فریبکاری در احادیث

نكوهش دغلكارى :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 المسلمُ أخو المسلمِ

و لا يَحِلُّ لِمسلمٍ باعَ مِن أخيهِ بَيعا فيهِ عَيبٌ ، إلاّ بَيَّنَهُ لَهُ .

مسلمان، برادر مسلمان است

و بر هيچ مسلمانى روا نيست كالاى معيوبى را به برادرش بفروشد، مگر اين كه او را از آن عيب آگاه سازد.

( كنز العمّال : ۹۵۰۲ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 المُؤمِنُونَ بَعضُهُم لِبَعضٍ نَصَحَةٌ وادُّونَ  و إن بَعُدَت مَنازِلُهُم و أبدانُهُم

و الفَجَرَةُ بعضُهُم لِبَعضٍ غَشَشَةٌ مُتَخاوِنُونَ  و إنِ اقتَرَبَت مَنازِلُهُم و أبدانُهُم .

مؤمنان با يكديگر يكرنگ و مهربانند ،هر چند خانه ها و پيكرهايشان از هم دور باشد 

و نابكاران با يكديگر دغلكار و خيانت كارند ، هر چند خانه ها و پيكرهايشان نزديك به هم باشد.

( الترغيب و الترهيب : ۲/۵۷۵/۱۲ )

الترغيب و الترهيب ـ به نقل از ابو سباع ـ :

اشتَرَيتُ ناقَةً مِن دارِ واثِلةَ ابنِ الأسقَعِ  فَلَمّا خَرَجتُ بها  أدرَكَنِي  يَجُرُّ إزارَهُ  فقالَ : اشتَرَيتَ ؟

قُلتُ : نَعَم . قالَ : اُبَيِّنُ لكَ ما فِيها . 

قلتُ : و ما فِيها ؟

قالَ : إنَّها لَسَمِينَةٌ ظاهِرَةُ الصِّحَّةِ .

قالَ : أرَدتَ بها سَفرا  أو أرَدتَ بها لَحما ؟ قلتُ : أرَدتُ بها الحَجَّ .

قالَ : فَارتَجِعْها . فقالَ صاحِبُها : ما أرَدتَ إلى هذا أصلَحَكَ اللّه ُ ، تُفسِدُ عَليَّ ؟!

قالَ : إنّي سَمِعتُ رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله  يقولُ :

لا يَحِلُّ لِأحَدٍ يَبِيعُ شيئا  ، إلاّ بَيَّنَ ما فِيهِ و لا يَحِلُّ لِمَن عَلِمَ ذلكَ  ، إلاّ بَيَّنَهُ .

 

ناقه اى از منزل واثلة بن اسقع خريدم و چون آن را بيرون آوردم ، در حالى كه اِزارش به زمين كشيده مى شد ، خودش را به من رساند و گفت : خريدى ؟

گفتم: آرى . گفت : خصوصيت آن را برايت توضيح مى دهم . 

گفتم : چه خصوصيتى دارد؟ گفت : شترى چاق و سالم است .

پرسيد : آيا براى سفر مى خواهى يا براى گوشتش ؟ گفتم : آن را براى سفر حجّ مى خواهم . 

گفت : پس  آن را پس بده .

صاحب شتر گفت : خدا خيرت دهد ، مى خواهى كار را بر من خراب كنى ( معامله را به هم بزنى ) ؟!

واثله گفت: من از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله شنيدم كه مى فرمود :

برهيچ كس روا نيست چيزى را بفروشد، مگر اين كه هر عيب و ايرادى دارد به خريدار بگويد و هر كسِ ديگرى هم از آن عيبها اطلاع داشته باشد، بايد بگويد.

( الترغيب و الترهيب : ۲/۵۷۴/۱۰ )

امام على عليه السلام :

الغِشُّ ، سَجِيَّةُ المَرَدَةِ .

 دغلكارى ، خصلت مردمان سركش است.

(غرر الحكم : ۴۲۱ )

امام على عليه السلام :

الغِشُّ ، يَكسِبُ المَسَبَّةَ .

 دغلكارى ، ناسزا شنيدن در پى دارد.

( غرر الحكم : ۶۱۵ )

امام على عليه السلام :

الغِشُّ ، شَرُّ المَكرِ .

دغلكارى ، بدترين نيرنگ است.

(غرر الحكم : ۷۴۰ )

امام على عليه السلام :

الغِشُّ ، مِن أخلاقِ اللِّئامِ

 دغلكارى ، از اخلاق فرومايگان است.

( غرر الحكم : ۱۲۹۹ )

امام على عليه السلام :

الغَشُوشُ ، لِسانُهُ حُلوٌ و قَلبُهُ مُرٌّ .

 دغلكار ، زبانش شيرين است و دلش تلخ.

( غرر الحكم : ۱۵۷۵ )

امام على عليه السلام :

مِن عَلامَةِ الشَّقاءِ ، غِشُّ الصَّدِيقِ .

از نشانه هاى بدبختى ، دغلكارى با دوست است.

(غرر الحكم : ۹۲۹۷ )

امام على عليه السلام :

شَرُّ الناسِ ، مَن يَغُشُّ الناسَ .

بدترين مردم ، كسى است كه با مردم دغلكارى كند.

(غرر الحكم : ۵۶۷۷ )

تهذيب الأحكام ـ به نقل از حلبى ـ :

سألتُه عنِ الرَّجُلِ  يكونُ عِندَهُ لَونانِ مِن طَعامٍ واحِدٍ و سِعرُهُما شتى و أحَدُهُما خَيرٌ مِنَ الآخَرِ ،

فَيَخلِطُهُما جَميعا ثُمّ يَبِيعُهُما بِسِعرٍ واحِدٍ :

لا يَصلُحُ لَهُ أنْ يَفعَلَ ذلكَ يَغُشُّ بهِ المسلمينَ ، حتّى يُبَيِّنَهُ

از امام صادق عليه السلام سؤال كردم : مردى از يك ماده غذايى دو نوع آن را دارد و قيمت هر دو مختلف است ، اما يكى مرغوبتر از ديگرى مى باشد ، 

لذا آنها را با هم مخلوط مى كند و همه را به يك قيمت مى فروشد .

حضرت فرمود : درست نيست كه اين كار را بكند و بدين وسيله به مسلمانان غِشّ روا دارد ، مگر اين كه واقعيت را به آنها بگويد.

( تهذيب الاحكام : ۷/۳۴/۱۴۰ )

 

امام كاظم عليه السلام ـ چون بر هشام بن حكم كه در سايه ( تاريكى ) مشغول فروختن پارچه شاپورى بود ، گذشت ـ فرمود :

 يا هِشامُ ! إنّ البَيعَ فِي الظِلِّ  ، غِشٌّ 

و إنَّ الغِشَّ ، لا يَحِلُّ .

 اى هشام ! فروختن كالا در سايه ، دغلى است

و دغلى [ در معامله ]  ، روا نيست.

( الكافي : ۵/۱۶۰/۶ )

پرهيز از دغلكارى :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ به گندم فروشى ـ فرمود :

يا صاحِبَ الطَّعامِ ! أسفَلُ هذا مِثلُ أعلاهُ ؟

مَن غَشَّ المُسلمينَ ، فليسَ مِنهُم .

اى گندم فروش ! آيا زير اين هم مانند روى آن است ؟ 

هر كه با مسلمانان دغلكارى كند ، از آنها نيست.

( كنز العمّال : ۹۵۱۲ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

ليسَ مِنّا ، مَن غَشَّ مُسلِما أو ضَرَّهُ أو ماكَرَهُ

 از ما نيست ، كسى كه به مسلمانى غشّ روا دارد يا به او زيان رساند يا به او نيرنگ زند.

( تحف العقول : ۴۲ )

 

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 مَن غَشَّ مُسلِما في شِراءٍ أو بَيعٍ  ، فليسَ مِنّا

و يُحشَرُ يومَ القِيامَةِ مَع اليَهودِ ؛

لأنَّهم ، أغَشُّ الخَلقِ لِلمُسلِمينَ .

هر كس در خريدن يا فروختن با مسلمانى دغلكارى كند ، از ما نيست

و روز قيامت با يهود محشور مى شود ؛

زيرا يهود  ، دغلكارترين  مردم نسبت به مسلمانان هستند.

( الأمالي للصدوق : ۵۱۵/۷۰۷ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

ليسَ مِنّا ، مَن غَشَّ مُسلِما .

از ما نيست ، كسى كه با مسلمانى دغلكارى كند.

( كتاب من لا يحضره الفقيه : ۳/۲۷۳/۳۹۸۶ )

 

سنن أبى داوود :

إنّ رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله مَرَّ بِرَجُلٍ يَبِيعُ طَعاما .

فَسَألَهُ : كيفَ تَبِيعُ ؟ فَأخبَرَهُ.

فَاُوحِيَ إلَيهِ أن أدخِلْ يَدَكَ فيهِ .

 فَأدخَلَ يَدَهُ فيه ، فإذا هو مَبلولٌ .

فقالَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : ليسَ مِنّا ، مَن غَشَّ .

 پيامبر خدا صلى الله عليه و آله بر مردى گذشت كه گندم مى فروخت .

پرسيد : چند مى فروشى ؟ آن مرد قيمت را به حضرت گفت .

به پيامبر وحى شد كه دستت را داخل ظرف گندم فرو ببر .

حضرت دست خود را در آن فرو برد و دستش مرطوب شد .

آنگاه پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود : از ما نيست  ، كسى كه تقلّب كند.

( سنن أبي داوود : ۳/۲۷۲/۳۴۵۲ )

الترغيب و الترهيب :

إنَّ رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله مَرَّ على صُبْرَةِ طَعامٍ .

فَأدخَلَ يَدَهُ فيها  ، فَنالَت أصابِعُهُ بَلَلاً . 

فقالَ : ما هذا ، يا صاحِبَ الطَّعامِ ؟!

قالَ : أصابَتهُ السماءُ ، يا رسولَ اللّه ِ !

قالَ : أ فَلا جَعَلتَهُ فَوقَ الطَّعامِ  ، حتّى يَراهُ الناسُ؟ مَن غَشَّنا ، فَلَيسَ مِنّا .

 پيامبر خدا صلى الله عليه و آله بر تلّى از گندم گذشت .

دستش را داخل آن فرو برد و انگشتانش به رطوبتى خورد . 

فرمود : اين چيست ، اى فروشنده ؟! عرض كرد : اى پيامبر خدا! باران به آن خورده است .

حضرت فرمود : چرا آن قسمت را رو قرار ندادى تا مردم ببينند ؟ هر كه با ما تقلّب كند ، از ما نيست.

( الترغيب و الترهيب : ۲/۵۷۱/۲ )

كنز العمّال : 

مَرّ رسولُ اللّه صلى الله عليه و آله بِرَجُلٍ يَبِيعُ طَعاما قد خَلَطَ جَيِّدا بِقَبِيحٍ .

فقالَ له النبيُّ صلى الله عليه و آله : ما حَمَلَكَ على ما صَنَعتَ ؟ 

فقالَ : أرَدتُ أن يَنفُقَ .

فقالَ لَهُ النبيُّ صلى الله عليه و آله : مَيِّزْ كُلَّ واحِدٍ مِنهُما على حِدَةٍ ؛ ليسَ في دِينِنا  ، غِشٌّ .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به مردى كه گندم مرغوب و نا مرغوبى را با هم مخلوط كرده بود و مى فروخت

فرمود : چرا اين كار را كرده اى ؟

عرض كرد : مى خواستم [ جنس نا مرغوب ] به فروش برسد .

پيامبر صلى الله عليه و آله به او فرمود : آنها را از هم جدا كن ؛ در دين ما ، دغلكارى جايى ندارد.

( كنز العمّال : ۹۹۷۴ )

امام على عليه السلام : 

المُؤمنُ لا يَغُشُّ أخاهُ  و لا يَخُونُهُ  و لا يَخذُلُهُ  و لا يَتَّهِمُهُ .

مؤمن برادر خود را نمى فريبد، به او خيانت نمى كند، او را تنها نمى گذارد و او را متّهم نمى سازد.

( الخصال : ۶۲۲/۱۰ )

امام على عليه السلام : 

مِن عَلامَةِ الشَّقاءِ ، غِشُّ الصَّدِيقِ .

از نشانه هاى بدبختى ، دغلكارى با دوست است.

(غرر الحكم : ۹۲۹۷ )

امام باقر عليه السلام :

مَرَّ النبيُّ صلى الله عليه و آله فِي سُوقِ المَدينةِ بطَعامٍ  .

فقالَ لِصاحِبِهِ : ما أرَى طَعامَكَ إلاّ طَيِّبا  و سَألَهُ عن سِعرِهِ .

فَأوحَى اللّه ُ عَزَّ و جلَّ إلَيهِ أن يَدُسَّ يَدَيهِ فِي الطَّعامِ  .

فَفَعَلَ ، فَأخرَجَ طَعاما رَدِيّا .

فقال لِصاحِبِهِ : ما أراكَ ، إلاّ و قد جَمَعتَ خِيانَةً و غِشّا لِلمُسلِمينَ .

پيامبر صلى الله عليه و آله در بازار مدينه از كنار بار گندمى عبور كرد . 

به صاحب آن فرمود : مى بينم گندم خوب و مرغوبى دارى و از قيمت آن پرسيد .

پس  خداوند عزّ و جلّ به آن حضرت وحى فرمود كه دستت را داخل ظرف فرو بَر .

پيامبر صلى الله عليه و آله اين كار را كرد و گندمِ نا مرغوبى بيرون آورد.

پس به صاحب آن فرمود : مى بينم كه با مسلمانان غلّ و غش مى كنى .

( الكافي : ۵/۱۶۱/۷ )

امام صادق عليه السلام :

 ليسَ مِنّا  ، مَن غَشَّنا .

 از ما نيست ، كسى كه با ما دغلكارى كند.

( الكافي : ۵/۱۶۰/۱ )

پيامدهاى دغلكارى :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن غَشَّ أخاهُ المُسلِمَ  ، نَزَعَ اللّه ُ عَنهُ بَرَكةَ رِزقِهِ 

و أفسَدَ علَيهِ مَعيشَتَهُ و وَكَلَهُ إلى نفسِهِ .

هر كه به برادر مسلمان خود غشّ روا دارد ، خداوند بركت را از روزى او بگيرد

و زندگيش را بر وى تباه گرداند و او را به خودش وا گذارد.

( بحار الأنوار : ۷۶/۳۶۵/۳۰ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن باعَ عَيبا ،  لَم يُبَيِّنْهُ  ،

لَم يَزَلْ في مَقتِ اللّه ِ و لَم تَزَلِ المَلائكةُ تَلعَنُهُ .

هر كس كالاى معيوبى را بفروشد ، بدون آن كه عيبش را به خريدار گفته باشد ، 

همواره در خشم خدا باشد و فرشتگان پيوسته نفرينش كنند.

( كنز العمّال : ۹۵۰۱ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن غَشَّ المُسلمينَ ، حُشِرَ مَعَ اليَهودِ يومَ القِيامَةِ ؛

لِأنَّهُم  ، أغَشُّ الناسِ للمُسلِمينَ .

هر كه [ در معامله ] با مسلمانان دغلكارى كند ، روز قيامت با يهود محشور شود؛

زيرا اين جماعت ، دغلكارترين مردم نسبت به مسلمانان هستند.

( كتاب من لا يحضره الفقيه : ۳/۲۷۳/۳۹۸۷ )

امام كاظم عليه السلام : 

مَلعونٌ  ، مَن غَشَّ مُسلِما أو ماكَرَهُ أو غَرَّهُ .

ملعون است كسى كه به مسلمانى غشّ روا دارد يا به او نيرنگ زند يا فريبش دهد.

( بحار الأنوار : ۱۰۳/۸۲/۸)

زشت ترين دغلكارى :

امام على عليه السلام ـ در سفارش به يكى از كارگزاران خويش ـ نوشت :

إنَّ أعظَمَ الخِيانَةِ ، خِيانَةُ الاُمَّةِ و أفظَعَ الغِشِّ ، غِشُّ الأئمَّةِ .

همانا بزرگترين خيانت ، خيانت به امّت است و زشت ترين دغلكارى ، دغلكارى نسبت به پيشوايان است.

( نهج البلاغة : الكتاب ۲۶ )

امام على عليه السلام :

مَن غَشَّ الناسَ في دِينِهِم  ، فَهُو مُعانِدٌ للّه ِِ و رسولِهِ .

هر كه در دين مردم با آنها دغلكارى كند ، دشمن خدا و پيامبر اوست.

( غرر الحكم : ۸۸۹۱ )

دغلكارترين مردم :

امام على عليه السلام :

إنَّ أنصَحَ الناسِ لنفسِهِ ، أطوَعُهُم لِرَبِّهِ

و إنَّ أغَشَّهُم لنفسِهِ ، أعصاهُم لِرَبِّهِ .

خير خواه ترين مردم نسبت به خويش  ، كسى است كه در برابر پروردگارش از همه فرمانبردارتر باشد

و خيانت كارترين آنها به خود، نا فرمانترين آنها از پروردگار خويش است.

( نهج البلاغة : الخطبة ۸۶ )

امام على عليه السلام : 

إنَّ أغَشَّ الناسِ  ، أغَشُّهُم لنفسِهِ و أعصاهُم لِرَبِّهِ .

همانا دغلكارترين مردم ، كسى است كه با خود دغلكارتر و در برابر پروردگارش نا فرمانتر باشد.

( غرر الحكم : ۳۵۱۶ )

امام على عليه السلام : 

مَن غَشَّ نَفسَهُ  ، كانَ أغَشَّ لِغَيرِهِ .

كسى كه با خود دغلكار باشد ، با ديگرى دغلكارتر است.

(غرر الحكم : ۹۰۴۴ )

میزان الحکمه،جلد هشتم.