غرامت از نظر احادیث

غرامت و تاوان

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

الزَّعيمُ غارِمٌ
پيشوا [ى يك قوم ]غرامت پرداز است .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

عَلَى اليَدِ ما أخَذَت حتّى تُؤَدِّيَهُ .
دست، هر چه مى ستاند ، ضامن است تا آن را برگرداند .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

على اليَدِ ما أخَذَت حَتّى تُؤَدِّي .
دست، هر چه مى ستاند ، ضامن است تا برگرداند .

امام على عليه السلام : 

مَن تَطَبَّبَ أو تَبَيطَرَ فَلْيَأخُذِ البَراءةَ مِن وَلِيِّهِ، و إلاّ فهُو لَهُ ضامِنٌ
طبيب و دامپزشك هنگام مداواى مريض يا دام بايد از ولىّ و صاحب آنها برائت نامه بگيرد و گرنه در قبال [صدمه زدن يا تلف كردن] او ضامن است .

امام صادق عليه السلام :

مَنِ استُؤجِرَ على عَمَلٍ فَأفسَدَهُ أوِ استَهلَكَهُ ضَمِنَ··· و كانَ [ أميرُ المؤمنينَ عليه السلام ]يُضَمِّنُ الأجيرَ .
هرگاه كسى براى كارى اجير شود و او آن كار را خراب كند و از بين ببرد ، ضامن است··· . امير المؤمنين عليه السلام مزدور را ضامن مى دانست .

امام صادق عليه السلام :

اُتِيَ إلى أميرِ المؤمنينَ عليّ عليه السلام بِحَمّالٍ استُؤْجِرَ على حَملِ قارُورَةٍ عَظيمَةٍ فيها دُهنٌ فَكَسَرَها فَضَمَّنَهُ .
شتربانى را كه براى حمل شيشه بزرگى پر از روغن به اجيرى گرفته شده و آن را شكسته بود خدمت امير المؤمنين عليه السلام آوردند و حضرت او را ضامن دانست .

امام صادق عليه السلام ـ به نقل از پدرانش عليهم السلام ـ فرمود : 

عن آبائِهِ عليهم السلام أنَّهُم قالُوا: يَضْمَنُ الصُّنّاعُ ما أفسَدُوهُ، أخطَؤوا أو تَعَمَّدُوا إذا عَمِلُوا بأجرٍ .
صنعتگران اگر چيزى را چه بر اثر اشتباه و چه عمدى از بين ببرند ، در صورتى كه در قبال دريافت مزد كار كنند ، ضامن هستند .

در نكوهش كفالت و ضمانت

امام على عليه السلام :

لا تَضمَنْ ما لا تَقِدرُ على الوَفاءِ بهِ .
 چيزى را كه از عهده انجام آن بر نمى آيى ضمانت نكن .

امام باقر يا امام صادق عليهما السلام :

 لا تُوجِبْ على نفسِكَ الحُقوقَ و اصبِرْ على النَّوائبِ .
حقّ و حقوق بر خودت واجب مگردان و در برابر سختيها و ناملايمات صبر كن .

امام صادق عليه السلام :

الكَفالَةُ خَسارَةٌ، غَرامَةٌ، نَدامَةٌ .
كفيل شدن خسارت است ، غرامت است ، پشيمانى است .

امام صادق عليه السلام :

مَكتوبٌ في التَّوراةِ : كَفالَةٌ، نَدامَةٌ، غَرامَةٌ .
در تورات نوشته شده است : كفيل شدن ، پشيمانى است ، غرامت است .

الخصال ـ به نقل از ابو الحسن الحذّاء ـ :

 سمعتُ أبا عبد اللّه عليه السلام يقولُ لأبِي العبّاسِ البَقباقِ : ما مَنَعَكَ مِن الحَجِّ ؟ قالَ : كَفالَةٌ كَفَلْتُ بِها . قالَ : ما لكَ و الكَفالاتِ؟! أ ما عَلِمتَ أنّ الكَفالَةَ هِي التي أهلَكَتِ القُرونَ الاُولى ؟ ! .
 امام صادق عليه السلام به ابو العباس بقباق فرمود : چرا حج نرفتى؟ عرض كرد : كفالت كسى را كرده بودم . حضرت فرمود : تو را چه به كفالت ؟ مگر نمى دانى كه همين كفالتها بود كه اقوام پيشين را به نابودى كشاند؟ !

عاريه، تاوان ندارد

امام صادق عليه السلام :

لا غُرمَ على مُستَعِيرِ عارِيَةٍ إذا هَلَكَت إذا كانَ مَأمُونا .
 اگر عاريه از بين برود ، در صورتى كه عاريه گيرنده، امين و مورد اعتماد باشد ، تاوانى بر او نيست .

امام صادق عليه السلام :

 إذا هَلَكَتِ العارِيَةُ عندَ المُستَعِيرِ لَم يُضمِّنْهُ، إلاّ أن يكونَ قدِ اشتَرَطَ علَيهِ .
اگر عاريه نزد عاريه گيرنده از بين برود ، تاوانى به گردن او نيست، مگر اين كه عاريه دهنده شرط [ضمانت ]گذاشته باشد .

میزان الحکمه ،جلد ششم.