات مشرقین، ۱۳۷۹
3- قمی، عباس، كليات مفاتيح الجنان، قم، نشر اسوه، 1379 ش
4- کلینی، کافی ،تهران، اسلامیه، 1362ش
5- محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه (ج 3)، ترجمه محمدرضا شیخی، تهران نشر مؤسسه فرهنگی دارالحدیث، 1377
6- مرعشی، قاضی نورالله، ، احقاق الحق و ازهاق الباطل، ج 6 ناشر: مكتبة آية الله المرعشي النجفي
نویسنده: مهدی قجاوند
کانال قرآن و حدیث را درشبکه های اجتماعی دنبال کنید.
