سکوت و خاموشی از نظر احادیث
۱۱ فروردین ۱۳۹۴ 0عناوین
خاموشی
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در اندرز به ابوذر ـ فرمود :
أربَعٌ لا يُصِيبُهُنَّ إلاّ مؤمنٌ : الصَّمتُ و هُو أوَّلُ العِبادَةِ···
چهار چيز است كه جز مؤمن به آنها دست نمى يابد : خاموشى كه گام نخست عبادت است ··· .
امام على عليه السلام :
الصَّمتُ آيَةُ النُّبلِ و ثَمَرَةُ العَقلِ .
خاموشى، نشانه هوشمندى و ميوه خرد است .
امام على عليه السلام ـ در بيان نشانه پرهيزگار ـ فرمود :
إن صَمَتَ لَم يَغُمَّهُ صَمتُهُ، و إن ضَحِكَ لَم يَعلُ صَوتُهُ .
اگر خاموشى گزيند ، در اندوه فرو نرود و اگر بخندد ، صدايش را بلند نمى كند .
امام على عليه السلام ـ در توصيف مؤمن ـ فرمود :
كثيرٌ صَمتُهُ، مَشغولٌ وَقتُـهُ .
خاموشيش بسيار است و اوقاتش پُر (پيوسته در كار و انديشه خدا و آخرت است) .
امام صادق عليه السلام : پيامبر خدا صلى الله عليه و آله خطاب به مردى كه نزد ايشان آمد فرمود :
لا أدُلُّكَ على أمرٍ يُدخِلُكَ اللّه ُ بهِ الجَنَّةَ ؟ قالَ : بَلى يا رسولَ اللّه ِ . قالَ : أنِلْ مِمّا أنالَكَ اللّه ُ، قالَ : فإن كنتُ أحوَجَ مِمّن اُنيلُهُ ؟ قالَ : فانصُرِ المَظلومَ، قالَ : و إن كنتُ أضعَفَ مِمَّن أنصُرُهُ ؟ قالَ : فاصنَعْ للأخرَقِ يَعني أشِرْ علَيهِ، قالَ : فإن كنتُ أخرَقَ مِمَّن أصنَعُ لَهُ ؟ قالَ : فَأصمِتْ لِسانَكَ إلاّ مِن خَيرٍ، أ ما يَسُرُّكَ أن تكونَ فيكَ خَصلَةٌ مِن هذهِ الخِصالِ تَجُرُّكَ إلى الجَنَّةِ ؟ ! .
آيا تو را به كارى راهنمايى نكنم كه بدان وسيله خداوند تو را به بهشت برد؟ عرض كرد : چرا ، اى رسول خدا! حضرت فرمود : از آنچه خداوند به تو ارزانى داشته است بخشش كن . عرض كرد : اگر خودم از كسى كه بدو بخشش مى كنم نيازمندتر بودم چه؟ حضرت فرمود : ستمديده را يارى كن . عرض كرد : اگر خودم از كسى كه ياريش مى كنم ناتوانتر بودم چه؟ فرمود : براى آدمِ نادان كارسازى كن ؛ يعنى او را راهنمايى كن . عرض كرد: اگر خودم از او نادانتر بودم چه؟ حضرت فرمود: زبانت را جز از خير ساكت نگه دار . آيا خوشحال نمى شوى كه يكى از اين خصلتها در تو باشد و به بهشتت كشاند؟
امام صادق عليه السلام :
إنَّ مَن كانَ قَبلَكُم كانوا يَتَعلَّمُونَ الصَّمتَ و أنتُم تَتَعلَّمُونَ الكلامَ، كانَ أحَدُهُم إذا أرادَ التَّعَبُّدَ يَتَعَلَّمُ الصَّمتَ قَبلَ ذلكَ بعَشرِ سِنِينَ ، فإن كانَ يُحسِنُهُ و يَصبِرُ علَيهِ تَعَبَّدَ و إلاّ قالَ : ما أنا لِما أرُومُ بِأهلٍ .
كسانى كه پيش از شما بودند سكوت كردن را مى آموختند و شما سخن گفتن را فرا مى گيريد . هرگاه يكى از آنان مى خواست عبادت پيشه كند، ده سال پيش از آن، تمرين سكوت مى كرد ، اگر به خوبى از عهده اين كار برمى آمد و تحمّل آن را داشت ، عابد مى شد و گرنه مى گفت : من لايق اين كار نيستم .
ثمرات خاموشى
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
علَيكَ بطُولِ الصَّمتِ فإنّهُ مَطرَدَةٌ لِلشَّيطانِ، و عَونٌ لكَ على أمرِ دِينِكَ .
بر تو باد به خاموشى بسيار كه آن موجب طرد شيطان است و در كار دينَت ياور تو .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
إذا رَأيتُمُ المؤمنَ صَمُوتا فادْنُوا مِنهُ فإنّهُ يُلَقّى الحِكمَةَ .
هرگاه مؤمن را خاموش ديديد ، به او نزديك شويد كه به او حكمت القا مى شود .
امام على عليه السلام :
بكَثرَةِ الصَّمتِ تَكونُ الهَيبَةُ .
سكوتِ بسيار ، هيبت مى آورد .
امام على عليه السلام ـ در وصيّت خود پيش از رحلت ـ فرمود :
اِلزَمِ الصَّمتَ تَسلَمْ .
به خاموشى چنگ در زَن تا سالم مانى .
امام على عليه السلام :
الصَّمتُ حكمٌ، و السُّكوتُ سَلامَةٌ .
خاموشى، حكمت در پى دارد و سكوت، سلامت .
امام على عليه السلام :
إن كانَ في الكلامِ البَلاغَةُ، فَفي الصَّمتِ السَّلامةُ مِنَ العِثارِ .
اگر در سخن گفتن بلاغت باشد ، در خاموشى ايمنى از لغزش است .
امام على عليه السلام :
لا حافِظَ أحفَظُ مِنَ الصَّمتِ .
هيچ نگهبانى ، حفظ كننده تر از خاموشى نيست .
امام على عليه السلام :
اِلزَمِ الصَّمتَ فَأدنى نَفعِهِ السَّلامَةُ .
خاموشى پيشه كن؛ زيرا، كمترين سود آن، سالم ماندن است .
امام على عليه السلام :
اُصمُتْ تَسلَمْ .
خاموشى گزين تا به سلامت مانى .
امام على عليه السلام :
اُصمُتْ دَهرَكَ يَجِلَّ أمرُكَ .
همواره خاموش باش تا كار تو بالا گيرد (به جايگاهى بلند دست يابى) .
امام على عليه السلام :
الصَّمتُ زَينُ العِلمِ، و عُنوانُ الحِلمِ .
خاموشى، زيور دانش است و نشانه بردبارى .
امام على عليه السلام :
الصَّمتُ يُكسِيكَ الوَقارَ و يَكفِيكَ مُؤنَةَ الاعتِذارِ .
خاموشى، خلعتِ وقار بر تو مى پوشاند و زحمت پوزش خواهى را از دوش تو بر مى دارد .
امام على عليه السلام :
الصَّمتُ رَوضَةُ الفِكرِ .
خاموشى ، باغستان انديشه است .
امام على عليه السلام :
اِلزَمِ الصَّمتَ يُستَرْ (يَستَنِرْ) فِكرُكَ .
خاموشى پيشه كن تا كه انديشه ات پوشيده ماند (روشنايى گيرد) .
امام على عليه السلام :
أكثِرْ صَمتَكَ يَتَوَفَّرْ فِكرُكَ، و يَستَنِرْ قَلبُكَ، و يَسلَمِ النّاسُ مِن يَدِكَ .
بر خاموشيت بيفزاى تا انديشه ات فزونى گيرد و دلت نورانى شود و مردم از دست تو به سلامت مانند .
امام حسن عليه السلام :
نِعمَ العَونُ الصَّمتُ في مَواطِنَ كثيرَةٍ و إن كُنتَ فَصِيحا
در بسيارى جاها ، خاموشى، ياورى نيكو است ؛ هرچند سخنور باشى .
امام حسن عليه السلام :
قد أكثَرَ مِن الهَيبَةِ الصّامِتُ .
آدم خموش ، پر هيبت است .
امام صادق عليه السلام :
الصَّمتُ كَنزٌ وافِرٌ و زَينُ الحَليمِ و سِترُ الجاهِلِ .
خاموشى، گنجى سرشار است و زيورِ بردبار و پوششِ نادان .
امام كاظم عليه السلام :
دَليلُ العاقِلِ التَّفَكُّرُ، و دَليلُ التَّفَكُّرِ الصَّمتُ
راهنماىِ خردمند، انديشيدن است و راهنماىِ انديشيدن، خاموشى.
امام رضا عليه السلام :
إنَّ الصَّمتَ بابٌ مِن أبوابِ الحِكمَةِ، إنَّ الصَّمتَ يُكسِبُ المَحَبَّةَ إنّه دَليلٌ على كُلِّ خَيرٍ .
خاموشى، يكى از درهاى حكمت است ، خاموشى، محبّت مى آورد ، خاموشى، راهنماى آدمى به هر خير و خوبى است .
خاموشىِ ستوده
امام على عليه السلام :
إنّما يَستَحِقُّ اسمَ الصَّمتِ المُضطَلِعُ بِالإجابَةِ، و إلاّ فالعِيُّ بهِ أولى .
تنها آن كس سزاوار نام خاموشى است ، كه بر جواب گفتن توانا باشد [و پاسخ ندهد] و گرنه [اطلاق نام ]درماندگى به او سزاوارتر است .
امام على عليه السلام :
كُن صَموتا مِن غَيرِ عِيٍّ
خاموش باش ، نه از روى درماندگى .
امام على عليه السلام :
القَولُ بِالحَقِّ خَيرٌ مِن العِيِّ و الصَّمتِ .
سخن گفتنِ به حق ، بهتر است از درماندن و خاموشى .
امام على عليه السلام :
الكلامُ بَينَ خَلَّتَي سُوءٍ هُما : الإكثارُ، و الإقلالُ، فَالإكثارُ هَذَرٌ، و الإقلالُ عِيٌّ و حَصَرٌ .
سخن گفتن، ميان دو خصلت بد جاى گرفته است : پرگويى و كم گويى ؛ پرگويى به ياوه گويى مى انجامد و كم گويى ، درماندگى (ناتوانى از بيان مقصود) .
امام على عليه السلام :
لا خَيرَ في الصَّمتِ عَنِ الحُكمِ، كما أنّهُ لا خَيرَ في القَولِ بِالجَهلِ .
در فرو بستن زبان از حكمت خيرى نيست ، همچنان كه در ندانسته سخن گفتن خيرى نمى باشد .
امام على عليه السلام ـ در توصيف پيامبر صلى الله عليه و آله ـ فرمود :
كلامُهُ بَيانٌ، و صَمتُهُ لِسانٌ .
سخنش، بيان (روشنگر) بود و سكوتش، زبان (با معنا) .
امام على عليه السلام ـ در توصيف اهل بيت عليهم السلام ـ فرمود :
هُمُ الذينَ يُخبِرُكُم حُكمُهُم (حِلمُهُم) عن عِلمِهِم، و صَمتُهُم عن مَنطِقِهِم، و ظاهِرُهُم عن باطِنِهِم، لا يُخالِفُونَ الدِّينَ و لا يَختَلِفُونَ فيهِ، فهُو بينَهُم شاهِدٌ صادِقٌ، و صامِتٌ ناطِقٌ .
آنان كسانى هستند كه حكمشان (بردباريشان) شما را از دانششان آگاه مى سازد و سكوتشان از سخنشان و ظاهرشان از باطنشان ، با دين مخالفت نمى كنند و در آن با يكديگر اختلاف نمى ورزند؛ زيرا دين در ميان آنان گواهى راستگو و خاموشى گوياست .
امام على عليه السلام ـ نيز در توصيف اهل بيت عليهم السلام ـ فرمود :
هُم عَيشُ العِلمِ و مَوتُ الجَهلِ يُخبِرُكُم حِلمُهُم عن عِلمِهِم، و ظاهِرُهُم عن باطِنِهِم، و صَمتُهُم عن حِكَمِ مَنطِقِهم .
آنان مايه حياتِ دانش اند و مرگِ نادانى . بردبارى ايشان شما را از دانششان آگاه مى سازد و آشكارشان از نهانشان و خاموشيشان از گفتار حكيمانه شان.
امام على عليه السلام :
القرآنُ آمِرٌ زاجِرٌ، و صامِتٌ ناطِقٌ
قرآن امر كننده [به كار نيك ]و بازدارنده [از كار بد] است و خاموشى گوياست .
امام رضا عليه السلام :
ما أحسَنَ الصَّمتَ لا مِن عِيٍّ ، و المِهذارُ لَهُ سَقَطاتٌ .
چه نيكوست آن خاموشى كه از روى درماندگى [در سخن گفتن ]نباشد، و براى پُر گو لغزشهاست .
میزان الحکمه،جلد ششم.
