بد آموزی فرزند از همسالان

نوشته زیر برگرفته از کتاب «نسیم مهر» (متن پیاده شده برنامه پرسش و پاسخ رادیویی استاد حسین دهنوی) می باشد.

سؤال 1ـ از ترس بدآموزی های همسالان، پسر 9 ساله ام را از دیدار آن ها محروم می کنم. آیا این رفتار من درست است؟

محرومیت مطلق از همسالان، آثاری منفی را بر او خواهد گذاشت؛ زیرا مجبورید فرزند خود را از دیدار نزدیکان در محافل و مهمانی ها، همسایگان و بچه های محله، محافل مذهبی و... نیز محروم سازید؛ در حالی که او به همه این ها نیاز دارد.
آثار منفی این گونه محدودیت های نامتعارف عبارتند از:
1. وابستگی شدید به والدین؛
2. کمرویی و گریز از فعالیت های اجتماعی؛
3. عدم ارضای نیاز عاطفی تعلق به گروه؛
4. عدم تحمل برخوردهای بد دیگران در آینده.

راه پیشگیری از بدآموزی های همسالان، قطع ارتباط مطلق با آنان نیست؛ بلکه باید از راهکارهای ذیل استفاده کنید:
الف. زمینه ارتباط با دوستان خوب را برایش فراهم سازید.
ب. بر همسالان او غیرمستقیم نظارت داشته باشید و آنان را به طور نامحسوس کنترل کنید.
ج. روحیه دینی او را تقویت کنید و به او پشتوانه فرهنگی بدهید.

سؤال 2ـ پسر 12 ساله ام به منزل یکی از نزدیکان می رود که از ماهواره به شکل نادرست استفاده می کنند. آیا این گونه ارتباط ها روی فرزندم اثر نامطلوب خواهد داشت؟

بدون تردید، محیط بر روح و روان انسان اثر می گذارد.
امام علی (علیه السلام) فرمود: «اذا خبثَ الزمانُ کسَدت الفضائل» [1] آن گاه که زمان [محیط] پلید شود، فضیلت ها از بین خواهد رفت.
اگر محیط نامناسب، با استفاده نادرست از ماهواره همراه شود، بدتر خواهد بود. برخی از آثار منفی ماهواره بر نوجوان، فساد و تحریک های جنسی، توهین به ارزش های دینی (پیامبراکرم (صلی الله علیه وآله)) و ارزش های شیعی (امام حسین و امام مهدی (علیهما السلام))، تفسیرهای انحرافی از قرآن و... است.
نشانه این تأثیرهای منفی، شبهه هایی است که برای نوجوانان ایجاد می شود و در قالب پرسش های فراوان خود را نشان می دهد.
تأثیر محیط، به ویژه بر ابتدای نوجوانی (12 تا 14) به سبب بروز غریزه جنسی و زمینه شکل گیری شخصیت، افزون تر است.

چند توصیه:
1. زمینه حضور فرزندتان را در چنین محیطی به طور غیرمستقیم از بین ببرید. برای این هدف از راهکارهای ذیل استفاده کنید:
الف. ارتباط او را با خانواده های خوب، بیشتر کنید (اگر فرزندتان به امور منفی گرایش دارد، طبیعی است که ارتباط با خانواده های مذهبی را برنمی تابد؛ بنابراین، بهتر است ابتدا، ارتباط او را با خانواده های سالم ـ گرچه چندان مذهبی نباشند ـ برقرار کنید و بعد به تدریج او را با خانواده های مذهبی آشنا سازید.
ب. امکانات جذاب و حلال (رایانه، الکترونیک، گرافیک، لوح های فشرده صوتی ـ تصویری مناسب، رمان های جذاب ارزشی، امکانات ورزشی و...) را در منزل برایش فراهم کنید.
2. در صورت مقاومت و اصرار بر حضور در آن محیط نامناسب، شما نیز با او همراه باشید تا بتوانید به طور نامحسوس کنترلش کنید.
3. در موقعیت های عاطفی و به طور غیرمستقیم درباره اثر نامطلوب محیط نامناسب و دوست ناسالم به او آگاهی دهید.

ممکن است نوجوان شما در برابر هشدار شما بگوید که از دوست و محیط نامناسب اثر نمی پذیرد. در پاسخ او بگویید که سیب های سالم، کنار یک سیب گندیده می گندند.
انسان در صورتی از محیط های آلوده اثر نمی پذیرد که پایه های ایمانی اش محکم شده باشد. شخصیت های مؤمنی چون شهید صیاد شیرازی، شهید علیرضا بابایی، مرحوم اقبال لاهوری و... در غرب تحصیل کردند؛ اما اثر نپذیرفتند.
اقبال لاهوری می گوید: «سال ها در کوره تعلیمات غربی به سر بردم؛ ولی مانند ابراهیم که از آتش نمرود سالم بیرون آمد، من هم با فکر سالم، جان به در بردم».

سؤال 3ـ در مرکز پیش دبستانی فرزند 6 ساله ام، کودکان غیرمذهبی هستند و از مطالبی سخن می گویند که با فرهنگ دینی ما سازگاری ندارد. آیا این مسأله بر فرزند من آثار سویی خواهد داشت؟

اصل این است که فرزندانمان را به گونه ای تربیت کنیم و به آنان چنان پشتوانه فرهنگی بدهیم که از دیگران اثر منفی نپذیرند؛ زیرا در طول دوران کودکی و نوجوانی، ممکن است خواسته یا ناخواسته در محیط های نامناسبی قرار گیرند.
بهترین راهکار ایجاد پشتوانه فرهنگی، تقویت روحیه دینی و تقویت اعتماد به نفس کودک است؛ در عین حال، باید به محیط رشد فرزندمان نیز توجه کنیم؛ زیرا تأثیر محیط و همسالان بر کودک انکار ناپذیر است.
توصیه می کنم با توجه به تعدد و تنوع مراکز پیش دبستانی، فرزند خود را به مرکزی منتقل کنید که با فرهنگ شما سازگاری داشته باشد تا از تأثیر فرهنگ غیردینی همسالان در امان بماند.

سؤال 4ـ کسی را می شناسم که از ترس بدآموزی های همسالان، فرزندش را به مدرسه نمی فرستد. آیا این کار درست است؟

کسی که چنین اعتقادی داشته باشد، فرزند خود را افزون بر مدرسه، از دیدار نزدیکان در محافل و مهمانی ها، همسایگان و بچه های محله، سینما، پارک، تئاتر، خرید منزل و... نیز باید محروم کند؛ زیرا در همه این موارد، بدآموزی هایی وجود دارد.
محرومیت از مدرسه آثاری منفی دارد، از جمله:
1. محرومیت از رقابت:
کودکی که در مدرسه حضور نیابد و در منزل آموزش ببیند، از همسالان محروم می شود و زمینه رقابت مثبت او با آنان از بین خواهد رفت.
2. محرومیت از فعالیت های گروهی:
محرومیت از مدرسه، به معنای محرومیت از فعالیت های گروهی، مانند روزنامه دیواری، نمایشنامه، بحث گروهی، تزیین مدرسه، تحقیق جمعی و... است که خلأهایی را در پی خواهد داشت.
3. محرومیت از گردش علمی و اردو:
گردش های علمی و اردوهای مدرسه، آثار خوبی بر کودکان می گذارد: حس استقلال آنان را تقویت می کند؛ چون مدتی از والدین دور می شوند. سبب قدرشناسی از والدین می شود؛ چون مجبورند کارهای شخصی (پختن غذا، شستن لباس، جمع کردن رختخواب و...) را خود انجام دهند و نیز روحیه همزیستی با دیگران در آن ها ایجاد می شود. کودکی که از مدرسه محروم شود، از این آثار مثبت نیز محروم خواهد شد.
برای پیشگیری از بدآموزی های همسالان در مدرسه، باید در انتخاب مدرسه دقت، و در فرزند پشتوانه فرهنگی ایجاد کرد.
___________________________
پی نوشت:
[1] ـ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج20، ص 270 .

منبع:
نسیم مهر جلد 2، پرسش و پاسخ تربیت کودک و نوجوان؛ حسین دهنوی