قبله در احادیث

الدرّ المنثور ـ به نقل از ابو العالية ـ :

إنّ رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله نَظَرَ نَحوَ بَيتِ المَقدِسِ فقالَ لِجِبريلَ : وَدِدتُ أنّ اللّه َ صَرَفَني عن قِبلَةِ اليَهودِ إلى غيرِها ! فقالَ لَهُ جِبريلُ : إنّما أنا عَبدٌ مِثلُكَ و لا أملِكُ لكَ شيئا إلاّ ما اُمِرتُ ، فَادعُ رَبَّكَ و سَلْهُ ، فَجَعَلَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله يُدِيمُ النَّظَرَ إلَى السَّماءِ رَجاءَ أن يَأتِيَهُ جِبريلُ بالّذي سَألَ، فَأنزَلَ اللّه ُ «قَد نَرى تَقَلُّبَ وَجْهِكَ في السَّماءِ» .

وقتى كه پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ، به سوى بيت المقدس نگريست، به جبرئيل گفت: دوست داشتم كه خداوند قبله مرا از سمت قبله يهود به سوى قبله اى ديگر تغيير مى داد. جبرئيل به آن حضرت گفت: من هم بنده اى مانند تو هستم و كارى از من برايت ساخته نيست، مگر در حدّى كه به من فرمان داده مى شود. بنا بر اين، پروردگارت را بخوان و از او بخواه. از آن پس، رسول خدا صلى الله عليه و آله ، پيوسته به آسمان مى نگريست تا مگر جبرئيل از جانب خداوند پاسخ درخواست او را بياورد. پس، خداوند اين آيه را فرو فرستاد: «ما [به هر سو ]گردانيدنِ رويت در آسمان را نيك مى بينيم».

امام صادق عليه السلام ـ در پاسخ به پرسش معاوية بن عمّار كه چه وقت رسول خدا صلى الله عليه و آله قبله را به سوى كعبه تغيير داد ـ فرمود :

 مَتى صُرِفَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله إلَى الكعبَةِ ؟ ـ : بعد رُجوعِهِ مِن بَدرٍ
بعد از بازگشتش از بدر.

امام صادق عليه السلام :

تَحَوَّلَتِ القِبلَةُ إلَى الكعبَةِ بعدَ ما صَلَّى النبيُّ صلى الله عليه و آله بمَكَّةَ ثلاثَ عَشرَةَ سَنةً إلى بَيتِ المَقدِسِ ، و بعدَ مُهاجَرَتِهِ إلَى المَدينةِ صَلَّى إلى بَيتِ المَقدِسِ سَبعَةَ أشهُرٍ ثُمّ وَجَّهَهُ اللّه ُ إلَى الكعبَةِ ، و ذلكَ أنَّ اليَهودَ كانوا يُعَيِّرونَ رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله و يَقولونَ لَهُ : أنتَ تابِعٌ لَنا تُصَلِّي إلى قِبلَتِنا ! فاغتَمَّ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله مِن ذلكَ غَمّا شَديدا ، و خَرَجَ في جَوفِ الليلِ يَنظُرُ إلى آفاقِ السماءِ يَنتَظِرُ مِن اللّه ِ تعالى في ذلكَ أمرا ، فلمَّا أصبَحَ و حَضَرَ وَقتُ صلاةِ الظُّهرِ كانَ في مَسجِدِ بني سالِمٍ قد صَلّى مِن الظُّهرِ رَكعَتَينِ فَنَزَلَ علَيهِ جَبرائيلُ عليه السلام فَأخَذَ بِعَضُدَيهِ و حَوَّلَهُ إلَى الكعبَةِ و أنزَلَ علَيهِ : «قَد نَرى تَقَلُّبَ وَجْهِكَ في السَّماءِ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضاها فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ المَسجِدِ الحَرامِ» و كانَ صَلّى رَكعَتَينِ إلى بَيتِ المَقدِسِ و رَكعَتَينِ إلَى الكعبَةِ ، فقالَتِ اليَهودُ و السُّفَهاءُ : ما وَلاّهُم عن قِبلَتِهِمُ التي كانوا علَيها ؟! .
تغيير قبله به سوى كعبه پس از آن رخ داد كه پيامبر صلى الله عليه و آله سيزده سال در مكّه به سوى بيت المقدس نماز خواند و بعد از هجرتش به مدينه نيز به مدت هفت ماه به سوى بيت المقدس، نماز گزارد. بعد از اين مدّت، خداوند قبله او را به سوى كعبه تغيير داد؛ چرا كه يهود، رسول خدا صلى الله عليه و آله را سرزنش مى كردند و به ايشان مى گفتند: تو پيرو ما هستى، به سوى قبله ما نماز مى گزارى. رسول خدا صلى الله عليه و آله از اين سخن سخت اندوهگين شد و در دل شب بيرون رفت و به انتظار رسيدن فرمانى از جانب خداوند بزرگ در اين باره، به كرانه هاى آسمان مى نگريست. فرداى آن شب چون وقت نماز ظهر رسيد، رسول خدا صلى الله عليه و آله در مسجد بنى سالم دو ركعت از نماز ظهر را خوانده بود، كه جبرئيل عليه السلام بر ايشان فرود آمد و بازوهاى آن حضرت را گرفت و او را به سمت كعبه برگرداند و اين آيه را بر او فرو خواند: «هر آينه گردش صورت تو را در اين سوى و آن سوى آسمان مى بينيم. پس تو را به سوى قبله اى بر مى گردانيم كه آن را مى پسندى. پس، رو سوى مسجد الحرام كن». رسول خدا صلى الله عليه و آله دو ركعت به سوى بيت المقدس خوانده بود و دو ركعت ديگر را به سوى كعبه خواند. در اين هنگام يهود و مردمان نابخرد گفتند: چه چيز آنها را از قبله اى كه داشتند، روي گردان كرد؟

امام عسكرى عليه السلام ـ درباره آيه: «هر چند [اين كار ]جز بر كسانى كه خدا هدايتشان كرده، سخت گران بود» ـ فرمود :

 أي إن كانَ التَّوجُّهُ إلَى بَيتِ المَقدِسِ في ذلكَ الوَقتِ كبيرَةً إلاّ على مَن يَهدي اللّه ُ ، فَعَرَفَ أنَّ اللّه َ يَتَعبَّدُ بخِلافِ ما يُريدُهُ المَرءُ لِيَبتَليَ طاعَتَهُ في مُخالَفَةِ هَواهُ .
روى كردن به سمت بيت المقدس در آن زمان گران بود، مگر براى كسى كه خداوند هدايتش كرده بود؛ زيرا چنين كسى مى دانست كه خداوند انسان را برخلاف ميل و خواست او به عبادت مى گيرد تا بيازمايدش كه آيا برخلاف ميل و خواهش خود، از خدا فرمان مى برد .

میزان الحکمه،جلد نهم.