اهل بیت علیهم السلام در نگاه قرآن

ترديدى نيست كه مصداق كامل و جامع آياتى كه در قرآن مجيد ايمان و جهاد و هجرت و اخلاص و يقين و اخلاق حسنه و عمل صالح و عبادت شبانه و بيدارى سحر و صدق و وفا و كرم و سخا و... را مطرح مى كنند، اهل بيت عليهم السلام هستند چنان كه در كتاب هاى شيعه و سنى مشاهده مى كنيم.
اين مطلب تا جايى مسلم و قطعى است كه هم شيعه و هم اهل سنت كتاب هايى تحت عنوان آيات نازل در حق على عليه السلام و آيات نازل در حق اهل بيت عليهم السلام تأليف كرده اند.
قرآن در مورد پيامبر صلى الله عليه و آله كه اصل و ريشه و پايه حقيقت وجودى اهل بيت عليهم السلام است، روشن و گويا و به صراحت سخن گفته و در مورد اهل بيت عليهم السلام در بسيارى از آيات به كنايه و اشاره واقعيت را بيان نموده است.
چون مخاطبان قرآن، اهل عقل و خرد و صاحبان انديشه و فكر و اولوا الالباب هستند، با نور باطن و با پذيرفتن روايات و با تأمل و نظر دقيق درمى يابند كه در ميان امت اسلام اين گونه آيات مصداق اتمّ و اكملى جز اهل بيت عليهم السلام  ندارند و در برخى از اين آيات هيچ راهى جز تأويل به اهل بيت عليهم السلام پيش روى صاحب خرد نمى گذارد و اگر آن بزرگواران مصداق اتمّ و اكمل و نقطه تأويل آن آيات نباشند، بايد ملتزم به اين مطلب شويم كه بسيارى از آيات قرآن بى مصداق و بى تأويل است و نتيجه التزام به اين مطلب نقص قرآن است كه اعتقاد به آن مساوى با كفر و سبب دچار شدن به عذاب روز قيامت است.

شخصيت پيامبر صلى الله عليه و آله در قرآن

قرآن مجيد درباره عظمت و شخصيت پيامبر بزرگوار اسلام صلى الله عليه و آله با صراحت مى فرمايد:
«إِنَّ اللهَ وَ مَلائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ...».
همانا خدا و فرشتگانش بر پيامبر درود و رحمت مى فرستند... .1
در روايات آمده كه صلوات خدا بر پيامبر صلى الله عليه و آله، رحمت ويژه از جانب او نسبت به پيامبر صلى الله عليه و آله و صلوات فرشتگان مدح و ستايش پيامبر صلى الله عليه و آله يا طلب رحمت براى او از پيشگاه خداست.2
قرآن مجيد براى پيامبر صلى الله عليه و آله چنان شخصيتى قائل است كه بيعت و پيمان با او را به طور كامل بيعت و پيمان با خدا مى داند،
«إِنَّ الَّذِينَ يُبايِعُونَكَ إِنَّما يُبايِعُونَ اللهَ...».
به يقين كسانى كه با تو بيعت مى كنند، جز اين نيست كه با خدا بيعت مى كنند؛3

اطاعت از خدا و پيامبر صلى الله عليه و آله

قرآن درباره اطاعت از خدا و پيامبر صلى الله عليه و آله كه نتيجه و محصول شيرينش كاميابى و پيروزى بزرگ در دنيا و آخرت است، مى فرمايد:
«... وَ مَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَقَدْ فازَ فَوْزاً عَظِيماً».
... و هركس خدا و پيامبرش را اطاعت كند، بى ترديد رستگارى بزرگى يافته است.4

قرآن مجيد نتيجه اطاعت از خدا و پيامبر صلى الله عليه و آله را همنشينى با پيامبران و صديقين و شهيدان و شايستگان در قيامت مى داند:
«وَ مَنْ يُطِعِ اللهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَ الصِّدِّيقِينَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِينَ وَ حَسُنَ أُولئِكَ رَفِيقاً».
و كسانى كه از خدا و پيامبر اطاعت كنند، در زمره كسانى از پيامبران و صدّيقان و شهيدان و شايستگان خواهند بود كه خدا به آنان نعمت [ ايمان، اخلاق و عمل صالح ] داده؛ و اينان نيكو رفيقانى هستند.5

قرآن كريم اطاعت از پيامبر صلى الله عليه و آله را اطاعت از خدا مى داند و اين آيه برترين دليل بر برترى پيامبر صلى الله عليه و آله بر همه موجودات جهان هستى است.
«مَنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطاعَ اللهَ...».
هر كه از پيامبر اطاعت كند، در حقيقت از خدا اطاعت كرده... .6

قرآن حكيم اطاعت از خدا و پيامبر صلى الله عليه و آله را سبب ورود به بهشت و روى گردانى از خدا و پيامبر صلى الله عليه و آله را علت دچار شدن به عذاب دردناك مى داند.
«... وَ مَنْ يُطِعِ اللهَ وَ رَسُولَهُ يُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ وَ مَنْ يَتَوَلَّ يُعَذِّبْهُ عَذاباً أَلِيماً».7
... و كسى كه از خدا و پيامبرش اطاعت كند، او را در بهشت هايى درآورد كه از زير درختان [آن] نهرها جارى است، و هر كس روى بگرداند او را به عذابى دردناك عذاب مى كند.

قرآن كريم، اطاعت از پيامبر صلى الله عليه و آله را سبب شمول رحمت حق نسبت به مطيع مى داند:
«... وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ».
... و اين پيامبر را اطاعت كنيد تا مورد رحمت قرار گيريد.8

اهل بيت عليهم السلام در قرآن كريم

قرآن مجيد درباره اهل بيت عليهم السلام در آيه شريفه تطهير 9 به صراحت سخن رانده و در آيات ديگر علائم و نشانه هايى را ذكر مى كند كه جز بر اهل بيت عليهم السلام به نحو اكمل و اتمّ منطبق نيست.
عبدالله بن جعفر مى گويد على علیه السلام به من گفت: در آیه «لا يَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ».10 جز پاك شدگان [از هر نوع آلودگى] به [حقايق و اسرار و لطايف] قرآن دسترسى ندارند.
منظور خدا از پاكان ما هستيم. ماييم كه خدا همه آلودگى ها را از ما زدوده و ما مصداق اين آيه هستيم:
 «... أَوْرَثْنَا الْكِتابَ الَّذِينَ اصْطَفَيْنا مِنْ عِبادِنا...».
... اين كتاب را به كسانى از بندگانمان كه برگزيديم به ميراث داديم... .11
ما صفوة الله هستيم و ضرب المثلهاى قرآن مانند «كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةً»12 درباره ما آمده و وحى بر ما نازل شده است.13

در منابع حديث شيعه بيش از سيصد و چهار مورد روايت آمده كه مى گويد منظور از “قربى” در آيات قرآن، اهل بيت عليهم السلام هستند و در منابع اهل سنت نيز در كتب متعدد 14 “قربى” به معناى اهل بيت عليهم السلام و ائمه طاهرين اهل بيت عليهم السلام ذكر شده است.
در سوره مباركه نور آمده است:
 «فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ يُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فِيها بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ».
[اين نور] در خانه هايى است كه خدا اذن داده [شأن و منزلت و قدر و عظمت آنها] رفعت يابند و نامش در آنها ذكر شود، همواره در آن خانه ها صبح و شام او را تسبيح مى گويند.15
در اين آيه سخن از خانه هاى ايشان است كه مى فرمايد:
نور خدا در خانه هايى است كه خدا توفيق داده رفعت و بلندى يابند و در آن خانه ها نام خدا برده مى شود و صبح و شام براى او تسبيح مى گويند. خانه هايى كه پيوسته آكنده از ياد خدا بود و بامداد به شامگاه نمى رسيد مگر آنكه در پرتو ذكر و ياد خدا و مناجات با محبوبشان نامه اعمال روزانه را گشوده و به همان منوال به پايان مى بردند و همواره اهل آن خانه ها به عشق دوست مى زيستند و به بندگى و عبادت او مى كوشيدند و با اين حال لحظه اى از خدمت به بندگان خدا غافل نبودند.
انس بن مالك و بُرَيْدَه مى گويند: رسول خدا صلى الله عليه و آله آيه شريفه “فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللهُ أَنْ تُرْفَعَ...” را قرائت كرد پس مردى از جاى برخاسته، پرسيد: اين بيوت كدام بيوت اند؟ رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: بيوت پيامبران است، پس ابوبكر برخاست و گفت: يا رسول اللّه! اين بيت هم از آنهاست؟ و اشاره به خانه على و فاطمه كرد، پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: آرى، از برترين آنهاست.16
اهل بيت عليهم السلام از مصاديق اتمّ و اكمل حقايق عالى معنوى هستند كه در آيه شريفه سوره نور مطرح است:
 «رِجالٌ لا تُلْهِيهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللهِ وَ إِقامِ الصَّلاةِ وَ إِيتاءِ الزَّكاةِ يَخافُونَ يَوْماً تَتَقَلَّبُ فِيهِ الْقُلُوبُ وَ الْأَبْصارُ».
مردانى كه تجارت و داد و ستد آنان را از ياد خدا و برپا داشتن نماز و پرداخت زكات باز نمى دارد، [و] پيوسته از روزى كه دل ها و ديده ها در آن زير و رو مى شود، مى ترسند.
آرى، در حالى از قيامت هراس داشتند كه ايمان و اعمال و اخلاق و رفتار و كردار و نيت و اخلاصشان از همه جهانيان برتر و با ارزش تر بود.17
_________________________
پی نوشت:
(1) - احزاب (33): 56.
(2) - تفسير الصافى: 4/ 201.
(3) - فتح (48): 10.
(4) - احزاب (33): 71.
(5) - نساء (4): 69.
(6) - نساء (4): 80.
(7) - فتح (48): 17.
(8) - نور (24): 56.
(9) - احزاب (33): 33.
(10) - واقعه (56): 79.
(11) - فاطر (35): 32.
(12) - ابراهيم (14): 24.
(13) - كتاب سليم بن قيس الهلالى: 834، حديث 42؛ بحار الأنوار: 33/ 265، باب 20.
(14) - مستدرك حاكم: 2/ 172؛ ذخائر العقبى: 25/ 138؛ مجمع الزوائد: 7/ 101؛ الصواعق المحرقه: 258/ 272؛ اسد الغابة: 5/ 367)؛ نور الأبصار: 112؛ فضائل الصحابه: 2/ 669؛ تفسير الدر المنثور: 6/ 7؛ تفسير ابن كثير: 4/ 169؛ تفسير القرطبى (ص 5841)؛ تفسير الكشاف: 2/ 339.
(15) - نور (24): 36.
(16) - شواهد التنزيل: 1/ 533، حديث 567؛ بحار الأنوار: 36/ 117، باب 39، حديث 64.
(17) - نور (24): 37.

منبع: اهل بيت عليهم‏ السلام عرشيان فرش نشين، شیخ حسین انصاریان