شرح مناجات شعبانیه (قسمت نهم)

اِلهى جُودُكَ بَسَطَ اَمَلى وَ عَفْوُكَ اَفْضَلُ مِنْ عَمَلى، اِلهى فَسُرَّنى بِلِقائِكَ یَومَ تَقْضى فیهِ بَیْنَ عِبادِكَ.
معبود من! جود و بخششت، آرزویم را گسترش داده است، و عفو تو بر كردارـ زشت ـ من برترى یافت. معبودِ من! مرا به دیدارت، در روزى كه میان بندگانت داورى مى‏كنى شادمان كن!

نكاتى از این فراز

1. جود گسترده خداوند، آرزوى بیشتر بنده؛
2. «عفو خدا، بیشتر از جُرم ماست»؛(73)
3. تمناى سرور حاصل از دیدار خداوند در روز قیامت.

«اِلهى جُودُكَ بَسَطَ اَمَلى؛ آرزوهاى بى ‏پایان آدمى، جود بى ‏پایان خداوندى»

از خداوند بزرگ، فراوان خواستن و چیزهاى بزرگ را آرزو كردن و درخواستنمودن، از صفات نیك و شایسته یك بنده است كه مطلوب حضرت حق نیزمى‏باشد.
پروردگار از بنده‏اى كه در كنار خزاین بى‏پایانش، از او چیزهایى اندك و ناچیزمى‏طلبد، خشنود نمى‏باشد. لذا با اندك تأملى در دعاهاى اهل‏بیت علیهم‏السلام درمى‏یابیمكه آن بزرگواران، هم فراوان مى‏خواستند و هم چیزهاى بزرگ، همانند دیدار باخداوند را مسئلت مى‏نمودند.
اینكه چه چیز باعث بسط و گسترش آرزوى یك بنده مى‏شود ـ چنانچه در اینقسمت از مناجات، بدان اشاره شد ـ «جود و كَرَم» خداوند مى‏باشد كه این چنینآرزویى را مى‏طلبد. در واقع، گویا آن چنان جودى را، این چنین آرزویى مبسوطو بى‏پایان معنا خواهد داد.
حاصل سخن آنكه، اگر خداوند، از بنده‏اش بسط و گستردگى آرزو رابخواهد، بدان سبب است كه خود از جودى بى‏پایان برخوردار است و خداوند،جود و كرم و بخشش خود را، بدون مصرف، نمى‏پسندد.

بانگ مى‏آید كه‏اى طالب بیا     جودْ محتاجِ گدایان چون گدا
جود مى‏جوید گدایان و ضِعاف     همچو خوبان كاینه جویند صاف
روى خوبان ز آینه زیبا شود     روى احسان از گدا پیدا شود
پس گدایان آیتِ جود حق‏اند     وانكه با حقند جود مطلق‏اند

مولانا

عفو خدا بیشتر از جُرم ماست

خداوند، در همه زیبایى‏ها و صفاتش بى‏انتهاست، از جمله در صفت «عفوِ»خویش.
اگر بنده‏اى هر قدر هم مرتكب معصیت شده باشد، از عفو خداوند خویشمأیوس گردد، معنایش، محدود ساختن و محدود دانستن صفت بى‏انتهاى عفوالهى مى‏باشد؛ و معناى محدود نمودن حق تعالى در صفاتش، شبیه دانستن او بهمخلوقات محدودش مى‏باشد، در حالى كه خداوند از هرگونه شبیه و مثل و مانندمنزه است.

عفو خدا بیشتر از جُرم ماست     نكته سربسته چه دانى خموش
لطف الهى بكند كار خویش     مژده رحمت برساند سروش
رندى حافظ نه گناهیست صعب     با كَرَم پادشهِ عیب‏پوش

حافظ

و در تعقیبات مشتركه هر نماز، دستور رسیده كه مستحب است این دعا را بخوانیم:

اَللّهُمَّ اِنَّ مَغْفِرَتَكَ اَرْجى مِنْ عَمَلى وَ اِنَّ رَحْمَتَكَ اَوْسَعَ مِنْ ذَنْبى اَللّهُمَّ اِنْ كانَذَنْبى عِنْدَكَ عَظیما فَعَفْوُكَ اَعْظَمُ مِنْ ذَنْبى اَللّهُمَّ اِنْ لَمْ اَكُنْ اَهْلاً اَنْ اَبْلُغَ رَحْمَتَكفَرَحْمَتُكَ اَهْلٌ اَنْ تَبْلُغَنى وَ تَسَعَنى لِاَنَّها وَسِعَتْ كُلَّ شَىْ‏ءٍ بِرَحْمَتِكَ یا اَرْحَمَالرّاحمینَ.(74)

پروردگارا! به درستى كه به آمرزش تو بیشتر امیدوارم تا به عمل خود. خدایا!رحمت تو گسترده‏تر از گناهم مى‏باشد. خداوندا! اگر گناهم نزد تو بزرگاست، عفو تو بزرگ‏تر از گناهم مى‏باشد. پروردگارا! اگر من شايسته دريافترحمتت نیستم، ولى رحمتِ تو، سزاوار است كه مرا دریابد، چون رحمت توهمه چیز را فراگرفته است. به حق رحمتت اى رحم كننده‏ترین رحم كنندگان.

سرور قلب با دیدار خدا در قیامت

بلند همتى امام علیه‏السلام سبب شده است كه در بلوا و آشوب روز قیامت كه دل‏ها نگرانو اندوهگین مى‏باشد، سرور قلبى خویش را بدون هیچ گونه توجهى به بهشت ونعمت‏هاى خیره كننده آن، تنها با دیدار خداوندش مطالبه نماید.
بارى:

گر خمرِ بهشت است بریزید كه بى‏دوست     هر شربت عَذبم(75) كه دهى عین عذاب است

حافظ

بندگان خاص خدا، در میان هیاهو و غوغاى روز محشر، از محبوبشان مطالبهنمى‏كنند كه ما را به مكانى امن ببر تا آسوده باشیم، بلكه مسئلت مى‏كنند كه با ماباش و دیدارت را براى ما میسر فرما تا آسوده باشیم و در عیش و امنیتِ كامل بهسر بریم.

در آن نَفَس كه بمیرم، در آرزوى تو باشم     بدان امید دهم جان كه خاكِ كوى تو باشم
به وقت صبح قیامت كه سر ز خاك بر آرم     به گفت‏وگوى تو خیزم، به جست‏وجوىِ تو باشم
حدیث روضه نگویم، گُل بهشت نبویم     جمال حور نجویم، دوان به سوى تو باشم
مى بهشت ننوشم، ز دست ساقى رضوان     مرا به باده چه حاجت كه مست روى تو باشم

سعدى

پی نوشت ها:

73. بخشى از شعر حافظ.
74. مفاتیح الجنان، تعقیبات مشتركه نمازهاى واجب.
75. گوارا.

منبع: شرح مناجات شعبانیه، سید محمود طاهری